Wesp of metselbij: wie nestelt daar?

Van standvastig lenteweer is voorlopig nog geen sprake, maar de eerste zachte dagen van het jaar hebben hun effect niet gemist. Naast de eerste zwaluwen zijn ook de eerste bijen en wespen van het jaar gemeld. Maar wat is het verschil tussen een metselbij en een wesp? 

Metselbijen zijn een groep van wilde bijen die hun naam danken aan de wijze waarop ze hun nest bouwen. In een geschikte nestholte scheiden de vrouwtjes de verschillende nestcellen van elkaar door een muurtje te metselen uit een combinatie van grond en speeksel. Ook de buitenkant  van de nestholte wordt met een dubbele laag van dit cement afgesloten. De nestplaatsen van metselbijen zijn allerlei bestaande holtes. Gaten of spleten in dood hout en (oude) muren bieden voor veel metselbijen een goede nestplaats, maar ook holle stengels, slakkenhuisjes en zelfs sleutelgaten worden gebruikt.

De twee meest algemene metselbijsoorten die in ons land voorkomen zijn de Gehoornde metselbij en de Rosse metselbij. Beide soorten zijn echte cultuurvolgers die hun nest maken in muren met gaten of spleten, en ze zijn daardoor vooral te vinden in stedelijk gebied. Soms kunnen grote aantallen metselbijen samen in eenzelfde muur nestelen wat al snel het effect van een zwerm geeft. Dit zorgt bij veel mensen vaak voor een associatie met wespennesten en levert geregeld angstreacties op.  

Afbeelding

Koppeltje Gehoornde metselbij in actie (foto David De Grave)

Maar die angst is volkomen onterecht. Net zoals alle andere wilde bijen zijn dit zachtaardige beestjes die vooral een zeer belangrijke functie vervullen als bestuiver. Metselbijen staan in het bijzonder bekend als bestuivers van fruitbomen en zijn in hun bestuiving een pak efficiënter dan bijvoorbeeld honingbijen.

Maar hoe weet je nu of het om metselbijen of wespen gaat? Wespen herkennen we allemaal gemakkelijk aan hun karakteristieke zwart-gele kleurcombinatie, en daarnaast is ook het delen van één enkele invoegopening van het nest typisch voor wespen. Metselbijen daarentegen hebben aparte nestjes die verspreid, in bijvoorbeeld een muur, te vinden zijn. Metselbijen kunnen zich ook ophouden in bijenhotels, in  tegenstelling tot veel andere wilde bijen, die een hol graven onder de grond.

De Gehoornde metselbij is traditioneel één van de eerste wilde bijen van het jaar. Het is een 11-15 mm grote bij met een zwart behaarde kop en borststuk, gecombineerd met een opvallend (volledig) ros achterlijf. Familie daarvan is de Rosse metselbij, die iets later begint te vliegen, tot 12 mm groot wordt en, anders dan de Gehoornde metselbij, een zwart achterlijfeinde heeft. De vrouwtjes van beide soorten onderscheiden zich van de mannetjes door de aanwezigheid van rosse beharing op de buik, de aanwezigheid van hoorntjes op de kop en de afwezigheid van een witte 'baard'.

Schiet dus niet meer onmiddellijk in paniek wanneer je dit voorjaar nog eens een zwerm bijen rond een muur ziet hangen. Veel kans dat het zachtaardige metselbijtjes zijn die druk aan het bouwen zijn. Het is overigens zeer interessant om dit werk eens van dichterbij te gaan bestuderen.

Ontdek meer over wilde bijen en hoe je hen kan helpen in je tuin

Tekst: David De Grave, Aculea (werkgroep Wilde bijen en wespen Natuurpunt)