Waarom bomen kappen soms wel noodzakelijk is

In Brugge dreigt een man ermee om in hongerstaking te gaan omdat hij de bomen in zijn tuin moet omhakken. Reden is een burenruzie over het feit dat de bomen het licht in de tuin wegnemen. Los van de details van deze zaak – het is aan de rechter om hierover te oordelen – toont de vastberadenheid van de man dat hij zielsveel van zijn bomen houdt. Die passie deelt hij met het overgrote deel van de bevolking. Bomen hebben bij ons een belangrijke culturele betekenis en een eigen symboliek, vaak voorkomend uit religieuze tradities of uit de volkscultuur. Zo werden lindebomen vroeger gezien als heilig. Ze golden als beschermer voor huizen, bronnen en kerken. Nog altijd vind je ze terug in dorpskernen en bij kapelletjes.

Hedendaagse variant

De emotionele band met bomen komt ook voor in hedendaagse varianten. Denk maar aan de grote plantacties voor Bos voor Iedereen, 10 Miljoen Bomen en de aanplant van geboortebossen in heel Vlaanderen. Jaarlijks planten duizenden mensen op publieke momenten bomen voor geboortes, huwelijken of sterfgevallen. Die sterke emotionele band met bomen zorgt er ook voor dat er steevast heftig verzet uitbreekt wanneer er op kleine of grote schaal bomen moeten worden omgehakt, zoals bij het kappen van bomen op De Keyzerlei in Antwerpen of de kastanjelaars aan de Brusselse Louisalaan.

Tekort aan stedelijk groen

Bomen hebben natuurlijk niet enkel een emotionele en culturele betekenis. Ze zorgen ook voor rust, produceren zuurstof, brengen leven in de buurt en regelen de temperatuur in de stad. In Vlaanderen, zowel in de steden als in het buitengebied, is nog steeds een groot tekort aan bomen en bos. Vlaanderen is één van de bosarmste streken in Europa. Alleen Ierland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk hebben nog minder bos. Veel beterschap is er trouwens niet te bespeuren.

Het is dan ook niet te verwonderen dat het kappen van bomen zoveel reacties losweekt, ook al zijn die ziek of staan ze in de weg. Er zijn er gewoon veel te weinig. Daar valt iets aan te verhelpen: door een actieve politiek te voeren voor meer bomen in en om de steden. Daar ligt een uitdaging voor steden en gemeenten. Sommige zijn daar nu al mee bezig. Zo investeert de stad Ninove in een stads- en speelbos vlak bij het centrum. Het stadsbos zal altijd toegankelijk zijn voor het publiek en gebruikt worden als speelbos door de jeugd en als geboortebos.

Dat bijkomend groen moet op zijn beurt beter in verbinding staan met de natuur in de natuurgebieden en op het platteland. De verbinding en de overgang tussen beide vormen van natuur zijn daarbij centraal, bijvoorbeeld via de zogenaamde stadsbossen. Als er voldoende bomen groeien in de centra van onze steden en gemeenten, valt te verwachten dat de reacties op het, soms terecht, kappen van bomen minder emotioneel zullen zijn.

Noodzaak tot kappen

Afgezien van de culturele, emotionele en ecologische waarde van bomen zijn er af en toe goede redenen om bomen te vellen. Het afgelopen jaar kwam met de regelmaat van de klok in het nieuws dat er kastanjebomen moesten worden geveld omdat ze verzwakt waren door de ‘bloedingsziekte’, en dreigden om te vallen. Het spreekt voor zich dat bomen die een gevaar vormen voor de veiligheid beter op voorhand worden verwijderd.

Hoe vreemd het ook klinkt, soms is ook de natuur erbij gebaat dat er bomen worden gekapt. Dat kan nodig zijn om natuurgebieden veerkrachtiger of soortenrijker te maken, bijvoorbeeld bij het omvormen van commerciële plantages tot natuurlijke bossen, het herstel van open landschappen, zoals heide, graslanden, duinen, of bij de bestrijding van invasieve exoten. Ook natuurorganisaties krijgen bij zulke werken te maken met buurtprotest. Dat gaat vaak voorbij na overleg met de bewoners en eens de resultaten van de werken zichtbaar worden. Om die boomkap te compenseren, legt Natuurpunt al enkele jaren actief nieuwe bossen aan en beheren we bestaande bossen. Dat is ondertussen al zo’n 6300 hectare bos - ongeveer één derde van het natuurgebied onder ons beheer. Deze oppervlakte bos zouden we graag in evenwicht houden en zelfs zien toenemen. Want al is het soms nuttig om bomen te kappen, bomen planten is nog veel meer noodzakelijk.