Boekbesprekingen Natuur.oriolus
2023
Lawton J., 2023. Inn Search of Birds, pubs, people and places
Lawton J., 2023. Inn Search of Birds, pubs, people and places, Whittles Publishing, Dunbeath, Caithness, Scotland, 230 blz., £18.99 of ± € 22,50.
Het begrip ornithologie houdt, in sensu strictu, in dat vogels geobserveerd en bestudeerd worden. In de praktijk merken we dat de interesse van deze wetenschap veel verdergaat en ook de rol van vogels in de cultuur, folklore, taal en tradities inhoudt. Dit kan heel veel aspecten hebben en bijzonder interessant zijn. In Inn Search of Birds heeft John Lawton zijn aandacht gevestigd op "pubvogels", dat wil zeggen vogels die voorkomen op kroegborden en in kroegnamen. Het is een aloude traditie dat vogels op etiketten van whiskyflessen prijken en ook elders merken we dat de klassieke kastelen op Franse wijnflessen de plaats ruimen voor soms grappige vogelafbeeldingen. Lawton neemt "pubvogels" onder de loep, hij onderzoekt hun natuurlijke geschiedenis, de volksgeschiedenis die er aan vasthangt en de geschiedenis van de pubs die naar een vogel genoemd zijn. Die naamgeving is niet altijd arbitrair. Pubs zijn plaatsen waar vaak informatie over vogels wordt uitgewisseld. Aan de oostelijke rand van de Yorkshire Dales aan de toegang tot Wensleydale, zijn vier pubs allemaal vernoemd naar Zwarte Zwanen binnen een straal van vijf mijl. Intrigerend, maar waarom precies daar? Dit wekte de interesse van John Lawton in "pubvogels" en aan de lijst die toen werd opgestart werd elf jaar gewerkt. De lijst is gebaseerd op een steekproef van 711 pubs vernoemd naar vogels of zaken die vogel gerelateerd zijn. Er zijn 117 identificeerbare vogelsoorten, 17 niet-specifieke vogels (bijvoorbeeld "eend"), en vier mythische soorten, plus 35 pubs waarvan de naam vogel gerelateerd is maar in een ruime betekenis. Ook vogeljongen, veren, vogelkooien zijn soms aan pubnamen gelinkt. Dit boek heeft niet de pretentie uiterst wetenschappelijk te zijn, dat zou ook onmogelijk zijn, maar met een guitige kwinkslag behandelt de auteur een brok gevleugelde volkscultuur.
Walter Belis
Mathevon N., 2023. The Voices of Nature
Mathevon N., 2023. The Voices of Nature, How and why Animals communicate, Princeton University Press, Princeton & Oxford, 375 p., ISBN 978 0 6912 3675 9, £ 28 of ± € 33.
Alle diersoorten communiceren met elkaar, maar wat is de betekenis van het geblaf van een baviaan, het geklik van een dolfijn, het gehuil van een uil of de zang van een vogel? In The Voices of Nature onderzoekt Nicolas Mathevon de mysteries van dierengeluiden. Door lezers te midden van door dieren geproduceerde geluidsituaties te plaatsen, variërend van de verzengende hitte van de Amazone-jungle tot de ijzige oppervlakten van het Noordpoolgebied, onthult de auteur de ongelooflijke verscheidenheid aan geluiden van dieren. Hij beschrijft hoe dieren geluid gebruiken om hun emoties te uiten, een partner te kiezen, anderen te misleiden, hun territorium af te bakenen, om hulp te roepen en nog veel meer. Wat lijkt op willekeurig getjilp , gefrazel en gekrijs, zijn eigenlijk signalen die, net als onze menselijke woorden, dieren in staat stellen gesprekken met soortgenoten te voeren. Mathevon legt uit hoe de wetenschap van de bioakoestiek werkt en helpt om te ontcijferen hoe dieren geluiden maken en waarnemen, welke informatie in deze geluidssignalen gecodeerd aanwezig is en waarvoor deze informatie in het dagelijks leven wordt gebruikt. Op basis van deze bevindingen en observaties in de natuur beschrijft Mathevon onder meer hoe dieren communiceren met hun kroost, hoe ze ondanks omgevingsgeluiden informatie uitwisselen, hoe geluid zich onder water voortplant, hoe vogels en zoogdieren leren hoe ze moeten vocaliseren en zelfs hoe dieren hun emoties uiten door middel van geluid. Ten slotte vraagt Mathevon zich af of deze vocalisaties, hoe complex en expressief ze ook zijn, een kwestie van taal zijn. Nicolas Mathevon is emeritus hoogleraar neurowetenschappen en diergedrag aan de Universiteit van Saint-Etienne (Frankrijk), senior lid van het Institut universitaire de France, lid van de Academia Europaea en voorzitter van de International Bioacoustics Society. The Voices of Nature verscheen eerst in het Frans onder de titel Les animaux parlent, sachons les écouter (HumenSciences/Humensis, Parijs, 2021).
Walter Belis
Taylor M., 2022. How Birds live together
Taylor M., 2022. How Birds live together: Colonies and Communities in the avian World, Princeton & Oxford, Princeton University Press, 224 blz., ISBN 978-0-691-23190-7, £ 24.99 of ± € 28,50.
Veel vogelsoorten hebben een zeer sociaal leven. In dit boek heeft Marianne Taylor veel voorbeelden verzameld van soorten die continu of op zijn minst een deel van het jaar in kolonies of gemeenschappen leven. Het geheel wordt geïllustreerd met een overvloed aan foto's. Elk hoofdstuk onderzoekt de verschillende manieren waarop vogels samenleven. De bestudeerde gevallen zijn grofweg maar handig gegroepeerd op habitat of gedrag. Er zijn zeevogels die op de kliffen nestelen, andere soorten nestelen dan weer in de bomen of op het strand. De voordelen van het leven in een kolonie zijn talrijk. Leven in een gemeenschap biedt veiligheid tegen roofdieren of vergemakkelijkt de toegang tot voedsel en broedplaatsen. Het leven in een kolonie brengt echter ook concurrentie om voedselbronnen en een verhoogd risico op parasieten met zich mee. Deze kosten, verbonden aan het leven in een kolonie, worden slechts kort vermeld. Niet alleen groeperen individuen van dezelfde soort zich vaak omwille van de sociabiliteit, het komt ook regelmatig voor dat kwetsbare soorten bewust de aanwezigheid van roofvogels, zoals Oehoe of Sneeuwuil, opzoeken. Deze imposante roofvogels schrikken vossen en andere roofdieren af. Dit gebeurt echter alleen in jaren dat er veel prooien zijn, anders is er geen sprake van samenwonen. Naast haar ervaringen in het veld heeft Marianne Taylor veel bronnen moeten raadplegen. Het ontbreken van een bibliografie is een beetje jammer, maar dat doet niets af aan de kwaliteit van het naslagwerk.
Walter Belis
Sale R. & Watson S., 2022. The Peregrine Falcon
Sale R. & Watson S., 2022. The Peregrine Falcon, Snowfinch Publishing, Coberley, 528 blz., £ 63.67 of ± € 55,50.
Slechtvalken zijn iconische roofvogels die pijlsnel vanuit de lucht toeslaan en daardoor in de loop der tijden soms verheven werden tot de status van mythe of legende. In dit boek onderzoeken Richard Sale en Steve Watson alle aspecten van het slechtvalkenleven, van verenkleed, via voeding, vlucht, populatiedynamiek tot voortplanting en overleving. Slechtvalken broeden op alle continenten behalve Antarctica en voor de realisatie van deze publicatie zijn er gegevens verzameld uit dat enorme gebied. U treft er eveneens meer informatie aan over elk van de 19 ondersoorten. Met meer dan 500 pagina's, rijkelijk en prachtig geïllustreerd met 150 kleurenfoto's en 235 figuren en tabellen, is het een eerbetoon aan deze roofvogel en een bron van referenties over een prachtige vogel. Doordat deze publicatie zo compleet is, krijgt ze een encyclopedisch karakter. Laat ons toe te benadrukken dat deze informatie in een voor het grote publiek zeer prettige en toegankelijke vorm wordt verstrekt. De slechtvalk is erg populair in de wetenschappelijke literatuur. En zonder een waardeoordeel te willen uitspreken over recente publicaties over deze soort, durven we wel vermelden dat het werk van Sale en Watson tot de allerbeste en meest volledige naslagwerken behoort. Het overvloedige gebruik van tabellen en grafieken zal lezers die geïnteresseerd zijn in cijfermateriaal zeker bekoren. Deze gegevens zijn een demonstratie van wat er in de tekst wordt gezegd. Overal worden de bronnen vermeld. Wie een voorliefde heeft voor beeldmateriaal, komt met de honderden kleurenfoto's aan zijn trekken. De bibliografie telt 33 dichtbedrukte pagina's. Het aanbod aan wetenschappelijke publicaties dat aan deze roofvogel is gewijd, is zo rijk dat de auteurs zich bijna uitsluitend hebben beperkt tot Engelstalige publicaties. Ondanks de grote waarde van dit boek staat het vast dat het laatste woord over de slechtvalk nog niet is gezegd. Dit naslagwerk overtreffen of maar evenaren zal een hele opgave worden.
Walter Belis
Freriks K., 2023. De ooievaar
Freriks K., 2023. De ooievaar, Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 237 blz., ISBN 978 90 450 4186 5, € 24,99.
De ooievaar behoort ongetwijfeld tot de vogelsoorten met een rijke mythologische voorgeschiedenis. Worden baby's uit kolen geboren of worden ze door ooievaars gebracht. Het eerste lijkt weinig waarschijnlijk en de tweede veronderstelling berust op een misverstand. De mythe rond de ooievaar die kindjes brengt, gaat ver terug. De Oude Grieken hadden een erg wraaklustige godin Hera genaamd. Volgens de mythe werd zij steeds meer jaloers op Gerana, de bloedmooie koningin van de Pygmeeën. Gerana werd door Hera betoverd en omgetoverd in een ooievaar. Gerana was de wanhoop nabij, want ze wou haar kind niet verliezen aan Hera. Dus op een onbewaakt moment vloog ze naar haar zoon die in doeken was gewikkeld en bracht hem in veiligheid. Ze werd echter telkens weggejaagd door haar voormalig rivale. Ooievaars brengen geen kinderen maar seks was vies. Baby’s krijgen al helemaal. Bijgevolg was het veel netter als een ooievaar het kleine grut gewoon keurig aan huis afleverde. Omdat kraanvogels en ooievaars wel vaker door elkaar werden gehaald, zou deze mythe best de verklaring kunnen zijn voor het geloof dat ooievaars met baby’s rondvliegen. Dit misverstand, doet echter niets af aan de schoonheid en het unieke karakter van deze vogel, eigen aan onze weidelandschappen. Ondanks zijn populariteit heeft de ooievaar moeilijke tijden doorgemaakt, ook in onze contreien en in verschillende andere West-Europese landen waren kweekprogramma's nodig om de populaties te herstellen. Na een laatste broedgeval, in 1982 in Overijssel, broedde er in de lente van 1983 geen enkele ooievaar meer in Nederland, nu zijn er een duizendtal paren. Voor het schrijven van deze mooie biografie volgde Kester Freriks de ooievaar onder andere in Nederland, Spanje, Hongarije en de Franse Elzas. Verder verdiepte hij zich in de uitgebreide literatuur over deze prachtige vogel. Het boek, waarin eigen ervaring meesterlijk verweven wordt met gegevens uit de literatuur, beschrijft de ganse levensloop en jaarcyclus van de ooievaars seizoen per seizoen. Freriks draagt De ooievaar op aan Catherine Reker want "zonder haar toewijding aan de natuur had dit boek niet geschreven kunnen worden", vermeldt de auteur in zijn dankwoord. Reker, die in maart 2023 overleed aan een verschrikkelijke ziekte, was een voorvechtster voor de natuur. Ze is zeker en vast geen onbekende bij de Vlaamse imkers.
Walter Belis
Van Broekhoven A., De bionische vogel
Van Broekhoven A., De bionische vogel, Vogels als inspiratiebron voor duurzame oplossingen, KNNV Uitgeverij i.s.m. Vogelbescherming Nederland, Zeist, .192 blz, ISBN 978 90 5011 891 0, € 22,95.
Onder "bionisch" verstaan we iets dat een levend orgaan of lichaamsdeel imiteert. We kennen het o.m. onder de vorm van implantaten. Maar we kunnen veel verder gaan en in het verleden heeft men vogels, hun vleugels en vliegvermogen bestudeerd om uiteindelijk bij de bouw van vliegtuigen en helikopters uit te komen. Daarmee is de kous nog niet af: een zwerm spreeuwen of een vogelsnavel kan een volgende inspiratiebron zijn, onder meer voor het vervaardigen van gereedschap of het samenwerken in groep. Dit leuke boek bestaat uit 19 vogelverhalen rondom het thema natuur, techniek en duurzaamheid. Het richt zich tot lezers van 12 tot 120 en toont aan dat het vogelrijk een onuitputtelijke inspiratiebron is om onze uitdagingen aan te pakken en te realiseren en de wereld gezonder en mooier te maken. Je verneemt in dit boek wat een ei te maken heeft met een pleister en een vogelnest met vloerverwarming en waarom een flamingo nooit op zijn bek valt. De studie van vogels leert ons zuiniger omgaan met energie, te leven zonder afval en ons te beschermen tegen hitte, vocht en ziekteverwekkers. De vogelwereld is een onuitputtelijke bron van inspiratie want vogels hebben strategieën ontwikkeld die hen toelaten te overleven in barre omstandigheden. Vogels zijn ecologisch en laten een propere aarde achter voor hun nageslacht. En dat willen we toch ook, niet? Annemarit van Broekhoven is industrieel ontwerper en biomimicry specialist. De Bionische vogel is haar eerste boek. De illustraties zijn van de hand van Margot Westermann. Zij is vormgever en illustrator. Ze werkte jarenlang als product- en dessinontwerper en maakt nu ook non-fictiekinderboeken
Walter Belis
Gorman G., 2023. The Green Woodpecker
Gorman G., 2023. The Green Woodpecker. The Natural and Cultural History of Picus viridis, Pelagic Publishing, London, 224 blz., 978 1 7842 7436 8, £ 24.99 of ± € 29.
In deze publicatie komen alle aspecten van het leven van de Groene Specht uitgebreid aan bod. Informatie over de oorsprong, taxonomie, anatomie, verenkleed, rui, roep, verspreiding, status en instandhouding, leefgebieden, verplaatsingen, voortplanting, voeding en de relatie tot soortgenoten worden uitvoerig gepresenteerd en geïllustreerd met verbluffende kleurenafbeeldingen. Het boek is vlot geschreven en wordt ondersteund door een uitgebreide lijst van bibliografische referenties. Deze monografie, weliswaar van bescheiden omvang wat het aantal pagina's betreft, is een fascinerende en meeslepende biografie van één van de meest charismatische vogels in Europa, geschreven door 's werelds spechtenexpert. Inderdaad, Gerard Gorman heeft talloze artikelen en verschillende boeken over spechten gepubliceerd. Al 30 jaar reist hij de wereld rond om spechten te bestuderen. Gorman woont in Boedapest en is een van de oprichters en huidige voorzitter van de Hongaarse Woodpecker Working Group.
Walter Belis
Louette M., 2023. De vogelsoorten uit de typeverzameling
Louette M., 2023. De vogelsoorten uit de typeverzameling, Africa Museum, Tervuren, 180 blz., ISBN 978 9 4645 9621 2, € 25.
In deze nieuwe publicatie stelt ornitholoog Michel Louette de vogelsoorten voor waarvan de typespecimens in het AfricaMuseum worden bewaard. Typespecimens zijn exemplaren die gebruikt worden voor een soortbeschrijving. Ze zijn van grote wetenschappelijke waarde omdat ze als referentie dienen voor iedereen die een soort wil bestuderen. Bij de beschrijving van een nieuwe soort kiest een wetenschapper één of meer exemplaren die representatief zijn voor de soort en wijst deze aan als typespecimen. In dit boek wordt duidelijk aangetoond dat de taxonomie of de classificatie en beschrijving van soorten voortdurend kan worden aangepast naarmate men tot nieuwe inzichten komt. Zoals elke wetenschappelijke tak is taxonomie geen statisch gegeven en wordt er constant aan gesleuteld om tot een correcter beeld te komen. Heel regelmatig worden nieuwe soorten ontdekt en moet de taxonomie worden aangepast. Het is best mogelijk dat apart beschreven soorten uiteindelijk één soort blijken te zijn. Ondersoorten kunnen dan weer tot volwaardige soorten evolueren. In 2010 publiceerde Michel Louette met enkele collega's Type Specimens of Birds in the Royal Museum for Central Africa, Tervuren. Deze publicatie bevat een inventaris van de 988 typespecimens van vogels die in Tervuren worden bewaard. Sommige soorten die in 2010 apart werden geclassificeerd, zijn sindsdien één soort geworden en voor andere soorten gebeurde het tegenovergestelde. Om die reden vergeleek Louette de Wereldvogellijst van het Internationaal Ornithologisch Congres met de gegevens van de inventaris van 2010. Hij stelde vast dat het AfricaMuseum de typespecimens van 25 vogelsoorten bewaart. Bovendien presenteert het boek ook zes vogels waarvan de types zich in Tervuren bevinden, maar die nog niet als soort zijn erkend door de Internationale Ornithologische Unie. Ten slotte omvat het boek drie vogels die eerder als soort werden beschouwd, maar die in feite deel blijken uit te maken van reeds bekende soorten. Terwijl in de publicatie van 2010 de nadruk lag op de opgezette exemplaren van de vogelsoorten, ligt in De vogelsoorten uit de typeverzameling de focus meer op de vogels zelf. De collectie van het AfricaMuseum telt in totaal ongeveer 150 000 specimens en bewaart de typespecimens van 25 vogelsoorten. Wat Sub-Saharaans Afrika betreft bezit het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika één van de belangrijkste vogelverzamelingen. Het onderzoek in het KMMA spitst zich toe op de verwantschap tussen soorten van organismen, met andere woorden de taxonomie. Voor de vogelcollectie heeft Michel Louette, voormalig hoofd van het departement Biologie een heel belangrijke rol gespeeld. Hij was van 1974 tot 2012 conservator van de vogelcollectie en is de auteur van meer dan 200 wetenschappelijke artikels. Zelf beschreef hij ook vijf nieuwe vogelsoorten. Michel Louette is ook lange tijd een drijvende en inspirerende kracht geweest voor de redactie van het huidige Natuur.oriolus. Nu maakt hij deel uit van de redactie-adviesraad van dit ornithologisch tijdschrift. De vogelsoorten uit de typeverzameling is geïllustreerd met prachtige foto's en originele tekeningen. De meeste vogels zijn erg zeldzaam en moeilijk te observeren. Dankzij de hulp van enkele van 's werelds beste natuurfotografen heeft de auteur gebruik kunnen maken van recente foto's van vogels in hun natuurlijke omgeving. Voor de andere typesoorten werden originele tekeningen gebruikt.
Walter Belis
De Haan N. & van der Kolk E., 2023. De virtuoze vogelzanggids
De Haan N. & van der Kolk E., 2023. De virtuoze vogelzanggids, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 272 blz., ISBN 978 90 4392 695 9, € 27,50.
In het voorjaar, als de zomergasten terugkeren, klinken overal 'nieuwe' geluiden. Er zijn vogels die de hele winter van zich hebben laten horen zoals de roodborst. Daarna beginnen sommige soorten vroeg met zingen zoals de heggenmus al in januari. En dan neemt de zangintensiteit toe. De ene na de andere soort komt met een melodietje, een contact- of alarmroep. Dat stelt zich de vraag: wie was nu ook alweer die charmante zanger. Veel oefenen helpt en dan vooral het buiten luisteren en kunnen zien wat je gehoord hebt. Vele opnamen van Cd’s, Dvd’s, websites en apps schieten door je hoofd. Of je zwoegt je ter plekke door de verschillende apps op je mobiele telefoon of tablet. Wat dan helpt zijn de ouderwetse ezelsbruggetjes en geheugensteuntjes. Redelijk makkelijk te onthouden woorden, zinnetjes of alleen klanken. De virtuoze vogelzanggids van Nico de Haan leert je, via een handig systeem, vogelgeluiden herkennen. Het boek bevat handige ezelsbruggetjes, vogelgeluiden en geheugensteuntjes voor het (leren) herkennen van de geluiden van bijna 200 Nederlandse vogelsoorten. De virtuoze vogelzanggids is een verlengstuk van De gewiekste vogelgids (2021). Deze gloednieuwe, interactieve gids staat boordevol QR-codes waarmee je het vogelgeluid kunt afspelen. Verder heeft de auteur bij elke vogelsoort een speciaal geheugensteuntje ingesproken. Jac. P. Thijsse paste het principe van ezelbruggetjes en geheugensteuntjes al in 1938 in zijn Vogelzang toe en het blijft nog altijd de best werkbare methode, vooral voor soorten die in het najaar uit onze contreien verdwijnen en pas maanden later weer te horen zijn. Het boek is mooi geïllustreerd door natuurschilder Elwin van der Kolk.
Walter Belis
Hilbers D., Tabak A., Vliegenthart A. & Dierickx D., Crossbill Natural guides Rhodope Mountains Bulgaria
Hilbers D., Tabak A., Vliegenthart A. & Dierickx D., Crossbill Natural guides Rhodope Mountains Bulgaria, Crossbill Guides Foundation, Arnhem en KNNV Uitgeverij, Zeist voor de verspreiding, 288 blz., ISBN 978 94 91648 24 3, € 29,95.
Het Rhodopengebergte of kortweg Rhodopen, beslaat een zevende van het Bulgaarse grondgebied en is meteen het grootste gebergte van Bulgarije. Het gebergte ligt in het zuiden van Bulgarije en loopt door tot in Griekenland. De bergketen kan worden opgedeeld in de westelijke en oostelijke Rhodopen. De twee delen verschillen sterk van elkaar. Het westelijke deel is veel hoger en het klimaat is dit van het hooggebergte. Het oostelijke deel heeft een heuvelachtig reliëf. Het klimaat is mild in de winter en warm in de zomer. Deze gids is de opvolger van de Crossbill Guide Eastern Rhodopes. In deze tweede druk wordt een veel groter deel van het Bulgaarse deel van het gebergte beschreven en de gids beslaat de hogere Westelijke Rhodopen, de droge graslanden en struwelen van het Sakar-heuvelland (bekend om de talrijke roofvogelsoorten) en de moerassen van de vlakte van Thracië. Het aantal uitgestippelde routes in de Oostelijke Rhodopen is uitgebreid en de bestaande routes zijn geactualiseerd. Concreet betekent dit dat de bestaande natuurreisgids over de Bulgaarse Rhodopen geheel herzien werd en uitgebreid werd met 24, grotendeels nieuwe auto- en wandelroutes en 20 sites. Zoals we gewend zijn van de Crossbill Natural Guides bevat dit naslagwerk achtergrondinformatie over het landschap, de ecologie, geologie, flora en fauna. Kortom, het is waarschijnlijk de meest complete natuurgids voor dit gebied.
Walter Belis
Gadeyne E., 2023. Roofvogels in Vlaanderen
Gadeyne E., 2023. Roofvogels in Vlaanderen, in eigen beheer, Assenede 459 blz. + 469, € 45. Te bestellen bij de auteur: eddy.gadeyne@telenet.be.
Eddy Gadeyne was voorbestemd om zijn leven te wijden aan (roof)vogels. Alles wijst althans in die richting. Aan wilskracht, doorzettingsvermogen en enthousiasme is er bij de auteur zeker geen gebrek. Als tienjarige snotneus – de woorden zijn van de auteur – vergezelde hij zijn opa tijdens natuurtochten. Vogels observeren en bestuderen sprak Eddy meer aan dan voetballen of verstoppertje spelen. Eddy Gadeyne vermoedt zelf dat de interesse voor ornithologie in de genen zit. Zijn eerste waarneming van een kiekendief gaf een beslissende wending aan zijn bestaan. Vogels ja, maar roofvogels spraken hem in het bijzonder aan. Roofvogels waren nog maar net beschermd en werden relatief weinig bestudeerd. Eddy Gadeyne verdiepte zich in de literatuur en ontdekte de tijdschriften British Birds, De Giervalk, Dutch Birding, Het Vogeljaar, Oriolus… en tegelijkertijd leerde hij Rob Bijlsma, Jaap Taapken, Roger Arnhem, Paul Herroelen, Robert de Lust, Guido Burggraeve, Willy Suetens,… kennen. Een betere leerschool is ondenkbaar. Reeds als schooljongen maakte Eddy notities van wat hij waarnam en dat is nooit veranderd. Gelukkig maar. Voor een buitenstaander leeft Eddy op een andere planeet en dat is eigenlijk ook een beetje juist. maar het is een zalige planeet waar roofvogels thuishoren en zich goed voelen en waar we stiekem jaloers op zijn. Leeft trouwens elke fervente natuurliefhebber niet op een vogel-, planten-, mossen- of zwammenplaneet? Roofvogels in Vlaanderen werd voor het eerst in 2016 uitgegeven, een update volgde in 2021 en nu bestaat de publicatie uit twee lijvige, geactualiseerde boekdelen, waarin alle in België en Nederland voorkomende en waargenomen soorten besproken worden, alsook roofvogelsoorten die de laatste decennia in West-Europa genoteerd werden. De auteur behandelt de voornaamste (veld)kenmerken, het verspreidingsgebied, de status in Europa en de Benelux en de ondersoorten. Uiteraard komt in Roofvogels in Vlaanderen zeer uitvoerig de verspreiding en het voorkomen in Vlaanderen aan bod. Doordat de auteur deze publicatie in eigen beheer heeft uitgegeven was er geen uitgever die beperkingen kon opleggen. De twee delen zijn opgesmukt met adembenemend mooie foto's. Eddy heeft zich duidelijk laten gaan. De informatie die hij tientallen jaren heeft verzameld werd hier gecompileerd. Wie Eddy Gadeyne kent, weet dat zijn publicaties een eerbetoon en bedanking zijn aan het adres van al wie hem, gedurende al de jaren van onderzoek, een schat aan informatie bezorgde.
Walter Belis
Moss S., 2023. Tien vogels die de wereld veranderden
Moss S., 2023. Tien vogels die de wereld veranderden, Ambo Anthos uitgevers, Amsterdam, ISBN: 978 90 2636 213 2, 352 blz., € 24,99.
Vogels hebben een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis. Het is niet zo dat ze direct bepalend waren bij veldslagen, toch werden in de Oudheid geen belangrijke beslissingen genomen zonder de wil van de goden te kennen. De augures, een soort bemiddelaars tussen de wereld van de goden en die van de mensen, observeerden en analyseerden de vlucht van vogels. Dit gebruik bestond ook al bij de Grieken. Vogels werden door de eeuwen heen bejaagd en gedomesticeerd. Ze werden vereerd in religies, gebruikt voor voedsel en veren. Vogels hebben een belangrijke rol gespeeld in de kunst en de muziek. In Tien vogels die de wereld veranderden vertelt de Britse vogelkenner Stephen Moss het fascinerende verhaal van de lange en veelbewogen relatie tussen mensen en vogels. De tien soorten van over de hele wereld, gaande van de mythische raaf tot de keizerspinguïn op het smeltende Antarctica, hebben elk een wonderbaarlijke rol gespeeld in de wereldgeschiedenis. De verhalen zijn op een meesterlijke wijze verteld maar stemmen ook tot nadenken over de manier waarop wij omgaan met de natuur en vogels in het bijzonder.
Walter Belis
MacKinnon J., 2022. Guide to the Birds of China
MacKinnon J., 2022. Guide to the Birds of China, Oxford University Press, 513 blz., ISBN 978-0-19-289367-3, £ 37.99 of ± € 43,20.
Dit boek is eigenlijk een bijgewerkte en uitgebreide versie van A Field Guide to the Birds of China (Oxford University Press, 2000) door John MacKinnon, met illustraties van de in 2020 overleden Karen Phillipps. Van 1329 soorten in de gids van 2000 is het aantal gestegen tot 1484. De beschrijving van elke soort, inclusief van de dwaalgasten, bevat een beschrijving van de vogel, de zang, het verspreidingsgebied en de habitat. Elke soort - zelfs de dwaalgasten - heeft recht op een verspreidingskaart die de plaatsen van geaccepteerde waarnemingen aangeeft en op een illustratie. Zoals in de meeste moderne gidsen, kunt u met een QR-code opnames van de vocalisaties van de vogel beluisteren. De kwaliteit van de illustraties is over het algemeen goed, althans veel beter dan deze in de gids van 2000 maar de kleurplaten staan niet altijd in de buurt van de beschrijvende tekst. Elke plaat bevat verschillende soorten en de relatieve afmetingen van de afgebeelde vogels worden niet gerespecteerd. Op de kleurplaten maken pijltjes ons attent op welbepaalde kenmerken van de vogels. Dit leunt in de meeste gevallen aan bij de het tekstuele beschrijving van de soort, maar niet altijd. Het gebeurt dat de met pijlen gemarkeerde kenmerken niet worden verklaard in de tekst. Dit zijn echter pietluttigheden die niet opwegen tegen het geheel. Het grote voordeel van deze nieuwe gids is dat hij heel China bestrijkt. Andere publicaties behandelen soms slechts een deel van het land of beperken zich tot een selectie van soorten, vaak de meest voorkomende.
Walter Belis
Boussauw J., 2023. Uilen en vleermuizen een natuurhistorie
Boussauw J., 2023. Uilen en vleermuizen een natuurhistorie, Johan Boussauw en Bitbook Brussel, 164 blz. ISBN 978 9 4640 7714 8, € 25.
