Vertraging Sigmaplan: Vlaanderen speelt hoog spel met stormverzekering honderdduizenden burgers
Het Sigmaplan dat Vlamingen kan beschermen tegen stormen, kost 60 miljoen euro per jaar. De Vlaamse overheid investeerde de afgelopen jaren daar maar twee derde van. Resultaat: de werken lopen grote vertragingen op (nu al vijf jaar) terwijl de kans op zware wateroverlast als gevolg van de klimaatveranderingen alleen maar toeneemt. Dat is als rondrijden met een auto waarvan je de verzekering maar voor de helft betaalt. Volstrekt onverantwoord, vindt Natuurpunt, die pleit voor een inhaalbeweging.
De druk bekeken Eén-reeks “Als de dijken breken” was fictie. Maar de meest recente klimaatrapporten geven aan dat zo’n rampscenario steeds minder fictief wordt. Een stijgende zeespiegel, hittestress in steden, wateroverlast en toenemende kans op superstormen: het staat er allemaal zwart op wit in. Klimaatverandering is daarmee met stip de grootste uitdaging van onze tijd. Het Vlaams Parlement schreef een ambitieuze klimaatresolutie, de regering sloot een klimaatpact en bereikte een akkoord over de betonstop. Ronkende verklaringen. Klinkende engagementen. Champagne! Maar daar mag het niet bij blijven.
Eén van grote gekende risico’s zijn overstromingen vanuit de zee en de grote rivieren. Al in de jaren 70 hadden Vlaamse ingenieurs door dat er bijkomende maatregelen nodig waren om het Zeescheldebekken te beschermen tegen de stijgende zeespiegel. Het eerste Sigmaplan was geboren. Maar pas nu, 40 jaar later, werd het overstromingsgebied Kruibeke-Bazel-Rupelmonde in gebruik genomen.
Een combinatie van springtij en een noordwesterstorm op de Noordzee zorgt voor een gevaarlijk hoog waterpeil, zowel aan de kust als in het binnenland. Een aantal gecontroleerde overstromingsgebieden moeten voorkomen dat woongebieden onder water komen te staan. Die maken deel uit van het Sigmaplan, een langlopend project dat watersnood in het Scheldebekken moet voorkomen. Zo is het Zennegat, dat Mechelen beschermt, deze week voor het eerst in actie gekomen. Het Sigmaplan bestaat nog uit een aantal andere overstromingsgebieden, waaronder de Polders van Kruibeke. Dat laatste is sinds kort met 600 hectare het grootste gecontroleerde overstromingsgebied van Vlaanderen en zou voor het eerst gevuld worden. Het Sigmaplan zit bijzonder goed in elkaar. Het is een internationaal voorbeeld over hoe je om kunt gaan met overstromingsgevaar. Maar de regering voorziet er structureel te weinig geld voor. Daarom verloopt de uitvoering veel te traag.
Het Sigmagebied aan het Zennegat is pas klaar en kon meteen haar nut bewijzen. (foto: Chantal Deschepper)
Van de overstromingsgebieden waarvoor de werken in 2015 af moesten zijn, zijn er slechts drie operationeel: Bergenmeersen, Wijmeers en Zennegat. De rest (meer dan 10 grote en kleinere gebieden) loopt vertraging op door juridische procedures en te lage budgetten voor de aankoop van gronden en de werken zelf. De overstromingsgebieden die normaal gezien in 2015 van start moesten gaan, zitten allemaal nog in plan- of studiefase.
Voor het Sigmaplan is 60 miljoen euro per jaar nodig. Deze regering investeert daar maar twee derde van. Samen met de onderinvestering van de vorige regering, is er ondertussen een totaal tekort van 212 miljoen euro. Daar komen nog de extra kosten bij die bij de aanvang niet voorzien waren: zo zijn bvb de Antwerpse Scheldekaaien veel duurder dan begroot en is SIGMA Demer pas later beslist.
Het hele plan moest af zijn in 2030 - zo is ook afgesproken in de Scheldeverdragen met Nederland. Nu al loopt het plan 5 jaar vertraging op - als het zo verdergaat spreken we over 2040 of zelfs 2050. De klimaatverandering vertraagt echter niet - Natuurpunt pleit dan ook voor een inhaalbeweging.
Voor die 60 miljoen euro per jaar (2,5 % van de totale begroting voor openbare werken) kopen we immers een structureel hogere veiligheid voor de honderdduizenden Vlamingen die langs de Schelde en haar bijrivieren wonen. Die veiligheid is onbetaalbaar.
Tegelijk geven we ook een boost aan de gezondheid van de Schelde. De meeste overstromingsgebieden worden namelijk ingericht als natuurgebied en vormen een bron van leven voor planten, vogels en vissen. Bovendien fungeren ze als natuurlijke zuiveringsstations: het zijn de longen en nieren van de Schelde.
Natuurpunt beheert verschillende Sigmagebieden. Van de drie afgewerkte gebieden zijn er twee in beheer bij Natuurpunt (Bergenmeers en Wijmeers). Ook in het derde gebied, het Zennegat bij Mechelen, is er dringend nood aan degelijk en vakkundig natuurbeheer. Daarnaast is Natuurpunt beheerder van verschillende Sigmagebieden die nog niet afgewerkt zijn, zowel langs de Schelde als de Grote en Kleine Nete, Dijle en andere bijrivieren.
De cumulatieve onderinvestering in Sigma bedraagt eind 2016 212 miljoen euro. De opgelopen achterstand bedraagt 5 à 6 jaar. Zonder extra inspanningen zal de achterstand in 2030 minstens 13 jaar bedragen.
*Dit is zonder rekening te houden met toekomstige prijsstijgingen (2016-2030).
*In deze ramingen is niet opgenomen: kosten voor het Nederlandse deel van de Hedwigepolder, extra kosten voor de kaaien van Antwerpen, kosten Sigma Demer, onderhoudskosten, monitoring, archeologisch onderzoek.
Tekst: Natuurpunt Beleid
