Opinie - De belangrijkste lessen na 20 jaar natuurbeleid

Natuurpunt bestaat vandaag (8/12) exact 20 jaar. Een ideaal moment om ook op vlak van ons beleidswerk achterom te kijken, én om vooruit te blikken. 

Hoog op de agenda

Er valt niet naast te kijken: de natuur- en milieubeweging is ferm gegroeid (herlees het relaas van 50 jaar milieubeleid door BBL) en natuur en vooral de link met klimaat en gezondheid staat nog nooit zo hoog op de agenda als vandaag. Dat is ooit anders geweest. Twintig jaar geleden begon het verhaal in Antwerpen.

Betrouwbare gesprekspartner

De uitbreiding van de haven van Antwerpen begin jaren 2000 was het eerste grote dossier dat zowel de (Europese) natuurwetgeving als Natuurpunt onmiskenbaar op de kaart heeft gezet. De uitbreiding kon enkel doorgaan als er ook extra maatregelen voor Europees beschermde natuur kwamen. Plots kon zelfs de Vlaamse Regering de natuurwetgeving niet meer negeren en werden er win-wins gezocht voor economie én natuur. Ook vandaag werkt Natuurpunt samen met de haven. In tal van andere dossiers zijn we eveneens het gesprek aangegaan om tot win-win oplossingen te komen. Zoals bij windenergie op zee, projectgrindwinning, het Sigmaplan rond de Schelde, enz.

"In tal van andere dossiers zijn we eveneens het gesprek aangegaan om tot win-win oplossingen te komen."

Geen eendagspolitiek

We merken dat onze manier van werken aanslaat. Meer dan 130.000 gezinnen zijn lid en we blijven groeien. Steeds meer mensen trekken de natuur in en vinden natuur belangrijker dan ooit: van een vierkante meter in de stad tot een nationaal park. Daarom zien we natuur breed en laten we onze achterban mee beslissen waar we ons voor inzetten, van bijen tot roofvogels, van kranswieren tot bomen. Daarbij laten we ons niet vangen door eendagspolitiek of wensen vanuit één bepaalde hoek van de samenleving. Natuur is té belangrijk om eenzijdig of op korte termijn bekeken te worden. 

Klimaat verandert alles

In 20 jaar tijd is niet alleen de wereld maar ook het natuurbeleid complexer geworden. Er zijn verschillende pogingen geweest om de ruimte voor o.a. natuur in het Vlaamse landschap in overlegprocessen (Groene hoofdstructuur, VEN, Natura 2000) te gieten en stapsgewijs uit te voeren. Maar elke keer liepen de plannen vast zodra het laaghangende fruit geoogst was en er moeilijke keuzes gemaakt moesten worden. 

Tot vandaag. Want klimaatverandering – denk aan de droogteperiodes die ons land structureel teisteren of overstromingen die helaas meer dan 40 Belgen het leven kostte - overstemt elke poging tot vertraging of uitstel. Niets of te weinig doen verhoogt de herstelkosten alleen maar. Met enkel investeringen in groene energie komen we er niet, ruimte voor natuur zal nog meer deel van de oplossing moeten zijn. De Blue Deal is alvast een belangrijke stap in de goede richting. Klimaat en natuur moeten we ook veel meer samen aanpakken. Niemand wil een ecologisch kerkhof in een klimaatneutraal paradijs.

"Niemand wil een ecologisch kerkhof in een klimaatneutraal paradijs."

'Gouvernement des juges'?

Slappe wetten met achterpoortjes, tot stand gekomen vanuit het compromis van de minste weerstand, slagen er vaak niet in het oorspronkelijk milieu- of klimaatprobleem aan te pakken. Heel wat zaken geraken daardoor bij de rechter (vb Klimaatzaak), die dan maar het beleid in de juiste richting moet sturen. Nochtans is de milieubeweging niet uit op dure en langlopende rechtszaken. Integendeel. Al is het ook na 20 jaar nog geregeld een feit dat er pas schot in een zaak komt na een uitspraak door de rechter. Ook beleidsmakers hebben door dat vele burgers zich de afgelopen jaren sneller rond megastallen, infrastructuurprojecten of water- of luchtvervuiling verenigen, en proberen vaak zeer sluiks de toegang tot de rechter te bemoeilijken. Dergelijke beleidsinitiatieven zorgen echter voor een averechts effect: burgers en verenigingen verenigen zich steeds sneller om het recht hun stem te laten horen op te eisen. Het middenveld sneller in de besluitvorming betrekken zou een beter antwoord zijn op deze evolutie.

Hoe nu verder?

Een nieuwe kijk op natuur is de weg vooruit. Natuur is overal, of zou dat moeten zijn. Natuur begint aan ieders voordeur. Als dat niet zo is, moeten beleidsmakers er alles aan doen om dat te bereiken. Want meer natuur zorgt voor leefbare steden, brengt leven op het platteland, zorgt voor betere bescherming tegen droogte en overstroming of zorgt net voor die broodnodige ontspanning in deze hectische tijden. Die natuur is meer dan wat bomen, bijen en vlinders. We hebben het ook over grote natuurgebieden die barsten van het leven, verbonden met elkaar en in staat om zonder al te veel menselijk ingrijpen voort te bestaan en gevrijwaard van te grote milieudrukken. Natuur opnieuw in het hart van de samenleving dus, én in het hart van elke politieke partij en maatschappelijke speler. 

We blijven werken aan het conflictarm samenleven met natuur in al zijn vormen. Een natuurrijk Vlaanderen waar ook vallende bladeren, mollen en wolven welkom zijn. Waar beleidsmakers oproepen tot kalmte, overleg en duidelijke preventie- en schaderegelingen. En waar we blijven inzetten op positieve dialoog-projecten, zoals we nu doen rond landbouw met het Algemeen Boerensyndicaat (ABS).

Ondanks de beleidssuccessen kachelt de natuur nog steeds achteruit. Dat is enerzijds enorm frustrerend en anderzijds een enorm risico voor een gezonde toekomst. Maar als we kijken naar alle planten en dieren die we wél al gered hebben, naar Europa die haar Green Deal blijft uitvoeren, en naar het groeiend besef in Vlaanderen om de betonstop en de stikstof-problematiek grondig aan te pakken, dan durven we hoopvol dit jaar afsluiten.