Nog tien jaar langer PFAS in ons water: Europese lidstaten saboteren wetgeving voor proper water

De Europese lidstaten hebben woensdag 19 juni 2024 achter gesloten deuren de plannen voorbereid om de bestaande waterregelgeving af te zwakken. Zo zijn de lidstaten onder meer overeengekomen om de wettelijke deadline voor het fel omstreden glyfosaat (bekend als pesticide onder de merknaam Roundup) en PFAS om te voldoen aan de normen te verlaten tot 2039. “Deze deal onder het Belgische voorzitterschap lijkt lidstaten vrij spel te geven om onze rivieren, beken en meren verder te vervuilen in plaats van adequaat te beschermen. Dat is onaanvaardbaar”, stellen Natuurpunt en Bond Beter Leefmilieu.

Belangrijkste waterwetgeving wordt afgezwakt

Woensdag 19 juni 2024 sloten de Europese lidstaten een overeenkomst die het voor hen makkelijker zal maken om ons kostbaar water te vervuilen. Ook Vlaanderen blijkt een afzwakking genegen. De bestaande Europese wetgeving die onze waterlopen beschermt, dreigt daarmee afgezwakt te worden. De overeenkomst werd gesloten naar aanleiding van de update van een lijst met verontreinigende stoffen. Deze update loopt al 5 jaar vertraging op en is bijgevolg dringend nodig. Toch lijkt de update voorlopig slinks te dienen als dekmantel om afzwakkingen door te voeren op de belangrijkste Europese waterwetgeving, de Kaderrichtlijn Water. De Kaderrichtlijn Water heeft duidelijke doelstellingen om de waterkwaliteit te verbeteren die gelden voor elke lidstaat. Ze is sinds 2000 van kracht en tekent een uniform waterbeleid uit in de hele Europese Unie. 

De basisprincipes van deze richtlijn vallen compleet uit de scope van wat nu besproken zou moeten worden op Europees niveau. Eén van de meest opvallende voorstellen is het doorvoeren van twee uitzonderingen op het verslechteringsverbod, een verbod dat stelt dat de waterkwaliteit niet meer verder achteruit mag gaan. Zo zou het mogelijk moeten zijn om beken, rivieren en meren opnieuw te vervuilen, zolang de schade niet meer zichtbaar is na enkele jaren, of zolang deze achteruitgang komt door verplaatsing van water of sediment. Concreet kan dit betekenen dat men slib verontreinigd met zware metalen - dat in veel gevallen inactief op de bodem ligt - mag verplaatsen en daardoor grote effecten op het biologische waterleven veroorzaken. In een tijd waarin zelfs het drinkwater onder druk staat omwille van te grote vervuiling is dit onaanvaardbaar, stellen BBL en Natuurpunt. Vervuiling moet je niet verplaatsen, maar opkuisen. 

De doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water zijn meer dan twintig jaar na de invoering nog altijd niet bereikt. Dat ligt niet aan de richtlijn zelf. Uit een recente breed maatschappelijke oefening waar alle betrokkenen hun bezorgdheden konden aangeven, een 'fitness check',  bleek net dat de Kaderrichtlijn Water prima geschikt bleek om de doelstellingen te halen. Het probleem zit hem in onderfinanciering en het feit dat de lidstaten de richtlijn niet voldoende integreren in hun beleid.

Nog 10 jaar langer PFAS-vervuiling

Bovendien zijn de lidstaten ook overeengekomen om de wettelijke deadline voor het voldoen aan nieuwe vervuilingsnormen voor enkele stoffen te verlaten tot 2039; onder deze stoffen zitten het fel omstreden pesticide glyfosaat, een groep PFAS en farmaceutische producten. Nochtans is de huidige deadline van 2027 al een verlenging van de oorspronkelijke deadline van 2015.  Ook zouden de lidstaten de komende 10 jaar enkel verplicht worden om de aanwezigheid van nieuwe verontreinigende stoffen in water te monitoren, en worden de schaarse maatregelen om de effecten van de combinatie van chemische stoffen (“het cocktaileffect”) aan te pakken, nog verder verzwakt.

“De stap van de Raad is geen antwoord op de watercrisis, maar ook niet op de bezorgdheid van burgers. De recente Eurobarometer toonde dat 78 procent van de Europeanen wil dat de EU méér doet om de watervervuiling aan te pakken. Door de problematiek van chemische waterverontreiniging via bijvoorbeeld pesticiden of PFAS, niet adequaat aan te pakken, wordt het probleem verschoven naar een later tijdstip waardoor de situatie aanzienlijk verslechtert, en de kosten alleen maar zullen stijgen”, stelt Heleen De Smet van Bond Beter Leefmilieu

“De Kaderrichtlijn Water is een goede wet. Ze is holistisch, bekijkt het volledige watersysteem op de schaal van een rivierbekken en houdt rekening met zowel de ecologische, economische als sociale aspecten. Toch hebben we 24 jaar later nog steeds de doelstellingen, niet bereikt. Verbazingwekkend genoeg is dat voor Vlaanderen en België nu een reden om te morrelen aan de doelstellingen, voor verminderde ambitie te pleiten en de deadline (propere waterlopen in 2027) ver voor ons uit te schuiven”, stelt Robin Verachtert van Natuurpunt.

Burgers hebben recht op proper, veilig water. Een adequate implementatie van de bestaande waterwetgeving kan hiervoor zorgen. Bond Beter Leefmilieu en Natuurpunt roepen het nieuw verkozen Europees Parlement op de voorgestelde afzwakking van de Kaderrichtlijn Water een halt toe te roepen en de bescherming van onze waterkwaliteit ernstig te nemen. 

Meer info: [email protected]