In oude natuurhistorische naslagwerken worden vleermuizen, omdat ze zich doorheen het luchtruim bewegen en omdat men niet beter wist, onder de vogels gerekend. Gesner en Belon vergeleken het skelet van de vleermuis met dit van een vogel en hadden meer aandacht voor de gelijkenissen dan voor de talrijke verschillen. In het volksgeloof werden vleermuizen en uilen over dezelfde kam gescheerd. Hun nachtelijke leven heeft er toe geleid dat er veel onwetendheid heerste rond vleermuizen en uilen en dat deze dieren in de West-Europese mythologie, magie en folklore meestal in verband worden gebracht met het kwaad. Dit leidde er toe dat vleermuizen en uilen op de deur van de boerderij gespijkerd werden om het kwaad te weren of tot ingrediënten van allerlei kwakzalverijen verwerkt werden. Na het succesvolle Raven en kraaien, eksters en gaaien is Johan Boussauw opnieuw gaan grasduinen in oude boeken, op zoek naar informatie over vleermuizen en uilen in volksgeloof, legenden, verhalen, sprookjes en magie. De demonische rol van vleermuizen en uilen heeft zich ook geuit in de naamgeving en dit is de auteur niet ontgaan. Daarnaast is dit naslagwerk een cultuurgeschiedenis die focust op de veranderde houding van de mens tegenover de natuur. Daar waar uilen en vleermuizen vroeger altijd al in een kwaad daglicht stonden worden ze nu beschermd. Het boek is mooi geïllustreerd met middeleeuwse houtsneden uit de vijftiende en zestiende eeuw. Het boek is te koop bij bitbook.be of bij bol.com.
Walter Belis
Bartley G. & Swash A., 2022. Hummingbirds
Bartley G. & Swash A., 2022. Hummingbirds: a celebration of nature's jewels, Princeton University Press, Princeton, 288 blz., ISBN 978 1 691 18212 4, £ 27.99 of ± € 32.
Wie ooit kolibries gezien heeft, vergeet het nooit en voor diegenen die nog niet de kans hebben gehad om ze te observeren, staan ze wellicht op de verlanglijst. Terecht: hun spectaculaire vlucht stelt hen in staat om in alle richtingen te bewegen of onbeweeglijk in de lucht te blijven hangen, het kleurenspel van hun verenkleed, de snavels en staarten die soms langer zijn dan hun lichaam geven hen een aantrekkingskracht die door weinig andere vogelfamilies wordt gedeeld. Dit rijk geïllustreerde boek is de perfecte introductie tot de wereld van de kolibries. De auteurs verklaren de specifieke fysiologische aanpassingen, de oorsprong van hun verbazingwekkende kleuren, de relaties tussen kolibries en mensen - inclusief hun plaats in de Zuid-Amerikaanse folklore - en de moderne instandhoudingsuitdagingen waarmee veel soorten uit deze familie worden geconfronteerd. Dit boek is niet bedoeld als een veldgids. De echte meerwaarde van dit naslagwerk zit ongetwijfeld in de foto's die echt van een uitonderlijk hoog niveau zijn.
Walter Belis
2022
Kompanje E., 2022. De Houtsnip
Kompanje E., 2022. De Houtsnip, Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 352 blz., ISBN 978 90 450 4651 8, € 24,99.
In deze monografie, reeds het 24e deel in de succesvolle serie van Atlas Contact gewijd aan vogels, schetst Erwin Kompanje het leven van een prachtige bosvogel met een kenmerkend lange, rechte snavel. De houtsnip valt op door zijn ongelooflijke camouflage, waardoor hij nauwelijks waar te nemen is tussen de afgevallen bladeren op de grond. Bij gevaar rekent de vogel tot op het laatste moment op zijn camouflagekleuren en drukt hij zich op de grond. De houtsnip voedt zich met wormen die hij met zijn snavel probleemloos uit de grond weet te halen. Verder valt deze eerder plompe bosvogel op door zijn relatief korte poten en grote ogen. Dit laatste verraadt dat het eigenlijk een nachtvogel is. De houtsnip is beroemd vanwege zijn baltsvluchten waarbij hij knorrend en niesend zigzaggend tussen en over de bomen vliegt. Omdat houtsnippen slecht recht voor zich uit kunnen zien, vliegen ze tijdens de najaarstrek wel eens tegen ramen en muren aan. In deze lijvige monografie worden niet allen de hoger vermelde kenmerken maar eenvoudig weg het ganse doen en laten van de houtsnip uitvoerig uit de doeken gedaan: anatomie, verenkleed, habitat, trek, dieet, broedgedrag, balts… Geen enkel aspect blijft onaangeroerd.
Walter Belis
Jackson C., 2021. A Newsworthy naturalist: the life of William Yarrell
Jackson C., 2021. A Newsworthy naturalist: the life of William Yarrell, John Beaufoy Publishing, London, 228 blz., ISBN 978 1 913679 04 0, £ 25 of ± € 29.
A Newsworthy naturalist is een biografie van William Yarrell (1784-1856), een invloedrijk natuuronderzoeker die leefde in een tijd waarin natuurlijke historie een belangrijke rol speelde in de 19de eeuwse samenleving. Yarrell is de auteur van twee belangrijk naslagwerken: A history of British fishes en A History of British birds, die in de 20e eeuw nog steeds als gezaghebbend werden beschouwd en tegenwoordig nog altijd worden bewonderd, vooral omwille van de prachtige houtsneden. Yarrell was gedurende meer dan 30 jaar lid en soms penningmeester, secretaris en vice-president van de London Zoological, Linnaean en Entomological Societies. Hij was bekend en zeer bewonderd door de vooraanstaande natuuronderzoekers van zijn tijd. Charles Darwin heeft Yarrell zelfs verschillende keren om advies gevraagd. Naast zijn sleutelrol als natuurvorser en verspreider van kennis over de Britse zee- en riviervissen, evenals de avifauna van het Verenigd Koninkrijk, heeft Yarrell ook significant origineel wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd. Hij was de eerste die de Kleine Zwaan als een aparte soort van Wilde Zwaan herkende. Hij noemde de nieuwe soort Cygnus bewickii als eerbetoon aan zijn illustere ornithologische voorganger. Als voormalig bibliothecaris en auteur van 15 andere boeken over vogels in de kunst en illustratoren, bevond Christine E. Jackson zich in de beste positie om deze biografie te schrijven. Bovendien heeft ze de volledige correspondentie van Yarrell uitgegeven of samengevat en deze is nu gedeponeerd in de bibliotheek van de Zoological Society. Dit boek, uitgegeven in samenwerking met de British Ornithologists' Club, is een juweeltje. Maar A Newsworthy Naturalist is veel meer dan een catalogus. Het vertelt het verhaal van een man die een lang en productief leven had, die een vriendelijke gastheer was en die ongelooflijk genereus was voor zijn mede-natuuronderzoekers, en hun zijn exemplaren van vissen en vogels ontleende om ze te helpen bij het schrijven van hun eigen boeken.
Walter Belis
Hayman P. & Hume R., 2022. Hayman's zaklgids vogels
Hayman P. & Hume R., 2022. Hayman's zaklgids vogels, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 320 blz., ISBN 978 90 4392 539 6, € 17,50.
De vogelzakgids van Peter Hayman en Rob Hume is intussen al lang ingeburgerd bij ornithologen. Iedereen bezit hem en neemt hem mee op het terrein. Net als de vorige uitgaven is deze uitgave een praktijkgids. Bij deze publicatie wordt er optimaal naar gestreefd om elke soort zo volledig en zo veelzijdig mogelijk af te beelden op de meest doeltreffende manier. Voor het determineren van vogels is het zien van één enkel kenmerk vaak onvoldoende. Daarvoor is een totaalindruk nodig die wordt bekomen door een combinatie van vorm, formaat, verenkleed, gedrag... Bij de illustraties is getracht deze vele verschillende aspecten zo goed mogelijk weer te geven. Alle afgebeelde vogels zijn volwassen exemplaren tenzij uitdrukkelijk anders weergegeven. Mannetjes en vrouwtjes worden alleen apart afgebeeld als ze uiterlijk verschillend zijn. De tekst verschaft alle informatie die niet in de illustraties kon verwerkt worden zoals geluid en bijzonder gedrag. Verder komen daar de verspreiding, geschatte aantallen en trekgegevens aan bod. Veel informatie wordt gegeven via symbolen. Aangezien ornithologie een druk beoefende bezigheid geworden is, beantwoordt deze gids opvatting aan de klassieke veldgidsen.
Walter Belis
Sangha H. S., 2021. Waders of the Indian subcontinent
Sangha H. S., 2021. Waders of the Indian subcontinent, uitgegeven in eigen beheer, 520 blz., ISBN 978 93 5426 696 6, £ 96 of ± € 112.
India is gezegend met een uitzonderlijke diversiteit aan steltlopers. Dit komt door veel factoren. Eén daarvan is de lange kustlijn, met een verscheidenheid aan microhabitats, zoals wadden, mangroven, zandstranden, zoutpannen, rotskusten en koraalriffen, die verschillende niches creëren en veel steltlopers aantrekken, vooral in de wintermaanden. De diversiteit beperkt zich niet tot de Indiase kusten. In het binnenland zijn er moerassen, meren, seizoensgebonden overstroomde velden, dorpsvijvers, droge graslanden, snelstromende rivieren en woestijnen die de thuisbasis zijn van verschillende steltlopers die zich hebben aangepast aan die respectieve habitats. Verder is er het weer. De winter in India, vooral langs de kusten en het schiereiland, en zelfs in en rond Delhi, is niet zo extreem als in de verre noordelijke breedtegraden. Ondanks deze enorme diversiteit bestond er echter nog geen veldgids exclusief gewijd aan steltlopers en hun identificatie. De enige veldgidsen over het Indiase subcontinent waarin steltlopers besproken worden, zijn algemeen en bespreken de identificatiekenmerken niet in details. Op het terrein is dit problematisch omdat veel steltlopers enorme veranderingen in verenkleed vertonen van het broedseizoen naar het niet-broedseizoen. Buiten het broedseizoen zien de steltlopers er bijna identiek uit, vooral voor het ongetrainde oog, omdat de meeste een saaie mix van grijs en bruin zijn. Zelfs subtiele identificatiekenmerken, zoals de vleugeltip-staarttipverhouding en de lengte van de tarsus, kunnen in het veld moeilijk worden waargenomen omdat de vogel meestal constant in beweging is. Waders of the Indian subcontinent, een boek dat de steltlopers of kustvogels van India, Pakistan, Nepal, Bhutan, Bangladesh, Sri Lanka en de Malediven beschrijft, werd met veel toewijding geschreven en biedt een gedetailleerde beschrijving van de vele soorten steltlopers die in India voorkomen, zowel inheemse soorten als gasten. Het boek bevat kleurenplaten en foto's van hoge kwaliteit, van zowel broed- als niet-broedvogels, waardoor het identificatieproces een stuk eenvoudiger wordt. Het bevat ook gegevens over de verspreiding, variaties tussen ondersoorten, voedingsgewoonten, recente gegevens, de huidige status, geluiden en habitats,… Allemaal informatie die, door plaatsgebrek, in veel veldgidsen niet voorkomt. De auteur heeft ervoor gezorgd dat soorten, waarvan het verenkleed buiten het broedseizoen erg gelijkend is, met elkaar vergeleken worden. Het zijn subtiele tips die men vaak in eigen veldnotities vermeldt maar die in de bestaande gidsen niet voorkomen. Waders of the Indian subcontinent is doorspekt van zulke geheugensteuntjes. Het naslagwerk bevat ook illustraties van steltlopers tijdens de vlucht. Dit laat toe on nog andere identificatiekenmerken te benadrukken waarnaar moet worden gezocht. Het prijskaartje is niet onbelangrijk maar de prachtige illustraties, het formaat (ruim 500 pagina's), het feit dat het boek ingebonden is, de drukkwaliteit en het ruim dekkende onderwerp maken veel goed. We mogen ook niet uit het oog verliezen dat deze publicatie een belangrijk hiaat opvult.
Walter Belis
Koks B. & Werkman E., 2022. Dwaalgast in het graan
Koks B. & Werkman E., 2022. Dwaalgast in het graan. De steppekiekendief in vier seizoenen, KNNV Uitgeverij, Zeist, 288 blz., ISBN 978 90 5011 859 0, € 24,50.
Nog niet zo lang geleden was de steppekiekendief een ware zeldzaamheid in België maar door de invloed van tal van factoren is onze avifauna voortdurend in beweging. In het eerste decennium van deze eeuw werd de soort jaarlijks als doortrekker in voor- en najaar waargenomen. In de herfst van 2011 beleefden we zelfs een invasie. In 2017 broedde de soort voor het eerst succesvol in Nederland. Het was meteen ook het eerste bekende broedgeval in West-Europa en de bekroning van de beschermingsmaatregelen die uitgedokterd waren door de Werkgroep Grauwe Kiekendief, die zich al jarenlang in de regio inzette voor de bescherming van kiekendieven in het algemeen. Dit was in 2017 meteen een signaal om ook in Vlaanderen een soortbeschermingsplan op te starten om de grauwe kiekendief te redden. Met een portie geluk zou dit ook bij ons broedende steppekiekendieven aantrekken. Het broedgeval uit Groningen was toen wereldnieuws, want het dichtstbijzijnde nest lag 2500 kilometer verderop, in de buurt van het Finse Oulu. Intussen dook de steppenkiekendief ook broedend op in Spaanse, Franse en Tsjechische graanvelden. In 2019 was er een nieuw succesvol broedgeval in Groningen en in 2022 ging een mannetje steppekiekendief een relatie aan met een paartje bruine kiekendieven, met één uitgevlogen jongen als resultaat. De soort is echt toe aan een succesverhaal. Maar waar komen plots die steppekiekendieven vandaan? Ben Koks en Elvira Werkman onderzochten wat er precies aan de hand is in de oorspronkelijke broedgebieden in Rusland en Kazachstan. Ze gingen grasduinen in de literatuur en archieven van de afgelopen vijf jaar, spraken met onderzoekers op drie continenten en deden zelf veldwerk. In Dwaalgast in het graan volgen we de steppekiekendief in 4 seizoenen en dit op 3 continenten, van IJsland tot Siberië en van Finland tot Zuid-Afrika. U verneemt alles over het broeden, overwinteren, migratie en de leefgebieden van deze majestueuze roofvogel.
Walter Belis
Dupuy J. & Sallé L., 2022. Atlas des oiseaux migrateurs de France
Dupuy J. & Sallé L. (coord.), 2022. Atlas des oiseaux migrateurs de France, LPO Rochefort; Biotope Éditions, Mèze; Museum d'Histoire naturelle, Paris, 1122 p., ISBN 978 2 3666 2275 1, € 120.
Jérémy Dupuis en Louis Sallé, medewerkers van de Ligue pour la Protection des Oiseaux, coördineerden dit werk, waaraan meer dan 200 redacteuren en proeflezers hebben meegewerkt, gespreid over 4 jaar. Meer dan 100 miljoen gegevens uit wetenschappelijke programma's, verzameld door meer dan 50.000 professionele en amateur-ornithologen, zijn geïntegreerd, waaronder ringgegevens, opvolging van de trek door satellieten en meer dan 3.000 bibliografische referenties. Het doel van de coördinatoren en de verschillende auteurs was om een volledig nieuwe synthese van de waarnemingsgegevens voor te stellen, ondersteund door wereldwijd verzamelde ringgegevens en een studie van de trekfenologie op verschillende geografische schalen. Voor elk van de 320 trekkende soorten bieden de auteurs een volledig nieuwe synthese van beschikbare kennis, met kaarten van migratieroutes, fenologische diagrammen, een analyse van migratiedata (vastgestelde vertragingen die verband houden met klimaatverandering), de aantalsontwikkelingen, enz. Kaarten tonen de migratiestrategieën en -routes op continentale of nationale schaal, de ruimtelijke en temporele verdeling van de passages op Franse bodem, de tussenstops en de concentratiepunten op de trekwegen, het trekgedrag, de bezochte habitats of de problemen inzake instandhouding. Door zijn omvang en de hoeveelheid verzamelde informatie zal deze atlas de komende decennia een naslagwerk vormen voor alle ornithologen in Europa.
Walter Belis
De Vink C., Beekman R., Jonkers D.A. & Werkman W., 2022. Het laatste Vogeljaar
De Vink C. (eindredactie), Beekman R., Jonkers D.A. & Werkman W., 2022. Het laatste Vogeljaar, KNNV Uitgeverij i.s.m. Het Vogeljaar, 152 blz, ISBN 978 90 5011 895 8, € 20.
Aan alle mooie liedjes komt een eind. Hetzelfde geldt voor het "tweemaandelijks tijdschrift voor vogelstudie en vogelbescherming” Het Vogeljaar. Het verscheen voor het eerst in 1953, en was de voortzetting van “Wiek en sneb”. Het tijdschrift werd uitgegeven door de Stichting Het Vogeljaar, die tot 2017 ook elk jaar een vogelfotokalender uitgaf. Het tijdschrift verstrekte algemene vogelkundige informatie in de vorm van artikelen over uiteenlopende onderwerpen: interessante waarnemingen, opmerkelijk gedrag, vogeltrek, belangrijke binnenlandse en buitenlandse vogelgebieden, bedreigingen en ziekten. Tevens werden regelmatig uitgewerkte gegevens van grote en kleine onderzoeken gepubliceerd. Er waren vaste rubrieken over “Vogels kijken langs de Digitale Snelweg” en knipsels uit de pers. Verder bevatte Het Vogeljaar korte mededelingen, waaronder besprekingen van nieuwe publicaties. Ten slotte was er in elk nummer de rubriek "veldwaarnemingen". Het Vogeljaar betekende gedurende al die jaren een stap voor vele geïnteresseerden naar regionale vogelwerkgroepen en vogelbeschermingswachten, jeugdbonden voor natuurstudie en wetenschappelijke organisaties. Begin 2022 is het tijdschrift opgehouden te bestaan en meteen verdwijnt een brok nostalgie, want het tijdschrift herinnerde ook aan Het Vogeljaar van Jac. P. Thijsse. Vermaarde Nederlandse ornithologen zoals Strijbos, Zweeres,… en de internationaal bekende Voous leverden bijdragen die naast teksten van enthousiaste amateurvogelaars werden gepubliceerd. Het Vogeljaar bracht de inbreng van academici en amateurs tot bij het ruime publiek. In dit laatste nummer komt die veelzijdigheid terug aan bod. Ruim vijfentwintig auteurs leveren een aandeel met terugblikken en recente onderzoeksverslagen. Het laatste Vogeljaar is niet alleen een jubileumboek, maar zeker ook een collectorsitem voor vogelliefhebbers.
Walter Belis
Saunders D. & Green J., 2022. Where to watch birds in Wales
Saunders D. & Green J., 2022. Where to watch birds in Wales, Bloomsbury, London, 384 blz., ISBN 978 1 4729 7951 3, £ 24.99 of ± € 28,80.
Deze vijfde herziene en uitgebreide versie omvat in totaal 143 sites terwijl de vorige editie uit 2008 er 108 beschreef. Where to watch birds in Wales is vooral een werk dat vogelaars helpt tijdens hun bezoeken aan Wales. De inleiding geeft ons al een voorsmaakje van de diversiteit aan leefgebieden en avifauna, te midden van vaak spectaculaire landschappen. Wales blijft een van de meest aantrekkelijke regio's in Europa voor vogelaars. Dit boek blijft van onschatbare waarde en is waarschijnlijk de meest betrouwbare gids voor het observeren van vogels in Wales. Deze nieuwe editie bevat veel nieuwe sites, bijgewerkte plattegronden en een volledig herwerkte tekst.
Walter Belis
Gosney D., 2022. Finding birds in Languedoc-Roussillon
Gosney D., 2022. Finding birds in Languedoc-Roussillon, Easybirder, Sheffield, 40 p., ISBN 978-1-907316 61 6 (£ 9.50 of ± € 11)
Na de publicatie, in 2016, van een boekje gewijd aan de vogels van Zuid-Frankrijk, interesseert Dave Gosney zich ditmaal in het bijzonder aan de avifauna van de Languedoc-Roussillon. Deze publicatie beschrijft in detail de beste plaatsen voor vogelobservaties langsheen de kust, tussen de Pyreneeën en de Camargue, met inbegrip van de regio's rond de steden Narbonne, Leucate en Perpignan. Gosney vertrekt van de vaststelling dat dit deel van Frankrijk tot op heden weinig aandacht genoot bij amateur-ornithologen, maar dat ze toch wel enkele interessante soorten herbergt. Het eerste deel van zijn opmerking is correct als we grasduinen in de buitenlandse ornithologische literatuur want heel wat soorten die hier beschreven worden zijn voor Franse ornithologen niet zo ongewoon: Kleine Trap, Kleine Torenvalk, Havikarend, Ransuil, Zwartkoprietzanger, Kuifkoekoek en Vale Gierzwaluw. Een aantal soorten die vaker voorkomen op het Iberisch schiereiland maar geregeld de grens oversteken, spreken al meer tot de verbeelding Theklaleeuwerik, Iberische Groene Specht, Zwarte Spreeuw en Purperkoet. De auteur is aangenaam verrast wanneer hij merkt dat Scharrelaar, Rotsmus en Orpheusgrasmus er nog gemakkelijk waar te nemen zijn in dit deel van Zuid-Frankrijk. Hij trof zelfs sites aan waar soorten die elders achteruitgaan zich nog goed handhaven: Tapuit, Kortteenleeuwerik, Ortolaan, Blauwe en Rode Rotslijster. Naast de bevestiging dat gangbare soorten in Languedoc-Roussillon effectief ook nog aanwezig zijn, is er de hoop dat soorten die het elders moeilijk hebben zich er nog handhaven. Deze interessante publicatie is voorzien van handige kaartjes die ons meteen naar de beste observatiesites brengen en van GPS-coördinaten die ons helpen bij de oriëntatie ter plekke en het vinden van parkeerplaatsen en uitzichtpunten. Bij elke beschreven site staan de voornaamste bezienswaardigheden reeds in de eerste paragraaf vermeld. U weet meteen of u verder wil lezen en/of de site grondig wil bezoeken. Een kaart aan de binnenzijde van de kaft fungeert als index voor de observatieplaatsen.
Walter Belis
Rodts J., 2022². De slimste vogelgids, alle wintervogels van België en Nederland
Rodts J., 2022². De slimste vogelgids, alle wintervogels van België en Nederland, Uitgeverij Houtekiet, Antwerpen, 436 blz., ISBN 978 90 8924 891 6, € 34,99.
De boekenmarkt wordt regelmatig overspoeld met vogelgidsen. De klassiekers blijven uiteraard, andere auteurs proberen met een andere aanpak hun waar aan de man te brengen. Zo ook Jan Rodts die in 2019 besloot om het over een andere boeg te gooien met een vogelgids die zich tot 192 Belgische en Nederlandse vogelsoorten beperkte. De vermelding van een getal in de ondertitel was onvoorzichtig want dit is onderhevig aan schommelingen. Voor de uitgever was het geen probleem om dit snel aan te passen. De herdrukken volgden elkaar razendsnel op. In januari 2021 werd de zesde, volledig herziene editie op de markt gebracht en in september van datzelfde jaar volgde een speciale versie gewijd aan wintervogels. Deze gids, die aan zijn tweede druk toe is, combineert foto's én pijltjes. Het ideaal voor de beginnende of minder ervaren vogelkijker, maar ook handig voor wie eenvoudigweg aandacht schenkt aan vogels die tijdens een wandeling worden waargenomen. Dankzij de QR-codes kan je meteen het geluid beluisteren. Zoals hoger vermeld, beperkt dit boek zich tot de wintervogels van België en Nederland. Ruim voldoende om mee aan de slag te gaan en ervaring op te bouwen. Vermits deze soorten vaak ook in andere Europese landen aanwezig zijn, is deze gids een ideale reisgenoot. Origineel is dat de vogels niet volgens de één of andere taxonomie gerangschikt zijn. Deze is toch onderhevig aan discussie en een beginner heeft daar geen kaas van gegeten. De soorten staan gerangschikt volgens grootte (gemeten van de snavelpunt tot staartpunt. Deze veldgids brengt geen uitvoerige soortenbeschrijving. Vermits het boek tot doel heeft een hulpmiddel op het terrein te zijn, werd het tekstgedeelte bewust beknopt gehouden. De verklarende woordenlijst en de registers van Nederlandse, Latijnse, Franse, Engelse en Duitse namen geven aan dit stevig uitgegeven naslagwerk een extra toets.
Walter Belis
Plantema O. & Kant A., 2021. Grutto
Plantema O. & Kant A., 2021. Grutto, uitgegeven in eigen beheer, Nederweert, 164 blz., ISBN 978 94 6406 962 4, € 27,50, te verkrijgen in de boekhandel, o.a. via Bol.com of rechtstreeks bij de auteur (otto.plantema@planet.nl).
De Grutto krijgt de laatste jaren de aandacht die hij verdient. Na De grutto van Beintema (2015) en zeer onlangs Een gruttoparadijs van Hettema (2022) zetten nu ook Otto Plantema en Astrid Kant de grutto in de kijker. Ze beschrijven de soort tijdens het voorjaar in zijn leefgebied in Nederland, tijdens de spectaculaire migratie en in de overwinteringsgebieden in West-Afrika. Ze tonen hiermee aan dat het belangrijk is om de grutto te beschermen, zodat de toekomst van deze typische Nederlandse weidevogel gewaarborgd blijft voor de toekomst. Het boek start met een overzicht van de 4 gruttosoorten: de grutto, de soort die in Nederland broedt; de rosse grutto, de arctische tegenhanger van de grutto; de rode grutto die in het arctische Noord-Amerika broedt en de marmergrutto van de Amerikaanse en Canadese prairies. De grutto, één van de best onderzochte vogelsoorten in Nederland, heeft een zeer groot leefgebied in Eurazië van IJsland tot Siberië en telt 4 ondersoorten. Dit komt allemaal uitvoerig aan bod in het boek. De auteurs gaan eveneens in op de broedcyclus van de grutto in Nederland. Specifieke aandacht wordt besteed aan de balts, de geheimzinnige rituelen rond het nest, de eileg en het opgroeien van de kuikens. De toekomst van de grutto hangt in grote mate af van de overlevingskansen van de kuikens. Daarom komt het recent onderzoek met kleurringen en gezenderde vogels tijdens de migratie aan bod en wordt aandacht besteed aan het verslechterde biotoop door het steeds intensiever gebruik van het boerenland en de predatoren die zich hieraan aangepast hebben. Op basis van langjarig broedvogelonderzoek en 50 jaar weidevogelbescherming tonen de auteurs aan waar het schoentje klemt en welke ingrijpende strategieën voor de instandhouding van de soort, een kans op slagen kunnen hebben. Het boek wordt afgesloten met een beschrijving van enkele prachtige en karakteristieke gruttolocaties in Nederland, met inbegrip van de 3 belangrijkste slaapplaatsen. Deze zeer mooie publicatie bevat 250 prachtige foto’s gemaakt in de broedgebieden en tijdens de migratie in Zuid-Europa, Afrika en Azië en Australië; 20 verspreidingskaartjes, filmpjes met QR-code en grafieken. Otto Plantema en Astrid Kant zijn bekende Nederlandse vogelfotografen. Voor Otto Plantema is de grutto zijn favoriete nationale vogel. Astrid Kant beschermt al vijfendertig jaar weidevogels en de grutto is haar oogappel én zorgenkind. Van de auteurs verschenen eerder: Weidevogels (Kant 2011), Around the World for Albatrosses, (Plantema 2019) en Around the World for Penguins (Plantema 2020).
Walter Belis
Mathieu B., Montadert M. & Pfeffer J.-J., 2021. La Gélinotte des bois
Mathieu B., Montadert M. & Pfeffer J.-J., 2021. La Gélinotte des bois, Éditions Biotope, Mèze, Muséum d'histoire naturelle, Paris, 183 blz., ISBN 978-2-36662-253-9, € 35.
Het hazelhoen is wereldwijd geklasserd op de Rode Lijst van met uitsterven bedreigde soorten, in de categorie "least concern". Deze classificatie, opgesteld door de IUCN (World Organization for the Conservation of Nature), heeft tot doel de dynamiek van de soortenpopulaties in verval beter te begrijpen. Hoewel er weinig op het hazelhoen wordt gejaagd, krijgt de soort vanwege zijn hoge ecologische waarde bijzondere aandacht. Het is met name een belangrijke indicator van de biodiversiteit van onze bossen. Onder de bosvogels is het hazelhoen zeker een van de meest mysterieuze. De vogel is erg discreet en je hebt een beetje geluk nodig om de soort te kunnen observeren. Ondanks alle aandacht die eraan wordt besteed, is er in heel West-Europa sprake van een zeer sterke achteruitgang. De soort is al uit alle laaglandbossen verdwenen en wordt in sommige bergketens zeer bedreigd. De auteurs van deze monografie hebben vooral hazelhoenders bestudeerd in de Vogezen, de Jura en de Alpen. Ze vervolledigden hun veldkennis door opdrachten die niet alleen in heel Europa werden uitgevoerd, maar ook in Rusland en China. Na zo'n veertig jaar aan de studie van het hazelhoen te hebben gewijd, presenteren de auteurs hier een zeer volledige synthese over de biologie van deze soort, het gedrag, de evolutie van de populaties en de relatie van de soort tot de menselijke aanwezigheid, de wetenschappelijke programma's en de instandhoudingsacties die momenteel worden uitgevoerd. De informatie uit dit boek is interessant voor ornithologen, boswachters, natuurbeschermers en alle natuurliefhebbers.
