Wijziging soortenbesluit geeft stimulans aan soortenbeleid

De Vlaamse Regering keurde vrijdag het Soortenbesluit voor een tweede maal goed. De wijzigingen zijn tekenend voor het soortenbeleid van de volgende jaren. Op vraag van onder meer Natuurpunt worden extra soorten beschermd, krijgen translocaties een wettelijk kader en wordt de toegang tot soortbeschermingsprogramma’s wordt versoepeld. Een gloednieuw hoofdstuk over invasieve exoten zet de lijn uit voor het toekomstig exotenbeleid. De bestrijding van spreeuw, gaai, kauw, kraai, brandgans en ekster werd na grondig protest van de natuursector én op basis van enkele consensusvoorstellen in Minaraad en SALV, bijgesteld tot een aanvaardbaar compromis.  

Een selectie van de belangrijkste wijzigingen:

Extra soorten beschermd

Bijlage 1 van het soortenbesluit bevat een tabel met de beschermde soorten. Voor deze soorten zijn bepaalde handelingen verboden (doden, verstoren, verhandelen, …). Het biedt deze soorten een steuntje in de rug én geeft toegang tot een set van actieve soortbeschermingsmaatregelen en de schaderegeling voor beschermde soorten. Bij het opstellen van de lijst werd echter geen rekening gehouden met “nieuwe” soorten, noch met de Rode Lijst status van gevestigde soorten. Zo was de bedreigde eikelmuis tot nu toe niet beschermd.

De Vlaamse Regering besloot nu om de Wolf en de bedreigde eikelmuis, aardbeivlinder, argusvlinder, bruine eikenpage, geelsprietdikkopje, groentje, grote vos, grote weerschijnvlinder, heideblauwtje, heivlinder, iepenpage, kommavlinder, rouwmantel en zwartsprietdikkopje toe te voegen aan de beschermde soorten. De opkomst van de Wolf wordt zo erkend evenals de slechte staat van onze dagvlinders.

Deze passieve bescherming alleen is echter niet voldoende. Naar het evenbeeld van Nederland en Duitsland, vraagt Natuurpunt een wolvenplan. Voor de Vlinders kijken we uit naar de opmaak van de SBP’s voor bruine eikenpage en heivlinder (2016), aardbeivlinder (2018) en grote weerschijnvlinder (2019).

Introductie van inheemse soorten wordt versoepeld

Het actief verplaatsen van soorten houdt grote risico’s in voor inheemse fauna en flora. Toch kunnen introducties zeer zinvol zijn in kader van soortbescherming. Zo is het soortbeschermingsprogramma hamster bijna volledig gestoeld op het herintroduceren van de soort in een testgebied in Widooie.

Het nieuwe soortenbesluit anticipeert op de grotere vraag aan actief verplaatsen en voorziet een soepeler kader voor introducties van inheemse soorten. Introducties worden nu ook mogelijk buiten een soortbeschermingsprogramma in kader van een translocatie.

Toegang tot soortbeschermingsprogramma’s versoepeld

Een andere belangrijke wijziging is het schrappen van de zogenaamde dubbele sleutel voor soortbeschermingsprogramma’s. Een soortbeschermingsprogramma kon opgemaakt worden voor een soort die én in de klassen “uitgestorven”, “met uitsterven bedreigd”, “bedreigd” of “kwetsbaar” van een rode lijst voorkomt, EN beschermd was onder het soortenbesluit. Volgens de nieuwe regels verandert bovenstaande EN in een OF, wat het mogelijk maakt om voor alle beschermde soorten én alle bedreigde soorten soortbehoudsmaatregelen te nemen. In de praktijk wordt de opmaak van SBP’s geprioriteerd via een lijst, die in samenspraak met Natuurpunt en andere actoren werd opgemaakt.

Gloednieuw hoofdstuk over exotenbeleid

Invasieve exoten vormen een grote bedreiging voor onze inheemse fauna en flora. Zo identificeerde het Belgische biodiversiteitsplatform maar liefst 101 soorten met een grote en acute dreiging. Sinds 2015 is een nieuwe Europese verordening over invasieve exoten van kracht gebaseerd op drie pijlers: preventie, bestrijding en beheer.

Het Soortenbesluit voert een nieuw hoofdstuk in waarin de Europese wetgeving meer concreter wordt toegepast op de Vlaamse beleidscontext. Zo wordt de rol van ANB verduidelijkt en wint het instrument van beheerregelingen aan belang.

Zo zullen bijvoorbeeld introductieroutes van invasieve exoten op de EU lijst zullen, in kaart worden gebracht door ANB. Een beheerregeling moet duidelijk maken hoe men zal ingrijpen in deze introductieroutes. Deze beheerregelingen zullen een publieke consultatie doorlopen.

Wat betreft bestrijding worden twee pistes voorgesteld: op basis van methoden opgesomd in het besluit en door opmaak van een beheerregeling.

Er wordt tot slot ook een wettelijke basis gemaakt voor opmaak van een Vlaamse lijst invasieve soorten.

Voor Natuurpunt is dit nieuw hoofdstuk een belangrijke stap vooruit: (1) Het zet een kader voor het broodnodige invasieve exotenbeleid voor alle actoren onder coördinatie van de Vlaamse overheid, (2) het focust op preventie en (3) het focust op probleemsoorten. De enige hiaat is de onduidelijkheid over de financiering van deze maatregelen.

Bestrijding van bepaalde vogelsoorten in kader van schade

In het druk bevolkte Vlaanderen komen soorten en mensen vaak in conflict. Maatschappelijk leeft de vraag naar bestrijding van deze schadesoorten. Natuurpunt gaat daar steeds tegenin en stelt het voorkomen van schade via preventieve maatregelen op de eerste plaats. Daarnaast bewaken we de juridische verenigbaarheid met Habitat- en Vogelrichtlijn en de wetenschappelijke onderbouwing van de bestrijdingsmaatregelen.  

Het Soortenbesluit voorziet in afwijking van de Vogelrichtlijn een procedure via melding voor bestrijding van bepaalde vogelsoorten na schade. Natuurpunt heeft sterk gereageerd tegen de voorgestelde versoepeling van zowel soorten als voorwaarden in deze procedure. De consensusaanbevelingen uit de Minaraad zijn nu zo goed als allemaal gevolgd, waardoor we kunnen spreken van een aanvaardbaar compromis. De bestrijding van spreeuw en gaai blijven mogelijk via deze procedure, maar de periode, methoden en afwijkingsgronden worden ingeperkt. Ook de bestrijding van brandgans, voor alle duidelijkheid NIET op vraag van Natuurpunt, blijft mogelijk maar enkel tussen 1 mei en 30 september én met inloopkooien. Ook het gebruik van trechtervallen wordt opnieuw beperkt in de tijd, en het toelaten van gas- en luchtdrukwapens in geschrapt.

Verder proces

De wijzigingen zijn nog niet in werking. Het besluit gaat nu naar de Raad van State. Daarna volgt de definitieve goedkeuring en publicatie in het Staatsblad.