Afbeelding
Naaktslakken in hoge dichtheden
Marc Herremans

Sterke vergrassing door intense slakkenbegrazing

8 mei 2024
Categorieën
Natuurbericht

Het is al lang heel nat: sinds begin oktober vorig jaar regent het bijna dagelijks. Het grondwaterpeil zit op een recordniveau voor deze tijd van het jaar. Het is van 2001 geleden dat het peil begin april nog zo hoog stond. Doe daar nog een beetje warmte bij en dan heb je droomcondities voor slakken. Die houden al een aantal weken een stevig feestje: met >25 stuks per vierkante meter (dat is >250.000 per hectare) gaan ze elk kiemplantje te lijf. Alhoewel, misschien niet elk, want ze zijn erg selectief: vooral bloemdragende (dicotyle) planten eten ze graag, terwijl ze de grassen links laten liggen.  

Zo’n massale slakkenvraat vroeg in het groeiseizoen heeft een fundamentele impact op de hergroei van de kruidige vegetatie. Terwijl bij grote zomerdroogte alles verschroeit (inclusief grassen) en er kale plekken tussen de grasmat op de bodem vrijkomen, waarin nadien al heel snel pionierkruiden kunnen kiemen, wat tot een verbloeming van graslanden en bermen leidt, is het nu net omgekeerd. De intense, selectieve begrazing door slakken zorgt er voor dat kiemplantjes van de meeste bloemdragende planten geen kans krijgen, terwijl de grassen volop hun gang kunnen gaan. Gevolg? Massale vergrassing! Dat wordt voor de rest van het jaar allicht gevolgd door veel minder bloemen. 

Afbeelding
Slakkenvraat
Marc Herremans
Links: Sterke vergrassing in april 2024 van een perceeltje dat in de winter braak ligt en in de lente spontaan vol groeit met paarse dovenetel, klaproos, vogelmuur en korenbloem. Rechts: Dezelfde vierkante meter in 2021, zonder grassen, mét draaihals.

Gras onderspitten en inzaaien met bloemen helpt niet, want die kiemplantjes zijn kansloos. Ook overjarige dicotyle planten worden zwaar aangevallen en velen zijn voor de rest van het groeiseizoen beschadigd, wat de (omvang van de) bloei gaat beïnvloeden.

De slakken blijken slechts een beperkt aantal zaadplanten niet of minder te lusten: bv. soorten basterdwederiken, boterbloemen, zuring, dagkoekoeksbloem, teunisbloem … . De Spaanse wegslak, een invasieve exoot blijkt een belangrijk aandeel te hebben in de huidige slakkenmassa en zo belanden we bij de fundamentele invloed die exoten kunnen hebben op onze ecosystemen.

Afbeelding
Slakkenvraat
Marc Herremans
Links: Een ander voorbeeld van een momenteel sterk vergraste plek (met nog enkel dagkoekoeksbloem en zuring). Rechts: Dezelfde plek een maand later: enkel bloei van dagkoekoeksbloem en kruipende boterbloem.
Afbeelding
Slakkenvraat
Marc Herremans
Links: Drie maand eerder ingezaaid met klaprozen, korenbloemen en kamille: geen (kiem)plantje te bespeuren. Rechts: Deze voor de winter gekiemde klaproos zal door de begrazingsdruk van naaktslakken niet tot bloei komen.

Wat kan je doen? 

De slakken zijn nu nog jong, maar de komende paar weken gaan die nog 2 tot 5x groter worden. En ook nog veel hongeriger. Dus al wie moestuinambities heeft, kan zich best voorbereiden!
Er zijn wel wat middeltjes in de handel die beloven effectief te zijn, maar of ze allemaal even goed werken tegen deze overmacht valt nog af te wachten. In Facebookgroepen rond ecologisch tuinieren worden tips gedeeld: hennepstrooisel rond de planten aanbrengen, biervallen plaatsen, aaltjes, planten beschermen door er een koperen gaasje rond te plaatsen of planten langer in potjes opkweken. Egels zijn welkome bondgenoten in de strijd tegen slakken maar ook voor hen is trop teveel. Jelle Ronsmans, slakkenkenner en tuinier, deelde zijn tips in deze VRT-reportage. Maar misschien moeten we ermee leren leven dat de tuin dit jaar wat minder biedt…

Tekst: Marc Herremans (Natuuronderzoeker Natuurpunt) 

Afbeelding
Slakkenvraat
Marc Herremans
Betrapt! De bloeiknop van deze bosorchis heeft gesmaakt en de plant zal dit jaar niet bloeien.