Waarheid of mythe: Helpt het om te plassen op kwallensteken?

In het lang 

Kwallen kan je het hele jaar zien, maar vanaf april tot in het najaar zijn ze met meer. De kwallen die we veel in België zien, zijn de oorkwal, blauwe en gele haarkwal, kompaskwal en de zeepaddenstoel. 

Mensen zijn vaak bang om door een kwal gestoken te worden. Hoeveel kwaad een kwallensteek kan, hangt af van hoe sterk het gif is en hoe sterk de netelcellen van de kwal zijn en of ze door je huid kunnen dringen. Zo kan de zeepaddenstoel behoorlijk groot worden, maar is zijn steek niet gevaarlijk. De netelcellen van deze kwal zijn namelijk heel zwak. Netelcellen zitten aan de buitenkant van de tentakels van de kwal en worden geactiveerd op het moment dat de tentakels een prooi aanraken. Als de prooi geraakt wordt, schieten de netelcellen als een soort van ‘harpoen’ uit de tentakels. Vervolgens boort het zich een weg door de huid richting de bloedbaan. Eenmaal aangekomen in de bloedbaan, komt er gif vrij.

Een hardnekkige mythe is dat je moet plassen op een kwallensteek. Het zuur of de warmte van urine zou de netelcellen neutraliseren. Het is helaas niet warm en niet zuur genoeg, het werkt waarschijnlijk juist averechts. Wat doe je dan best wel als je geneteld wordt door een kwal? Neutraliseer het gif door te spoelen met heet water. Zo heet mogelijk als je kan verdragen, bij voorkeur 45 graden Celsius. De warmte helpt bij de afbraak van het gif. Onderzoek toonde aan dat vooral ‘marien’ gif gevoelig is voor hitte (de gifcomponenten worden geïnactiveerd bij temperaturen tussen 40 en 50 graden Celsius). Blijf ook uit de zon, want de zon heeft een negatieve invloed op de kwallenbeet.

Deze andere tips zouden ook kunnen helpen:
- Spoel de gestoken huid af met zeewater.
- Schraap de netelcellen van je huid met een pincet of handschoenen. 
- Behandel de huid met een product tegen huidirritatie.
- Bel bij een allergische reactie de hulpdiensten.

Heb je deze kwallensoorten al gespot aan onze kust?

Zeepaddenstoelen (Rhizostoma pulmo), ook wel bloemkoolkwal genoemd, zijn een bekende soort aan onze kust. Deze kwal is groot: zeepaddenstoelen kunnen een diameter tot 90 cm bereiken en wel 11 kilogram zwaar worden. Ze hebben een opvallend blauwe kleur met paarsblauwe lobben langs de rand. In tegenstelling tot sommige andere kwallen, hebben ze geen echte tentakels en netelen ze dan ook maar heel licht. Zeepaddenstoelen spoelen vaak massaal aan, vooral in de herfst.

Ken je deze, de kompaskwal (Chrysaora hysoscella)? Hij kan een doorsnede bereiken van 30 centimeter, en zijn 24 dunne tentakels kunnen zelfs tot twee meter lang worden! Die gebruikt hij om zich voort te bewegen en kleine visjes te vangen. Toch hoeven niet alle vissen bang te zijn voor deze kwal: jonge horsmakrelen gebruiken hem zelfs als schuilplaats. De kompaskwal spoelt soms in grote hoeveelheden aan op ons strand, vooral bij oostenwind. Een steek van de kompaskwal kan zeer pijnlijk zijn, maar is niet gevaarlijk voor de mens.

De oorkwal (Aurelia aurita) kan 10 tot 40 cm groot worden en behoort tot de schijfkwallen. De oortjes zijn niet om te horen, maar zijn voortplantingsorganen, meestal zijn het er vier. Kwallen drijven vaak in grote zwermen in zee. Met behulp van met netelcellen bezette tentakels vangen ze plankton, kleine kreeftachtigen en visjes. Deze kwal is ongevaarlijk, na een steek kan de huid hoogstens wat rood, opgezwollen en een beetje jeukerig zijn, maar deze klachten verdwijnen na een aantal uur.

Tekst: Sarah Tilkin (Beleidsmedewerker Noordzee voor Natuurpunt)