Walter Belis
Huisman G.J., 2021. Estrildid Finches of the World
Huisman G.J., 2021. Estrildid Finches of the World: a photographic, descriptive and factural guide to all 34 genera of Estrildidae, in eigen beheer, 396 blz., ISBN 978-90347040-0, € 69,95, voor meer informatie en de bestelling, zie www.finches.nl
De familie Estrildidae omvat 34 geslachten met 145 soorten en 239 ondersoorten, elk met zijn eigen bijzonderheden. De auteur beschrijft alle soorten en hun ondersoorten in detail, met verspreidingskaarten die de verspreiding van alle ondersoorten in verschillende kleuren weergeven. Soortbeschrijvingen worden ondersteund door prachtige foto's van de vogels, genomen in hun natuurlijke habitat. Deze foto's vertegenwoordigen het werk van bijna 300 fotografen uit 40 landen over de hele wereld, wiens prestaties van cruciaal belang waren voor dit enorme project dat 9 jaar duurde. De fotografen gaven de auteur niet alleen toestemming om hun foto's te gebruiken, maar ze leverden ook waardevolle informatie door hun veldervaring. Een mooi voorbeeld van succesvolle internationale samenwerking. Sommige soorten zijn zelfs nog nooit eerder fotografisch geïllustreerd. Bovendien had de auteur veel geluk, want verschillende gerenommeerde universiteiten, zoals Cambridge en Yale, waren zeer behulpzaam bij de uitvoering van het project. De lezer wordt ook getrakteerd op foto's van jonge vogels in verschillende stadia van hun ontwikkeling, foto's die door vogelkwekers zijn gemaakt om broedende vogels in hun natuurlijke habitat niet onnodig te storen. Het boek bevat 396 pagina's op A4-formaat, 1052 kleurenfoto's en 146 kaarten, gedrukt op hoogwaardig papier en gebonden met een harde omslag. Deze publicatie heeft de grote verdienste om de Estrildidae uit het hoofdstuk kooivogels te halen en ze in hun natuurlijke omgeving te herbekijken
Walter Belis
Gut H.M., 2021. Golden Eagles, legendary birds of prey
Gut H.M., 2021. Golden Eagles, legendary birds of prey, Benteli, Salenstein, 224 blz., ISBN 978-3-7165-1866-3, € 68.
Dit boek is een prachtig eerbetoon in zwart-wit aan één van de meest imposante roofvogels. Eeuwenlang is de steenarend het archetype van de majestueuze roofvogel geweest. De ontzagwekkende vogels hebben mensen van alle culturen over de hele wereld gefascineerd met hun trotse uiterlijk, de indrukwekkende spanwijdte, geweldige vliegvaardigheden en nog veel meer. Ze zijn alomtegenwoordig in tal van mythen, symbolen, wapenschilden en staatsinsignes. Het schitterend uitgegeven boek is een fotografisch-artistieke hymne in zwart-wit aan de steenarend. De lezer wordt begeleid van begin tot einde, geboeid door goed onderbouwde achtergrondkennis, opmerkelijke persoonlijke anekdotes en reflecties, maar ook sprookjes, gedichten, citaten en korte verhalen. Bijzonder aan het boek is dat de fotograaf alleen foto's heeft gemaakt van in het wilde voorkomende vogels in hun natuurlijke omgeving zonder enige menselijke tussenkomst. Het scala aan beelden strekt zich uit van bijna anatomische studies van de steenarend, via foto's waarin lichtreflecties op het verenkleed een centrale rol spelen, tot poëtisch aandoende beelden van de roofvogel in zijn spectaculaire ruige habitat.
Walter Belis
Gosney D., 2022. Finding Birds in Corsica
Gosney D., 2022. Finding Birds in Corsica, Easybirder, Sheffield, 36 p., ISBN 978-1-907316-60-9 (£ 8.50 ou ± € 10)
Toen Dave Gosney in april 2022 op Corsica aankwam, realiseerde hij zich al snel dat de meeste informatie waarover hij beschikte niet langer bruikbaar was. Eerder bekende vindplaatsen voor de aanwezigheid van bepaalde soorten bleken vrij onbetrouwbaar en andere soorten waarvan hij dacht dat ze gemakkelijk te vinden waren, zijn in feite vrij zeldzaam en moeilijk waarneembaar geworden. Sommige soorten zijn zelfs bijna volledig verdwenen. Hij voelde meteen de behoefte om de werkelijke situatie in kaart te brengen en begon deze sympathieke gids te schrijven. Zijn boekje geeft bijgevolg een heel nauwkeurig idee van hoe waarschijnlijk het is dat je elke vermelde vogel op Corsica zult vinden, inclusief trekvogels. Gosney heeft veel soorten waargenomen die zelden worden vernoemd in de reisverslagen van andere vogelaars: Roerdomp, Kwak, Zwarte Wouw, Dwergarend, Roodpootvalk, Kleine Torenvalk, Temminckstrandloper, Middelste Jager, Zwartkopmeeuw, Kerkuil, Scharrelaar, Roodstuitzwaluw, Roodkeelpieper, Blauwborst, Rietzanger, Grote Karekiet, Bergfluiter, Fluiter, Withalsvliegenvanger en Rotsmus. Het boek vermeldt ook waar Gosney al deze broedvogelsoorten heeft gevonden en geeft nog andere belangrijke informatie over de beste vogelspots.
Walter Belis
Carter I. & Powell D., 2022. The Hen Harrier's Year
Carter I. & Powell D., 2022. The Hen Harrier's Year, Pelagic Publishing, Exeter, 180 blz., ISBN 978 1 7842 7385 9, £26.00 of ± € 30.
De meeste Britse roofvogels zijn grotendeels hersteld van de historische vervolging, maar de Blauwe Kiekendief zit nog steeds in de problemen en komt veel minder vaak voor dan het zou moeten zijn. Het is vooral jammer, want het is een van de meest inspirerende en spectaculaire roofvogels. Zowel zeer licht als krachtig, scheert de Blauwe Kiekendief met gebogen vleugels laag over zijn territorium, profiterend van de golvingen van het terrein en de luchtstromingen die daardoor worden gecreëerd. De flexibele en regelmatige vleugelslagen zijn een plezier voor het oog. Deze roofvogel voert een spectaculaire pirouette uit om een pas ontdekte prooi te vangen. Van een uitkijkpost – een weidepaal of de top van een heuvel volstaan reeds - overschouwt hij het landschap. Voor het schrijven van dit boek volgden Ian Carter en Dan Powell de Blauwe Kiekendief een jaar lang: van het uitbroeden van de eieren en het grootbrengen van de jongen tot de harde strijd om te overleven in de zware wintermaanden. Tussen de maandoverzichten werden hoofdstukken ingelast over de geschiedenis en status van deze iconische vogel, evenals een overzicht van een van de meest hardnekkige conflicten in het modern natuurbeheer en -behoud: deze roofvogel heeft een voorkeur voor sneeuwhoenders en dit weten de jagers niet te smaken. Vervolging en afschot blijven bij gevolg het herstel van de populatie belemmeren. Er zijn echter voorzichtige tekenen van vooruitgang, maar zijn lot als broedvogel in Engeland is momenteel nog onzeker. Prachtige illustraties uit het leven gegrepen, deels gebaseerd op de bevoorrechte toegang tot het handjevol broedvogels dat op de heidevelden van Engeland achterblijft, tonen het alledaagse leven van de Blauwe Kiekendief door de seizoenen heen. Deze afbeeldingen zullen bewonderaars van deze soort in verrukking brengen en de auteurs hopen zo ook meer belangstelling voor het welzijn van deze soort te wekken. De Blauwe Kiekendief heeft al onze hulp nodig.
Walter Belis
Duquet M., 2022. Vogelgids voor kids
Duquet M., 2022. Vogelgids voor kids, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 192 blz., ISBN 978 90 4392 536 5 , € 17,50.
In 2010 verscheen de ‘originele’ versie van dit boek onder de titel Le petit guide ornitho. Het verheugt ons vast te stellen dat deze gids, in 2012 door Tirion Natuur uitgebracht, door Kosmos Uitgevers voortdurend op de markt beschikbaar wordt gehouden. De Vogelgids voor kids – in de Nederlandstalige titel wordt de doelgroep duidelijker kenbaar gemaakt dan in de Franse versie - onderscheidt zich van de klassieke publicaties door de originaliteit. Het boek richt zich tot de leeftijdscategorie tussen 7 en 77 jaar, zeg maar de Kuifjeslezers. De aanpak is tegelijkertijd ludiek en ernstig. De Vogelgids voor kids maakt jongeren wegwijs en beantwoordt systematisch alle denkbare vragen. Om vogels beter te kunnen observeren moet je eerst weten wat een vogel juist is en hoe hij zich gedraagt. Marc Duquet geeft vervolgens goede tips voor de aanschaf van een verrekijker. Om het observeren te vereenvoudigen, zijn de vogels opgedeeld al naargelang de vogels dicht bij huis, op het platteland, hoog in een boom of aan het water leven. Voor elke soort is er een educatieve tekst die ons inlicht over verspreiding, habitat, typisch gedrag of andere kenmerken. Deze gids bespreekt 116 vogelsoorten die verspreid in West-Europa waargenomen kunnen worden. Meer dan 200 onuitgegeven tekeningen van Jean Chevallier en meer dan 170 kleurfoto's illustreren dit boek. Naast de aanstreeplijst geeft de auteur een bondig overzicht van vakliteratuur en nuttige adressen, alsook tips voor wie een stap verder wil gaan en de aanschaf van een telescoop overweegt. Duquet is één van Frankrijks grootste ornithologen. Hij is hoofdredacteur van het ornithologisch tijdschrift Ornithos en heeft een vaste rubriek in L'Oiseau magazine waarin hij zijn educatief talent aanwendt om in elk nummer telkens enkele soorten te leren determineren. Het schrijven van deze publicatie was voor hem bijgevolg een peulschil. Jean Chevallier is als illustrator al meer dan vijfentwintig jaar aan het werk. Hij heeft intussen een internationale faam opgebouwd.
Walter Belis
De Cleene M., 2022, Historia naturalis: de Avibus. Vogels in de cultuur
De Cleene M., 2022, Historia naturalis: de Avibus. Vogels in de cultuur, Sterck & De Vreese, Gorredijk, 340 blz., ISBN 978 90 5615 914 6, € 39,95
Dit naslagwerk tracht door het samenbrengen van natuur en cultuur, een grensoverschrijdend inzicht te geven in de belangrijke rol die dieren spelen in de mythologie, religie en psychologie, symboliek, kunst, heraldiek, verhalen, volksgeneeskunde, volksgeloof, magie, dromen,... Het boek is een bijzonder rijke informatiebron voor wie interesse heeft voor het samenspel van cultuur en natuur. Doordat vogels in staat zijn zich te onttrekken aan de wetten van de zwaartekracht en zich te verheffen boven de aarde, is het niet verwonderlijk dat onze voorouders veel ontzag hadden voor deze dieren die de lucht doorklieven en ze bijgevolg een belangrijke plaats toekenden in hun mythologieën. De jaarlijkse vogeltrek aanzag men als een brug tussen deze wereld en het onbekende, het Andere Land. De terugkeer van de trekvogels na de winterperiode kondigde uiteraard de lente aan. Aan vogels schreef men ooit geheime kennis toe, o.m. de gave van de profetie. Vogels waren ook een goedkoop en gemakkelijk offerdier. De vogelsymboliek is bijzonder rijk en divers: verbinding tussen hemel en aarde, boodschapper of hulp van de goden, symbool van de vriendschap tussen goden en mensen, symbool van de lucht, als regelaar van de tijd, symbool van de ziel, een engel, een hogere geestestoestand van de mens, bewakers van de levensboom, symbool van vluchtigheid. De lichtheid van een vogel symboliseert ook de intelligentie, de verbeeldingskracht, het snel bevattingsvermogen. Vogelvleugels doen denken aan spirituele verheffing. Het boek is een bijzonder rijke informatiebron, prachtig geïllustreerd met ingekleurde gravures van vogels uit de Histoire Naturelle van Georges Louis Leclerc de Buffon. Emeritus prof. dr. Marcel De Cleene is plantenfysioloog. Hij was werkzaam aan de Universiteit Gent. Bij dezelfde uitgever verschenen reeds van zijn hand De historia naturalis. Geschiedenis van de kruidengeneeskunde en De naturalis historia. Vergeten toepassingen van planten. Bij de Gentse uitgeverij Mens en Cultuur publiceerde Marcel de Cleene in 2014, in samenwerking met Jean-Pierre de Keersmaeker, het zeer lijvige Compendium van dieren als dragers van cultuur – Vogels.
Walter Belis
Bairlein F., 2022. Das große Buch vom Vogelzug
Bairlein F., 2022. Das große Buch vom Vogelzug, eine umfassende Gesamtdarstellung, Aula Verlag, Wiebelsheim, 368 blz. ISBN 978-3-89104-825-2, € 49.95
Vogeltrek is een van de meest fascinerende spektakels van de natuur. Hoe weten we waar de vogels vandaan komen en waar ze heen gaan? Hoe organiseren ze hun tocht, vaak duizenden kilometers over zeeën en woestijnen? Hoe kan een jonge vogel, die voor het eerst 's nachts en zonder zijn ouders trekt, weten wanneer en waar hij moet vliegen? Hoe oriënteren ze zich? Met deze en vele andere vragen houden onderzoekers van trekvogels over de hele wereld zich al eeuwenlang bezig. Waar conclusies tot nu toe grotendeels gebaseerd zijn op ring- en andere vondsten, zijn de antwoorden in Das große Buch vom Vogelzug gebaseerd op de nieuwste methoden en technieken en leiden bijgevolg tot volledig nieuwe inzichten. Daarnaast worden de effecten van de opwarming van de aarde op de vogeltrek en de rol van trekvogels als drager van infectieziekten onderzocht.
Walter Belis
Van Duivendijk N., 2022. Handboek Europese vogels
Van Duivendijk N., 2022. Handboek Europese vogels, KNNV Uitgeverij, Zeist, 1048 blz., ISBN: 978 90 5011 850 7 (deel 1), 978 90 5011 851 4 (deel 2), 978 90 5011 852 1 (set),€ 99,95.
Nils Van Duivendijk is beroepshalve longfunctieanalist, maar al van kindsbeen is hij een verwoede vogelkijker met een doorgedreven interesse voor determinatie. Hij wordt dan ook door Debby Doodeman, met de nodige dosis humor, als determinatiefreak afgeschilderd in Vogelaars (nooit) uitgevogeld. We kennen Nils van Duivendijk intussen als de volprezen en hoog aangeschreven auteur van de Dutch Birding Kenmerkengids (2002) en Advanced Bird ID Guide The Western Palearctic (2010). Dit ruim 1000 pagina's tellende Handboek Europese vogels is zowat het neusje van de zalm inzake vogeldeterminatie. Het boek is het resultaat van een kwarteeuw determinatiekennis. De auteur heeft de lat bijzonder hoog gelegd en brengt voor elke soort en ondersoort een overzicht van alle belangrijke kenmerken. Dit tweedelig set is een combinatie van de klassieke vogelgids en een determinatiegids. Elke soortbeschrijving is een kort determinatieartikel op zich. Van beide type gidsen is er afzonderlijk reeds heel wat materiaal voorradig maar de kruising van de twee is uniek qua opzet en resultaat. Dit naslagwerk biedt zowel het duidelijke overzicht dat we van veldgidsen gewend zijn maar ook uitgebreide informatie over rui, leeftijd en geslacht. De gids van Nils Van Duivendijk bevat voor elke soort verscheidene vliegbeelden, vogels in rust en soms in de hand en bij elke foto worden aan de hand van handige verwijsstreepjes en korte teksten de voornaamste kenmerken aangeduid. Verwijzingen en vergelijkingen met andere, al dan niet onmiddellijk verwante soorten, zorgen voor een bevestiging van de determinatie of sluiten mogelijke verwarringen uit. Het beeldmateriaal werd aangeleverd door Marc Guyt. Hij is oprichter en eigenaar van natuur beeldbank AGAMI en eveneens een enthousiast vogel- en natuurfotograaf en wereldreiziger. Door heel precies aan te duiden wat belangrijk is voor de determinatie, is het tweedelige Handboek Europese vogels bijzonder praktisch en overzichtelijk. Het boek richt zich niet uitsluitend tot professionele vogelijkers. Ook amateurs en beginners zullen hun hartje kunnen ophalen wanneer ze merken hoe efficiënt het werk is opgevat.
Walter Belis
In Natuur.oriolus verscheen dit interview met de auteur van deze boeken.
Ballentine B. & Hyman J. , 2022. Vogeltaal, hoe vogels met elkaar communiceren
Ballentine B. & Hyman J. , 2022. Vogeltaal, hoe vogels met elkaar communiceren, Veen Media, Amsterdam, 192 blz., ISBN 978 90 8571 783 6, € 24,99
Een vogel is een sociaal wezen en communicatie is essentieel om te overleven. Vogels die in groepen leven hebben een contactroep, om te communiceren met de kuikens, hun partner en soortgenoten. Ze laten zich niet alleen horen, ze laten ook van zich horen. De betekenis van deze permanente uitwisselingen ontgaat ons in de meeste gevallen. Deze communicatie is echter essentieel voor de manier waarop de vogel zijn bestaan beleeft. Door deze verschillende vormen van communicatie met vogels te ontcijferen, leren we zijn verlangens en motivaties, zijn angsten en zijn perceptie van de wereld begrijpen. Door middel van zang kan de vogel verleiden, gevaar beschrijven of bedreigingen uiten. Voor sommige soorten is communicatie voornamelijk gebaseerd op aangeboren gedrag dat van generatie op generatie wordt overgedragen; voor anderen wordt het een levenslang leren en voor weer anderen is het een hele spanning die zich afspeelt tussen natuur en cultuur, die we door de vooruitgang van genetische technologieën elke dag een beetje beter kunnen begrijpen. Dit boek presenteert de meest recente kennis over het onderwerp en alle strategieën die door specialisten zijn ingevoerd om de uitwisselingen die voor onze ogen plaatsvinden te interpreteren. Na het lezen van het boek begrijpen we dat de vogels niet zomaar roepen of zingen om informatie door te geven, maar dat ze blijk geven van aviaire intelligentie. Dit geldt ook voor de danspassen, die ze alleen of in georganiseerde groepen uitvoeren. Een vogel die rondstruint, bedelt, een slang imiteert, hypertrofe attributen laat zien of lijkt deel te nemen aan decoratiewedstrijden, toont een geweldige vorm van communicatie.
Walter Belis
Bezzel E., 2021. 55 Irrtümer über Vögel
Bezzel E., 2021². 55 Irrtümer über Vögel, Aula Verlag, Wiebelsheim, 299 p., ISBN 978-3-89104-849-8, € 19,95.
Wanneer in gezelschap het onderwerp vogels wordt aangekaart, merken we vaak dat onze gesprekspartners er soms meningen op nahouden die totaal onwaar zijn. En het zijn niet alleen de idioten die zoiets verkondigen, die vergissen zich trouwens ook op andere vlakken…. De mensen aan wie ik denk kunnen best als intelligent beschouwd worden en waarschijnlijk zijn ze dat ook. Maar van vogels weten ze weinig af. Veel van deze misvattingen zijn ontstaan uit het bijgeloof. Eksters stelen alles wat blinkt. Aalscholvers vissen rivieren en vijvers leeg en zwaluwen zijn vieze vogels. Aalscholvers eten vis maar eenmaal de buik gevuld is, houden ze op en voor de vissers blijft er ruim voldoende over. Dat werd intussen wetenschappelijk aangetoond. Voor het opvangen van de uitwerpselen van nestelende zwaluwen zijn er tal van mogelijkheden. Nesten weghalen of vernietigen is totaal immoreel. Einhard Bezzel, toch wel één van de grootste ornithologen van onze tijd, heeft de bestaande literatuur grondig doorgenomen en populaire tradities en bijgeloof bestudeerd. In dit boek analyseert hij wat hij gelezen heeft en plaatst hij de ganse problematiek in het juiste daglicht. De auteur beoefent de ornithologie al bijna 70 jaar en hij kent er alle facetten van. Hij is er in geslaagd om op een begrijpelijke en vlot leesbare manier de onnauwkeurigheden te ontmantelen en de vogels in ere te herstellen. Dit kan het gevleugelde volkje alleen maar ten goede komen.
Walter Belis
De Haan N. & van der Kolk E., 2021. De virtuoze vogelzanggids
De Haan N. & van der Kolk E., 2021. De virtuoze vogelzanggids, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 269 blz., ISBN 978 90 2159 059 2, € 25.
In het voorjaar, als de zomergasten terugkeren, klinken overal 'nieuwe' geluiden. Er zijn vogels die de hele winter van zich hebben laten horen zoals de roodborst. Daarna beginnen sommige soorten vroeg met zingen zoals de heggenmus al in januari. En dan neemt de zangintensiteit toe. De ene na de andere soort komt met een melodietje, een contact- of alarmroep. Dat stelt zich de vraag: wie was nu ook alweer die charmante zanger. Veel oefenen helpt en dan vooral het buiten luisteren en kunnen zien wat je gehoord hebt. Vele opnamen van Cd’s, Dvd’s, websites en apps schieten door je hoofd. Of je zwoegt je ter plekke door de verschillende apps op je mobiele telefoon of tablet. Wat dan helpt zijn de ouderwetse ezelsbruggetjes en geheugensteuntjes. Redelijk makkelijk te onthouden woorden, zinnetjes of alleen klanken. De virtuoze vogelzanggids van Nico de Haan leert je, via een handig systeem, vogelgeluiden herkennen. Het boek bevat handige ezelsbruggetjes, vogelgeluiden en geheugensteuntjes voor het (leren) herkennen van de geluiden van bijna 200 Nederlandse vogelsoorten. De virtuoze vogelzanggids is een verlengstuk van De gewiekste vogelgids (2021). Deze gloednieuwe, interactieve gids staat boordevol QR-codes waarmee je het vogelgeluid kunt afspelen. Verder heeft de auteur bij elke vogelsoort een speciaal geheugensteuntje ingesproken. Jac. P. Thijsse paste het principe van ezelbruggetjes en geheugensteuntjes al in 1938 in zijn Vogelzang toe en het blijft nog altijd de best werkbare methode, vooral voor soorten die in het najaar uit onze contreien verdwijnen en pas maanden later weer te horen zijn. Het boek is mooi geïllustreerd door natuurschilder Elwin van der Kolk.
Walter Belis
Meesters G., 2022. De mooiste vogelkijkgebieden van Nederland en Vlaanderen
Meesters G., 2022. De mooiste vogelkijkgebieden van Nederland en Vlaanderen, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 208 blz., ISBN 978 90 4392 396 5, € 20.
Veel vogelaars die een onbekende regio willen bezoeken, raadplegen het Internet om informatie te vergaren. De informatie die je daar aantreft is fragmentarisch terwijl je in deze publicatie in één oogopslag de samenhang met andere gebieden in de buurt opmerkt. Deze gids bespreekt maar liefst 150 natuurgebieden in de Lage Landen, met daarbij 100 wandel- en fietsroutes. Tussendoor worden 100 vogels kort aan je voorgesteld. De vogelkijkgebieden worden je per provincie aangeboden. Elke actieve vogelaar zal er zijn of haar favoriete vogelkijkgebied vast in aantreffen. De praktische informatie geeft een globale beschrijving van het gebied en in welke tijd van het jaar je er het beste vogels kunt kijken en hoe je er komt. Indien er een vogelkijkhut of gluurmuur in het gebied aanwezig zijn, dan wordt dat vermeld. Bij veel gebieden staat een wandel- of fietsroute aangegeven en natuurlijk staat ook vermeld welke vogels je er zoal kunt zien. Deze inspirerende publicatie is een rijk naslagwerk voor elke vogelaar.
Walter Belis
Reeuwijk A., 2021. Paradijsvogels in cultuur en natuur.
Reeuwijk A., 2021. Paradijsvogels in cultuur en natuur, Sterck & De Vreese, Gorredijk, 2021, 208 blz., ISBN 978 90 5615 793 7, € 49,95.
Dit boek, ingeleid door Alexander Reeuwijk en Steven Van Impe toont de mooiste afbeeldingen uit Birds of Paradise van Richard Bowdler Sharpe. De naam "paradijsvogels" werd bedacht door de zeelui van Ferdinand Magellaan die als eersten de wereld rond zeilden en de prachtige creaturen waarnamen. Ze waren in de overtuiging dat paradijsvogels in de lucht zweven, zonder vleugels, dichtbij God; dat ze geen poten hebben omdat zij pas na hun dood op aarde neervallen; dat ze zich laven aan de dauw of rechtstreeks drinken uit een wolk en zich voeden met manna. Dat dit allemaal larie en apekool is weten we allemaal maar, omwille van hun onbeschrijfelijke schoonheid spreken paradijsvogels nog steeds tot onze verbeelding. Oude naslagwerken over paradijsvogels zijn schaars en peperduur. We zijn daarom erg opgetogen over deze publicatie die toch al een tipje van de sluier oplicht en ons mee laat genieten. Sharpe realiseerde met zijn tweedelige A Monograph of the Paradiseidae or Birds of Paradise een meesterwerk. De tekeningen, die door zijn tien dochters werden ingekleurd, zijn van uitzonderlijke kwaliteit. De uitgever is er in geslaagd deze pracht weer te geven.
Walter Belis
Zwier G.J., 2022. Vogelgeluk
Zwier G.J., 2022. Vogelgeluk, KNNV Uitgeverij Zeist, 256 blz., ISBN 978 90 5011 879 8, € 21,95.
Natuurliefhebbers in het algemeen behouden hun ganse leven de kinderlijke verwondering. Vogelkijkers vormen daar uiteraard absoluut geen uitzondering op. Het terugzien van een soort die men verdwenen waande of het waarnemen van een nieuwe, het maakt meer dan je dag goed. Het plezier dat je beleeft om deze ervaring te delen met anderen, het verder te vertellen of te noteren in een dagboek, verstevigt het geluksgevoel. Er ontstaat op die manier een intieme band, een verbintenis die moeilijk te verwoorden is tenzij je een goede pen hanteert. Dat is zeker het geval bij Gerrit Jan Zwier. Hij neemt de traditie van Jac. P. Thijsse, nog zo'n begenadigde verteller, weer op. In Vogelgeluk verhaalt de auteur eigen ervaringen opgedaan in Europa of elders in de wereld. Hij koppelt geregeld eigen ervaringen aan die van schrijvers van indrukwekkende vogelboeken, zoals De H is van Havik van Helen Macdonald, De slechtvalk van J.A. Baker, De Valk van Kester Freriks of Eskimoland van Niko Tinbergen.
Walter Belis
Rennie F. 2022. The corncrake, an ecology of an enigma
Rennie F., 2022. The Corncrake, an ecology of an enigma, Whittles Publishing, Dunbeath, Caithness (Ecosse), 182 blz., ISBN 978-184995-502-7, £ 18.99 of ± € 23.
Veranderingen in het beheer van landbouwgronden gedurende de 20e eeuw, waaronder intensivering van de landbouw en toenemende mechanisatie, hebben geleid tot het verlies van leefgebied voor veel soorten. De kwartelkoning is een van die soorten die worstelt om te overleven. Hoewel het ooit een gewone vogel was in heel Noord-Europa, zijn de broedplaatsen van de kwartelkoning gestaag teruggebracht tot een fractie van wat ze ooit waren, en in veel gebieden wordt hun status als regelmatig broedende vogel ernstig betwijfeld. Bovendien maakt het gedrag van de kwartelkoning, nestelend en zich voortbewegend in hoog gras, hem bijna onzichtbaar. Hij wordt geïdentificeerd door zijn zeer karakteristieke zang, waarvan de wetenschappelijke naam Crex crex een klanknabootsing is. Hoewel er enorm veel wetenschappelijke artikelen over de kwartelkoning zijn verschenen, blijft het aantal boeken dat probeert alle aspecten van zijn ecologie te vatten en deze informatie aan niet-specialisten te presenteren, tot dusverre vrij beperkt. Daarom waren tot voor kort veel elementen van zijn levensstijl en gedrag niet algemeen bekend, zelfs niet onder ervaren ornithologen. Nieuwe bevindingen, gedaan met behulp van de akoestische wetenschap, zijn verrassend gebleken en kunnen nieuwe manieren bieden om de tracking-, identificatie- en beheeropties te verbeteren om aldus populaties van deze iconische soort te beschermen en hen te helpen herstellen en zelfs te gedijen op ons platteland. Het boek van Frank Rennie wordt zeker en vast een onmisbaar hulpmiddel voor ornithologen en natuurbeschermers.
Walter Belis
De Avifauna Zeelandica…..een monumentaal naslagwerk
Avifauna Zeelandica – Vogels, vogelaars en vogelonderzoek in Zeeland
Peter L. Meininger (Red.) – Uitgever: Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen – (2 delen, 1488pp.)
Met enige zin voor overdrijving mag gesteld worden dat half vogelkijkend Vlaanderen in de winterperiode minstens één of meerdere dagen in Zeeland te vinden is. Een iets selecter gezelschap maakt in het voorjaar deel uit van de vaste schare trektellers op de beroemde telpost van Breskens. De Brouwersdam, de Prunje, het Veerse Meer, Neeltje Jans, de Philipsdam, de Scherpenissepolder….het zijn maar enkele uit de schier eindeloze reeks top-vogelrijke gebieden in Zeeland. Wanneer dan van zo’n regio een Avifauna wordt uitgebracht, verdient die onze onverdeelde aandacht. Zeker in een periode waarin in Vlaanderen met man en macht wordt gewerkt aan een nieuwe vogelatlas zijn dergelijke werken uit aangrenzende regio’s erg interessant en leerrijk (denk hierbij overigens ook aan de pas verschenen en erg complete Avifauna van onze eigen provincie Limburg!).
