Straf slachtoffers bodemkrimp niet, pak de droogte grondig aan
De Pano-reportage van donderdag over de verdroging van Vlaanderen heeft heel wat mensen wakker geschud. De wilde politieke ideeën die her en der worden geopperd zullen het watertekort echter niet oplossen, een goed beleid kan dat wel.
Bouwvoorschriften verstrengen in regio’s waar de kleilaag krimpt, zoals Federaal Staatssecretaris De Bleeker (Open Vld) voorstelde in het radioprogramma De Ochtend, jaagt de slachtoffers op kosten. Terwijl de oorzaken zoals onverantwoorde grondwaterwinningen, drainages en bijkomende betonnering niet worden aangepakt. Ook het verplicht opnemen van bodemkrimp in de woningverzekering lijdt aan dezelfde kwaal. Iedere burger zal meer moeten betalen voor iets waarvoor hij of zij geen schuld treft en dat kan opgelost worden door een goed beleid te voeren.
Een goed beleid moet vooral de oorzaken van de verdroging aanpakken. Dat is perfect haalbaar, want het regent in Vlaanderen echt nog wel genoeg om ons grondwater opnieuw op peil te krijgen. Het allerbelangrijkste is om het regenwater vast te houden en te laten infiltreren waar het valt. Door water langer vast te houden in de ondergrond, beek of rivier wordt droogte tegengegaan en neemt het risico op overstromingen en riooloverstorten af. Dat kan bijvoorbeeld door verharding of drainage op te heffen of een rivier opnieuw te laten meanderen.
Een goed beleid kijkt ook naar de voordelen die samenwerken met natuur met zich meebrengt, de zogenaamde ecosysteemdiensten. Water vasthouden brengt enorme voordelen mee voor de economie (voldoende water voor stad, landbouw en industrie), het leefklimaat (verkoeling tijdens hete zomers), de veiligheid (tegen wateroverlast) en de natuur (het behoud van biodiversiteit). Helaas, in de stroomgebiedbeheerplannen die de investeringen en acties van de overheid bepalen om het waterbeheer in Vlaanderen te verbeteren, staan opnieuw meer acties om water af te voeren dan om water vast te houden. Een gemiste kans.
Grondwater is een kostbaar goed en mag dus alleen voor hoogwaardige toepassingen worden aangesproken. Voor andere toepassingen kan je regenwater opvangen of grijswater (gezuiverd rioolwater) gebruiken. Dat kan je sturen door de heffingen aan te passen zodat opvang van regenwater goedkoper wordt dan oppompen van grondwater. Water oppompen uit de grondwaterlagen biedt geen antwoord op klimaatverstoring, gezien de grotere kans op droogtrekken van de omgeving. Daarom moet er zuinig worden omgesprongen met het verlenen van vergunningen.
Snelle afvoer en drainage van regenwater willen compenseren door grondwater op te pompen, leidt tot extra druk op ons watersysteem. De voorkeur moet dan ook gaan naar maatregelen die de systemen minder kwetsbaar maken. Denk aan waterbesparende maatregelen zoals druppelirrigatie in de landbouw, de striktere toepassing van de juiste teelt op de juiste plaats en vooral een dringende hervorming van het grondwater-vergunningenbeleid.
Nieuwe drainages zouden gewoon verboden moeten worden en diepe drainages opgeheven. Vanaf een bepaald debiet en areaal kan je drainages beschouwen als wateronttrekking en heffingsplichtig maken. Gezien water een publiek goed is hoort één individu of bedrijf geen eeuwigdurend recht te krijgen op deze schaarse grondstof. Tijdelijkheid van vergunningen voor grondwaterwinningen hoort de standaard te zijn in de huidige onzekere klimaatevolutie. Met de eeuwigdurende vergunningen die vandaag worden toegekend brengen we de toekomst van onze kinderen in gevaar. Dit is een dwingende opdracht voor gemeenten en de toezichthoudende overheden.
Het principe de vervuiler betaalt kan je ook op grondwater toepassen. Je kan natuurschade en iedere schadelijder vergoeden uit heffingen op grondwater en bemaling. Ook het droogpompen van beken en andere oppervlaktewateren moet hierbij meegenomen worden.
Handhaving is het sluitstuk van een goed beleid. Zorg voor transparante, makkelijk te controleren regels en zie toe op de toepassing. De overheidsdienst die op televisie verklaart ‘we weten het niet’ kan echt niet meer.
Alles is aanwezig om de droogte structureel aan te pakken en het waterbeleid grondig aan te passen. Verdroging is niet iets wat ons overkomt als een natuurramp. Het is eveneens het gevolg van een falend beleid.
