Vleermuizen langs het oude Kolenspoor

Het oude Kolenspoor dat door Houthalen loopt, passeert langs de Laambroekvijvers waar ook enkele oude mijngebouwen staan. Men bekijkt momenteel hoe deze gebouwen meer zichtbaarheid  kunnen krijgen door ze beter toegankelijk te maken en er een zacht-recreatieve invulling aan te geven. Bij de verbouwingsplannen is er de mogelijkheid om natuurinclusief te verbouwen in functie van de vleermuizen die voorkomen in het gebied.

Omdat er nog maar weinig bekend was over de aanwezigheid van vleermuizen in deze omgeving, deden Natuurpunt Studie en haar Vleermuizenwerkgroep in 2022 en 2023 een uitgebreide studie. Wandelingen met vleermuizendetectoren brachten in kaart waar de belangrijkste foerageergebieden lagen, en strategisch geplaatste automatische detectoren gaven aan waar vleermuizen op de route passeren. Dit leverde tien vleermuizensoorten op. 

Hoe gebruiken vleermuizen het landschap?

Het landschapsgebruik van vleermuizen is soortafhankelijk. Kleinere soorten vliegen doorgaans meer in het bos en mijden open landschap. Verplaatsingen gebeuren via duistere zones: via houtkanten, waterlopen, bospaden, bosranden en bosstroken. Ze passeren de E314 door onder een onverlichte brug te vliegen, of door een waterloop doorheen een duiker te volgen. Grotere, snelvliegende vleermuizensoorten maken vooral gebruik van halfopen gebieden. De open strook van de spoorweglijn Hasselt-Mol door het bos is hier bijvoorbeeld een ideaal jachtgebied voor.

Naast het inzetten van detectoren werden ook 3 mannetjes watervleermuis en 1 vrouwtje gewone grootoorvleermuis gevangen en van een minizendertje voorzien. De gezenderde dieren werden een aantal nachten gevolgd. Dit toonde aan dat de grootoorvleermuis foerageert in het natuurgebied Kolveren, en daarbij van het ene naar het andere bosje hopt op zoek naar insecten. De grootoorvleermuis verblijft in een kraamkolonie (moeders met jongen) in een brug over de spoorweg. Het is evident dat niet alle dieren van deze kolonie in dezelfde bosjes gaan foerageren – ieder dier zoekt zijn eigen jachtgebieden om aan voldoende voedsel te komen. Om deze reden mag men de resultaten van dit zenderonderzoek extrapoleren: is aangetoond dat bepaalde landschapselementen gebruikt worden als route of bepaalde biotopen gebruikt worden als foerageergebied, dan mag aangenomen worden dat ook andere, gelijkaardige landschapselementen of biotopen op eenzelfde manier door deze soort gebruikt kunnen worden.

Van iedere gezenderde watervleermuis werd een verblijfsboom gevonden (mannetjes zitten alleen of in kleine groepjes) in natuurgebied de Laambroeken. De watervleermuizen foerageren in de vooravond in de Laambroeken, en na korte tijd steken ze de spoorweg over om boven de Laambroekvijvers op muggen te gaan jagen. Soms blijven ze daar langer hangen, maar meestal verlaten ze de vijvers om dan via natuurgebied Geelberg naar het vijvergebied Midden-Limburg te vliegen. Daar foerageren ze dan verder op de vijvers.

Bijkomend werden ook het pomphuis en de naastliggende gebouwen van de Laambroekvijvers onderzocht om hun betekenis en potenties voor vleermuizen na te gaan. Een oude opslagtank bleek een schot in de roos: daarin overwinteren vleermuizen, en in de nazomer is het ’s nachts een verzamelplaats voor sociale interactie tussen de dieren. Zelfs de zeldzame ingekorven vleermuis bleek hier langs te komen.

De vleermuizenstudie vormt een leidraad voor de verdere uitwerking van de verschillende geplande acties op vlak van vleermuisvriendelijke verlichting, het vleermuisvriendelijk inrichten (natuurinclusief verbouwen) van de aanwezige gebouwen, het garanderen van rust voor de aanwezige populaties, en eventuele andere inrichtingen nodig om de vleermuizenpopulaties te versterken.

Het volledige onderzoeksrapport kan je hier lezen.

Deze studie werd gerealiseerd door Natuurpunt Studie vzw en haar Vleermuizenwerkgroep, in samenwerking met het Regionaal Landschap Lage Kempen en de gemeente Houthalen-Helchteren, en met financiële ondersteuning van de Provincie Limburg.

Tekst: Wout Willems (Natuurpunt Studie)