Binnenkort weer op de afspraak: de Aziatische hoornaar

En is hier nog altijd in opmars

Binnen enkele weken zal deze invasieve exoot weer opduiken in vele nieuwsberichten. Waarom de soort zo berucht is en hoe we daar als natuurliefhebber het best mee omgaan, we leggen het graag voor je uit.

In hoeverre de Aziatische hoornaar een bedreiging vormt voor de biodiversiteit, is nog volop voorwerp van wetenschappelijk onderzoek. Bij honingbijen en bijgevolg ook bij imkers richt hij evenwel ondertussen enorme schade aan. Dat hij ook opduikt in tuinen kan ook heel wat gevolgen hebben.

Honingbijen 

Honingbijen hebben het sowieso de laatste jaren, om verschillende redenen, moeilijk. 

Door de klimaatopwarming verschijnen de bloesems van fruitbomen ongeveer een maand vroeger dan normaal. De bijvenvolken daarentegen zijn niet altijd aangepast aan deze vroegere bloei: de koningin begint immers niet vroeger met het leggen van haar eieren. Ze doet dit maar zodra de aanvoer van stuifmeel voldoende toeneemt. 

Honingbijen hebben daarenboven met nog meer plagen te kampen: meer en meer zijn ze ondervoed ingewinterd, worden ze geparasiteerd door resistente varoamijten of worden ze vergiftigd door talrijke pesticiden. 

De Aziatische hoornaar is de beruchtste vijand voor honingbijen. Zoals bij andere monoculturen het geval is, zijn ze een gemakkelijke prooi. Duizenden bijen leven immers dicht bij elkaar op de imkersstand. Uit onderzoek blijkt dat bij ca. 70 % van de uitgestorven bijenvolken, de Aziatische hoornaar de schuldige is. 

Met hun aanvallen op honingbijen en op andere, in de natuur voorkomende bestuivers (solitaire bijen, vliegen, libellen en andere insecten) is hun impact op de afname van bestuivers aanzienlijk. Bovendien is hij zelf geen bestuiver, dus kan hij de functie van bestuiven van zijn prooien niet overnemen. 

De groeiende aanwezigheid van de Aziatische hoornaar is een belangrijke reden waarom meer en meer imkers hun activiteiten stopzetten. Ook hierdoor kunnen de wijnbouw en fruitteelt hinder ondervinden.

Het mag duidelijk zijn dat het beschermen van honingbijen een gestructureerde en gecoördineerde aanpak nodig heeft. 

Zo ondersteunt Vlaanderen met het Strategisch Plan Bijenteelt imkers wanneer zij de Aziatische hoornaar in hun omgeving willen bestrijden.

Om de verspreiding van Aziatische hoornaar te vertragen wordt hij vernietigd: koninginnen die in het voorjaar een primair nest bouwen worden afgevangen, secundaire nesten later in het jaar worden verdelgd. Bij voorkeur gebeurt dit door professionals. Niet alleen omdat het gevaarlijk is, maar ook om te vermijden dat verkeerdelijk de Europese hoornaar vernietigd wordt. 

Het plaatsen van wespenvallen blijkt geen oplossing: ze bevatten veelal meer honingbijen, vliegen en Europese hoornaars. De Europese hoornaar is veel minder agressief en vormt geen grote bedreiging voor honingbijen. Hij is bovendien concurrent van de Aziatische, waardoor hij onrechtstreeks de verdere verspreiding van de Aziatische enigszins belemmert. Bovendien is de Europese hoornaar belangrijk om de aantallen wespen onder controle te houden.

Het werken met pesticiden wordt ten sterkste afgeraden ten voordele van het gebruik en de ontwikkeling van duurzamere bestrijdingsalternatieven. Alternatieve behandelmethoden van secundaire nesten zijn het gebruik van diatomeeënaarde, of het afzuigen van de individuen. Omdat de Aziatische hoornaar op zijn beurt ook prooi is, bijvoorbeeld van roofvogels, richten pesticiden op een veel breder niveau natuurschade aan.

Impact op de biodiversiteit

Wat betekent dit alles voor de biodiversiteit in Vlaanderen? Of de aanwezigheid van de Aziatische hoornaar impact heeft op die van de Europese is nog niet helemaal duidelijk. De Europese hoornaar gaat er immers al enkele jaren op vooruit. Of beide soorten echt concurrenten zijn van elkaar en hun voedselaanbod afneemt is nog niet bekend.

Wel is duidelijk dat hij negatieve impact heeft op de aantallen bestuivers en andere insecten die in onze natuur voorkomen. De druk op insectenpopulaties is sowieso enorm groot.

Wees voorzichtig!

Wanneer je de komende maanden de tuin intrekt of werken uitvoert aan je huis, kan het zeker geen kwaad om voorzichtig te zijn. De meeste kans om een uitval uit te lokken bestaat immers bij het per ongeluk verstoren van een primair nest. Ga je tussen mei en augustus bijvoorbeeld de haag snoeien of aan de dakgoot of dakrand werken, controleer dan zeker eerst op de aanwezigheid van nesten. Weet je dat je allergisch bent voor wespensteken, overweeg dan een epipen bij de hand te hebben. Meer info hierover vind je bij het Antigifcentrum.