Paddenstoelenchallenge gaf mooie resultaten in 2022

Er werden tussen 1 oktober en eind november 2022 in waarnemingen.be in totaal 345.601 paddenstoelenwaarnemingen ingevoerd en 1808 soorten geregistreerd. Er werden dus voor dezelfde periode als vorig jaar maar liefst 72 soorten meer waargenomen. Na de gevreesde droge zomervakantie in 2022 maakte de regen in september het paddenstoelenseizoen  nog goed. In de natte zomer van 2021 kwam de  paddenstoelenpiek al in september, toen de challenge nog niet gestart was. Dat verklaart wellicht het iets lagere aantal waarnemingen van paddenstoelen in oktober en november 2021. In 2020, toen na de droge, hete zomer ook een natte septembermaand volgde, werden 1824 soorten gespot.

In oktober en november 2022 zijn in totaal 403.329 foto’s gepost in waarnemingen.be, met als hoogtepunt zondag 16 oktober, waarop 23.979 foto’s werden gemaakt. Het merendeel van de foto’s (78%) komt in waarnemingen.be terecht via Obsidentify. 

Meest waargenomen soorten

Ondanks het feit dat experts het gevoel hadden dat de gewone zwavelkop veel minder te zien was dan de voorbije jaren, blijft deze soort op nummer 1 staan, gevolgd door vliegenzwam, geschubde inktzwam en gewone beurszwam. Opvallend is dat “Paddenstoel onbekend” op de 12e plaats staat. Er worden dus veel foto’s genomen die onvoldoende blijken om tot een soortnaam te komen. In ObsIdentify wordt via een pop-up gemeld dat je bij een onzekere waarneming best nog een tweede foto neemt. Toch moeten beginnende paddenstoelliefhebbers nog leren dat ze dicht genoeg bij de paddenstoel moeten komen zodat er zoveel mogelijk details te zien zijn op de foto, dat ze foto’s vanuit alle hoeken moeten nemen zodat alle kenmerken goed zichtbaar zijn en dat er ook heel wat soorten zijn waarvoor microscopie nodig is om tot een naam te komen. Tenslotte kregen we ook heel wat foto’s van te jonge exemplaren of volledig rotte exemplaren die sowieso niet meer te benoemen zijn.

Meest gefotografeerde soorten

De meest gefotografeerde soort is de nummer 1 gewone zwavelkop, gevolgd door sombere honingzwam en gewone beurszwam. De favoriet van bijna iedereen, de vliegenzwam, staat pas op de 4e plaats. De vliegenzwam wordt dus niet altijd gefotografeerd, veel mensen zijn ook zonder foto 100% zeker dat het om een vliegenzwam gaat. Het is dan ook met stip de best gekende paddenstoel bij het grote publiek. Toch was 2% van de vliegenzwamfoto’s fout. Opletten dus, er zijn nog meer felrode tot oranje paddenstoelen te vinden.

Nieuwe groeiplaatsen

De gewone zwavelkop, al jaren de meest waargenomen soort, kreeg er dit jaar toch weer 98 nieuwe hokken (5km x 5km grid) bij in waarnemingen.be. Ook de vliegenzwam werd weer in 56 nieuwe hokken gespot. De sterkste stijger is de gewone beurszwam met 272 nieuwe hokken. De geschubde inktzwam, die vorig jaar nog de meeste nieuwe hokken had, kreeg er dit jaar geen hokken bij. Wellicht is de soort nu zo gebiedsdekkend gekarteerd, dat het nog moeilijk is om nieuwe hokken toe te voegen.

Zeldzame soorten worden niet meer zo zeldzaam

Hoe meer paddenstoelenzoekers er rondlopen, hoe meer opvallende zeldzame soorten er nieuwe vindplaatsen bij krijgen. De gele hersentrilzwam werd in 26 nieuwe hokken waargenomen. De oranje oesterzwam, die pas in 2011 voor het eerst werd waargenomen in Vlaanderen, kreeg er 72 nieuwe vindplaatsen bij. Deze soort is nu in feite niet meer zo zeldzaam in Vlaanderen. De zwarte amaniet, pas voor het eerst waargenomen in 2008 in Vlaanderen, kreeg er 5 nieuwe vindplaatsen bij. De wantsenvezelkop werd voor de tweede keer waargenomen in Vlaanderen in het Vrieselhof in Ranst.

Afbeelding

Gele hersentrilzwam, een broertje van de algemene gele trilzwam (foto: Warre Smets).

