Voormalig vloeiveld voor afvalwater wordt stuivend duinlandschap

Afgelopen winter onderging het natuurgebied Zandpanne (tussen De Haan en Wenduine) een metamorfose. Waar voorheen een geëffend vloeiveld voor huishoudelijk afvalwater lag, is nu opnieuw een stuivend duinlandschap aanwezig met metershoge duinen en vochtige duinpannes. Het nieuwe reliëf biedt kansen voor het ontstaan van verschillende habitat-types wat de planten- en insectendiversiteit ten goede zal komen: van harkwespen in de droge duingraslanden tot bloeiende orchideeën in de laaggelegen vochtige zones.

Voormalig vloeiveld voor huishoudelijk afvalwater

Eind 19e eeuw werd het duingebied in de Zandpanne volledig geëffend voor de aanleg van een vloeiveld voor huishoudelijk afvalwater afkomstig uit Blankenberge en Wenduine. Voordien werd het afvalwater gewoon in zee geloosd maar dit vormde een belemmering voor de ontwikkeling van het kusttoerisme. Deze ingreep betekende een zware opdoffer voor de natuur van dit duingebied. Na de ontwikkeling van meer moderne waterzuiveringstechnieken verloor het vloeiveld zijn nut. De decennialange bevloeiing met afvalwater betekende echter een zware aanrijking van de bodem met nutriënten. Omdat beheer ontbrak werd het open zand overgroeid door een dense vegetatie van ruigte kruiden. Het was in niets nog vergelijkbaar met het duingebied van voorheen.

Natuurpunt herstelt het duinlandschap

Sinds enkele jaren heeft Natuurpunt het natuurgebied Zandpanne in beheer dat eigendom is van Agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust (MDK). Door middel van begrazing met gallowayrunderen kreeg de ruige vegetatie een meer open karakter waardoor typische plantensoorten zoals geel walstro en duinviooltje terug tot bloei kwamen. Om het echte duinlandschap terug te krijgen was het ook belangrijk om opnieuw veel meer reliëf in het terrein te krijgen. Dankzij middelen uit de projectsubsidie natuur van de Vlaamse overheid konden de nodige inrichtingswerken plaatsvinden. Twee langgerekte ellipsvormige depressies werden uitgegraven net tot op het niveau van het grondwater. Op die manier worden kunstmatige duinpannes gecreëerd. In een natuurlijk stuivend duinlandschap wordt continu de droge zandbodem weggeblazen en op sommige locaties zet dit proces zich verder tot de grondwatertafel wordt bereikt. Deze situatie is net heel interessant in een duinlandschap omdat op deze locaties volledig andere plantensoorten tot ontwikkeling kunnen komen. Specifiek voor de zandpanne werd dit proces kunstmatig nagedaan. Het zand dat hierbij vrijkwam, werd gebruikt voor het creëren van twee duinen tot wel 3 meter hoog. Bij de opbouw van deze duinen werd rekening gehouden met de natuurlijke sculpturen die de wind vormt in een duinlandschap. Zo werd één van de duinen in een paraboolvorm aangelegd, zoals ook in de natuur gebeurt wanneer de wind vrij spel krijgt op het losse zand. De nieuw ingerichte zone zal te bezoeken zijn vanaf een pad dat doorheen de begrazingszone loopt, honden zijn hier echter niet toegelaten om de grazende runderen niet te verstoren.

Afbeelding

Wat betekent dit voor de biodiversiteit?

Door deze werken ontstaan twee habitats die voorheen amper of niet aanwezig waren in het gebied. Enerzijds zijn er de natte duinpannes. De plantensamenstelling hier is volledig verschillend van de drogere zones. Doorheen de tijd hopen we dat zich enerzijds een interessante pioniersvegetatie ontwikkelt die bestaat uit kruipwilg, strandduizendguldenkruid, fraai duizendguldenkruid, waterpunge en waternavel en in een later stadium ook soorten van vochtige duingraslanden erbij komen als addertong, paddenrus, moeraswespenorchis en geelhartje. Op de droge stuivende duinen zorgt het open zand dan weer voor veel extra nestgelegenheid voor wilde bijen- en wespensoorten als de witbaardzandbij, het zilveren fluitje, de duinkegelbij en de harkwesp.

Deze inrichtingen werden mede mogelijk gemaakt dankzij financiële ondersteuning van de Vlaamse overheid en het Europees landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling.

Tekst: Matthias Strubbe (Natuurpunt Beheer)

Afbeelding