Acties LIFE Dommeldal

Laatste update: 31/03/2014

Herstel vennen - Hageven

Zoals vrijwel bij alle heideontginningen in de Kempen ging ook in het Hageven/Plateaux de heide verloren. Door het graven van greppels werd ze drooggetrokken. Tot omstreeks 1930 waren alle vennen in het gebied nog intact, in de periode tussen 1930 en 1970 gingen meer dan 20 vennen verloren. In een verdere stap ontgon men de heide. Gelukkig is in het Hageven toch een vrij grote oppervlakte heide onaangeroerd gebleven. Op Nederlands grondgebied werd middenin de heide een brok van 30 ha natte heide met veel vennen omgevormd tot landbouwgrond.

In het kader van het Life project trachten we de heide en vennen terug te herstellen. Hier ging een langdurige en grondige voorbereiding aan vooraf.

Een volledig herstel van de vennen van vroeger is niet mogelijk omdat bij de ontginning de natuurlijke venbodem werd vernield. Bij het herstel van de vennen graven we de bodem van het ven wat dieper uit zodat het ven wat in contact komt met het grondwater.

Herstel Landduinen - Hageven

Het Hageven maakte vroeger deel uit van een groot zandverstuivingsgebied. Tot midden de vorige eeuw bestond een deel van het gebied uit onbegroeid stuivend zand. Het grootste deel hiervan ging verloren bij de ontginning van de heide. Het zand werd daarbij vooral gebruikt om de vennen en natte laagten te dempen. De rest van de landduinen groeide langzaam vast.

Landduinen zijn op Europese schaal zeer zeldzaam. Daarom willen we in het kader van het Life project een deel van deze stuifzanden herstellen. We moeten hiervoor de grasmat die op de duinen staat verwijderen (plaggen) of de groei verstoren (frezen). Om het zand weer wat te laten stuiven moet het landschap ook wat opener worden zodat er voldoende wind is. Een aantal bosjes met vliegdennen is daarvoor gedeeltelijk gekapt.

Heideherstel - Hageven

Heide is een van de belangrijkste biotopen in het Hageven. Doorheen de jaren is er echter veel heide verloren gegaan of is de heide vergrast. Binnen het Life-project willen we zowel de oppervlakte heide vergroten als de kwaliteit van de bestaande heide verbeteren. Dit laatste doen we vooral door te plaggen. Bij het plaggen wordt de zone ondiep afgeschraapt waardoor de zaden van de heidesoorten in de bodem die nog kiemkrachtig zijn, zich kunnen ontwikkelen. Plaggen is in feite een voortzetting van een oud gebruik van de heide, de heidezode werd vroeger namelijk met een hak afgeplagd en in de stal gebruikt om het te vermengen met mest.

De oppervlakte heide vergroten we door een saaie weinig waardevolle aanplant van Corsicaanse den te kappen en door er een gericht beheer toe te passen.

Vergroten Galigaan-Rietmoeras - Hageven

Heel bijzonder is het moerasgedeelte van het Hageven. De grote oppervlakte riet trekt tal van zeldzame rietvogels aan waaronder bv roerdomp, bruine kiekendief en snor. Het fraaist is de westkant van het rietmoeras, daar komt heel wat grondwater aan de oppervlakte. Opstijgend grondwater noemen we in het natuurbeheer kwel. Kwel geeft een zeer bijzondere vegetatie die maar op een beperkt aantal plaatsen in Europa voorkomt. Een typische plant van dergelijke moerassen is galigaan waardoor men dergelijke moeras een ‘galigaan-moeras' is gaan noemen. We willen de oppervlakte van dit zeer zeldzaam moerastype wat vergroten. Een strook van het rietveld moet hiervoor verdwijnen zodat galigaan en andere zeldzame moerasplanten er kunnen gaan groeien. Omdat natuurlijk ook rietvelden heel belangrijk zijn, willen we aan de andere kant van het moeras het rietveld uitbreiden. Dit willen we doen door een weide langsheen de dommel natter te maken, waardoor riet meer kansen krijgt.

Herstel wateringgraslanden - Lommelse watering

Wateringen zijn heel fraaie ‘landschapsmonumenten' typisch voor de Kempen. De eindeloze heide gaf niet voldoende voedselzekerheid. Met de aanleg van de Kempische kanalen zag men een kans om daar iets aan te veranderen. Via de kanalen kwam er namelijk kalkrijkwater vanuit de Maas naar de Kempen. Er werden grootschalige plannen gesmeed om in grote delen van de Kempen wateringen aan te leggen. Via bevloeiing met Maaswater kon men de houtproductie sterk vergroten. Via ingenieuze systemen liet men het Maaswater de aangelegde graslanden bevloeien. Hoe wateringen functioneren kan je vinden op de website van onze lokale Natuurpuntafdeling.