Twee op Europees niveau bedreigde soorten kregen er nieuwe vindplaatsen bij: gezoneerde rozetzwam kreeg er een 8ste vindplaats bij in Vlaanderen in het Neromhof in Wolvertem en de moerashoningzwam kreeg er een 4e vindplaats bij. Voor moerashoningzwam is het de eerste vondst in de provincie Antwerpen, in het natuurgebied “De Zegge” in Geel.  

Nieuwe soorten voor Vlaanderen en ook België

De zuidelijke lantaarnzwam werd dit jaar als nieuwe soort bevestigd voor Vlaanderen op een olijfboompje in een tuin in Zottegem. In het Bellebargiebos in Lievegem werd de eerste Vlaamse vondst van de gespikkelde champignonparasol op de kaart gezet door de winnaar van onze challenge.

Carl Van den Broeck vond in Oostduinkerke in de Oostvoorduinen een nieuwe soort voor België: een opvallende gele ridderzwam die voorlopig nog geen Nederlandse naam heeft: Tricholoma hemisulphureum. Bernard Declerq, de specialist op vlak van ascomyceten in Vlaanderen (zie standaardlijst Ascomycota), meldde dat er in 2022, 87 nieuwe ascomyceten voor Vlaanderen werden ingezameld. Meer hierover krijg je van hem te horen op de mycologendag van de KVMV.  

De winnaar van de challenge

De challenge op ObsIdentify wakkerde het vuur aan om op zoek te gaannaar paddenstoelen. Chris Bruggeman won de challenge met 501 soorten waargenomen in oktober en november 2022. Hij is actief in de Paddenstoelenwerkgroep Meetjesland.

Award voor de meeste soorten

De meeste soorten werden waargenomen in Landschap De Liereman. Daar werden in 2022 in totaal 495 soorten paddenstoelen genoteerd. Er zijn daar een aantal paddenstoelenkenners zeer actief bezig en dat laat zijn sporen na. Morgen kan je in de Liereman terecht voor een heuse paddenstoelennamiddag. Op nummer 2 staat het Zoniënwoud met 490 soorten. Vervolgens komt het Meerdaalwoud met 438 soorten. In deze grote schatkamers werden in totaal sinds 2000 respectievelijk 966, 1340 en 971 soorten waargenomen. Grote bosgebieden en ook grote heidegebieden zijn zeer belangrijk voor paddenstoelen in Vlaanderen.

Mensen achter de machine: de validators

Momenteel zijn we met een team van 23 validators die de ingevoerde foto’s bekijken en goedkeuren. Indien mogelijk corrigeren zij de naam of vragen ze extra info op bij de waarnemers als de foto’s niet volstaan. Wanneer de foto’s echt te weinig info geven en de waarnemer geen betere foto plaatst of extra info geeft, dan wijzigt de validator de soort naar “Paddenstoel onbekend”. Dit jaar bekeken de validators in het najaar samen 42.568 foto’s en werd de naam bij 5660 foto’s (13%) gewijzigd. Bijna de helft hiervan werd gewijzigd naar “Paddenstoel onbekend”. Soorten waarbij Obsidentify opvallend vaak de mist in gaat zijn: goudhoed, panteramaniet, ijsvingertje, zwetende kaaszwam, wortelende boleet, reuzenbovist, blauwvoetstekelzwam, …

Gaat het goed met de paddenstoelen?

Al die nieuwe vindplaatsen van zwammen, wil dat zeggen dat het goed gaat met de paddenstoelendiversiteit, nemen de meeste soorten toe? Soorten op klein dood hout gaan over het algemeen sterk vooruit. Veel symbionten hebben last van teveel stikstof, hoewel er ook soorten zijn die daar juist van profiteren.

Concluderen dat de nieuwe groeiplaatsen van paddenstoelen betekenen dat ze toenemen, is dus te kort door de bocht gaan. Er wordt de laatste jaren veel meer naar paddenstoelen gekeken en vooral dan naar de goed herkenbare soorten. Logisch dat we nu het gevoel krijgen dat deze toenemen, maar we hebben er gewoonweg meer aandacht voor. De vaakst gehoorde opmerking na het gidsen van een publiekswandeling is dan ook: “Ik wist niet dat er zoveel paddenstoelen waren, en dat ze gewoon onder onze neus groeien. Ik had er nog nooit op gelet, vanaf nu ga ik ze overal zien.” Je moet in feite een soort paddenstoelenbril opzetten, met je neus naar de grond lopen en af en toe een tak omdraaien.  

Tekst: Roosmarijn Steeman (Natuurpunt Studie)