Topjaar voor boomkikker, rampjaar voor bont dikkopje in de Antwerpse Noorderkempen

De vallei van het Merkske is bijzonder gevarieerd. De kronkelende beek slingert als een ‘blauwe draad’ door het landschap, omringd door natte beemden, broekbossen en alluviale bossen. Hogerop wordt het landschap kleinschaliger, met extensief beheerde graslanden, kleine bosjes, kilometers houtkanten en talloze poelen. Daarnaast is er het indrukwekkende UNESCO-werelderfgoed Wortel-Kolonie, met zijn 30 kilometer aan statige dreven die tot de verbeelding spreken.
Die landschappelijke mix zorgt voor een hoge biodiversiteit. Daardoor is het gebied op Vlaams niveau belangrijk voor o.a. vogels, vlinders en amfibieën. 

Bolwerk voor bijzondere broedvogels

Terwijl soorten als wielewaal en nachtegaal op landelijk niveau sterke klappen kregen, houden ze in de vallei van het Merkske relatief goed stand. In het grensoverschrijdende gebied waren in 2024 niet minder dan 12 koppels wielewaal aanwezig. De afgelopen vijf jaar blijft de soort hier min of meer stabiel. Daarnaast werden er 58 zangposten nachtegaal genoteerd. Deze zangvogel laat er recent zelfs een toename zien; in 2020 was er sprake van 43 zangposten. Ook de geelgors, een akkervogel die in grote delen van de Antwerpse Kempen verdwenen is, houdt er met 24 broedparen nog redelijk stand. De lokale populatie grauwe klauwier zit er in stijgende lijn, net zoals dat elders in Vlaanderen en Nederland het geval is. Terwijl er in 2020 vijf broedparen geteld werden, waren dat er vorig jaar al vijftien! 

Boomende boomkikkers

De boomkikker was al decennia uit de provincie Antwerpen verdwenen … tot in 2009 werd gestart met de herintroductie van deze soort in de vallei van het Merkske. Dat leidde van een populatie van 10 roepende mannetjes in 2010 tot maar liefst 1962 roepende boomkikkers in 2024! Vooral de laatste jaren gaat het hard: in 2024 werd een verdubbeling ten opzichte van 2023 vastgesteld, en in 2023 was er ook al sprake van een verdubbeling t.o.v. het voorgaande jaar. Net als in Limburg slaagt de boomkikker er goed in om nieuw leefgebied te koloniseren. Een domper op de feestvreugde is wel het lage aantal jonge kikkers dat in de zomer geteld werd: dat waren 644 tegenover 2366 in 2023 … Afwachten hoe de populatie zich de komende jaren verder zal ontwikkelen.

Rampjaar voor het bont dikkopje

Dagvlinders worden in de vallei van het Merkske systematisch geteld sinds 1999. Het bont dikkopje is een aandachtssoort: in Vlaanderen komt de vlinder enkel in de Kempen voor, en in de dreven en bosranden van de Markvallei huist een mooie populatie. In het eerste teljaar werden 188 bonte dikkopjes op één lente genoteerd. 2024 was echter een rampjaar voor deze soort (en bij uitbreiding voor een aantal andere vlindersoorten). Er werden slechts 6 bonte dikkopjes gezien. Ook in de jaren 2007-2008 lagen de aantallen zo laag, en toen wist deze bosvlinder toch uit het dal te kruipen. Zo konden er in 2013 weer 138 exemplaren geteld worden (waarna het weer stilaan bergaf ging). Ook de komende lentes houden we de vinger aan de pols en hopen we op een herstel. 

Een bescheiden begin

De ‘Nieuwsbrief van het Merkske’ verschijnt jaarlijks en is bedoeld voor iedereen met interesse in natuur, natuur- en waterbeheer en landschap. Wat in 2010 begon als een bescheiden informatiekanaal voor vrijwilligers van natuurstudie, groeide uit tot een volwaardige publicatie. De eerste editie telde slechts acht pagina’s, grotendeels gevuld met bijdragen van vrijwilligers. Die betrokkenheid is gebleven: ook nu nog schrijven zij een deel van de artikelen en zorgen zij voor de prachtige vormgeving.