De verwachtingen voor dit boek waren hooggespannen en die werden, laat ik maar meteen de conclusie weggeven, ruimschoots ingelost en hier en daar gewoonweg overtroffen. Om de massale hoeveelheid gegevens en weetjes overzichtelijk te brengen, werd gekozen voor een opzet in twee delen. In het eerste deel wordt eerst uitgebreid aandacht geschonken aan de historiek van Zeeland. In de eerste ca. 100 pagina’s interessant leesvoer kom je zo alles te weten over de pioniers in de Zeeuwse vogelstudie waarbij overigens een niet onbelangrijke rol is weggelegd voor aan aantal Belgen zoals mag blijken uit een erg boeiend hoofdstuk geschreven door Franklin Tombeur. Aspecten als de jacht, eieren rapen, de vangst met eendenkooien e.d. worden ruim belicht en steeds weer is de fotoredactie erin geslaagd om daarbij treffend en uitermate illustratief beeldmateriaal te verzamelen. Dat Zeeland ontstaan is door mensenhanden, komt eveneens uitgebreid aan bod. Daar wordt meteen ook de basis gelegd voor de vervolg-hoofdstukken die elk apart inzoomen op de vogelrijkdom van de nu bij het grote publiek gekende toplocaties als de Grevelingen, het Krammer-Volkerak, de Oosterschelde, het Zoommeer, het Markiezaat enz… De redactie van dit werk kon gebruik maken van de ronduit indrukwekkende reeks telgegevens van zogenaamde ‘kustbroedvogels’ en de resultaten daarvan (soms schrijnend, soms hoopgevend) zie je doorheen beide delen van deze Avifauna verschijnen. Een betere reclame voor de noodzaak aan langlopende monitoringprojecten kan ik me niet indenken.
De bulk van het werk -maar liefst 1000 pagina’s gespreid over beide delen- bestaat uit soortbeschrijvingen zoals het een echte Avifauna betaamt. De eerder genoemde reeks data van kustbroedvogels komen hier opnieuw aan bod op soortniveau, maar ook data van trektellen.nl, allerlei Sovon-monitoringprojecten enz.. worden verwerkt in een eindeloze reeks grafieken en kaarten toegespitst op Zeeland. Dat enkele toppers op het gebied van GIS-modellering en data-analyse in de provincie wonen en naarstig hebben meegewerkt aan dit boek zie je hier meteen terug. Wat ook nogmaals opvalt: wat een onwaarschijnlijke vogelrijkdom huist hier nog steeds….en wat een magneet voor zeldzaamheden is deze provincie toch! Van Scholekster tot Steppeplevier, van Putter tot Huisgierzwaluw…ze komen allemaal aan bod en ook hier is een pluim voor de fotoredactie op z’n plaats. In het immense aanbod aan beeldmateriaal werd lang niet altijd gekozen voor de standaard beeldvullende foto’s, maar even vaak worden de vogels getoond in het voor Zeeland zo typische, uitgestrekte en open landschap.
De hoeveelheid weetjes, data, trends én beelden die je doorheen beide delen van dit boek voor de kiezen krijgt, is overweldigend en kan nooit afdoende worden beschreven in welke samenvatting of recensie dan ook. Dit is geen boek om even snel door te bladeren. Neen, beide delen horen maandenlang te bivakkeren in je woonkamer, prominent in beeld zodat je er zo vaak als mogelijk enkele pagina’s van kan nalezen en laten doordringen. Wat een werk….
Glenn Vermeersch
PS Wie alvast enkele voorbeeld-pagina’s wil inkijken en het boek wil bestellen, kan daarvoor terecht op volgende webpagina: www.sovon.nl/az
Doodeman D., 2022. Vogelaars (nooit) uitgevogeld.
Doodeman D., 2022. Vogelaars (nooit) uitgevogeld, KNNV Uitgeverij, Zeist, 216 blz., ISBN 9 7890 5011 674 9, € 22,50.
Vergeef ons de flauwe opmerking maar vogelaars zijn op z'n minst rare vogels. Maar kunnen we dat nauwer omschrijven? Zijn er verschillende types van vogelaars en hoe word je vogelaar? De vraag kan gedeeltelijk door fervente vogelliefhebbers beantwoord worden maar ieder gaat dan zijn eigen verhaal doen en dat is zeker niet representatief voor het geheel. Als we echter de vogelaars onderwerpen aan een vragenlijst en ze vervolgens inventariseren, ontdekken we het bestaan van tuinvogelaars, onderzoekers, beschermers, (wereld)reizigers, vogelaars met vogeltatoeages, fotografen, schrijvers van vogelboeken, ornithobibliofielen, ringers, ringaflezers, tellers, determinatiefreaks, twitchers, vogelaars op zoek naar zeldzaamheden, nachtgeluidenopnemers, vogelkunstliefhebbers, vogelkunstenaars, zee- en landtrektellers,… U merkt dat het begrip "vogelaar" zeer ruim is. Elke vogelkijker heeft zo z'n voorkeur maar de larofielen staan wellicht voor de grootste uitdaging en ze zijn eerder schaars in het vogelkijkwereldje. Om een klare en objectieve kijk op het begrip "vogelaar" te krijgen werd het onderzoek verricht door Debby Doodeman. Ook al is ze zelf vogelaar, haar aanpak gebeurde op een wetenschappelijke manier, aan de hand van een vragenlijst. Ruim duizend vogelaars die tot de hoger vermelde categorieën behoren, verleenden hun medewerking. De resultaten zijn zowel verrassend als fascinerend. en het verschaft een duidelijk beeld van deze toch wel bijzondere natuurliefhebbers en hun hobby of beroep. Ik kan me niet inbeelden dat botanici of paddenstoelliefhebbers zich even gedreven - of raar volgens buitenstaanders - gedragen. Vogels kijken schijnt ook aanstekelijk te werken want hun aantal neemt alsmaar toe. De auteur doet ook de verhouding tussen vrouwelijke en mannelijke vogelaars uit de doeken. Bij de mannelijke vogelaars heeft 62% geen baard en slechts 5% een snor. Ook op dit vlak onderscheiden vogelaars zich van de huidige tendensen merkbaar bij de mannelijke bevolking, steeds op zoek naar een veranderende look. In Natuur.oriolus werd reeds uitvoerig aandacht besteed aan de vrouwelijke tak van dit intense tijdsbedrijf en het lijkt er op dat de wanverhouding stillaan weggewerkt wordt. Tot slot wordt nagegaan of vogelaars verschillen van "gewone mensen". Is dit laatste onderwerp confronterend of valt het al bij al nog mee? We raden Vogelaars (nooit) uitgevogeld absoluut aan. Het boek is leerrijk, ontluisterend, grappig geschreven en het laat ons bekende vogelaars beter kennen.
Walter Belis
Futuyma D., 2022. How Birds evolve.
Futuyma D., 2022. How Birds evolve, Princeton University Press, Princeton, 270 blz., ISBN 978 0 691 18262 9, £ 25 of ± € 34.
How Birds evolve onderzoekt hoe evolutie tot de onderscheidende kenmerken en gedragingen, die we tegenwoordig bij vogels waarnemen, heeft geleid. Douglas Futuyma beschrijft hoe de evolutiewetenschap de wonderbaarlijke vermogens waartoe vogels in staat zijn, verklaart. De auteur analyseert en becommentarieert wat precies wordt bedoeld met onderwerpen als soorten, oorsprong van soorten, evolutionaire geschiedenis van vogeldiversiteit en de evolutie van broedgedrag van vogels, verenkleedornamenten en sociaal gedrag. Het behoeft geen betoog dat we hier te maken hebben met een veelzijdig boek, waarin Douglas Futuyma onderzoekt hoe vogels evolueerden uit dinosauriërs die niet konden vliegen. Hij onthult wat we kunnen leren van - wat hij noemt - de stamboom van vogels. Het boek onderzoekt verder de manieren waarop natuurlijke selectie ervoor zorgt dat verschillende vormen van dezelfde soort kunnen voortbestaan, en legt uit hoe aanpassing, eveneens door natuurlijke selectie, de diverse levensgeschiedenissen van vogels en de rijke verscheidenheid aan opvoedingsstijlen, balts- en coöperatief gedrag verklaart. Het naslagwerk verheldert waarom sommige delen van de planeet zoveel meer soorten hebben dan andere. De auteur vraagt zich ook af wat een evolutionair perspectief brengt voor de prangende vragen over het uitsterven van vogels en de vernietiging van leefgebieden. Tussendoor biedt Futuyma een insider's perspectief op hoe biologen evolutionaire wetenschap beoefenen, van het bestuderen van het fossielenbestand tot het vergelijken van DNA-sequenties tussen en binnen soorten. Deze publicatie laat zien hoe evolutionaire biologie ons helpt vogels en hun natuurlijke geschiedenis beter te begrijpen, en hoe de studie van vogels alle aspecten van de evolutionaire wetenschap heeft geïnformeerd sinds Darwins tijd. Futuyma, hoogleraar op emeritaat bij de afdeling Ecologie en Evolutie aan de Stony Brook University in de staat New York, is eveneens de auteur van Evolution and Science on Trial: The Case for Evolution.
Walter Belis
Zahner V. & Wimmer N., 2021². Spechte & Co, Sympathische Hüter heimischer Wälder
Zahner V. & Wimmer N., 2021². Spechte & Co, Sympathische Hüter heimischer Wälder, AULA-Verlag, Wiebelsheim, 166 blz., ISBN 978-3-89104-847-4, € 19,95.
Hoewel spechten ook voorkomen in dichtbeboste peri-urbane gebieden, op onze gazons en in alle groene ruimten, houden ze meer van een boshabitat dan welke andere vogelfamilie ook. Ze hakken holtes in levende, stervende of dode bomen voor hun eigen nestbehoeften of als schuilplaats om te slapen. Er zijn dus zeer complexe banden geweven binnen gemeenschappen die aanwezig zijn in alle bosomgevingen met een zeer variabele soortenrijkdom en structuren. Deze bijzonderheid verschaft spechten een bijzonder belang voor het bosecosysteem. Spechten hebben veel aanpassingen aan de boshabitat ontwikkeld - zoals klimpoten met twee tenen die naar voren en twee die naar achteren wijzen, de staart die als derde steun fungeert en de tong die kan oprollen, heen en weer kan gaan terwijl het orgaan beschut in de snavel blijft . Ook opmerkelijk zijn de percussies en roepen in de lente en de herfst. Om nog maar te zwijgen van de smidse die ze zelf maken, hun cognitief vermogen en de bijna alomtegenwoordige sporen die getuigen van de aanwezigheid van spechten in onze bossen. Dit boek richt zich op deze vogels die we durven omschrijven als habitatbeschermers. De auteurs leggen de diverse relaties uit die bestaan tussen bossen en spechten en belichten hun fascinerende overlevingsstrategieën. Dit is een herziene en uitgebreide versie, de eerste dateert uit 2019.
Walter Belis
Rodts J., De slimste vogelgids, alle regelmatige broedvogels van België en Nederland.
Rodts J., 201911. De slimste vogelgids, alle regelmatige broedvogels van België en Nederland, Uitgeverij Houtekiet, Antwerpen, 457 blz., ISBN 978 90 8924 897 8, € 34,99.
Weer een nieuwe vogelgids? Het aanbod is al zo ruim, horen we al zeggen. Dat klopt maar er is een ontzettend verschil in het aanbod en de aanpak. In 2019 besloot Jan Rodts het over een andere boeg te gooien met een vogelgids die zich tot 192 Belgische en Nederlandse vogelsoorten beperkte. De vermelding van een getal in de ondertitel was onvoorzichtig want dit is onderhevig aan schommelingen. Voor de uitgever was het geen probleem om dit snel aan te passen. De herdrukken volgden elkaar razendsnel op. In januari 2021 werd de zesde, volledig herziene editie op de markt gebracht en in september van datzelfde jaar volgde een speciale versie gewijd aan wintervogels. Intussen zijn we aan de elfde druk van de "broedvogelgids" maar deze is voorzien van geluiden die via QR-codes kunnen beluisterd worden. Laten we kort het innoverende karakter van de "slimste vogelgids" samenvatten. Deze gids combineert foto's én pijltjes. Het ideaal voor de beginnende of minder ervaren vogelkijker, maar ook handig voor wie eenvoudigweg aandacht schenkt aan vogels die tijdens een wandeling worden waargenomen. Zoals hoger vermeld, beperkt dit boek zich tot de broedvogels van België en Nederland. Ruim voldoende om mee aan de slag te gaan en ervaring op te bouwen. Vermits deze soorten vaak ook in andere Europese landen aanwezig zijn, is deze gids een ideale reisgenoot. Het begrip 'regelmatige broedvogel' houdt hier in dat de soort sinds 1900 in minstens tien aaneengesloten jaren met zekerheid in België en/of Nederland gebroed heeft. Soorten die in opmars zijn en sporadisch broeden, en verwilderde populaties werden niet opgenomen. Exoten zijn dan weer een klasse apart: uitsluitend de soorten die reeds gedurende lange tijd ingeburgerd zijn, zoals Fazant, Halsbandparkiet en Grote Canadese Gans zijn in deze veldgids opgenomen. Origineel is dat de vogels niet volgens de één of andere taxonomie gerangschikt zijn. Deze is toch onderhevig aan discussie en een beginner heeft daar geen kaas van gegeten. De soorten staan gerangschikt volgens grootte (gemeten van de snavelpunt tot staartpunt). Op de tijdlijn kan je aan de hand van kleuren aflezen wanneer de balts en nestbouw plaatsvindt, wanneer de eieren gelegd worden en niet-vliegvlugge jongen in het nest aanwezig zijn, wanneer de jongen verzorgd worden en uiteindelijk vliegklaar zijn. De foto's zijn schitterend en haarscherp met een opzettelijk wazig gemaakte en gezuiverde achtergrond. Telkens als het verenkleed van mannetje en vrouwtje van een soort verschillend is, geeft de bovenste foto op die pagina het mannetje weer, de onderste het vrouwtje. Linksboven in de foto's staat dan ook het symbool ♂ of ♀ afgebeeld. Indien er in de foto's geen symbolen afgebeeld zijn, betekent dit dat beide geslachten er hetzelfde uitzien. Deze veldgids brengt geen uitvoerige soortenbeschrijving. Vermits het boek tot doel heeft een hulpmiddel op het terrein te zijn, werd het tekstgedeelte bewust beknopt gehouden. Het bevat achtergrondinformatie over habitatvoorkeur, nest- en broedgedrag, trek- of standvogel. De verklarende woordenlijst en de registers van Nederlandse, Latijnse, Franse, Engelse en Duitse namen geven aan dit stevig uitgegeven naslagwerk een extra toets.
Walter Belis
Pruett-Jones S., 2021. Naturalized Parrots of the World: distribution, ecology, and impacts of the world's most colorful colonizers
Pruett-Jones S., 2021. Naturalized Parrots of the World: distribution, ecology, and impacts of the world's most colorful colonizers, Priceton University Press, Princeton, 304 blz., ISBN 978 0 691 204 41 3, £ 35.00 of ± € 43.
Er zijn meer dan 350 soorten papegaaien in de wereld, en ongeveer 300 van deze soorten werden reeds geëxporteerd naar andere landen via de handel in kooivogels. Of het nu gaat om vogels ontsnapt uit gevangenschap of opzettelijke vrijlating, veel van deze papegaaien broeden nu in nieuwe habitats. Niet minder dan 75 papegaaiensoorten hebben inderdaad broedpopulaties ontwikkeld in de landen waar ze zijn geïntroduceerd, en papegaaien behoren nu tot de meest verspreide groep vogels. Naturalized Parrots of the World is het eerste boek dat deze specifieke vogelpopulatie onderzoekt. Voor het schrijven van dit boek heeft de auteur het werk van vooraanstaande onderzoekers verzameld in een praktisch overzicht. Stephen Pruett-Jones onderzoekt in deze publicatie de biologie van papegaaien in hun nieuwe habitat en hun interacties met inheemse ecosystemen. Hij bespreekt de wereldwijde verspreiding van papegaaien, hun genetica, implicaties voor het behoud en de menselijke reacties op deze vogels. Het boek houdt ook rekening met de debatten over de aanpak van het beheer en het gebrek aan consensus over de aanwezigheid van niet-inheemse soorten in het wild. Een paar hoofdstukken presenteren casestudies van de twee meest "succesvolle" soorten - de Halsbandparkiet en de Monniksparkiet - evenals studies van geïntroduceerde papegaaiensoorten in specifieke landen en regio's, waaronder de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Spanje , Portugal, Noord-Europa, Zuid-Afrika en Australië. Omdat het naslagwerk alle aspecten van natuurbeschermingsbiologie en biodiversiteit kritisch benadrukt, zal Naturalized Parrots of the World een onschatbare hulpbron zijn voor papegaaienbezitters, ornithologen, natuurbeschermingsbiologen en vogelaars.
Walter Belis
2021
Gadeyne E., 2021. Roofvogels in Vlaanderen
Gadeyne E., 2021. Roofvogels in Vlaanderen, in eigen beheer, Assenede 459 blz., € 24 + € 5 portkosten. Te bestellen bij de auteur: eddygadeyne@hotmail.com of eddy.gadeyne@telenet.be. De boeken kunnen per post worden toegestuurd mits vergoeding van de portkosten.
Eddy Gadeyne was voorbestemd om zijn leven te wijden aan (roof)vogels. Alles wijst althans in die richting. Aan wilskracht, doorzettingsvermogen en enthousiasme is er bij de auteur zeker geen gebrek. Als tienjarige snotneus – de woorden zijn van de auteur – vergezelde hij zijn opa tijdens natuurtochten. Vogels observeren en bestuderen sprak Eddy meer aan dan voetballen of verstoppertje spelen. Eddy Gadeyne vermoedt zelf dat de interesse voor ornithologie in de genen zit. Zijn eerste waarneming van een kiekendief gaf een beslissende wending aan zijn bestaan. Vogels ja, maar roofvogels spraken hem in het bijzonder aan. Roofvogels waren nog maar net beschermd en werden relatief weinig bestudeerd. Eddy Gadeyne verdiepte zich in de literatuur en ontdekte de tijdschriften British Birds, De Giervalk, Dutch Birding, Het Vogeljaar, Oriolus… en tegelijkertijd leerde hij Rob Bijlsma, Jaap Taapken, Roger Arnhem, Paul Herroelen, Robert de Lust, Guido Burggraeve, Willy Suetens,… kennen. Een betere leerschool is ondenkbaar. Reeds als schooljongen maakte Eddy notities van wat hij waarnam en dat is nooit veranderd. Gelukkig maar. Voor een buitenstaander leeft Eddy op een andere planeet en dat is eigenlijk ook een beetje juist. maar het is een zalige planeet waar roofvogels thuishoren en zich goed voelen en waar we stiekem jaloers op zijn. Leeft trouwens elke fervente natuurliefhebber niet op een vogel-, planten-, mossen- of zwammenplaneet? Roofvogels in Vlaanderen is het resultaat van een nieuw project dat het eerste deel van Roofvogels in Vlaanderen uit 2016 aanvult en vervangt. In dit lijvige boek, 459 bladzijden tegenover 354 in de voorgaande versie, worden alle in België en Nederland voorkomende en waargenomen soorten besproken, alsook roofvogelsoorten die de laatste decennia in West-Europa genoteerd werden. De auteur behandelt de voornaamste (veld)kenmerken, het verspreidingsgebied, de status in Europa en de Benelux en de ondersoorten. Uiteraard komt in Roofvogels in Vlaanderen zeer uitvoerig de verspreiding en het voorkomen in Vlaanderen aan bod. Doordat de auteur deze publicatie in eigen beheer heeft uitgegeven was er geen uitgever die beperkingen kon opleggen. Eddy heeft zich duidelijk laten gaan. De informatie die hij tientallen jaren heeft verzameld werd hier gecompileerd. In 2016 werd nog een aanvullend deel dat een ruime bronnenverwijzing, enkele aanvullingen en nieuwe items zou bevatten aangekondigd. Dat is er met een beetje vertraging gekomen. Covid heeft roet in het eten gestrooid en het leven is, noodgedwongen, even op een lager tempo gaan draaien. Wie Eddy Gadeyne kent, weet dat zijn publicaties een eerbetoon en bedanking zijn aan het adres van al wie hem, gedurende meer dan 30 jaar, een schat aan informatie bezorgde. Eddy Gadeyne kondigt reeds een tweede deel dat in de zomermaanden zal verschijnen.
Walter Belis
Adriaens P., Muusse M., Dubois Ph. J. & Jiguet F., 2021. Meeuwen van Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten
Adriaens P., Muusse M., Dubois Ph. J. & Jiguet F., 2021. Meeuwen van Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten, Noordboek Uitgeverij, Gorredijk, 320 blz. ISBN 978 90 5615 782 1, € 34,90.
Enkele ornithologen met wereldfaam schreven deze veelomvattende determinatiegids voor alle 44 soorten meeuwen uit het West-Palearctische gebied. In de inleidende hoofdstukken gaan de auteurs uitgebreid in op soortvorming, taxonomie, hybridisatie, pigmentafwijkingen en naamgeving. Daarnaast besteden ze aandacht aan het bestuderen van meeuwen tijdens de trek en het aflezen van kleurringen, wat geen makkie is want het weer en lichtomstandigheden spelen daarbij een belangrijke rol. Het boek bevat meer dan 1200 foto's. Dankzij de uitgebreide kleedbeschrijvingen (adult, 1e 2e en 3e cyclus) kun je alle meeuwen herkennen, ook die soorten die je maar (heel) zelden of pas sinds kort in Nederland en België kunt zien. Voor elk soort wordt eveneens het verspreidingsgebied en de structuur beschreven. Meeuwen determineren is een uitdaging. Sommige soorten, die al erg op elkaar lijken, zijn bovendien vaak vatbaar voor hybridisatie. Daardoor leidt het determineren van meeuwen bij sommigen tot larofobie, voor anderen wordt het juist een uitdaging. Deze laatste categorie zal veel plezier beleven aan dit indrukwekkend naslagwerk.
Walter Belis
Boer M., 2021. Vogelfamilies van Nederland
Boer M., 2021. Vogelfamilies van Nederland, KNNV Uitgeverij in samenwerking met Vogelbescherming Nederland en het Vogeljaar, 364 blz., ISBN 978 90 5011 836 1, € 27,95.
Wereldwijd zijn er 222 vogelfamilies bekend waarvan telkens nog minimaal één soort bestaat. In onze contreien behoren de meeste soorten tot een ruime familie. In de meeste, vooral traditionele vogelgidsen staan de vogels trouwens per familie gerangschikt. Dat is niet alleen praktisch, het is ook logisch dat je verbanden kunt merken tussen de verschillende soorten van een zelfde familie. Gedrag, uiterlijk, voedsel en habitat leunen soms echt dicht bij elkaar aan. Van zodra je een individuele soort binnen een familie kunt plaatsen, wordt de determinatie ook een pak eenvoudiger. De vogelwereld gaat er ook veel ordentelijker en inzichtelijker uitzien waardoor het observeren van vogels plezieriger en eenvoudiger wordt. Een 'nieuwe' soort kan al snel gelinkt worden aan een andere, reeds bekende soort van de dezelfde familie. Je bouwt daarmee al snel een uitgebreide kennis op die je ook op reis in het buitenland van pas zal komen. daar kom je weer andere familieleden tegen die je, op basis van je reeds opgedane kennis, gemakkelijker gaat kunnen thuisbrengen. In Vogelfamilies van Nederland beschrijft Marcel Boer de Nederlandse vogelsoorten in 62 families. Van zodra je de familie van een vogel kent, is het daarna ook makkelijker om de specifieke soort te benoemen. Aan de hand van familiekenmerken en unieke soorteigenschappen maakt dit boek, mooi geïllustreerd door Jos Zwarts, je wegwijs in de vogelwereld. Deze publicatie, die zowel beginnende als gevorderde vogelkijkers zal interesseren, vormt een belangrijke aanvulling op bestaande vogelgidsen. Voor de indeling en volgorde van de families is de nieuwste versie van de I.O.C. World Bird List van 2021 aangehouden.
Walter Belis
Bulsing P., 2021. Adolphe Burdet – Vogelaar en lichtbeeldpioneer
Bulsing P., 2021. Adolphe Burdet – Vogelaar en lichtbeeldpioneer, KNNV Uitgeverij in samenwerking met de Heimans en Thijsse Stichting, Zeist, 96 blz., ISBN 978 90 5011 849 1, € 12,95.
Adolphe Burdet werd in 1860 in Zwitserland geboren. Na lange omzwervingen door Europa en het Midden-Oosten vestigde hij zich op het landgoed Elswout in Overveen. Daar werkte hij als huisleraar bij de familie Van der Vliet-Borski. Hij huwde met zijn leerling Olga wat hem financieel vleugels gaf. In 1905 leerde hij de belangrijke natuureducator Jac. P. Thijsse kennen. Hun kennismaking groeide uit tot een innige, jarenlange vriendschap. Mede dankzij Thijsse ontwikkelde Burdet zich tot één van de pioniers in de vogelfotografie, met broedvogels als specialisme. Nadat hij had kennisgemaakt met de stereofoto’s van de preparateur en vogelfotograaf Paul Louis Steenhuizen maakte Burdet zich ook deze techniek eigen. Stereofotografie bood veel mogelijkheden en leende zich bij uitstek voor natuureducatie, omdat de vogels in bijna levensechte driedimensionale beelden gedetailleerd bestudeerd konden worden. Burdet gaf talloze lezingen voor Natuurmonumenten en de Vogelbescherming waarbij hij zelfgemaakte lantaarnplaatjes en natuurfilms vertoonde. Burdet stond bekend omwille van zijn altijd uiterst zorgvuldige werkwijze. Hij probeerde verstoring van de natuur zoveel mogelijk te voorkomen. Hij beschouwde zichzelf in de eerste plaats niet als fotograaf, maar gebruikte het medium als hulpmiddel in de natuureducatie. Samen met Steenhuizen en Richard Tepe behoort hij ongetwijfeld tot de belangrijkste Nederlandse pioniers uit de natuurfotografie. Zijn foto’s werden in talloze tijdschriften en boeken gepubliceerd. Van de ongeveer 170 toen bekende broedvogelsoorten voor Nederland heeft hij er meer dan 125 met zijn camera vastgelegd. Daarnaast bracht hij zelf elf series stereofoto’s van zee-, moeras-, roof- en zangvogels in omloop. Deze mooie publicatie, deel 6 in de Heimans & Thijsse reeks, kwam tot stand in samenwerking met de gelijknamige Heimans en Thijsse Stichting.
Walter Belis
Sovon Vogelonderzoek Nederland, 2021. Verschenen of verdwenen, ruim een eeuw Nederlandse vogels in beweging
Sovon Vogelonderzoek Nederland, 2021. Verschenen of verdwenen, ruim een eeuw Nederlandse vogels in beweging, Utrecht/Antwerpen, Kosmos Uitgevers, 320 blz., ISBN 978 90 2157 645 9, € 50.
De auteurs van de Vogelatlas van Nederland hebben dit uiterst belangrijke naslagwerk van een vervolg voorzien. Om de evoluties in de populatieaantallen en de huidige stand van zaken te kennen, moet men eigenlijk de twee publicaties naast elkaar leggen want ze zijn complementair. De avifauna is alles behalve een statisch gegeven, dat staat ook te lezen in de ondertitel (vogels in beweging). Sommige soorten duiken op, andere verdwijnen. Achter dit mechanisme gaat een ingewikkelde machine schuil die we niet altijd in de hand hebben. Tal van factoren zorgen er voor dat gunstige habitats gecreëerd worden, behouden blijven of verdwijnen. De inbreng van de mens is zeer aanzienlijk. Verder spelen klimatologische en meteorologische factoren een rol. Ook wat er zich in de omliggende landen of ver weg in de broed- en overwintergebieden afspeelt, heeft zijn weerslag op de lokale avifauna. Soorten nemen toe en verschuiven hun verspreidingsgebied, andere hebben te lijden onder droogte, jacht of voedseltekort en keren in het voorjaar niet meer terug naar onze contreien. In Verschenen of verdwenen wordt de opkomst of de ondergang van 70 vogelsoorten, van 1900 tot op heden uit de doeken gedaan. Er zijn de vaste waarden, zeg maar de blijvers, nieuwe broedvogels die er gekomen zijn dankzij bescherming, nieuwkomers die we als exoten moeten beschouwen, broedvogels die opduiken ten gevolge van de opwarming van de aarde, mogelijke nieuwkomers en (mogelijk) verdwenen soorten.
Walter Belis
Lederer R.J., 2021. Vogels. De veranderende kijk op vogels in de kunst
Lederer R.J., 2021. Vogels. De veranderende kijk op vogels in de kunst, Noordboek Uitgeverij/HL Books, Gorredijk, 224 blz., ISBN 987 90 5615 807 1, € 39,90.
De mens heeft sinds de prehistorie de behoefte ervaren om vogels, al was het vrij abstract, af te beelden. Later bleven vogels op schilderijen, prenten en tekeningen eeuwenlang een populair onderwerp. De weergave werd alsmaar realistischer. Behalve dat het afbeelden van vogels bedoeld was als decoratieve kunst, had het eeuwenlang ook een belangrijke rol in de ornithologie. Wie niet de mogelijkheid had om te reizen, kon via afbeeldingen nieuwe – niet noodzakelijk exotische – vogelsoorten leren kennen. Bijzondere vogels werden gedetailleerd vastgelegd om later bestudeerd te kunnen worden. Deze educatieve functie werd later overgenomen door de fotografie, waardoor het schilderen van vogels weer een puur decoratief karakter kreeg. In dit boek vertelt Roger J. Lederer, ornitholoog en emeritus professor of biological sciences, over de veranderende functie van vogelafbeeldingen gedurende 400 jaar. Verder zijn 40 van de grootste natuurkunstenaars verzameld, gaande van Frans Snyders, Melchior D'Hondecoeter, John James Audubon en Edward Lear tot hedendaagse kunstenaars als Elizabeth Butterworth en Lars Jonsson. Het boek Vogels toont een grote verscheidenheid aan vogelsoorten en laat zien hoe zorgvuldige bestudering van vogels zowel aan de wetenschap als aan de kunst een grote bijdrage hebben geleverd.
Walter Belis
Van Diek H., 2021. Vogels vergelijken, herken soorten die op elkaar lijken
Van Diek H., 2021. Vogels vergelijken, herken soorten die op elkaar lijken, KNNV Uitgeverij, Zeist, 192 blz., ISBN 978 90 5011 821 7, € 29,95.
Vogels determineren gebeurt heel vaak door soorten te elimineren. Toch zijn er soorten die zo erg op elkaar lijken dat het verdraaid moeilijk wordt om de juiste soort er uit te halen. Soms horen ze niet tot dezelfde familie en is het een heuse zoektocht in een vogelgids om de op elkaar lijkende soorten bijeen te brengen en vervolgens correct te determineren. Om aan dit euvel te verhelpen is er Vogels vergelijken. Harvey Van Diek heeft meteen de lastige duo's gegroepeerd zodat je onmiddellijk de verschillen kan zien tussen gelijkende soorten zonder dat je verder moet bladeren in je vogelgids en zonder dat je aandacht wordt afgeleid door al die andere vogelsoorten die je toch niet zo snel te zien zal krijgen. Deze gids is vooral bedoeld voor de beginnende vogelkijker die nog niet de nodige terreinervaring heeft opgedaan, maar ook de ietwat meer gevorderde vogelaar zal nieuwe informatie kunnen opdoen. Het boek zet aan om extra op te letten voor kleine kenmerken die het verschil maken en daardoor vult deze publicatie de reeds bestaande vogelgidsen aan. Niet alleen de zichtbare kenmerken maar ook de roep wordt behandeld. Van Diek schreef de teksten en Elwin van der Kolk maakte de tekeningen.
Walter Belis
Van Harxen R., 2021. De steenuil
Van Harxen R., 2021. De steenuil, Atlas Contact, Utrecht/Antwerpen, 204 blz., ISBN 978 90 450 3958 5, € 22,99
De steenuil, amper iets groter dan een merel, is de populairste en misschien wel de meest bestudeerde van de kleinere uilensoorten. In onze contreien is hij van oudsher een bekende verschijning in vooral kleinschalig agrarische cultuurlandschappen. De steenuil moet je niet gaan zoeken. Hij schuwt de menselijke omgeving niet en broedt vaak op boerenerven, vooral als deze voldoende natuurlijke variatie bieden. Daar kan een steenuil op een klein oppervlak alles vinden wat hij nodig heeft. Vanaf paaltjes of andere verhogingen zoekt de steenuil naar voedsel en vliegt daar in golvende vlucht naartoe. De steenuil is de volgende soort die aan bod komt in de prachtige reeks monografieën van uitgeverij Atlas Contact. Ronald Van Harxen is voorzitter van Steenuilenoverleg Nederland (STONE). Al meer dan een kwarteeuw bestudeert hij de soort in de Achterhoek.
Walter Belis
Gejl L., 2021. Zakgids roofvogels en uilen van Europa
Gejl L., 2021. Zakgids roofvogels en uilen van Europa, Noordboek Natuur, Gorredijk, 263 blz., ISBN 978 90 5615 783 8, € 17,90.
Het gebeurt vaak dat je tijdens een wandeling plots een determinatiegids voor roofvogels of uilen bij de hand zou willen hebben. Deze Zakgids roofvogels en uilen van Europa is de ideale oplossing die best de gids van Peter Hayman en Rob Hume kan vervangen. Lars Gejl is niet alleen een roofvogelspecialist, ook natuurfotografie heeft voor hem geen geheimen. Deze gids bevat honderden nieuwe foto’s en geeft compacte en overzichtelijke informatie over de verspreidingsgebieden en trek. Hij wordt verder aangevuld met tekeningen van de silhouetten, de jizz, rui en kleden alsook gelijkende soorten. QR-codes verwijzen naar geluiden die je helpen om roofvogels in het veld te determineren. Tot slot waarderen we de vergelijkingsplaten met pijlaanwijzingen naar de typische kenmerken per soort.
Walter Belis
Schmidt-Rothmund D., Nachtigall W. & Mebs T., 2021. ANWB roofvogelgids van Europa
Schmidt-Rothmund D., Nachtigall W. & Mebs T., 2021. ANWB roofvogelgids van Europa, Utrecht/Antwerpen, Kosmos Uitgevers, 248 blz., ISBN 978 90 2158 570 3 € 25.
Hier is hij dan, de langverwachte aanvulling op dé ANWB vogelgids. De laatste jaren was er een leegte ontstaan op de gespecialiseerde vogelboekenmarkt. De vogelgids van Hayman, waarover trouwens niets dan lof, werd geregeld heruitgegeven en kende al langer een extra deel gewijd aan Europese roofvogels. Theodor Mebs publiceerde, in samenwerking met D. Schmidt in 2017 nog Roofvogels van Europa maar ondanks de talrijke vliegbeelden, de uitgebreide tekstinformatie over kenmerken, verspreiding, habitat, populatie, territorium, gedrag, geluid, voedsel en voortplanting van alle besproken soorten, was dit niet bepaald een determinatiegids. Maar dat werd toen ook niet beoogd door de auteurs. De ANWB roofvogelgids beantwoordt wel aan deze criteria. Daar waar de grote broer, wegens plaatsgebrek, noodgedwongen vluchtig over de roofvogels gaat, komen deze majestueuze vogels dit keer rijkelijk aan bod. Dit naslagwerk behandelt de 39 roofvogelsoorten van Europa. Het boek bevat meer dan 300 kleurenfoto's en op de omslagflappen staan de vliegbeelden overzichtelijk weergegeven.
Walter Belis
Hume R.et al. 2021. Europe's Birds: An Identification Guide
Hume R., Still R., Swash A. & Harrop H., 2021. Europe's Birds: An Identification Guide, Princeton University Press, Princeton, 642 blz., ISBN: 978 0 691 177 65 6, £ 20.00 of ± € 23.
Deze lijvige determinatiegids behandelt 928 Europese soorten en hij is geïllustreerd met meer dan 4700 foto's. Het gaat bijgevolg heel waarschijnlijk om één van de meest volledige fotografische gidsen in één volume. Waarschijnlijk ook één van de meest degelijke en misschien ook wel één van de meest ambitieuze die ooit op de markt werden gebracht over Europese vogels. Duidelijk geschreven teksten verschaffen onmiddellijk de nodige informatie om Europese vogels te determineren in alle verenkleden. Van broed- en niet-broedvogels worden beide geslachten afgebeeld, volwassen vogels, immature exemplaren en ook de verschillende ondersoorten. Het boek is uiterst toegankelijk, laagdrempelig en praktisch opgevat. Met andere woorden ook geschikt voor niet al te ervaren vogelkijkers. De gids bevat verder informatie over status, verspreiding en habitat. De foto's werden met zorg uitgekozen en tonen de vogels in een natuurlijke houding in het gebruikelijk habitat.
Walter Belis
Campbell I et al. 2021. Habitats of the World: A Field Guide for Birders, Naturalists, and Ecologists
Campbell I., Behrens K., Hesse C. & Chaon Ph., 2021. Habitats of the World: A Field Guide for Birders, Naturalists, and Ecologists, Princeton University Press, Princeton, 568 blz., ISBN 978 0 691 197 56 2, £28.00 of ± € 33.
Het nauwkeurig identificeren en in detail begrijpen van habitats is essentieel voor elke ornitholoog, natuuronderzoeker of ecoloog die het uiterste uit zijn ervaringen in het veld wil halen. Habitats of the World is de eerste veldgids voor 's werelds belangrijkste landhabitats - 189 in totaal. Dit compacte, toegankelijke en uitgebreide boek, dat het formaat heeft van een natuurhistorische veldgids (14 x 21 cm), bevat beknopte identificatiebeschrijvingen en is rijk geïllustreerd. Iets meer dan 650 kleurenfoto's van habitats en hun dieren in het wild, 150 verspreidingskaarten, 200 diagrammen en 150 silhouetten met afbeeldingen van elke habitat met daarin een menselijke figuur, waardoor de schaal onmiddellijk correct kan worden ingeschat. Elke belangrijke habitat heeft een geïllustreerde "klimaatdoos" die gemakkelijke vergelijkingen tussen habitats mogelijk maakt. Dertig andere geïllustreerde kaders bieden duidelijke verklaringen van complexe fenomenen die habitats beïnvloeden - van platentektoniek en bergvorming tot de invloed van natuurbranden en klimaatverandering toe. Habitats of the World vereist geen wetenschappelijke achtergrond en biedt snelle en betrouwbare informatie voor iedereen die een dieper begrip en waardering wil voor de habitats om hen heen, of het nu in hun eigen achtertuin is of habitats waargenomen tijdens het reizen waar ook ter wereld.
Walter Belis
Schäffer A.., 2021. Vogelbestimmung für Einsteiger
Schäffer A.., 2021. Vogelbestimmung für Einsteiger, 30 Arten einfach erkennen, Quelle & Meyer Verlag, Wiebelsheim, 102 p., ISBN 978 3 494 01813 3, € 9,95.
Vogels zijn bijna altijd en overal te zien. Juist deze diversiteit maakt het voor beginners moeilijk om de soorten snel en nauwkeurig van elkaar te onderscheiden. In dit boek presenteert Anita Schäffer volledig nieuwe manieren om 30 veelvoorkomende vogelsoorten, die men dagelijks tegenkomt, te onthouden op basis van hun meest opvallende kenmerken. Daarbij gaat ze uiterst methodisch te werk en beschrijft ze een typisch gedrag, een opvallende uiterlijk, een specifiek stemgeluid of een kenmerkende habitat. Gewapend met deze herkenningshulpmiddelen kan iedereen die geïnteresseerd is in ons betoverende vogelleven snel terugvallen op voldoende kennis van de soort en zich verheugen in het feit dat hun eigen kijklijst langer en langer wordt.
Walter Belis
Fiedler W. & Fünfstück H.-J., 2021. Die Vögel Mitteleuropas. Das groβe bestimmungsbuch
Fiedler W. & Fünfstück H.-J., 2021. Die Vögel Mitteleuropas. Das groβe bestimmungsbuch, Quelle & Meyer Verlag, Wiebelsheim, 672 blz., ISBN 978 3 494 01764 8, € 39,95.
Vogels herkennen in de vlucht is alles behalve een eenvoudige opgave en tellers zullen dit alleen maar bevestigen. Nochtans is de vlucht een kenmerkende eigenschap van deze diersoort en het gebeurt wel vaker dat je niet de kans krijgt een vogel gezeten op een tak of op de grond waar te nemen, maar uitsluitend overvliegend. Er rest dan ook geen keuze als je wil achterhalen over welke soort het gaat. Dit naslagwerk helpt om een lacune op te vullen en het heeft het voordeel zich niet te beperken tot roofvogels, watervogels, zangvogels… Herkenning in de vlucht is het enige thema. Spanwijdte, vliegsnelheid, verwante soorten die voor verwarring kunnen zorgen, geluid… zijn bijkomende hulpmiddelen. Om ons te helpen, hebben de auteurs de belangrijkste determinatiekenmerken, die ook zichtbaar zijn tijdens de vlucht, met pijltjes aangeduid op foto's van overvliegende vogels. In totaal worden niet minder dan 614 soorten besproken. Het geluid wordt niet alleen met woorden beschreven, met een QR-code wordt het ook decodeerbaar gemaakt. In eerste instantie misschien niet noodzakelijk maar toch wel handig, al was het maar om een sterk vermoeden in zekerheid om te zetten. Tenslotte verschaffen de auteurs bij elke soort enkele praktische tips over waarnemingsplaatsen, tijdstip, gedrag, enz. Deze publicatie is een totaal herwerkte uitgave van een boek uit 2018 dat 'slechts' 468 soorten behandelde.
Walter Belis
Fiedler W. & Fünfstück H.-J., 2021. Heimische Vögel ganz nah
Fiedler W. & Fünfstück H.-J., 2021. Heimische Vögel ganz nah, Quelle & Meyer Verlag, Wiebelsheim, 152 p., ISBN 978 3 494 01763 1, € 9,95.
Voor wie niet gebaat is met Die Vögel Mitteleuropas. Das groβe Fotobestimmungsbuch van dezelfde auteurs, wegens te uitvoerig, bestaat er deze verkorte versie voor beginners. Met behulp van deze publicatie kunt u inheemse vogels gemakkelijk herkennen. De typische kenmerken van de 111 meest voorkomende vogelsoorten worden direct op de foto uitgelegd. Korte portretten geven informatie over de beste kijktijd, status, verspreiding, leefgebied en speciale kenmerken. Geluiden zijn te beluisteren via QR-codes. Naast Duitse namen worden ook wetenschappelijke namen van vogels en algemene namen in het Engels, Frans, Spaans en Italiaans gegeven. Na de naam van de soort staat tussen haakjes een verwijzing naar het overeenkomstige soortnummer in het boek Die Vögel Mitteleuropas van Hans-Joachim Fünfstück en Ingo Weiß, dat op zijn beurt nadere informatie bevat over ecologie van vogels. Pictogrammen geven onder meer de aanwezigheid van vogels in Centraal-Europa, de grootte van de vogelsoorten en het leefgebied aan. De verspreidingskaarten beslaan het hele jaar en zijn bijgevolg verschillend voor winter, zomer en tijdens trekperiodes. Deze volledig opnieuw ontworpen gids wekt nieuwsgierigheid en verzekert de vreugde van het ontdekken van onze diverse vogels.
Walter Belis
Meesters G., 2021. De mooiste vogelkijkgebieden van Nederland en België
Meesters G., 2021. De mooiste vogelkijkgebieden van Nederland en België, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 205 blz., ISBN 978 90 2157 912 2, € 22,50.
Veel vogelaars die een onbekende regio willen bezoeken, raadplegen het Internet om informatie te vergaren. De informatie die je daar aantreft is fragmentarisch terwijl je in deze publicatie in één oogopslag de samenhang met andere gebieden in de buurt opmerkt. Deze gids bespreekt maar liefst 150 natuurgebieden in de Lage Landen, met daarbij 100 wandel- en fietsroutes. Tussendoor worden 100 vogels kort aan je voorgesteld. De vogelkijkgebieden worden je per provincie aangeboden. Elke actieve vogelaar zal er zijn of haar favoriete vogelkijkgebied vast in aantreffen. De praktische informatie geeft een globale beschrijving van het gebied en in welke tijd van het jaar je er het beste kunt vogels kijken en hoe je er komt. Indien er een vogelkijkhut of gluurmuur in het gebied aanwezig zijn, dan wordt dat vermeld. En bij veel gebieden staat een wandel- of fietsroute aangegeven en natuurlijk staat ook vermeld welke vogels je er zoal kunt zien. Deze inspirerende publicatie is een rijk naslagwerk voor elke vogelaar.
Walter Belis
Sibley et al, 2021. De mooiste vogelfoto's van de wereld
Sibley D.A., Gatcum C. & Ruiterman E., (samenstellers), 2021. De mooiste vogelfoto's van de wereld, Utrecht/Antwerpen, Kosmos Uitgevers, 192 blz., ISBN 978 90 2158 477 5, € 17,50.
Binnen de ornithologen zijn er diegene die zich tevreden stellen met het observeren terwijl een niet onaanzienlijke groep de moed vindt om ook, naast het optisch materiaal, een aanzienlijk gewicht aan fotografisch materiaal mee te zeulen. De inspanning loont achteraf de moeite, ornithologische tijdschriften zijn gretige klanten en de lezers pikken achteraf ook nog een graantje mee. In dit prachtige kijkboek hebben de samenstellers uniek beeldmateriaal, gemaakt door fotografen van over de gehele wereld, bijeengebracht. Het zijn soms originele of grappige poses dat de vogels aannemen, alsof ze hebben willen pronken voor de lens. Wat ons al even belangrijk oogt zijn de anekdotes, de locaties maar vooral de technische fiche die bij elke foto hoort. Na-apen is niet de bedoeling maar streven naar een gelijkaardig resultaat, in andere omstandigheden of met een andere vogelsoort als doelwit, behoort tot de mogelijkheden.
Walter Belis
Alexander M., 2021. Skomer Island
Alexander M., 2021. Skomer Island, The history and natural history of an island National nature reserve, Y Lolfa Cyf, Talybont Ceredigion, 445 blz., ISBN 978-1-78461-811-7, £ 29.99 of ± € 26.
Skomer is een eiland van vulkanische origine, gelegen voor de kust van het graafschap Pembrokeshire in Wales. Het herbergt een rijke fauna, met grote populaties van Noordse Pijlstormvogel en Atlantische Papegaaiduiker, evenals een ondersoort van Rosse Woelmuis die endemisch is. Als nationaal natuurreservaat is het eiland niet alleen beschermd, de site is ook van bijzonder wetenschappelijk belang. Met dit in alle opzichten indrukwekkende boek geeft Mike Alexander een uitgebreid en boeiend verslag van dit buitengewone eiland. Je zult meteen merken dat Skomer meer is dan een eiland van zeevogels. Het heeft een lange en fascinerende menselijke geschiedenis die Mike Alexander vertelt door middel van foto's uit zijn eigen archieven, materiaal van vroegere eigenaren en bezoekers. De documentatie gaat terug tot het einde van de 19e eeuw. De auteur onthult de cultuur, archeologie, plantkunde en zoölogie van het eiland. Dit huidige werk is de waardige opvolger van The Island of Skomer, uitgegeven in 1950 door Ronald Lockley en John Buxton. Bevrijd uit een Duits krijgsgevangenenkamp, brachten deze natuuronderzoekers de zomer door in Skomer, waar ze een onderzoek deden naar de biologische rijkdommen ervan. Hun publicatie was de kroon op het werk. Het is vooral interessant om de andere, hedendaagse benadering van Alexander te zien en de ontwikkelingen op het terrein te merken. Mike Alexander kent het eiland al zestig jaar. Met zijn vrouw was hij gedurende tien jaar (1976-1986) beheerder en hij werkte later voor zowel de Countryside Council for Wales als Natural Resources Wales. Alexander speelde ook een belangrijke rol bij het opstellen van beheerplannen voor natuurreservaten over de hele wereld. Dit boek heeft hij met hart en ziel geschreven. Net als andere Britse eilanden die bekend staan om hun zeevogelkolonies, slaagt Skomer erin toerisme, wetenschappelijk onderzoek en dierenwelzijn te combineren.
Walter Belis
Rochette F., 2021. De vogel en de componist, Vogelzang als inspiratiebron
Rochette F., 2021. De vogel en de componist, Vogelzang als inspiratiebron, Sterck & De Vreese, Gorredijk, 256 blz., ISBN 978 90 5615 592 6, € 24,90.
Vogels zijn misschien wel de meest gebruikte diersoort in de klassieke muziek. Zij zijn ook prachtige zangers en leunen het best aan bij de klanken die een instrument kunnen weergeven. Je zou bijna denken dat componisten een stiekeme voorliefde hebben voor vogels. Mozart voert niet alleen de domme vogelaar Papageno ten tonele in Die Zauberflöte, hij hield ook van vogels. Hij had zelfs een spreeuw als huisdier en baseerde zijn Musikalischer Spass op diens gezang. Al eeuwen lang fladderen er allerlei soorten door de muziekgeschiedenis. In de Speelgoedsymfonie van Mozarts vader Leopold zingen de nachtegaal en de koekoek. Maar ook de minder bekende kwikstaart, putter en leeuwerik zijn ruim vertegenwoordigd in allerlei composities. Soms vinden we ook watervogels, zoals zwanen en eenden. De specifieke zang van iedere vogel vormt de basis van de noten. Componist Olivier Messiaen ging daar het verst in. Hij trok met zijn bandrecorder de natuur in om van allerlei vogels het geluid te vangen om dat vervolgens in zijn muziek te verwerken. Hij noemde zichzelf dan ook niet alleen componist, maar ook ornitholoog of vogelkundige. Maar naast het gezang wordt vaak ook het karakter en gedrag van de beestjes in de muziek uitgedrukt. Denk bijvoorbeeld aan de pikkende kippen en hanen in het Carnaval der Dieren van Saint-Saëns. Beethoven had tijdens een wandeling bij een kabbelend beekje de merel en de koekoek gehoord en verwerkte hun zang in zijn Pastorale. De vogel en de componist is allereerst een inleiding tot de vogelzang, een antwoord op de vraag waarom zingt een vogel? De auteur vertelt ons ook waar we het best vogels zingend kunnen waarnemen. Fernand Rochette bracht 40 verschillende vogels samen die te horen zijn in 160 composities van meer dan 60 componisten. Van Händel tot Vivaldi en Prokovjef, van Ravel tot André Rieu en Alban Berg. Elke zang van de vogel en elk muziekstuk waarin de vogel voorkomt, kan worden afgespeeld via een QR-code.
Walter Belis
Van Diek H. & van Grouw H., 2021. Zwarte merels, witte merels, albinisme en andere kleurafwijkingen bij vogels
Van Diek H. & van Grouw H., 2021. Zwarte merels, witte merels, albinisme en andere kleurafwijkingen bij vogels, Uitgeverij Noordboek, Gorredijk, 160 blz., ISBN 978 90 5615 670 1, € 19,90.
Bespreking 1 (Walter Belis)
Een van de meest intrigerende fenomenen bij vogels zijn kleurafwijkingen als albinisme en melanisme. De belangstelling voor kleurafwijkingen bij vogels bestaat al lang. Albinisme is het aangeboren ontbreken van pigment in huid en veren. Deze afwijking resulteert in een verenkleed dat geheel wit of lichter gekleurd is dan normaal óf dat gedeeltelijk wit is. Het tegenovergestelde heet melanisme. De auteurs legen haarfijn uit wat je precies waarneemt als je een witte merel ziet of een donkere fazant. Ze vertellen op toegankelijke wijze alles over deze en andere kleurafwijkingen bij vogels en hoe deze tot stand komen. Maar ook over hoe men vroeger over anders gekleurde vogels dacht en hoe daar verandering in is gekomen. Vogels met kleurafwijkingen vonden snel hun toegang tot het volksgeloof, in positieve of negatie zin. De problematiek van afwijkende kleurvormen wordt met honderden foto's geïllustreerd. Dat onze Merel een zwart verenpak heeft wordt in verscheidene talen extra in de verf gezet: Merle noir, in het Frans; Feketerigó, in het Hongaars; Koltrast, in het Zweeds; Svarttrost, in het Noors; Drozd čierny, in het Slovaaks; Kos černý, in het Tsjechisch; Solsort, in het Deens; Mustarastas, in het Fins; Svartþröstur, in het IJslands; Melnais mežastrazds, in het Lets… Misschien geen overbodige luxe want uit dit boek blijkt dat er naast "zwarte" ook witte, grijze en bonte merels rondvliegen, dit allemaal ten gevolge van veranderingen in de pigmentatie.
Walter Belis
Bespreking 2 (Gerald Driessens)
Al wie met de vogelstudie begint, wordt al vrij snel geconfronteerd met het bestaan van kleurafwijkingen; ofwel in de literatuur, ofwel in het veld. Albino is dan traditioneel de best gekende afwijking en alles wat abnormale witte vlekken heeft, wordt dan partieel albino genoemd. Maar terwijl het de meest gekende kleurafwijking is, is het ook zowat de zeldzaamste en dus de minst waarschijnlijke. Het is daarmee wel wat ingewikkelder dan het lijkt en dat mag de grote uitdaging van dit boek zijn.
Vogelfotograaf en initiatiefnemer Harvey van Diek, werkzaam bij SOVON, verzamelt al heel lang foto’s van allerlei kleurafwijkingen. Zich bewust zijnde van de leemte van die kennis bij de meeste vogelkenners, nam hij Hein van Grouw, specialist in kleurafwijkingen, onder de arm om de teksten te schrijven. Hein van Grouw bestudeert al decennialang mutaties en een van zijn streefdoelen is om een gestandaardiseerde naamgeving van kleurafwijkingen ingang te doen vinden. De samenwerking voor dit boek was daardoor vanzelfsprekend te noemen.
Natuur.oriolus lezers die met interesse het onderdeel Kleurafwijkingen in de oriolus-reeks Vogels kijken en herkennen, deel 11 (Driessens & Van Grouw 2016) lazen, mogen de publicatie Zwarte merels, witte merels dan ook als een must-read beschouwen. Het boek beschrijft (vaak smakelijk anekdotisch) hoe misverstanden zijn ontstaan en blijven bestaan, en legt hoofdstukgewijs uit hoe de puzzel nu echt in elkaar zit.
Het 1ste hoofdstuk Witte merels Turdus alba? beschrijft hoe de wetenschappelijke naamgeving van vogels ontstond en de hindernissen die daarbij opdoken, dus ook welke hindernis kleurafwijkingen vroeger betekenden; ze werden vaak als een nieuwe soort voor de wetenschap beschreven. Dat levert talrijke leuke geschiedkundige anekdotes op. Zo wees de oorspronkelijke wetenschappelijke benaming domestica niet op ‘gedomesticeerd’ zoals we het nu doorgaans begrijpen (cfr. De verschillende forma domestica-taxa die we nu kennen bij stadsduiven, parkeenden etc.) maar gewoonweg op de leefwijze: ‘rond het huis levend’, zoals we dat nog wel begrijpen uit de Passer domestica van de Huismus. Ook de invloed van het toen nog onvoorwaardelijke geloof in God bleek overigens een vrij grote drempel te zijn in de erkenning van de ‘onwaarschijnlijke onvolmaaktheden’ in zijn scheppingen.
Verschillende soorten konden reeds in de 18de eeuw echter vrij systematisch bestudeerd worden. Het ging dan om gemakkelijk zichtbare of talrijk gevangen of bejaagde soorten, zoals hoenderachtigen. Daarin zag men structurele zaken terugkomen en begon men ‘vaste variëteiten’ binnen kleurafwijkingen te herkennen. Echter, onder de drang om bekendheid te verwerven en nieuwe soorten te ontdekken lieten wetenschappers zich nog tot in de 20ste eeuw verleiden om kleurafwijkingen als nieuwe soort trachten te verkopen. Het boek staat bol van dergelijke weetjes, die ook veel vertellen over de bredere geschiedenis van de ornithologie.
Het 2de hoofdstuk Witte merels, Turdus mut. alba? beschrijft hoe kleurafwijkingen functioneren in de natuur, en of ze door hun soortgenoten al dan niet worden aanvaard. Zo blijkt dat kleurafwijkingen niet noodzakelijk gedoemd zijn om te worden gevangen door predatoren, of te worden gediscrimineerd door hun soortgenoten. Integendeel, ze planten zich succesvol voort met normaal gekleurde partners en worden zelfs vaak oud. Daar zijn sprekende voorbeelden van, want er zijn wel wat soorten die erkende kleurvarianten hebben die zeer vaak tot zelfs uitzonderlijk voorkomen, denk maar aan Buizerd, Grauwe Kiekendief, de verschillende jagersoorten, Noordse Stormvogel, Zwartkop… of zelfs de witte parkeenden, die in feite een leucistische vorm zijn van de Wilde Eend. Er wordt ook besproken hoe de naamgeving van mutaties evolueerde en waar we nu staan.
Enig inzicht over hoe pigmenten en kleuren kunnen veranderen helpt bij het leren verstaan van het hele proces en bij het herkennen van de verschillende vormen. Dit wordt beschreven in hoofdstuk 3 Zwarte merels, witte merels. Er volgen onder andere loepzuivere omschrijvingen van hoe de (vrij gekende) blauwe of gele variaties van Halsbandparkieten ontstaan, waarom sommige mannetjes Kneu of Kruisbek oranjegele kleuren vertonen in plaats van rode, of waarom sommige vrouwtjes er bij bepaalde soorten op latere leeftijd als een mannetje gaan uitzien (zoals bij eenden, Torenvalk, Wielewaal,…). Het bestaan van tijdelijke kleurafwijkingen is eveneens iets waarvan slechts weinige vogelaars het bestaan kennen.
Verder beschrijft dit hoofdstuk de basisprincipes van hoe je een mutatie moet bekijken om tot een conclusie te komen, want het volstaat nu eenmaal niet om vast te stellen dat een bepaald individu bleker bruin was dan de omringende soortgenoten. Bovendien wijzen afwijkende kleuren niet noodzakelijk op een echte kleurafwijking.
Het bespreken van de erfelijkheid is dan weer een zeer technische aangelegenheid, maar toch slaagt Van Grouw erin om dit alles bijzonder leesbaar te kaderen, vaak ook hier weer met historische referenties. Logisch ook dat vogelkwekers (waar ook Van Grouw toe behoort) van bijv. fazanten, duiven of vinkachtigen baanbrekend werk hebben verricht in de studie van kleurafwijkingen.
In de resterende vier hoofdstukken (4 Bonte merels, 5 Witte merels, 6 Grijze merels en 7 Zwarte merels) worden de ‘hoofdcategorieën’ van kleurafwijkingen besproken: een afwezigheid of tekort aan melanine, het in verdunde mate aanwezig zijn, of net een ‘teveel’ aan melaninecellen.
Elk van die hoofdstukken bespreekt hoe de betrokken afwijkingen ontstaan, hoe ze zich manifesteren, hoe ze zich laten herkennen en vooral: hoe je ze noemt. Er wordt uiteraard ook vermeld met welke kleurafwijking ze verward kan worden. Misschien nog belangrijker is de duiding dat een bepaalde afwijking zich bij de ene soort heel anders zal manifesteren dan bij de andere, gewoonweg omdat de aanwezige ‘normale’ kleuring al anders is. Het spreekt voor zicht dat een gebrek aan zwarttinten een andere invloed heeft bij donkerbruin dan bijv. bij groen.
De verschillende mutaties die aan bod komen zijn: albinisme, ino, leucisme, progressieve vergrijzing, bruin, verdunning (waaronder pastel en isabel), acromelanisme en melanisme.
De tekst wordt telkens geïllustreerd met talrijke foto’s van verschillende, vaak onverwachte en meestal erg fraaie voorbeelden.
Niet onbelangrijk is de Verklarende woordenlijst als afsluiter. Het had naar mijn gevoel geen slecht idee geweest om het boek met deze twee pagina’s te starten, mét de tip om deze termen vooraf grondig in het hoofd te prenten, je heb ze bij het lezen van het boek immers voortdurend nodig.
Een tweede tip voor een vervolgeditie is om de namen van verschillende mutaties apart op te lijsten in de woordenlijst, zodat men heel gemakkelijk een overzicht krijgt van de te gebruiken benamingen. Die staan nu nergens overzichtelijk opgelijst, al worden ze alle uiteraard grondig besproken in de tekst.
Zwarte merels, witte merels is overduidelijk geschreven op basis van grondige inzichten. De teksten zijn boeiend en op een hoogst verteerbare manier geschreven. Het boek is daarmee een absolute aanrader voor ieder wie de logische achtergrond van kleurafwijkingen bij vogels wil kennen.
Referenties
Driessens G. & Van Grouw H. 2016. Vogels kijken en herkennen, deel 11: Kleurafwijkingen. Natuur.oriolus 82 (1): 19-27.
Gerald Driessens (gerald.driessens@natuurpunt.be)
Harrison P., Perrow M. & Larsson H., 2021. Seabirds, The New Identification Guide
Harrison P., Perrow M. & Larsson H., 2021. Seabirds, The New Identification Guide, Lynx Edicions, Barcelona, 600 blz., ISBN 978-84-16728-41-1, € 75.
Heel wat zeevogels bezoeken de kuststrook maar sommige soorten komen uitsluitend op volle zee voor, wat de identificatie vaak moeilijk maakt. Deze publicatie is de eerste volledige gids voor de ongeveer 430 soorten zeevogels verspreid over de gehele wereld, sinds de Harrison’s Seabirds: An Identification Guide die in 1983 op de markt kwam. Deze gloednieuwe gids behandelt, zoals reeds vermeld, alle gekende zeevogels, te beginnen met de zee-eenden en futen en eindigend met de aalscholvers en pelikanen. De zeer lijvige, gedetailleerde en rijkelijk geïllustreerde gids geeft niet alleen een overzicht van de reeds geruime tijd gekende soorten maar vermeldt ook recent ontdekte soorten of soorten die uiterst zelden waargenomen worden. De gids van 1983 omvatte 312 soorten zeevogels en er waren 1.600 illustraties nodig om ze op 88 platen weer te geven. Deze nieuwe gids bespreekt maar liefst 437 soorten en bevat meer dan 3.500 illustraties, verspreid over 239 platen. De reden voor de verschillen is dat sinds de publicatie van het boek in 1983, onze inzichten van zeevogels en in het bijzonder hun taxonomie opmerkelijk is veranderd. En dat geldt ook voor onze kennis van het verenkleed en het ruiproces. In tegenstelling tot veel andere moderne veldgidsen waar veel soorten op een enkele plaat zijn gepropt (met andere woorden, U heeft misschien 6, 7 of 8 soorten op één plaat), zijn de platen in deze nieuwe gids zo gerangschikt dat de meeste kleurplaten slechts twee soorten bevatten. Aan de rechterkant heeft u een frontplaat met maar liefst 20 figuren. En daar tegenover staat de bijbehorende tekst en een gekleurde verspreidingskaart. In één oogopslag heeft u kleurenillustraties, een verspreidingskaart en een uitgebreide tekst om te vernemen waar de vogel voorkomt, wat zijn broedbiologie is - met andere woorden, wanneer hij zijn eieren legt – en hoe u de vogel kunt identificeren en welke de soorten zijn die voor verwarring kunnen zorgen. Het is niet alleen een mooi boek, het is ook bijzonder gebruiksvriendelijk. Het bijzonder lange wachten op een waardige "opvolger" van Harrison anno 1983 wordt rijkelijk beloond.
Walter Belis
Leahy C.W., 2021. Birdpedia: A Brief Compendium of Avian Lore
Leahy C.W., 2021. Birdpedia: A Brief Compendium of Avian Lore, Princeton University Press, Princeton, 272 blz., ISBN: 978 0 6912 0966 1, £ 9.99 of ± € 12.
Birdpedia is opgevat als een encyclopedie of een woordenboek. Het boek is een geïllustreerde bundel met interessante informatie en weetjes over vogels. Birdpedia bevat ongeveer 200 ingangen over diverse onderwerpen, gaande van het verenkleed, vogeltrek, vogels in de kunst, literatuur en folklore. Christopher Leahy onthult tal van vogelgeheimpjes en legt uit wat mensen er heeft toe aangezet bomkruinen af te schuimen met peperduur optisch materiaal, op zoek naar vogels. Leahy heeft ook aandacht voor enkele grondleggers van de moderne ornithologie en beschrijft het soms bizarre vogelgedrag, dat vaak veel weg heeft van het onze. Hij heeft het ook over vogelfossielen, volksnamen en de geschiedenis van de ornithologie. Het praktische formaat (12 x 17,5 cm) laat toe het boek overal mee te nemen: op de trein naar het werk, op reis…. De illustraties van Abby McBride zijn eenvoudigweg charmant en lieflijk. De afwisseling van naakte feiten en gegevens gekoppeld aan een vleugje fantasie maakt dat het boek zowel doorwinterde ornithologen als doorsneelezers zal interesseren.
Walter Belis
Rouse D., 2021. Een tuin vol met vogels
Rouse D., 2021. Een tuin vol met vogels, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 192 blz., ISBN 978 90 2158 109 5, € 22,50.
In de wintermaanden lokken we vogels makkelijk naar onze tuin door ze te voeren. Maar hoe doe je dit in de lente en de zomer? Het basisprincipe is eenvoudig: hoe groener je tuin, hoe meer soorten vogels er komen zingen en broeden. Door in te spelen op de behoeften van de vogels kan je ze op verschillende manieren naar je tuin lokken. Afhankelijk van de periode van het jaar verschillen hun behoeften en zal je ze met andere middelen moeten 'verleiden'. Allereerst moet er voedsel en drinken te vinden zijn in de tuin. Water en eten is een van de basisbehoeften van dieren en zonder dat lukt het nooit. Dat vogels beschut zitten is ook nodig. Zowel tegen de weersomstandigheden als tegen hun natuurlijke vijanden (roofvogels, katten, ...). Een verwilderde tuin met veel voedselrijke struiken zorgt voor veel soorten vogels, maar er zijn nog andere tips om de tuin mooi te houden en toch te genieten van deze gevleugelde vrienden. Dit alles en veel meer kan je nalezen in Een tuin vol met vogels.
Walter Belis
Klaus S. & Bergmann H.-H., Auerhühner & Co, Heimliche Vögel in wilder Natur
Klaus S. & Bergmann H.-H., Auerhühner & Co, Heimliche Vögel in wilder Natur, 256 blz., ISBN 978-3-89104-835-1, € 29.95.
Dit boek belicht de schoonheid en de eigenheid van de verschillende soorten hoenders in Europa en Azië in begrijpelijk geschreven teksten, vergezeld van zorgvuldig geselecteerde afbeeldingen. Naast de inheemse soorten (Auerhoen, Korhoen, Moerassneeuwhoen, Alpensneeuwhoen Schots Sneeuwhoen en Hazelhoen), worden zeldzame en tot nu toe weinig bestudeerde tweelingsoorten – o.a. het Rotsauerhoen, het Kaukasisch Korhoen en vele andere - voor het eerst gepresenteerd in teksten en foto's van hoge kwaliteit. Het boek geeft een duidelijk inzicht in het leven en gedrag van deze fascinerende vogels en brengt tegelijkertijd de kennis over die nodig is voor hun bescherming. Laten we even in herinnering brengen dat de auteurs specialisten op dit gebied zijn en dat ze werden bijgestaan door biologen Alexander Andreev, Franz Hafner en Christian Marti. Naast de informatie die nodig is om de soort te identificeren, bespreekt het boek het enorme aanpassingsvermogen van het korhoen aan de respectieve habitats. Het unieke en vaak spectaculaire baltsgedrag is observeerbaar via de filmbeelden die via QR-codes kunnen worden bekeken.
Walter Belis
De Vos D., 2021. Ode aan de nachtegaal - Portret van een onsterfelijke zanger
De Vos D., 2021. Ode aan de nachtegaal - Portret van een onsterfelijke zanger, KNNV Uitgeverij, Zeist, 176 blz., ISBN 978 90 5011 810 1, € 22,50.
Het verenkleed van de nachtegaal is uiterst onopvallend. Bovendien houdt hij zich bij voorkeur op in het dichte struikgewas. Bijgevolg krijgt men deze soort niet zo gemakkelijk te zien. Zijn fabelachtige zangkwaliteiten zal echter niemand ontgaan. In Ode aan de nachtegaal brengt Dick de Vos een welverdiend eerbetoon aan de nachtegaal. Weinig vogelsoorten hebben zo'n belangrijke rol gespeeld in de literatuur en de geschiedenis als deze virtuoos. Ode aan de nachtegaal is een bont en veelzijdig boek, vol weetjes en anekdotes. De auteur legt het verband uit tussen de nachtegalenzang en klaagliederen van de oude Grieken. Al bij Homerus, was de nachtegaal een lentezanger en lentebode. De Chinese keizer ging plat voor de nachtegaal en in de troubadourspoëzie alsook in de fabels van Marie de France was de nachtegaal een symbool van de liefde voor de hofdame. De soort speelde ook een rol in de ondergang van de Katharen in Zuid-Frankrijk, maar hij was al veel eerder present in de Perzische mystiek. Helaas was de nachtegaal ook een geliefde kooivogel en net als voor de ortolaan ontbreekt het in oude kookboeken niet aan recepten voor nachtegalentongetjes. De nachtegaal ligt aan de basis van maar liefst 136 composities over nachtegalen. Als tegenhanger is er een anti-nachtegaallied uit de vroege Middeleeuwen. Ode aan de nachtegaal is rijk geïllustreerd en geschreven in een vlotte stijl met het aanstekelijk enthousiasme dat we van Dick de Vos inmiddels gewend zijn.
Walter Belis
Piersma T. e.a., 2021. Sinagote, het levensverhaal van een lepelaar
Piersma T., de Goeij P., Bouten W., Zuhorn C., 2021. Sinagote, het levensverhaal van een lepelaar, Uitgeverij Noordboek, Gorredijk, 224 blz., ISBN 978 90 5615 722 7, € 22,50.
De titel van het boek is een ware hoofbreker. Volgens de auteurs en de uitgever is Sinagote afgeleid van de naam van een dorp Sina genaamd. Wij denken dat de inwoners van Séné aan de basis van de naamgeving liggen. De mannen van Séné zijn "les Sinagots" en de dames "les Sinagotes". Een "sinagot" is ook de naam van een typisch bretoens vissersvaartuig. "Sina" is wel de naam van een therapeutisch centrum met verdachte allures in Perros-Guirec en ook de naam van een grootschalig bouwbedrijf uit Bretagne. Maar voor zover we hebben kunnen nagaan bestaat Sina als dorp niet, maar we kunnen ons vergissen. Al bij al zitten we in de Bretoense sfeer en dat is het belangrijkste om het vervolg van het verhaal te begrijpen. Séné is een dorpje in het departement Morbihan. Het telt ongeveer 7900 inwoners en een oppervlakte van net geen 2000 ha. Vanaf 2013 overwinterde hier telkens hetzelfde vrouwtje Lepelaar. Ze landde er elk najaar en werd bijgevolg een volwaardige Sinagote met de kleurring YfLY/aLY of beter bekend als "651". Theunis Piersma, Nederlands bioloog, hoogleraar trekvogelecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en onderzoeker bij het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) op Texel, heeft zich al jaren gespecialiseerd in de ecologie van trekvogels. In dit boek heeft het auteursteam het over veel meer dan Lepelaars. Ze behandelen de onderlinge relaties en de connecties tussen gebieden in Europa die door Lepelaars bezocht worden. Het boek gaat ook over bescherming, behoud en de relatie tot de mens. Lepelaar "651" was een uitgangspunt voor een boeiend onderzoek.
Walter Belis
Williams S., (Ed.), 2020. What Is a Bird? An Exploration of Anatomy, Physiology, Behavior, and Ecology
Williams S., (Ed.), 2020. What Is a Bird? An Exploration of Anatomy, Physiology, Behavior, and Ecology, Princeton University Press, Princeton, 368 blz., ISBN: 978 0 69120 016 3, € 34.
Wereldwijd komen er heden ten dage ongeveer 10 000 vogelsoorten voor, verspreid over alle continenten en alle denkbare habitats. De verscheidenheid is onbeschrijfelijk en gaat van een kleine handige kolibrie tot een logge struisvogel die niet meer vliegen kan. Vandaar dat vogels een van de meest gediversifieerde diergroepen vormen en ook een van de meest voortvarende van onze planeet. Dit prachtig geïllustreerd boek is niet alleen opgevat als een fascinerende ontdekkingstocht, de auteurs trachten een antwoord te verschaffen op de fundamentele vraag: wat is een vogel? Om het antwoord te vinden onderzochten ze alle aspecten van deze merkwaardige schepsels. Daarbij werd de anatomie en de morfologie bestudeerd. Zij bogen zich verder over het gedrag dat verschilt van soort tot soort en hun ecologie. Dit boek heeft aandacht voor zowel de gewone huismus als de kleurrijke paradijsvogels. Het boek bevat 400 kleurillustraties. Vooraleer vogels te gaan observeren en gaandeweg de rijke avifauna te ontdekken, loont het de moeite deze publicatie te doorbladeren. Het boek verschaft immers informatie over het complexe vogelleven. U verneemt er ontzaglijk veel over de fysiologische aanpassingen die vogels tentoonspreiden, over hun gedrag maar ook over de bedreigingen waarmee ze dagelijks geconfronteerd worden.
Walter Belis
Gerritsen G., 2021. De hooivogel. Waarom de grutto uit Nederland vertrekt
Gerritsen G., 2021. De hooivogel. Waarom de grutto uit Nederland vertrekt, Uitgeverij Noordboek, Gorredijk, 221 blz., ISBN 978 90 5615 690 9, € 22,50.
De grutto is in Nederland eeuwenlang een typische weidevogel geweest. Nergens in Europa broeden trouwens zoveel grutto’s als in Nederland en in 2015 is de grutto uitgekozen door het Nederlandse publiek tot nationale vogel. Deze situatie is aan het wijzigen en de laatste 50 jaar maken natuurbeschermers zich zorgen over deze trekvogel die in het voorjaar verschijnt en in het najaar weer verdwijnt. Zolang de landbouw nog ruimte laat voor de natuur, blijft er een plaats voor de grutto. Maar de natuurwaarden van het agrarisch land staan zwaar onder druk en de moderne landbouw laat weinig ruimte voor de grutto. De balans tussen landbouwproductie en natuur is uit evenwicht en het is zeer de vraag hoelang deze elegante steltloper met lange poten en rechte snavel zich nog kan handhaven. Gerrit Gerritsen bestudeert de grutto al gans zijn leven, van achter zijn bureau of op het terrein als ringer, onderzoeker en beschermer. Hij reisde de vogelsoort achterna, van de noordelijke broedgebieden in IJsland tot in de Afrikaanse overwintergebieden. Ook op de lange tocht heeft de grutto af te rekenen met gevaren, voedselschaarste en jagers. De strijd is ongelijk en vrij kansloos voor de vogel. Met lede ogen moet Gerritsen vaststellen dat, als er niet snel wat verandert, de grutto definitief verdwijnt uit Nederland. In De hooivogel wordt de ganse problematiek nogmaals in de kijker geplaatst, in de hoop snel een oplossing te vinden voor deze elegante verschijning.
Walter Belis
Kwak R. & Kooijmans JL. 2021. Nederlandse vogels in hun domein,
Kwak R. & Kooijmans J.L., 2021. Nederlandse vogels in hun domein, KNNV Uitgeverij i.s.m. Vogelbescherming Nederland, Zeist, 680 blz., ISBN 978 90 5011 799 9, € 74,95.
In West-Europa is Nederland het vogelland bij uitstek en de Nederlanders zijn daar bijzonder fier om. Dat vertaalt zich ook in de prachtige boeken die onze Noorderburen aan "hun" avifauna besteden. De diversiteit is indrukwekkend, ook al kent Nederland geen hoger gelegen gebieden. Veel vogelsoorten strijken er neer tijdens de trek en dat doet de teller oplopen. In deze imposante en tevens prachtig uitgegeven publicatie worden de algemene en karakteristieke vogelsoorten die thuishoren in Nederlandse landschappen - kust & duin, zoetwater & moeras, heide & hoogveen, bos, boerenland en stedelijk gebied – uit de doeken gedaan. De auteurs leggen uit waarom deze vogelsoorten er voorkomen en wat de invloed van de mens op het landschap en de vogels is. Voor elk domein beschrijft het boek bodem, vegetatie, historie en huidig gebruik, evenals de huidige toestand van de vogelgemeenschap, zowel in de broedtijd als in het winterseizoen. De auteurs gaan zelfs nog een stap verder en lichten toe wat er moet verbeterd worden om de basiskwaliteit van de domeinen te waarborgen of nog te verbeteren. Het boek biedt ook veel informatie voor behoud, herstel en duurzaam beheer. Nederlandse vogels in hun domein roept alle betrokken partijen op tot een brede kijk op het samengaan van mens en natuur. Iets wat, hoe je ook draait en keert, onvermijdelijk of zelfs noodzakelijk is. Deze publicatie, die zich heeft kunnen baseren op het werk van Luuk Tinbergen (1915-1955), richt zich vogelkijkers en -liefhebbers, beheerders en beleidsmensen.
Walter Belis
Eaton et al., 2021. Birds of the Indonesian Archipelago Greater Sundas and Wallacea
Eaton J.A., van Balen B., Brickle N.W. & Rheindt F.E., 2021. Birds of the Indonesian Archipelago Greater Sundas and Wallacea, Lynx Edicions, Barcelona, 536 pp., ISBN 978-84-16728-43-5, € 34,90.
De eerste ornithologische veldgids die de uitgestrekte keten van de Indonesische archipel beslaat, is na jaren van nauwgezet onderzoek volledig herzien. Deze tweede editie bevat nu meer dan 2.800 illustraties, waaronder zo'n 325 extra nieuwe tekeningen. Ze tonen soorten en ondersoorten, telkens beide geslachten in diverse verenkleden en ook vogels in de vlucht. Ongeveer 500 wijzigingen werden aangebracht aan de eerste editie uit 2016, welke aangevuld werd met 1.352 kaarten van alle regelmatig voorkomende soorten. De soorten worden met een uiterste nauwkeurigheid in kaart gebracht door de opname van drie vergrote geografische regio's of door een groter kaartframe van de archipel. Het boek beschrijft alle 1.458 vogelsoorten waarvan bekend is dat ze in de regio voorkomen, waaronder 628 endemische soorten, 106 dwaalgasten, zes geïntroduceerde soorten en tien soorten die nog formeel moeten worden beschreven. Samen vertegenwoordigen ze meer dan 13% van de wereldwijde diversiteit aan vogels. Belangrijk is dat alle ondersoorten in detail worden beschreven. De gids behandelt volledig de biogeografische regio's van de Grote Sunda's (Sumatra, Borneo, Java en Bali) en Wallacea (Sulawesi, de Molukken en de Kleine Sunda's), plus alle satellieteilanden. Deze regio beslaat een boog van meer dan 4.000 km langsheen de evenaar, inclusief Oost-Timor, Brunei Darussalam, de Oost-Maleisische staten Sabah en Sarawak en het grootste deel van het grondgebied van de Republiek Indonesië. De taxonomie volgt een integratieve benadering op basis van bio akoestiek, genomica (de studie van genomen) en morfologie, vaak gebaseerd op het eigen systematische veldwerk van de auteurs in de regio. Gedetailleerde teksten brengen informatie over status, taxonomie, habitat en gedrag en beschrijven alle variaties in het verenkleed, vocalisaties en vergelijkbare soorten.
Walter Belis
Hilty S.L., 2020. Birds of Columbia
Hilty S.L., 2020. Birds of Columbia, Lynx Edicions, Barcelona, 608 blz., ISBN 978-84-16728-24-4, € 49,50.
Voor vogelaars is Colombia echt nummer één in Zuid-Amerika. Er zijn niet alleen meer soorten geregistreerd dan in enig ander land, maar bijna een vijfde van de vogels in de wereld komt voor in Colombia, verspreid in een gebied dat net iets groter is dan 1.100.000 km². De topografie van het land strekt zich van oost naar west uit van de Orinoco-rivier tot de Stille Oceaan en van noord naar zuid van het Caribisch gebied tot de bovenloop van de Amazone. Het gebied is bovendien opmerkelijk divers. Hier is de Andes in drie bergketens opgesplitst, gescheiden door twee belangrijke valleien, de Cauca en de Magdalena, en er zijn twee zeer belangrijke massieven, Santa Marta en Perijá, in het noorden van het land. Santa Marta in het bijzonder is één van de grote endemische hotspots ter wereld. In de afgelopen jaren is er in dit Zuid-Amerikaanse land een reeks standaardvogelroutes in kaart gebracht, waarvan vele particuliere en openbare beschermde gebieden van het land doorkruisen, waardoor enthousiaste vogelkijkers bijna alle vele bijzondere vogelsoorten van Colombia te zien kunnen krijgen, van de extravagant gevederde papegaaien en kolibries tot de wegsluipende Grallariidae. Nergens anders dan in Columbia is de mogelijkheid om te ontsnappen aan de gebaande paden en nieuwe bevindingen te doen, beter realiseerbaar. Na al deze theoretische toelichting rest er nog de aanschaf van deze unieke gids die uw trouwe metgezel zal worden. De gids is nauwkeurig en leent zich voor gebruik in het veld. De aantrekkelijke en praktische lay-out combineert gedetailleerde kaarten, vakkundig uitgevoerde illustraties en een zeer gerichte tekst die allen op hun manier informatie verschaffen. De afbeeldingen tonen de vogels in vlucht en in verschillende verenkleden. Goed gemarkeerde ondersoortengroepen hebben recht op een volwaardige beschrijving en de verspreiding van broedende ondersoorten in de regio is duidelijk in kaart gebracht. QR-codes bieden directe toegang tot video's, foto's en geluidsopnamen, soort per soort. De teksten beschrijven voor elke soort in detail de status, habitat en gedrag, geografische variaties, soorten die voor verwarring kunnen zorgen. Het werk beschrijft 1965 soorten waaronder 94 endemische, 101 bijna endemische, 4 geïntroduceerde, 42 zeldzame soorten. De gids bevat meer dan 3600 illustraties, die alle kenmerkende soorten en ondersoorten beslaan en daarnaast meer dan 2000 bijgewerkte verspreidingskaarten, de lokale en Spaanse namen voor alle soorten, evenals andere namen in het Engels, in gevallen waarin ze aanzienlijk verschillen van de officiële naam. De auteur, Steve Hilty, is een bekende ornitholoog, hoofdauteur van de Guide to the Birds of Colombia en auteur van Birds of Venezuela en Birds of tropical America: A Watcher's introduction to behavior, breeding and diversity.
Walter Belis
De Haan N., 2021. De gewiekste vogelgids
De Haan N., 2021. De gewiekste vogelgids, Kosmos Uitgevers, Amsterdam/Antwerpen, 400 blz., ISBN 978 90 215 7914 6, € 22,50.
Het einde van de coronaperikelen is in zicht. Het heeft lang genoeg geduurd en veel van ons gevergd. Eén ding staat vast: de lockdown en de beperkingen die ons werden opgelegd, hebben de mensen terug de natuur in gestuurd. Wandelen was een toegestane bezigheid en de natuurgebieden werden gretig bezocht. Nog nooit is er zoveel belangstelling voor vogels geweest als de voorbije maanden. Zelf kregen we vragen naar geschikte vogelgidsen voor beginners. We kunnen niet beweren dat de markt momenteel overspoeld wordt met zeer laagdrempelige vogelgidsen maar De slimste vogelgids van Jan Rodts en de "juniorversie" waren al een hele stap voorwaarts in het toegankelijk maken van vogels kijken en vooral herkennen. Een Nederlandse collega van Jan, Nico de Haan, ambassadeur van Vogelbescherming Nederland en ook bekend van zijn optredens in tv-programma’s zoals Baardmannetjes, samen met Hans Dorrestijn, bedacht op zijn beurt een nieuw systeem om vogels te herkennen. Aangespoord door de vraag van duizenden mensen die bij hem een vogelcursus hebben gevolgd heeft Nico de Haan een uniek nieuw systeem bedacht om vogels te herkennen. Hij presenteert het systeem in het nieuwe boek De gewiekste vogelgids. Met dit boek is slim en eenvoudig vogels herkennen voor iedereen toegankelijk. Net als bij De slimste vogelgids werden de principes van de "klassieke" vogelgidsen aan de kant geschoven. De oudere determinatiegidsen zijn allemaal gebaseerd op een wetenschappelijke indeling van meer dan een eeuw geleden, waarbij alle vogels zijn ingedeeld in families. Dat lijkt logisch, maar is het niet en de recentste taxonomische bevindingen gooien deze volgorde overhoop. Wie in een klassieke vogelgids een onbekende waarneming wil terugvinden, heeft veel tijd nodig als hij geen benul heeft van soorten en het klasseersysteem. De indeling van De gewiekste vogelgids is gebaseerd op kleur, vorm, leefgebied gedrag en geluid maakt. Dat alles maakt dat het veel gemakkelijker wordt om een vogel te herkennen en de juiste naam bij de juiste vogel te plaatsen.
Walter Belis
Van der Helm F., 2019. Nabije vogels
Van der Helm F., 2019. Nabije vogels, persoonlijke portretten en alledaagse gebeurtenissen, Noordboek Natuur, Gorredijk, 160 blz., ISBN 978 90 5615 545 2, € 17,50.
In Nabije vogels werpt Frans van der Helm een hoogst eigen blik op het gedrag van vogels en brengt hun gedrag in verband met alledaagse dingen. Vogels vertonen veel gelijkenissen met mensen: ook zij gaan op zoek naar een partner, tonen emoties… De studie van hun gedrag draagt bij tot een betere kennis van vogels. Zij imiteren ons niet en het omgekeerde is ook waar. Maar ze zijn gedoemd om te leven in een wereld die door de mens gedomineerd wordt en daarom verdienen ze veel respect. De schrijfstijl is beknopt en gevat, alsof de auteur zijn veldnotities lichtjes heeft aangepast om ze in het boek te verwoorden.
Walter Belis
Siebenga S., 2021. Kievitskoorts
Siebenga S., 2021. Kievitskoorts, over het rapen van kievitseieren en de kievitenvangst, Uitgeverij Noordboek, Gorredijk, 168 blz., ISBN 978 90 5615 694 7, € 17,50.
Elk jaar barstte vooral in Friesland de strijd los om het eerste kievitsei te vinden. Vanaf 2009 is het kievitseieren zoeken overigens wel aan hele strenge regels gebonden. Onbeperkt en ongeremd kievitseieren zoeken was er toen al niet meer bij. In 2015 viel overigens echt het doek over de traditie. Er mochten geen kievitseieren meer geraapt worden. Friesland verzette zich eerst hevig, maar bedacht later een oplossing voor de vinder van het eerste ei in de provincie. Daarbij blijft het ei gewoon in het nest. Onze moderne wereld evolueert razendsnel maar tradities blijven diepgeworteld, vooral deze van het rapen van kievitseieren. In Kievitskoorts, de titel is bijzonder toepasselijk, licht Siebren Siebenga dit oeroude volksgebruik toe. Maar naast de traditie die van vader op zoon wordt doorgegeven, brengt de auteur ook de vogelsoort in beeld. Heel vermoedelijk kan (volgens de auteur) de kennis van de vroegere rapers en de huidige zoekers bijdragen tot de bescherming van de Kievit.
Walter Belis
Milsom T., 2020. Henry Seebohm's Ornithology
Milsom T., 2020. Henry Seebohm's Ornithology, 357 blz., uitgegeven in eigen beheer, £ 40 of ± € 45, het boek kan besteld worden bij wildsidebooks@hotmail.com.
Henry Seebohm was een Quaker en een Engelse industrieel gespecialiseerd in metallurgie. Dankzij de winsten die hij boekte had hij de middelen om regelmatig door Europa en Zuid-Afrika te reizen. Zoals zoveel andere ornithologen uit het Victoriaanse tijdperk, was zijn doel balgen en eieren te verzamelen voor zijn eigen collectie. Seebohm maakte ook van de gelegenheid gebruik om vogels in de natuur te bestuderen. Siberië was een van zijn favoriete bestemmingen, wat resulteerde in een paar werken over dit onderwerp, met name Siberia in Europe (1880) en Siberia in Asia (1882), die werden samengebracht in één postume publicatie The Birds of Siberia (1901). Seebohm beoefende ornithologie als amateur. Hij was een van de eerste Europese ornithologen die de trinominale nomenclatuur aannam om de ondersoorten te classificeren. Hij paste dus Darwins evolutionaire ideeën toe om geografische ondersoorten te identificeren. Hij wilde weten wat het begrip soort juist inhoudt en hoe een ondersoort ontstaat. Verschillende vogelsoorten zijn naar hem vernoemd. In de afgelopen jaren zijn er verschillende biografieën van Victoriaanse ornithologen gepubliceerd maar deze verdient een vermelding, aangezien het boek uitzonderlijk is. Het onderwerp is zorgvuldig voorbereid, de auteur heeft zich uitvoerig gedocumenteerd en de tekst is prettig geschreven en vakkundig geïllustreerd. Tim Milsom brengt daarmee een eerbetoon aan een revolutionaire ornitholoog door hem uit de vergeethoek te halen. Waarom duurde het zo lang? Veel van Seebohms meest innovatieve ideeën zijn verloren gegaan omdat ze vaak willens en wetens werden gepresenteerd tussen een massa andere informatie. En dan was er zijn relatie met de eminente en invloedrijke Alfred Newton. Seebohm was maar een amateur en Newton bekleedde een invloedrijke functie als hoogleraar zoölogie aan de universiteit van Cambridge, terwijl Seebohm geen universitaire opleiding had genoten. De twee ontmoetten elkaar echter voor het eerst nadat Seebohm Newton in 1875 had uitgenodigd om de balgen en eieren te komen bewonderen die hij had meegebracht van zijn recente expeditie naar Siberië. Newton kon aan deze uitnodiging niet weerstaan. Hij ging naar Sheffield, was onder de indruk en zelfs jaloers. Newton voelde zich zelfs bedreigd door Seebohm, niet alleen omdat hij een uitstekende spreker was, maar vooral vanwege zijn innovatieve ideeën. Newton deed er alles aan om de reputatie van zijn zogenaamde rivaal te vernietigen. "Zogenaamd" omdat Seebohm geen ambitie had om de plaats van Newton in te nemen. Newton nam wraak door in zijn Dictionary of Birds (1896) te zwijgen over de door Seebohm voorgestelde classificatie van vogels. Tim Milsoms verdienste is dat hij Henry Seebohm de eer heeft gegeven die hij verdient. Dit boek is in eigen beheer uitgegeven, maar alle opbrengsten van de verkoop zullen worden gedoneerd aan liefdadigheidsinstellingen voor natuurhistorie ter nagedachtenis aan Milsoms vrouw, die in 2019 stierf. Het boek is gedrukt in een zeer beperkte oplage, u ontvangt bij gevolg een genummerd exemplaar.
Walter Belis
Mast G., 2021. Eendenkooien in Fryslân, 1450-2015
Mast G., 2021. Eendenkooien in Fryslân, 1450-2015, 1478 blz., ISBN 978 90 5615 662 6, € 99, 2 delen.
Gerard Mast heeft zich tientallen jaren toegelegd op de studie van Friese eendenkooien in al zijn facetten, waaronder de rol als jachtmiddel, de betekenis ervan als landschappelijk element en als cultuurhistorisch monument. Over de periode 1450 tot 2015 is het bestaan van meer dan 400 eendenkooien aangetoond in de Friese provincie. Er hebben in de provincie Fryslân meer kooien gelegen dan in enig andere provincie in Nederland. Nog steeds ligt een kwart van de bestaande Nederlandse kooien in Friesland. Hoewel van weinig eendenkooien het precieze jaar van aanleg bekend is, kunnen kooien indrukwekkend oud worden. Van de in 2015 nog bestaande kooien zijn sommige aantoonbaar meer dan 400 jaar oud, terwijl de jongste al bijna 100 jaar bestaat. Dit jachtgebruik is ook bij ons in Vlaanderen populair geweest maar de overblijfselen zijn zeer schaars. In dit bijzonder lijvig en encyclopedisch opgevat boek beschrijft Gerard Mast uitgebreid de geschiedenis en de geografische verspreiding, ligging en vorming van de eendenkooien. Daarnaast gaat de auteur in op oude benamingen, typologie en rechtsgeschiedenis rondom eendenkooien en het kooikersbedrijf. Ook de invloed op de taal en op familienamen die aan het kooikersbedrijf zijn ontleend worden aangetoond, waarbij van een aantal kooikersgeslachten hun verwevenheid met eendenkooien zichtbaar is gemaakt. Verder wordt het economisch belang van eendenkooien en vangst door de jaren heen toegelicht, en hoe dat is verschoven naar hobbymatige exploitatie voor de consumptie of het vangen van eenden voor wetenschappelijk onderzoek naar de trek van eenden of naar de verspreiding van vogelgriep. Tot slot beschrijft Gerard Mast de rol van de eendenkooi als Fries cultureel erfgoed en werpt hij een blik op de toekomst van de eendenkooi. De toekomst van de laatste eendenkooien in Fryslân is onzeker, en er zijn nog maar weinig over. De tendens is dat particulieren hun kooien verwaarlozen. De bal ligt dan in het kamp van natuurterreinbeheerders die zich kunnen ontfermen over deze objecten die voor het merendeel niet meer in bedrijf zijn. Eendenkooien en eendenkooiruïnes kunnen dienen als refugium voor planten en dieren. De kooibossen zijn een onderdeel van het landschap en dienen als broed- en schuilplaats voor vogels en andere dieren.
Walter Belis
Keller et al. 2020. European Breeding Bird Atlas 2,
Keller V., Herrando S., Voříšek P., Franch M., Kipson M., Milanesi P., Martí D., Anton M., Klvaňová A., Kalyakin M.V., Bauer H.-G. & Foppen R.P.B., 2020. European Breeding Bird Atlas 2, Distribution, Abundance and Change, European Bird Census Council & Lynx Edicions, Barcelona, 968 blz., ISBN 978 84 16728 38 1, € 90. Verkrijgbaar in de online Natuurpunt winkel aan 90 €, ledenprijs 81 €, via deze link
oed weten waar vogels zich in deze veranderende wereld bevinden, is van het grootste belang voor hun instandhouding en dit objectief op continentale schaal realiseren is iets dat alleen kan worden bereikt met een sterke bereidheid tot internationale samenwerking. Om dat waar te maken, is de European Bird Census Council (EBCC) georganiseerd als een netwerk van ervaren ornithologen die de opmaak van vogelatlassen in heel Europa stimuleren. De eerste European Breeding Bird Atlas (EBBA1) die in 1997 door de EBCC werd gepubliceerd, was een mijlpaal in de Europese ornithologie. Het project van de tweede European Breeding Bird Atlas (EBBA2) is uitgevoerd door het EBCC-netwerk van partnerorganisaties uit 48 landen. In totaal hebben ongeveer 120.000 veldwerkers gegevens aan de atlas bijgedragen, waarvan de overgrote meerderheid op vrijwillige basis. Als zodanig vormt dit project een van de grootste wetenschappelijke projecten over biodiversiteit ooit gerealiseerd. Het verzamelen en analyseren van gegevens volgde een strikt wetenschappelijk protocol, geleid door een team van onderzoekers van ornithologische instituten met jarenlange ervaring in atlaswerk. De enorme veldwerkinspanning resulteerde in een ongekende geografische dekking voor een biodiversiteitsatlas in Europa, inclusief alle gebieden tot aan het Oeralgebergte en de Kaspische Zee die niet goed gedekt waren voor EBBA1. Deze gegevens zijn voornamelijk verzameld voor de periode van 2013 tot 2017. Het boek bevat informatie over alle soorten die in de onderzoeksperiode gebr
oed zouden hebben en waar voor sommige soorten de broedstatus zelfs onzeker is. In totaal worden 556 soorten uitvoerig behandeld met alle mogelijke cijfermateriaal, inclusief kaarten, tekst en een illustratie. Informatie over 69 zeer zeldzame of onregelmatig broedende soorten staat in een aanhangsel. De soortbeschrijvingen omvatten verspreidingskaarten met een resolutie van 50 × 50 km (meestal met dichtheidsgegevens), gemodelleerde verspreidingskaarten met een resolutie van 10 × 10 km (voor 224 broedvogels) en "wijzigingskaarten" die veranderingen in de verspreiding sinds de eerste atlas documenteren. Originele tekeningen illustreren alle soorten met een volledige account. De illustraties werden aangeleverd door 45 kunstenaars uit 18 landen. De tekeningen, waar de verschillende stijlen en technieken duidelijk merkbaar zijn, weerspiegelen de Europese diversiteit. Dit boek is de meest actuele informatiebron over de verspreiding van vogels in Europa en de populatiewijzigingen. Het naslagwerk levert een grote bijdrage aan het wereldwijde doel om de biodiversiteit beter te begrijpen en de instandhouding ervan te waarborgen.
Walter Belis
Fjeldså J., Christidis L. & Ericson P.G.P. (Ed.), 2020. The Largest Avian Radiation
Fjeldså J., Christidis L. & Ericson P.G.P. (Ed.), 2020. The Largest Avian Radiation. The Evolution of Perching Birds, or the Order Passeriformes, Lynx Edicions, Barcelona, 446 blz., ISBN 978-84-16728-33-6, € 85.
Dit boek, geschreven door een groep gerenommeerde auteurs en uitgegeven door Jon Fjeldså, Les Christidis en Per G. P. Ericson, onthult de opmerkelijke recente geschiedenis van hoe zangvogels zich over de hele wereld verspreid hebben en zich verder blijven verspreiden. Het naslagwerk presenteert en legt ook de nieuwe classificatie uit, die de fylogenetische geschiedenis weerspiegelt. De nieuwe inzichten laten zien dat veel van de oude evolutionaire lijnen slechts een paar soorten bevatten die in hun gebied van herkomst bleven of slechts een beperkte verspreiding ondergingen. Slechts een klein aantal groepen kende een aanzienlijke proliferatie van nieuwe soorten en slechts vijf (van de 145) zangvogelfamilies zijn vertegenwoordigd op alle continenten behalve Antarctica. Toch correleert de wereldwijde variatie in soortenrijkdom over het algemeen goed met de variatie in productiviteit in verschillende omgevingen. We zien in deze publicatie hoe een ogenschijnlijk algemeen constant tempo van evolutie van nieuwe soorten mogelijk is vanwege een snelle proliferatie in nieuwe ecologische niches, waaronder archipels, en omwille van een buitengewone opeenhoping van endemische soorten in bepaalde tropische bergketens. Naast het beschrijven van de herziene evolutionaire geschiedenis van zangvogels, proberen de auteurs adaptieve veranderingen te identificeren, waaronder veranderingen in levenscyclusstrategieën, die ten grondslag liggen aan de grote evolutionaire uitbreidingen. Het doel van het redactieteam is om een uniforme theorie verder te ontwikkelen om vervolgens uit te leggen hoe de enorme variatie in de biodiversiteit van de aarde wordt gegenereerd. Dit boek wordt gegarandeerd een bestseller én een klassieker.
Walter Belis
Elphick J., 2019. The handbook of bird families,
Elphick J., 2019. The handbook of bird families, Natural History Museum, London, 416 blz., ISBN 978 0 56509 378 5, £ 20 of ± € 23,95.
Ornithologen en vogelliefhebbers in het algemeen zullen dit imposante boek, weten te appreciëren. Jonathan Elphick, een 75-jarige doorwinterde ornitholoog en auteur van verscheidene toppers, verschaft in dit naslagwerk informatie over de verschillende, wereldwijd verspreide vogelorden en vogelfamilies. Met een interessante tekst en prachtige foto's vormt The Handbook of Bird Families een inleiding op elk van de 36 orden. Verder bevat dit boek informatie over elk van de 234 vogelfamilies. Hiermee wordt de opmerkelijke diversiteit meteen al duidelijk. De verschafte informatie concentreert zich voornamelijk rond het uiterlijk voorkomen, het gedrag en de levenswijze. Het is onmiskenbaar dat sommige orden wat meer aandacht toebedeeld kregen dan andere maar dit is het resultaat van een bewuste en doordachte keuze van de auteur. Hoe dan ook, deze publicatie vormt een kostbaar referentiewerk – voor een bescheiden prijs – dat een antwoord biedt op de meest elementaire vragen. Vragen zoals: wat is het verschil tussen een gierzwaluw en een zwaluw? Hoeveel soorten eenden, pinguïns, uilen en lijsters zijn er nu eigenlijk? Wat is de meest zeldzame parkiet of de meest bedreigde kolibrie? Waarmee voeden toekans zich? En zoveel meer…
Walter Belis
Cofta T., 2021. Flight Identification of European Passerines and Select Landbirds: An Illustrated and Photographic Guide,
Cofta T., 2021. Flight Identification of European Passerines and Select Landbirds: An Illustrated and Photographic Guide, Princeton, Princeton University Press, 456 blz., ISBN 978 0 69117 757 1, £ 38.00 of ± € 41,50.
Dit naslagwerk is, voor zover wij weten, de eerste gespecialiseerde veldgids om Europese zangvogels tijdens de vlucht te identificeren. De gids is verrijkt met meer dan 1850 verbluffende kleurenillustraties van de auteur zelf. Thomasz Cofta, een beroemde illustrator en ornitholoog, heeft opmerkelijk realistische afbeeldingen gemaakt met behulp van de nieuwste digitale technologieën. In dit boek worden in totaal 206 zangvogels en 32 landvogels, die dicht aanleunen bij de zangvogels, behandeld, wat een perfect geïntegreerde aanpak vanwege de auteur aantoont. De auteur-illustrator heeft aan de reeds precieze illustraties de belangrijkste morfologische en kleurkenmerken toegevoegd, met daarnaast een serie foto's voor elke soort waarop de vogels in de vlucht te zien zijn. De beschrijvingen van de soorten zijn bewust beknopt gehouden maar blijven nauwkeurig en de essentiële informatie over hoe de vogels individueel vliegen, evenals de structuur en het gedrag van vogels die in groep vliegen, wordt op een beknopte maar duidelijke manier weergegeven. Bovendien worden vluchtroepen onder de vorm van sonogrammen getoond, gekoppeld aan een unieke verzameling van meer dan honderd online audio-opnamen. Hoewel het boek geschreven is in een stijl die elke modale vogelaar zal aanspreken, bevat het ook nieuwe kennis over vluchtidentificatie, waardoor het ook bijzonder aantrekkelijk wordt voor uiterst ervaren ornithologen en wetenschappers. Er is ook een Nederlandse vertaling voorzien tegen juni 2021.
Walter Belis
Brichetti P. & Fracasso G., 2020. The Birds of Italy, 2.
Brichetti P. & Fracasso G., 2020. The Birds of Italy, 2. Pteroclidae – Locustellidae, dizioni Belvedere, Latina, 415 blz., ISBN 978 88 89504 63 5, € 42.
The Birds of Italy, waarvan het eerste deel in 2018 verschenen is, brengt voor het eerst een overzicht van de Italiaanse avifauna in het Engels. In totaal zullen drie volumes de huidige situatie van alle in Italië voorkomende soorten in kaart brengen. Deze boekdelen brengen een gedetailleerd overzicht van de verspreiding, de verplaatsingen, het overwinteren, populatieaantallen, broedbiologie, habitats… Kaartjes in grijstinten en duidelijke grafieken tonen de geografische spreiding van broedsoorten, overwinteraars en zeldzame soorten. Specifiek van de overwinterende soorten worden ook aantallen vermeld. Een origineel idee want deze moeten vaak plaats ruimen voor broedvogels in een dergelijk project. Kwaliteitsfoto's tonen de voornaamste geografische gebieden die voor de vogels in Italië aantrekkelijk en/of belangrijk zijn. In het eerste volume werden 384 soorten besproken, in het tweede worden 229 officieel aanvaarde soorten behandeld, met informatie die tot 2018 werd bijgewerkt. Het geheel wordt aangevuld met 125 verspreidingskaartjes, 15 grafieken et 82 kleurfoto's. Het naslagwerk vat aan met een zeven pagina's tellend overzicht van het geografisch karakter van Italië, bio-klimatologische gegevens en informatie over de vegetatie. Alles aangevuld met fotomateriaal dat de diverse habitats toont. Vervolgens wordt de geschiedenis van de Italiaanse ornithologie (opgestart in het eerste deel) verdergezet. Onder hen zitten enkele pioniers: Scopoli, Savi en Moltoni. In de volgende acht bladzijden frissen Brichetti en Fracasso de gebruiksaanwijzing van het naslagwerk even op, al wijst zich dat wel vanzelf uit. De twee auteurs hebben hun sporen al lang verdiend. Hun ornithologische publicaties lopen terug tot het begin van de jaren 1970. Ze waren ook coauteurs van de negendelige Ornitologia Italiana, gepubliceerd tussen 2003 en 2015. Deze twee volumes bevatten een schat aan informatie en we kijken reeds ongeduldig uit naar het derde en laatste deel dat binnen twee jaar zou moeten klaar zijn.
Walter Belis
Beintema N;, 2021. De zeearend
Beintema N;, 2021. De zeearend, Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 254 blz., ISBN ISBN 978 90 450 4073 8, € 22,99.
De zeearend is een imposante roofvogel van waterrijke gebieden. De 'vliegende deur', zoals hij in de volksmond genoemd wordt, leeft van vis, watervogels en ook van aas, vooral als er ijs ligt. Lange tijd was hij in onze contreien een zeldzame wintergast, maar tegenwoordig is hij zelfs sinds 2006 broedvogel in Nederland. Eerst in de Oostvaardersplassen nu ook op andere plaatsen zoals de Biesbosch. Het aantal broedparen is sinds 2006 intussen opgeklommen tot een twintigtal. Intussen zagen een honderdtal jonge Zeearenden het levenslicht sinds 1906. Deze majestueuze verschijning valt onmiddellijk op. Met een trage, diepe vleugelslag schroeft deze roofvogel op thermiek. Meestal solitair, maar op plaatsen met veel voedsel kunnen zeearenden zich concentreren. Voor haar boek bezocht wetenschapsjournalist Nienke Beintema de broedgebieden in Nederland en sprak ze met boswachters en andere beschermers van de grootste roofvogel van de Lage Landen. Haar monografie, geïllustreerd met mooie kleurfoto's en tekeningen van Erik van Ommen, brengt een waardig eerbetoon aan deze prachtige roofvogel.
Walter Belis
Andernach T., 2021. Baardman en boterkontje, vogels en hun naam
Andernach T., 2021. Baardman en boterkontje, vogels en hun naam, Uitgeverij Noordboek Natuur, Gorredijk, 128 blz., ISBN 978 90 5615 639 0, € 17,50.
Planten en dieren hebben soms ogenschijnlijk rare volksnamen. Deze zijn door de eeuwen heen tot stand gekomen door observatie van standplaats en gebruik, wat de planten betreft, en uiterlijk en gedrag wat vogels betreft. Wanneer men wat aandachtiger toekijkt, valt het op hoe juist en veelzeggend deze volksnamen gekozen zijn. Over dit onderwerp zijn in het verleden reeds meerdere werken verschenen en een opsomming ervan zou teveel plaats in beslag nemen. Het absolute naslagwerk is en blijft het Verklarend en etymologisch woordenboek van de Nederlandse Vogelnamen van Klaas Eigenhuis (2004). In deze kanjer, die maar liefst 672 pagina’s telt, worden alle officiële Nederlandse en Friese vogelnamen, alsmede tal van volksvogelnamen uit Nederland en België behandeld. Baardman en boterklontje is voor een ruimer publiek geschreven. Toine Andernach, zelf een taalkundige met een passie voor vogels en taal, verklaart in luchtige en informatieve verhalen de soms hilarische herkomst van vogelnamen. De verhalen zijn voorzien van schitterende prenten en foto's.
Walter Belis
2020
Szabo I., 2020. Kingfisher
Szabo I., 2020. Kingfisher, Reaktion Books, London, 200 blz., ISBN 978 1 7891 4139 9, 12.95 £ of ± € 14,50.
IJsvogels zijn een lust voor het oog. Het elan van deze kosmopolitische vogelfamilie wordt al millennia lang bewonderd en komt voor in scheppingsmythen, keizerlijke regalia en culturele iconografie. Hun waarde evenaarde ooit deze van goud. Kunstenaars gebruiken hun iriserende veren al meer dan 2400 jaar in Tian-tsui, een iconische stijl van Chinese beeldende kunst. De prachtige tempels in het Cambodjaanse Angkor danken hun bestaan gedeeltelijk aan de grote rijkdom die werd gegenereerd door de levende ijsvogelhandel vanuit het schiereiland Indochina. Als muze hebben ijsvogels filosofen, toneelschrijvers en kunstenaars beïnvloed, van de Romeinse dichter Ovidius tot de Zwitserse filosoof Carl Jung, Charles Darwin en anderen, terwijl meer recentelijk biomimicry-ingenieurs hun inspiratie halen bij ijsvogels. Dit prachtig geïllustreerde boek verdiept zich in de oorsprong en diversiteit van de meer dan 120 soorten ijsvogels, van de forse kookaburra's tot de kleine vogels die gewaagd spinnen van webben wegplukken.
Walter Belis
Allen B., 2019. Pelican
Allen B., 2019. Pelican, Reaktion Books, London, 232 blz. ISBN 978 1 7891 4075 0, 12.95, £ of ± € 14,50.
Met zijn onhandige en komische bewegingen op het land, zijn kenmerkende allure en imposante snavel heeft de pelikaan een iconische status bereikt. Maar zoals Barbara Allen onthult, heeft deze gracieuze "oceaansurfer" een bewogen geschiedenis achter de rug. Oorspronkelijk geclassificeerd als onrein in de King James Bijbel, werd de legende van de medelevende pelikaan later door het christendom toegeëigend om het offer van Christus te symboliseren. Deze majestueuze vogel, in 1664 aan het Britse koningshuis geschonken, wordt in de kunst en literatuur gevierd. Hij is de trotse houder van drie Guinness World Records. De anatomie van de pelikaan is gekopieerd geweest voor het bouwen van papieren vliegtuigen, het ontwerpen van echte vliegtuigen en 3D-beeldvorming. Pelican is een zeer geslaagde monografie. Het boek van Barbara Allen, dat anekdotes over deze vogels combineert met historische verhalen en het recentste onderzoek, brengt een boeiend verhaal over deze iconische vogel.
Walter Belis
Dijksterhuis K., 2020. De zwarte specht
Dijksterhuis K., 2020. De zwarte specht, Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 144 blz., ISBN 978 90 450 4121 6, € 19,99.
De zwarte specht is een geheimzinnige bosvogel met een uitgesproken teruggetrokken levenswijze. Door het feit dat hij er niet voor terugschrikt om elk jaar een nieuw nest uit te hakken, creëert de zwarte specht nestholten voor bosuilen, boommarters en vele andere diersoorten. Een zwarte specht is schuw en vaak vang er je maar een glimp van op of hij verbergt zich reeds aan de andere kant van de boom. Als je hem zoekt, draait hij gewoon mee rond de stam. Hij verraadt dan wel zijn aanwezigheid door het geroffel dat langzamer, langer en zwaarder is dan dit van de grote bonte specht. Met zijn zwart verenkleed en zijn rode pet (mannetje) behoort hij tot de mooiste vogels van onze contreien. Hij verdient dan ook dubbel en dik een monografie in deze prachtige reeks. Koos Dijksterhuis studeerde biologie en sociologie in Groningen. Hij publiceerde reeds verscheidene boeken over vogels.
Walter Belis
Ouweneel G., 2020. Vogelaars zijn romantici
Ouweneel G., 2020. Vogelaars zijn romantici, KNNV Uitgeverij, Zeist, 272 blz., ISBN 978 90 5011 765 4, € 19,95.
De titel van deze verhalenbundel heeft Gerard Ouweneel ontleend aan professor Karel Voous met wie hij vaak heeft samengewerkt. Onze moderne tijd wordt beheerst door een kille technologie en deze heeft ook haar intrede gedaan in het wereldje van de vogelaars. De snufjes die ons ter beschikking staan bieden tal van mogelijkheden en toch kunnen we nog steeds stellen dat de meeste vogelkijkers romantici blijven. Laten we zeggen dat een vogelaar iemand is die zich eerder laat leiden door gevoel dan door een beredeneerd gedrag. Anders ga je deze hobby niet beoefenen en kies je voor een bezigheid die meer zekerheid en onmiddellijke voldoening biedt. Hoe groot is de kans niet dat je urenlang wacht op een soort die je niet te zien of te horen krijgt? Als je geen romanticus bent, begin je eenvoudigweg niet aan vogels kijken. Het romantische aspect van de ornithologie loopt als een rode draad door de 70 verhalen die 70 jaar vogelaarsbestaan in beeld brengen. Het zijn stuk voor stuk verhalen over ervaringen met vogels en mensen uit zowel zijn eigen tuin te Maasdam als in de verre Pacific. In het laatste hoofdstuk maakt de auteur de soorten bekend die zijn voorkeur wegdragen. Gerard Ouweneel is een doorwinterde vogelkenner en -beschermer, reisleider, columnist en publicist. Het boek is mooi geïllustreerd met tekeningen van Elwin van der Kolk.
Walter Belis
Parsons I., 2020. A vulture landscape
Parsons I., 2020. A vulture landscape, Whittles Publishing, Dunbeath, Caithness, 144 blz., ISBN 978-184995-457-0, £ 17.99 of ± € 20.
A vulture landscape is meer dan een monografie over gieren. Gieren komen wereldwijd voor en ze maken deel uit van de ecosystemen. Zonder deze opruimers zouden de ecosystemen totaal spaak lopen of niet naar behoren functioneren. De auteur heeft jarenlang in Extremadura gewoond. Vandaag de dag verdeelt hij zijn tijd tussen het graafschap Devon, waar hij geboren is, en zijn geliefkoosde roofvogels. Aan de hand van de laatste wetenschappelijke bevindingen, zijn geoefend en waakzaam oog en zijn passie voor de gieren, neemt Ian Parsons ons mee op een tocht door het prachtige, onherbergzame landschap van Extremadura.
Walter Belis
Del Hoyo J., 2020. All the Birds of the World
Del Hoyo J., 2020. All the Birds of the World, Lynx Edicions, Barcelona, 968 blz., ISBN 978 84 16728 37 4, € 85.
De Catalaanse uitgeverij Lynx Edicions beschikt intussen over een enorme hoeveelheid materiaal en is een nieuwe uitdaging niet uit de weg gegaan. All the Birds of the World, uitgegeven door Josep del Hoyo, redacteur van het Handbook of the Birds of the World en co-auteur van de Birdlife International Illustrated Checklist of the Birds of the World, omvat alle taxa die zijn geaccepteerd als volwaardige 'soorten' op één van de vier belangrijkste wereldlijsten. Zo noteerde de redactie in totaal 11.524 soorten. Deze worden gepresenteerd met bijna 21.000 illustraties die het seksueel dimorfisme, de verschillende varianten en de ondersoorten weergeven, evenals meer dan 11.500 verspreidingskaarten, met aantekeningen over de maximale hoogte waarop de soorten voorkomen. Op de kaarten zijn alle inheemse soorten van een land duidelijk aangegeven. De samenstelling van het boek maakt het mogelijk om eender welke familie van vogels te kiezen en vervolgens alle leden van de familie naast elkaar te vergelijken, waar ook ter wereld. Elke soort wordt vermeld met de gebruikelijke Engelse en wetenschappelijke naam, en indien nodig met alternatieve namen, inclusief alle namen die door eBird worden gebruikt. Er zijn QR-codes voor alle 11.000 levende soorten die in het boek worden behandeld. Met één klik geven ze onmiddellijk toegang tot video's, foto's en geluidsopnames, soort per soort. Elke soortvermelding heeft de officiële IUCN / BirdLife International-beschermingsstatus. Dit omvangrijke werk bevat selectievakjes om uw persoonlijke bestanden up-to-date te houden. Een appendix onderzoekt meer dan 160 soorten waarvan bekend is dat ze zijn verdwenen sinds het jaar 1500, en een andere appendix verklaart geselecteerde gevallen van verschillen in nomenclatuur tussen de wereldlijsten. Een wereldatlas van 37 pagina's met kleurreferentiekaarten biedt relevante details die van groot belang zijn voor amateur- en beroepsornithologen. De auteurs hebben vakkundig al het materiaal verzameld voor de werken vermeld in het begin van onze analyse, opnieuw geïnterpreteerd en gereorganiseerd. Hierdoor konden ze genus boxes aanmaken. Deze geven het aantal soorten per geslacht weer, de gebruikte habitats en de geografische regio's waar ze aanwezig zijn. De pagina's worden maximaal benut, maar fijne en duidelijke lijnen scheiden de genres en garanderen een eenduidig overzicht. Het hoogtebereik wordt voor alle soorten in meters weergegeven, wat overeenkomt met de geschatte boven- en ondergrenzen waar ze normaal worden geregistreerd. Het werk is vooral een kijkboek: 814 pagina's, van de 968 in het totaal, zijn van illustraties voorzien en gevuld met gegevens over individuele soorten. Een boek van zo'n groot formaat en met zoveel illustraties en kaarten, gepresenteerd aan zo'n aantrekkelijke prijs, mag niet ontbreken in uw bibliotheek.
Walter Belis
Ballance D., 2020. Avifaunas, Atlases & Authors: a Personal View of Local Ornithology in the United Kingdom, from the Earliest Times to 2019
Ballance D., 2020. Avifaunas, Atlases & Authors: a Personal View of Local Ornithology in the United Kingdom, from the Earliest Times to 2019, Calluna Books, Wareham, 316 blz., 978 0 9933477 5 7, £ 25 of ± € 27,50.
De titel verraadt meteen de omvang van de inhoud. De auteur heeft zich tot doel gesteld de lezer te informeren over naslagwerken die op de een of andere manier een ornithologische bijdrage betekend hebben en dit gespreid over een ruime periode. Deze publicatie geeft ons dan ook de gelegenheid om kennis te nemen van het immense aanbod aan naslagwerken en onze weg er in terug te vinden. Het boek is opgesplitst in twee delen. Het eerste geeft weer hoe de vogelstudie geëvolueerd is in Groot-Brittannië en Ierland. Meteen is de toon gezet. De auteur licht uitvoerig de verscheidene Engelse en Ierse atlasprojecten toe. Het tweede deel is omvangrijker en stelt elk graafschap afzonderlijk voor aan de hand van lokale publicaties. Het geheel van literatuurlijsten voor elk graafschap neemt in totaal meer dan honderd pagina's in beslag. Laat u hierdoor niet afschrikken en denk vooral niet dat u een onverteerbare brok voorgeschoteld heeft gekregen. David Ballance gaat veel verder dan een saaie opsomming van auteurs, data en titels. Elk hoofdstuk geeft een idee van de voornaamste vogelkijkplaatsen in het graafschap en schetst de geschiedenis van de plaatselijke ornithologie. In de literatuurlijst worden belangrijke werken duidelijk onderscheiden van secundaire publicaties. Het belangrijkste onderdeel van dit naslagwerk is ongetwijfeld de portrettenrij van honderden ornithologen. Hier en daar zit er een bekende naam tussen maar de meeste figuren zijn een openbaring. Door hun levenswandel te verhalen en hun realisaties toe te lichten, tovert Ballance iets wat even goed een langdradige opsomming van boeken gegevens en plaatsen had kunnen zijn om tot aangename, kleurrijk geschreven teksten. De draadbindrug geeft aan de publicatie de allure van een universiteitsthesis. Deze bewuste keuze heeft de prijs aardig gedrukt waardoor de publicatie voor een ruim publiek toegankelijk wordt. Uiteraard is dit niet het type boek dat u, in één ruk, van a tot z uitleest. Door de uitzonderlijk rijke inhoud en de aangename schrijfstijl leent het boek zich eerder tot een "grasduinende" ontdekkingstocht.
Walter Belis
Light L., 2019. The 50 best birdwatching sites in New Zealand
Light L., 2019. The 50 best birdwatching sites in New Zealand, John Beaufoy Publishing, Oxford, 224 blz., ISBN 978-1-912081-49-3, £ 19, 99 of ± € 22.
The 50 Best Birdwatching Sites in New Zealand vormt een perfecte aanvulling op de Naturalist’s Guide to the Birds of New Zealand van Oscar Thomas, gepubliceerd in 2020 bij dezelfde uitgever. De mooie foto's in het werk van Liz Light, zelf ook fotografe, werden trouwens gemaakt door O.Thomas. Een betere complementariteit is moeilijk denkbaar. Nieuw-Zeeland kent een grote verscheidenheid aan vogelsoorten, maar is vooral belangrijk en interessant voor pelagische soorten. Dertien van 's werelds 18 pinguïnsoorten zijn geregistreerd in de regio van Nieuw-Zeeland (inclusief de Ross-Dependency). Negen van deze soorten broeden daar. Van de stormvogels broeden 37 van de 114 soorten in de wereld in de regio van Nieuw-Zeeland, sommige op het vasteland of op naburige eilanden. Deze kunnen tijdens de vlucht worden waargenomen, maar vele anderen blijven op de eilanden van de Zuidelijke Oceaan met weinig of geen toegang. Elf van de 22 soorten albatros ter wereld broeden in Nieuw-Zeeland en negen nergens anders. Naast deze specifieke soorten beslaat het boek 50 locaties op de noordelijke en zuidelijke eilanden, het Rakiura National Park, gelegen op Stewart Island, en de Chatham-eilanden, die tot de beste ornithologische plekken in Nieuw-Zeeland behoren. Gedetailleerde beschrijvingen van elke site omvatten alle terreintypes pistes en paden waar waarschijnlijk bepaalde soorten (kunnen) worden waargenomen. Voor elke site worden specifieke soorten uitgelicht. Een informatiebestand voor elke site bevat informatie over de toegankelijkheid over land of zee, het type habitat, de beste tijd om te bezoeken en de eet- en logeermogelijkheden. De belangrijkste soorten voor elke site worden telkens ook vermeld.
Walter Belis
Goodfellow P., 2019. A Naturalist’s Guide to the Garden Birds of Britain
Goodfellow P., 2019. A Naturalist’s Guide to the Garden Birds of Britain, John Beaufoy Publishing, Oxford, 160 blz., ISBN 978-1-912081-19-6, £ 7.99 of ± € 9.
Deze fotografische gids brengt een overzicht van de 90 vogelsoorten die het vaakst voorkomen in de tuinen van Groot-Brittannië en Noord-Ierland. Naast de foto's treft u telkens een gedetailleerde beschrijving aan van de vogels, alsook de gangbare Britse en wetenschappelijke naam en informatie over afmetingen, verspreiding en habitat. In de inleiding komen andere algemene thema's aan bod, waaronder behoud en bescherming. De auteur legt ons tevens uit hoe we tuinen (nog) aantrekkelijker kunnen maken door het plaatsen van voedertafels. Een korte verklarende woordenlijst rondt het werk af. Peter Goodfellow is een op rust gestelde leerkracht maar zijn activiteiten als amateurornitholoog gaan ongehinderd verder. In zijn lange loopbaan was hij onder meer voorzitter van de Devon Birdwatching and Preservation Society en hij wordt nog geregeld betrokken bij onderzoeken opgestart door de British Trust for Ornithology. Onder zijn talrijke publicaties vermelden we onder meer A Illustrated Birds of Britain & Europe, Identification guide to birds of Britain and Northern Europe, A naturalist's guide to the birds of Britain and Northern Europe en The natural history of the Bible. Van dit laatste boek verscheen in 2018 een Franse vertaling bij Delachaux et Niestlé.
Walter Belis
Ingwersen D., 2020. A Naturalist’s Guide to the Birds of Australia
Ingwersen D., 2020. A Naturalist’s Guide to the Birds of Australia, John Beaufoy, London, 176 blz., ISBN 978-1-912081-24-0, £ 11.99 of ± € 13,50.
Dean Ingwersen heeft zich in het verleden onderscheiden in de diverse functies die hij vervuld heeft bij BirdLife Australia. Momenteel staat hij aan het hoofd van een nieuw project: Woodland Birds for Biodiversity. Hij is er steevast van overtuigd dat kwaliteitsvolle natuurfoto's een bijdrage kunnen leveren voor het behoud en de bescherming van het milieu. Intussen heeft Ingwersen wereldwijd een plaats verworven tussen de belangrijkste natuurfotografen en zijn werk is dan ook al geregeld bekroond geweest. Deze fotografische determinatiegids behandelt 280 vogelsoorten uit Australië, met inbegrip van de meest frequente endemische soorten maar ook de meest zeldzame. De prachtige foto's zijn aangevuld met gedetailleerde soortenbeschrijvingen. Deze bespreken de nomenclatuur, grootte, verspreiding, gedrag en habitat. In de inleiding komen klimaat, vegetatie, biogeografie en de belangrijkste plaatsen waar de besproken soorten kunnen geobserveerd worden. De gids wordt afgerond met een controlelijst die alle Australische vogels opsomt met voor elke soort de gebruikelijke en wetenschappelijke naam en de status op de lijst van de IUCN (International Union for Conservation of Nature).
Walter Belis
Grewal B. & Singh B., 2020. The 100 best birdwatching sites in India
Grewal B. & Singh B., 2020. The 100 best birdwatching sites in India, John Beaufoy, London, 304 blz., ISBN 978-1-912081-79-0, £ 19.99 of ± € 22.
Met een oppervlakte van meer dan 3 miljoen vierkante kilometer is India een enorm land met een adembenemende biodiversiteit. Zelfs na meerdere bezoeken is het haast onmogelijk om alle vogels binnen een redelijke tijd gezien te hebben. Elke reis zal tot in het kleinste detail voorbereid moeten worden en men zal best op voorhand beroep doen op gespecialiseerde naslagwerken. Deze gids biedt een overzicht van de 100 beste waarnemingsplaatsen in India, dit zowel voor amateur ornithologen als doorwinterde vogelkijkers. De auteur bespreekt veel voorkomende maar ook zeldzame soorten, waarneembaar in de 26 staten van het subcontinent, met inbegrip van de eilanden Andamanen en Nicobaren. Elke beschrijving gaat vergezeld van zorgvuldig geselecteerde afbeeldingen van de vogels die daar te zien zijn. India heeft een grote diversiteit aan vogels, bestaande uit meer dan 1300 soorten, waarvan er 75 endemisch zijn, wat het land tot een zeer interessante bestemming voor vogelaars maakt. Van elke site heb je een nauwkeurige kaart en een gedetailleerde beschrijving die het type terrein en de specifieke locaties omvat waar bepaalde soorten waarschijnlijk worden aangetroffen. Andere delen van het boek gaan over toegankelijkheid en (logeer)faciliteiten, evenals mogelijke instandhoudingsproblemen. Voor elke site wordt ook de dichtstbijzijnde belangrijke stad vermeld, het type habitat, de belangrijkste soorten die je er kan waarnemen, alsook andere faunistische merkwaardigheden en de meest geschikte periode om het bezoek te plannen.
Walter Belis
Bird S., 2019. A Naturalist’s Guide to the Birds of Costa Rica
Bird S., 2019. A Naturalist’s Guide to the Birds of Costa Rica, John Beaufoy Publishing, Oxford, 176 blz., ISBN 978-1-912081-02-8, £ 11.99 of ± € 13,20.
A naturalist's guide to the birds of Costa Rica is een fotografische identificatiegids voor de 280 meest voorkomende vogelsoorten in Costa Rica. Zoals de meeste gidsen die door deze uitgeverij worden uitgegeven, blinkt dit boek uit in duidelijkheid en bruikbaarheid. De hoogwaardige foto's, gemaakt door een van de beste natuurfotografen van Costa Rica, gaan vergezeld van gedetailleerde beschrijvingen van de diverse soorten. Deze beschrijvingen omvatten nomenclatuur, grootte, verspreiding, gedrag en habitat. In de inleiding vindt u meer informatie over het klimaat, de geografie, de verschillende soorten habitats, vogelsoorten en taxonomie, migratie en de belangrijkste observatieplaatsen voor de beschreven soorten. Een checklist met alle vogels van Costa Rica is ook opgenomen in het naslagwerk, met voor elke soort de algemene en wetenschappelijke naam en de IUCN-status. Van jongs af aan raakte Steve Bird verslaafd aan vogels kijken. Sinds een aantal jaren leidt hij ornithologische excursies in Zuid- en Midden-Amerika, waarbij hij de soorten die hij tegenkomt telkens fotografeert en documenteert. Nadat hij uitvoerig de wereld heeft rondgereisd en een enorme fotodatabank heeft opgebouwd, deelt hij nu met plezier de schat aan informatie die hij heeft vergaard.
Walter Belis
Davison G., Hogg A. & Foley C., A Naturalist’s Guide to the Birds of Fraser’s Hill
Davison G., Hogg A. & Foley C., A Naturalist’s Guide to the Birds of Fraser’s Hill, John Beaufoy Publishing, Oxford, 176 blz., ISBN 978-1-912081-54-7, £ 11.99 of ± € 13,20.
Deze fotografische identificatiegids brengt de 280 meest voorkomende vogelsoorten in Fraser's Hill samen, evenals deze van de Cameron en Genting Highlands op het schiereiland Maleisië. Door het ontwerp is het naslagwerk erg handig voor de plaatselijke bevolking maar ook voor de ornithologen die het gebied bezoeken. De foto's van hoge kwaliteit, gemaakt door de beste natuurfotografen uit de regio, gaan vergezeld van gedetailleerde beschrijvingen van de soort, meer bepaald verneemt u meer over nomenclatuur, grootte, verspreiding, gedrag en habitat. De inleiding behandelt geografie en klimaat en brengt een beschrijving van de bossen en uitgestippelde wandelpaden en van andere dieren die daar in het wild te vinden zijn. Een zeer belangrijke checklist van alle vogels in Fraser's Hill bevat voor elke soort ook algemene en wetenschappelijke namen en de regionale status ervan. Dr. Geoffrey Davison heeft zijn hele professionele leven doorgebracht in Zuidoost-Azië, als universiteitsprofessor in Maleisië, curator bij het WWF en vervolgens bij de National Parks Board in Singapore. Zijn voornaamste interesses gaan uit naar ornithologie, ecologie van tropische bossen en dierentaxonomie. Hij is de auteur van talrijke wetenschappelijke artikelen, evenals van een aantal boeken over vogels en dieren in het wild in Zuidoost-Azië, waaronder de bestseller A Naturalist's Guide to the Birds of Malaysia. Con Foley is een professionele natuurfotograaf. Hij organiseert en leidt fotoreizen en workshops in Singapore, Maleisië en daarbuiten. Hij is de voormalige president van de Nature Photographic Society (Singapore) en zijn foto's worden wereldwijd veel gebruikt. Adam Hogg is een jonge fotograaf gevestigd in Fraser’s Hill.
Walter Belis
Duquet M. & Reeber S., 2020. Vogels en hun veren, verenkleed en rui
Duquet M. & Reeber S., 2020. Vogels en hun veren, verenkleed en rui, KNNV Uitgeverij, Zeist, 192 blz., ISBN 978 90 5011 767 8, € 32,95.
Simpel gezegd kunnen we zeggen dat de rui van vogels een fenomeen is dat overeenkomt met een vernieuwing van het verenkleed. Dit gaat gepaard met een verlies van de oude veren. Niet alle veerverlies is noodzakelijkerwijs gerelateerd aan een rui, maar kan te wijten zijn aan ziekte of andere gedragsbehoeften. De rui is minimaal een jaarlijks proces dat veel energie van de vogels vergt. De manier waarop de rui plaatsvindt en de duur ervan varieert van soort tot soort. Binnen dezelfde soort hangt het af van de seizoenen, van de leeftijd van de vogel en van zijn algemene conditie. Onnodig toe te voegen dat een goede kennis van dit fenomeen het mogelijk maakt om de leeftijd van in het wild voorkomende vogels af te leiden, wat tegelijkertijd een juiste determinatie mogelijk maakt. De overgang van theorie naar praktische kennis is echter een ander verhaal. Dit boek is geheel gewijd aan de rui. De eerste veertig pagina's beschrijven de verschillende soorten veren, hun vorming, hun rol en hun positie op het lichaam. In dit deel kunt u al vertrouwd raken met de specifieke nomenclatuur. Vervolgens worden de rui- en ruistrategieën op een didactische en geïllustreerde manier uitgelegd. We leren hoe de rui plaatsvindt, wat een gedeeltelijke en volledige rui is en wat de ruistrategie juist inhoudt. Dat wil zeggen, welke veren komen in aanmerking, in welke volgorde worden ze vernieuwd en volgens welk schema. Ten slotte wordt de rui van verschillende groepen vogels in detail besproken. Het voordeel van deze gids is dat hij leerzaam is en uitgebreid geïllustreerd werd met meer dan 260 foto's, ongeveer 30 illustraties en 31 diagrammen. Dit alles belet niet dat het ruifenomeen gecompliceerd blijft en dat alleen een brede kennis, opgedaan op het terrein, het mogelijk maakt om voortdurend ervaring op te doen. Deze publicatie, die uniek is in haar soort, richt zich dan ook eerder tot doorwinterde veldornithologen en gedreven amateurs.
Walter Belis
Theillout A. et al, 2020, Atlas des oiseaux migrateurs et hivernants d'Aquitaine, Dordogne, Gironde, Landes, Lot-et-Garonne,Pyrénées-Atlantiques
Theillout A., Besnard A., Delfour F., & Barande S., 2020, Atlas des oiseaux migrateurs et hivernants d'Aquitaine, Dordogne, Gironde, Landes, Lot-et-Garonne,Pyrénées-Atlantiques, Publications Scientifiques du MNHN, Paris / LPO, Rochefort, (verdeling Biotope), 496 blz., ISBN 978 2 85653 911 8, € 52.
Dit naslagwerk vormt een vervolg op de Atlas des oiseaux nicheurs d'Aquitaine die in 2015 verscheen. De Aquitaine, in het zuidwesten van Frankrijk, is een departement waar de migratie bijzonder indrukwekkend en intens is. Verschillende geografische kenmerken dragen hiertoe bij. Spanje en Frankrijk zijn gescheiden door de Pyreneeën. Deze bergketen loopt bijna ononderbroken van de Atlantische oceaan tot aan de Middellandse zee. De enge doorgangen zijn schaars en niet zonder gevaren. Aan de Atlantische zijde is de kust breed en mooi recht. Ze vormt een verticale as die bijna parallel loopt met de trekroute die vogels in het voor- en najaar benutten. De oceaan vormt voor de meeste landvogels een belangrijk obstakel. Over land vliegen en de kustlijn volgen is dan ook mooi meegenomen. Deze atlas brengt een regionale synthese van de vogelpopulaties die tijdens de migraties in de Aquitaine te bewonderen zijn of er overwinteren. Het boek geeft ons de gelegenheid ons een beeld te vormen van de evoluties die zich hebben voorgedaan en het brengt een overzicht van de dichtheden die in de vijf departementen van de Aquitaine (Dordogne, Gironde, Landes, Lot-et-Garonne en Pyrénées-Atlantiques) 's winters aanwezig zijn. Verscheidene vogelsoorten hebben zich in de loop der jaren wonderwel aangepast aan klimaatwijzigingen, wat ook verschuivingen in de populatieaantallen met zich meebracht. Ook dit valt uit de atlas af te lezen. De voorbereiding van de atlas en het prospectiewerk werd over vijf winters gespreid. Daarnaast hebben de auteurs eveneens de gegevens die gedurende 40 jaar, sinds 1967, ingezameld zijn geweest over migratie in het Baskenland en langsheen de Atlantische kust bestudeerd en verwerkt in de atlas. Men kan stellen dat alle gekende en beschikbare informatie, verzameld door meer dan 4000 vrijwillige en professionele ornithologen benut werd. Het opzet van het redactieteam was dan ook deze gegevens te verwerken en ter beschikking te stellen van een zo ruim mogelijk publiek van geïnteresseerden. Zoals het een atlas betaamt is ook deze opgebouwd rond monografieën gewijd aan de diverse soorten. Dit boek telt 309 soortbeschrijvingen, elk geïllustreerd met meerdere foto's en aangevuld met grafieken die de tendensen weergeven en verspreidingskaarten. Deze atlas brengt niet alleen een oplijsting van migrerende en overwinterende soorten van de Aquitaine, het boek helpt ons om het migratiefenomeen beter te begrijpen de soorten meer bescherming te bieden.
Walter Belis
Martin G. R., 2020. Bird Senses, How and What Birds See, Hear, Smell, Taste and Feel
Martin G. R., 2020. Bird Senses, How and What Birds See, Hear, Smell, Taste and Feel, Pelagic Publishing, Exeter, 270 blz., ISBN 978 1 78427 216 6, £30 of ± € 33.
In Bird Senses, benadert Graham Martin de leefwereld van vogels vanuit een origineel standpunt. Hij bekijkt en beschrijft vogels doorheen hun eigen ogen, hun eigen zintuigen. In dit boek wordt aangetoond hoe de zintuigen, zoals bij de mens, elkaar aanvullen om elke soort een hele boel informatie te verschaffen, noodzakelijk voor de dagdagelijkse activiteiten. Bij vogels hebben de zintuigen zich door natuurlijke selectie in de loop der tijden verder verfijnd om te beantwoorden aan de uitdagingen die hun habitat hen voorschotelt. Een kadaver moet vanop een ruime afstand gedetecteerd worden, een insect moet opgepikt worden zodra het zijn schuilplaats verlaat en een vis wordt op het juiste moment gevangen zo niet was de poging tevergeefs. Dat is althans de theorie want de mens heeft heel wat obstakels gecreëerd, gaande van glazen wanden tot windmolens en hoogspanningskabels. Dit boek gidst ons feilloos doorheen de gigantische hoeveelheid aan informatie die momenteel beschikbaar is. De tekst is uitermate goed leesbaar en meer dan honderd illustraties en kleurfoto's brengen nog meer verduidelijking. Deze publicatie bundelt de beschikbare kennis en zal voor een hele tijd een mijlpaal zijn. De publicatie zal ongetwijfeld in de smaak vallen bij (amateur)ornithologen, natuurliefhebbers en specialisten. Geboeid door de materie, heeft Graham R. Martin zich gedurende een halve eeuw over de zintuiglijke waarneming van vogels gebogen. Hij heeft voortdurend getracht dit fenomeen te doorgronden en wilde weten hoe de zintuiglijke informatie vogels ook effectief bijstaat in hun dagdagelijks gedrag, vooral bij het vervullen van levensnoodzakelijke taken en dit in totaal uiteenlopende habitats. De auteur heeft artikels gepubliceerd over meer dan 60 vogelsoorten, gaande van albatrossen en pinguïns tot lepelaars en de betreurde Kiwi. Uilen en hun nachtelijke activiteiten hebben als eerste zijn aandacht getrokken en dat is zo gebleven, zijn hele loopbaan lang. De laatste jaren heeft G. R. Martin zich afgevraagd hoe hindernissen, die de mens heeft veroorzaakt (windmolen, hoogspanningsleidingen,…) en die jaarlijks miljoenen vogels fataal worden, drastisch beperkt kunnen worden.
Walter Belis
Keijl G., et al., 2020. De Griel – Kroniek van een spookvogel
Keijl G., et al., 2020. De Griel – Kroniek van een spookvogel, KNNV Uitgeverij, Zeist, 298 blz., ISBN 978 90 5011 735 7, € 27,95.
Reeds in 1990 vroeg Robert de Lust zich in zijn monografie De Griel, Vogel van de Zelfkant af of het wel zinvol was een "uitgebreid relaas te schrijven over de Europese griel, een Nederlandstalige tekst nog wel, over een vogel die tegenwoordig alleen nog buiten de grenzen van de Lage Landen broedt". Ondanks alles blijft deze mysterieuze steltloper, die er fantastisch goed in slaagt om zich aan het gezicht te onttrekken, ons nog steeds fascineren. De Griel mag dan ruim een halve eeuw geleden verdwenen zijn als broedvogel, hij is, in Nederland, in de periode 1800-1957 steeds een schaarse broedvogel geweest in de duinen van Noord- en Zuid-Holland. In België is het niet veel beter, integendeel. Edmond de Selys-Longchamps vermelde in zijn Faune belge (1842) maar een beperkte verspreiding en rept met geen woord over mogelijke broedgevallen. De Griel wordt omwille van zijn opvallend uiterlijk en gedrag, maar ook door zijn eeuwenoude schaarsheid en afwezigheid als broedvogel terecht als 'spookvogel' afgeschilderd. Dit neemt niet weg dat hij een aangrijpende vogel is die onze aandacht meer dan verdient. Dankzij heel wat fotomateriaal, verzameld door fotografen en natuurvorsers, is er gelukkig veel informatie over de Grielen in Nederland bewaard gebleven. Tot voor kort zat dit kostbare materiaal verspreid over talloze archieven in binnen- en buitenland. De auteurs van dit boek hebben het zorgvuldig voor deze publicatie samengebracht. Dit unieke naslagwerk behandelt niet alleen het voorkomen van de soort, maar ook de broedbiologie, het gedrag, voedsel en trek. Uit een analyse van vegetatie en de verspreiding van broedparen in de duinen blijkt dat de soort alleen een periode van bloei heeft kunnen doormaken dankzij ingrepen van de mens in het landschap. Als dat geen stille wenk is om de Griel weer een plaats te gunnen in onze contreien?
Walter Belis
Fairbrother V. & Hutchinson K., 2020.The Ring Ouzel, a view from the North York Moors
Fairbrother V. & Hutchinson K., 2020.The Ring Ouzel, a view from the North York Moors, 288 blz., ISBN 978-184995-458-7, Whittles Publishing, Dunbeath, Caithness, £21.95 of ± € 29.
Dit boek weerspiegelt en verhaalt de ervaringen, het geduldig observeren maar ook de intense vreugde die de auteurs ervaren hebben tijdens het dagelijks waarnemen van de Beflijster. Ze hebben tevens oog gehad voor het gedrag van deze soort en de plaats die de vogel bekleedt in zijn geliefkoosde habitat te midden van andere diersoorten. De auteurs hebben in dit naslagwerk pittige passages uit hun velddagboeken verwerkt. Het boek is rijkelijk geïllustreerd met fotomateriaal, tekeningen en schetsen van kunstenaar Jonathan Pomroy. De auteurs nemen de lezer mee naar het prachtige Nationale Park North York Moors in het noorden van Engeland waar we getuige zijn van de opwinding die de terugkeer van de Beflijster uit de Afrikaanse winterkwartieren bij Fairbrother en Hutchinson elk jaar opnieuw veroorzaakt. Vervolgens verhalen de twee ornithologen de bruidsparade, het bezetten van de territoria, het zorgvuldig inrichten door het vrouwtje van het nest, de eileg gevolgd door het uitkomen van de eieren en het opgroeien van de vliegklare jongen. De auteurs hebben in dit naslagwerk eveneens aandacht besteed aan de diverse vormen van predatie die ze hebben vastgesteld teneinde een beter beeld te verwerven van de productiviteit en de duurzaamheid van deze kwetsbare soort. Gedurende de lange observatiemomenten hebben de auteurs in hun studiegebied ook eenvoudige en meer ingewikkelde zangfragmenten opgenomen en geanalyseerd. Vervolgens hebben ze hun resultaten vergeleken met opnames gemaakt in Schotland, in het graafschap en het Nationaal Park Yorkshire Dales. Dit onderzoek bevestigde het bestaan van lokale dialecten. Dit boek is veel meer dan het relaas van twintig jaar terreinwerk want er wordt geregeld verwezen naar eerdere onderzoeken.
Walter Belis
Hume R., et al., 2020. Britain’s Birds, An identification guide to the birds of Britain and Ireland
Hume R., et al., 2020². Britain’s Birds, An identification guide to the birds of Britain and Ireland, Princeton, Princeton University Press, 576 p., ISBN 978 0 691 19979 5, £ 20 of ± € 22.
Het is totaal overbodig om Rob Hume, al 35 jaar auteur van talrijke vogelgidsen en andere naslagwerken, nog voor te stellen. De andere teamleden en auteurs Robert Still, Andy Swash, Hugh Harrop en David Tipling, zijn verbonden aan WILDGuides. Ze zijn stuk voor stuk ecologist, natuurkenner, -reiziger of –fotograaf. In deze lijvige gids presenteren de auteurs ongeveer 660 courante vogelsoorten die in Engeland en Ierland kunnen worden waargenomen. Hieronder bevinden zich heel wat zeldzaamheden en dwaalgasten uit Noord-Amerika, Noord-Afrika en het Midden-Oosten. De vogels zijn van dichtbij gefotografeerd, alsof men ze in ideale omstandigheden op het terrein zou waarnemen, in verschillende verenkleden. Er werd veel aandacht besteed aan verschillen tussen de geslachten en volwassen of jonge vogels. Uit de meer dan 3500 foto’s valt ook veel af te leiden over het gedrag van de soort. Tegelijkertijd worden ook verwante soorten getoond die eventueel voor verwarring zouden kunnen zorgen. Dit naslagwerk dat tegelijkertijd een vogel- en determinatiegids is, bevat vrij duidelijke verspreidingskaarten, waaruit af te leiden is of de soort vrij algemeen of eerder zelden voorkomt en waarop ook de trekroute staat afgebeeld. Voor wie al enkele jaren de rubriek "boekbesprekingen" volgt, zullen de auteurs en de titel bekend in de oren klinken. Ook de kaft komt bekend over. Dit naslagwerk is immers een totaal herwerkte heruitgave. Het formaat is hetzelfde gebleven maar deze versie telt enkele soorten meer dan de eerste uit 2016. Om precies te zijn werden 12 nieuwe soorten toegevoegd en de resultaten van de laatste taxonomische bevindingen werden in de gids verwerkt. Het aantal foto's werd uitgebreid van 3200 naar 3500 en het beeldmateriaal werd herschikt en van meer commentaar voorzien. De prijs is nagenoeg dezelfde gebleven £ 19.95 in 2016 en £ 20.00 in 2020. Ook de informatie over status, taxonomie en verspreiding werd verbeterd. De jeugdzonden uit de eerste editie werden vakkundig weggewerkt.
Walter Belis
Plantema O., 2020. Around the World for Pinguins
Uitgegeven in eigen beheer, € 27,50; zie https://pbase.com/otto1/penguins
Na het verslag van een jarenlange zoektocht naar albatrossen (Around the World for Albatrosses, 2019), brengt Otto Plantema dit keer in Around the World for Pinguins het relaas van een wereldwijde queeste naar pinguïns. In het boek dat 168 pagina's telt worden de 18 soorten behandeld, geïllustreerd met uniek fotomateriaal. Niet minder dan 300 kleurfoto's werden aangewend bij de realisatie van dit naslagwerk. Men kan het boek opvatten als een overzicht van de verschillende soorten of als een handleiding voor het ontdekken van pinguïns in Antarctica, op de Falklands, in South Georgia, in de archipel Tristan da Cunha (een afgelegen eiland van de archipel met dezelfde naam in het zuiden van de Atlantische Oceaan ten zuidwesten van Kaapstad), in Oceanië, Zuid-Amerika, de Galapagos…. