Stormschade aan een boom? Kijk eerst of er een vleermuis in zit!
Door de stormen Ciara, Dennis en Ellen zijn er in ons land heel wat bomen omgewaaid of zijn er grote takken afgebroken. Andere bomen hebben dan weer zoveel schade opgelopen dat ze alsnog kunnen omvallen of takken verliezen. In deze gevallen is het soms nodig om een noodkap uit te voeren. Let er daarbij zeker op of er in de bomen geen vleermuizen zitten.
Vleermuizen in bomen
Sommige vleermuissoorten verblijven in de zomer in bomen, zoals bijvoorbeeld de watervleermuis, franjestaart en gewone grootoorvleermuis. Er zijn er ook die jaarrond in bomen verblijven. De rosse vleermuis bijvoorbeeld overwintert in België hoofdzakelijk in bomen. Om de lage temperaturen te kunnen overleven, gaan rosse vleermuizen in groepen dicht bijeen zitten, soms met wel meer dan honderd bij elkaar! Ook bosvleermuizen en ruige dwergvleermuizen overwinteren graag in bomen. Met de zachte winters van tegenwoordig zijn er ook andere soorten vleermuizen die gebruik blijven maken van boomholtes of spleten. Het is dikwijls niet aan de buitenkant te zien of een boom bewoond is.
Noodkap zonder schade aan vleermuizen?
Wie het Soortenbesluit strikt toepast, moet voor het kappen van bomen een natuurtoets opmaken. Zo’n natuurtoets houdt in dat er eerst wordt gekeken of de bomen bewoond kunnen zijn door dieren wiens verblijfplaats jaarrond beschermd is. Als dat het geval is, zijn er vaak meerdere veldbezoeken nodig om vast te stellen of de boom ook inderdaad bewoond is en door welke soorten.
Doordat noodkap, om erger te voorkomen, vaak om directe maatregelen vraagt, is de strikte toepassing van het Soortenbesluit niet altijd mogelijk. Het is echter nog steeds nodig om bij noodkap zorgvuldig te handelen en zo het doden of verwonden van aanwezige vleermuizen te voorkomen.
Zorgvuldig handelen bij noodkap bestaat uit de volgende 6 stappen:
Controleer aanwezige holten en scheuren in de boom zoveel mogelijk met een endoscoop of boomcamera. Laat dit doen door een getrainde vleermuisonderzoeker. Het vraagt ervaring en speciale apparatuur om aanwezige vleermuizen goed zichtbaar te krijgen. Indien de boom loszittende stukken schors heeft, probeer dan ook zo goed mogelijk de ruimte daarachter te controleren. Als bij deze controles vleermuizen worden aangetroffen, ga dan naar stap 4.
Wanneer de holten niet of onvoldoende geïnspecteerd kunnen worden, bepaal dan welke deel van de boom hol zijn. Snoei de stam in delen terug waarbij de holte zoveel mogelijk als één geheel voorzichtig naar de grond wordt gebracht. Leg dat gedeelte met de holte naar de zijkant op de grond zodat de vleermuizen alsnog weg kunnen en het niet kan inregenen. Verwijder ook voorzichtig losse stukken schors alvorens de rest van de boom te kappen.
Wanneer bij de controle vleermuizen worden aangetroffen, is het zaak te kijken of de noodkap nog kan worden uitgesteld, en andere maatregelen het risico kunnen wegnemen. Als dat niet mogelijk is, bepaal dan in welke deel van de boom de holte aanwezig is en breng dat deel voorzichtig naar de grond. Vleermuizen zitten meestal in de holte boven het spechtengat of rottingsgat dat toegang geeft tot de holte. Leg dat gedeelte met de opening naar de zijkant op de grond zodat de vleermuizen alsnog weg kunnen en het niet kan inregenen. Let er bij scheuren in de stam op dat deze zich, door het verwijderen van grote zijtakken, niet weer gaan sluiten en zo de aanwezige vleermuizen pletten.
Wanneer ondanks alle genomen maatregelen toch vleermuizen bij de noodkap tevoorschijn komen, neem dan zo snel mogelijk contact op met een vleermuisdeskundige in de buurt. Die kan er voor zorgen dat de vleermuizen tijdelijk opgevangen worden.
Soms kan een boom met een vleermuiskast ook stormschade opgelopen hebben:
Probeer er achter te komen wie de kast heeft geplaatst en vraag om advies.
Lukt dat niet: controleer de vleermuiskast dan op aanwezige vleermuizen. Zijn die afwezig; verplaats de kast naar een vergelijkbare locatie in de directe omgeving, of verwijder de kast en breng hem naar de eigenaar.
Zijn er wel vleermuizen; beoordeel of de kap (met andere maatregelen) nog even kan worden uitgesteld? Zo niet, sluit de kast even af met een doek. Verwijder de kast voorzichtig en hang deze op dezelfde hoogte aan een andere boom. Haal vervolgens het doek weer weg.
Tekst: Marjolein van Adrichem, Erik Korsten & Eric Jansen (Zoogdiervereniging Nederland)
Bewerkt door Kris Boers (Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt)
Foto’s: Erik Korsten (Zoogdiervereniging Nederland) & Nadja Santer (KFFÖ)