Kalkrijk water en schraal zand gaven een speciale mix aan plantensoorten. Een hele reeks planten typisch voor de kalkstreek groeien in de wateringgraslanden. Bovendien werden bij de aanleg van wateringen sommige percelen ingezaaid met de graszadenmix uit de Alpen. Een aantal typische soorten uit de alpen doen het goed in de wateringen. In de Lommelse Watering staan bv krokussen en narcissen uit de Alpen. Meer nieuws over wateringen vind je op hoger genoemde website. Graag nodigen we je ook uit om de tentoonstelling over de Wateringen te bezoeken.

Meer orchideeënrijke hooilanden - Dommelvallei

Mooie bloemenrijke hooilanden zijn de trots van de Dommelvallei. Het zijn de zogenaamde Blauwgraslanden. De overgang van heide naar de beekvallei is de plek waar vroeger over grote oppervlakten Blauwgraslanden voorkwamen. Van dit Europees zeldzame habitat komen in Vlaanderen nog maar enkele hectaren voor. Sinds begin de jaren negentig beheert Natuurpunt enkele van die graslanden. Na een jarenlange verwaarlozing zijn het intussen weer pareltjes geworden.

We willen meer van die Blauwgraslanden herstellen. Daarvoor moeten we hier en daar jong bos gaan kappen en terug maaiklaar maken, zodat ze terug als hooiland kunnen beheerd worden. Het is immers kenmerkend voor blauwgraslanden dat ze bij verwaarlozing heel snel bos worden. De wisseling droog-nat is immers ideaal voor de kieming van elzen. Met dit herstel hopen we meerdere orchideeënrijke graslanden in de Dommelvallei te herstellen.

Meer broekbossen - Dommelvallei

Naast mooie hooilanden staat de Dommelvallei ook bekend voor zijn mooie broekbossen. Hier en daar werden in het verleden sparren of populieren aangeplant. Deze weinig natuurlijke bossen beïnvloeden de omliggende natuur. Een aantal van deze aanplantingen zullen we gaan verwijderen zodat de meer natuurlijke broekbossen er tot ontwikkeling kunnen komen. Dit kappen zal tijdelijk voor een soort ‘ravage' zorgen. Vrij snel, na enkele jaren zal een jong broekbos zich ontwikkelen.

Heide als stapstenen - Dommelvallei

Een goede eeuw geleden reed je van Hasselt tot Neerpelt vrijwel constant door de heide. Enorm veel heide is verdwenen. Enkel op de militaire domeinen is er nog wat heide te vinden. Typische planten en dieren hebben het zwaar te verduren door het verdwijnen van de heide in onze regio. Vele van deze soorten staan op rode lijsten en dreigen uit te sterven. Planten kunnen soms via zaad overleven, met dieren is dat moeilijker. Niet voor niets staan bv. verschillende insectgroepen op de rode lijst. Een droge zomer of net een sombere zomer kan ervoor zorgen dat bv het groentje, een typische heidevlinder,, in een bepaald gebied uitsterft. Doordat er slechts heel weinig heide is en de afstand tussen de verschillende heides steeds groter wordt, is de kans dat het gebied terug gekoloniseerd wordt heel klein. Het is daarom belangrijk dat er een netwerk van heidegebieden blijft. Hier en daar een heide van enkele hectaren kan voldoende zijn om uitwisseling van typische heidesoorten mogelijk te maken.

Om dit netwerk te herstellen willen we in de Dommelvallei terug een aantal heidegebiedjes herontwikkelen. Zij moeten de heidegebieden op het Kempisch plateau verbinden met de heide in Noord-Llimburg. Het heidehersstel zal op twee manieren gebeuren. Er zullen soortenarme dennenaanplanten gekapt worden en daarna geplagd. Een tweede werkwijze bestaat eruit om akkers of weilanden waar er vroeger heide was te herstellen naar heide. Dit duurt langer en vergt meer ingrijpende werken. Door de bemesting is de bodem vaak te rijk aan fosfaten. Door de bovenste laag af te graven kan men de bodem terug schraal maken zodat de heide terug tot ontwikkeling kan komen.

Natuur in vervanging van Weekendverblijven - Dommelvallei

Enkele tientallen jaren geleden toen reizen nog duurd was, kochten veel mensen een stuk bos, ze konden er vaak zonder dat er enige vergunning nodig was een huisje zetten, heel vaak kwam er ook een vijver naast. Voor de natuur was dit niet zo goed. Vele van deze weekendverblijven worden niet meer gebruikt. Af en toe kan Natuurpunt zo'n perceel kopen. Om de natuur er terug kansen te geven gaan we op die aangekochte percelen de onnatuurlijke aanplantingen verwijderen, restanten van bouwsels afbreken en de vijver terug een meer natuurlijk reliëf geven. Op die manier krijgen we een minder aangetast landschap en kan de natuur er terug ontwikkelen.