Vrijwilligers brengen voortplanting zeldzame Rivierrombout langs Albertkanaal in kaart (video)

In 2000 werd de eerste Rivierrombout voor België gezien langs de Grensmaas. In 2012 werd een populatie van de zeldzame libel ontdekt op het drukke Albertkanaal. De voorbije maand werden langs dat kanaal meer pas uitgevlogen exemplaren gezien dan alle afgelopen jaren samen: 160 larvenhuidjes en 20 uitsluipende dieren. De waarnemingen kaderen in de meetnettenmonitoring door vrijwilligers van Natuurpunt en Libellenvereniging Vlaanderen.

De Rivierrombout is een opvallend geel-zwart gekleurde libel van zo’n 5 cm groot, die gebonden is aan proper water. Tot voor kort was er nauwelijks iets geweten over de verspreiding van de soort. Niet onlogisch, want de soort inventariseren is beslist geen sinecure. De Rivierrombout geeft de voorkeur aan grote rivieren als woonplaats en libellen die boven brede rivieren vliegen zijn vanaf de oever moeilijk te zien. Om vast te stellen hoe groot de populatie is op een bepaalde plaats, wordt daarom het aantal larvehuiden op de oevers geteld.

Afbeelding

Om de Rivierrombout te inventariseren, gaan vrijwilligers op zoek naar lege larvehuidjes. (foto: Robert Pieters)

Dat gebeurt tussen 20 juni tot 20 augustus, wanneer de jonge libellen na 2-3 jaar in het water geleefd te hebben hun larve-cocon verlaten, het zogeheten “uitsluipen”. Dat uitsluipen wordt elders vooral waargenomen op en langs zandstrandjes, maar de enige gekende Belgische populatie, langs het Albertkanaal, is uniek in zijn keuze voor de kunstmatige oeverversteviging. Na het uitsluipen vliegen de volwassen dieren (de zogeheten imago’s) weg van het water. Soms zijn ze jagend te zien boven graslanden of langs bosranden. Pas wanneer de volwassen dieren zich gaan voortplanten, keren ze terug naar de rivier. Eitjes worden daar door het vrouwtje in open water afgezet.  

Sinds de eerste waarnemingen van de teruggekeerde Rivierrombout, bleef het aantal nieuwe waarnemingen van uitgeslopen individuen erg beperkt. Vrijwilligers brengen daar nu, in opdracht van het INBO, verandering in. In het kader van het project ‘Meetnetten’ inventariseren ze langs het Albertkanaal tussen Oelegem tot Zonhoven de voortplanting van deze zeldzame libel. Met succes: ze vonden al meer dan 150 larvenhuidjes. Enkele vrijwilligers mochten zelfs het magische moment meemaken waarop het majesteuze dier uitsluipt. Met meer dan 20 uitsluipende dieren werden er na amper een maand tellen met een team van 10 vrijwilligers al meer jonge Rivierrombouten gezien dan alle afgelopen jaren samen.

De Rivierrombout heeft een verspreidingsgebied dat gaat van Midden- en Oost-Europa tot Oost-Siberië. In de eerste helft van de 20ste eeuw ging de soort ten gevolge van een verslechtering van de waterkwaliteit zo sterk achteruit dat ze uiteindelijk in grote delen van West- en Midden-Europa verdween. Om die reden werd ze dan ook opgenomen in Bijlage IV van de Europese Habitatrichtlijn, waardoor de Rivierrombout binnen de Europese Unie een beschermde soort is.

Sinds het begin van de jaren negentig werd de Rivierrombout teruggevonden in verschillende Duitse rivieren, nadien volgde Nederland en in de zomer van 2000 werden de twee eerste Belgische exemplaren gezien langs de Grensmaas (Vucht, Maasmechelen). Sindsdien werd de soort regelmatig op verschillende plaatsen langs de Grensmaas waargenomen. Individuele exemplaren werden ook waargenomen in Geel (2002) en Herentals (2004). Bijzonder groot nieuws was de ontdekking van een populatie langs het Albertkanaal, op 28 juli 2012. De waarneming geldt als uniek in Europa, want normaal gezien komen deze libellen niet voor langs kanalen met hun kunstmatige oevers.  

Zin om mee op zoek te gaan naar deze fascinerende libel?
https://www.natuurpunt.be/pagina/meetnet-libellen

Tekst: Hannes Ledegen, Natuurpunt Studie
Foto: Robert Pieters & Silvia Dubois
Video: Marc Gorrens