Open brief: Hittegolven zijn stille doders, de nood aan klimaatbestendige steden en dorpen is glashelder

De extreme hitte die de voorbije zomer Europa teisterde, deed een historisch grote oppervlakte bos afbranden en veroorzaakte 43 miljard euro aan directe schade. Maar de hitte heeft ook  mensenlevens gekost. Volgens de berekeningen van klimaatwetenschappers vielen er in Brussel 84 hittedoden, waarvan 50 specifiek door temperaturen die zonder de klimaatverandering nooit gehaald zouden zijn. In alle onderzochte Belgische steden samen gaat het om 269 doden, waarvan 154 door de klimaatverandering.

Hittemaatregelen zoals meer groen in de stad kunnen sterfte helpen voorkomen. De nood aan klimaatbestendige steden en gemeenten is glashelder. Meer groen en blauw in de stad is een broodnodige investering in onze gezondheid én in onze portemonnee. 

Het groene goud: betere gezondheid en lagere kosten

Meer groen en blauw in de stad is een broodnodige investering in onze gezondheid én in onze portemonnee. Want ze resulteren in:

• Gezondere stadsbewoners: Wonen in een groene wijk maakt mensen aantoonbaar gezonder en gelukkiger. Minder stress, betere luchtkwaliteit, en minder geluidsoverlast. Dit betekent concreet dat mensen minder vaak naar de dokter hoeven en minder medicijnen slikken, wat direct leidt tot een besparing op de zorgkosten. Vooral in sociaal-economisch zwakkere buurten, waar de nood het hoogst is, kan een groene boost echt wonderen verrichten. Stel je voor: speelpleinen met schaduwrijke bomen waar kinderen veilig kunnen spelen, of groene ontmoetingsplekken die eenzaamheid tegengaan.

• Klimaatbestendige steden: Straatbomen, meer parken en bloemrijke bermen werken als natuurlijke airco’s en sponzen. Ze verkoelen onze steden tijdens hittegolven – denk aan de zomers waarin het kwik in Gent of Antwerpen dagenlang boven de 30 graden blijft hangen, met ook ‘s nachts temperaturen boven de 20 graden. Bovendien vangt het groen overtollig regenwater op bij zware buien, zoals we die steeds vaker zien, waardoor rioleringen minder snel verzadigd raken en de kosten voor schadeherstel drastisch dalen. Een gemeente die investeert in ontharding en groene infrastructuur, verhoogt haar eigen veerkracht tegen extreem weer.

Natuurlijke inrichting: goedkoper en beter voor mens en dier 

De manier waarop we stadsgroen inrichten, is cruciaal. Een strak gemaaid gazon met een paar verdwaalde rozenperken is duur in onderhoud en heeft weinig ecologische waarde. Door te kiezen voor bloemrijke bermen, struiken en toekomstbomen (inheems waar het kan, uitheems waar het moet), besparen we op kosten voor groendiensten. Een slimme, integrale en kwalitatieve aanpak van groen zet in op gezondheid, klimaat en biodiversiteit. Een "maai mei niet"-mentaliteit moet uitgroeien tot een gefaseerd maaibeheer, dat de klimaatbestendigheid én de biodiversiteit optimaliseert. Bovendien creëer je zo vitale toevluchtsoorden voor bijen, vlinders en vogels. 

Maak van gemeentelijk groen een prioriteit

Helaas blijft de focus op stedelijke natuur vanuit de Vlaamse overheid een blinde vlek, hoewel Vlaanderen streeft naar het realiseren van een gezonde leefomgevingskwaliteit tegen 2030. De "3+30+300-vuistregel" (elke woning heeft nood aan 3 zichtbare bomen, 30% ‘klimaatgroen’ in zijn omgeving en toegankelijk groen op 300 meter) wordt wel gepromoot, maar hoe deze concreet in de praktijk moet worden omgezet, blijft onduidelijk. De voordelen zijn wel duidelijk. In een recente studie werd vastgesteld  dat wie in een wijk woont met minstens 30% boomkroon bedekking,  minder vaak naar de arts gaat. Ook de richtlijnen voor stedelijk natuurbeheer, het zogeheten harmonisch park- en groenbeheer, zijn door het stilvallen van het Vlaams beleid hieromtrent niet meer bekend bij de stads- en gemeentebesturen en moeten dringend bijgewerkt worden met nieuwe inzichten rond de klimaatverandering en het droogteprobleem. Dit gebrek aan duidelijkheid en daadkracht is een gemiste kans. De natuur en de inwoners van onze steden en gemeenten verdienen beter. 

Open brief onderschreven door:

• Luc Van Gorp, voorzitter CM Gezondheidsfonds

• Xavier Brenez, directeur-generaal van de Onafhankelijke Ziekenfondsen

• Bart Vangansbeke, voorzitter Natuurpunt vzw

• Leo Van Broeck, professor emeritus KULeuven, voormalig Vlaams Bouwmeester

• Martin Hermy, em. professor KU Leuven

• Frank Monsecour, docent Leefomgeving, Arteveldehogeschool

• Danny Jacobs, algemeen directeur Bond Beter Leefmilieu vzw

• Meer info: [email protected]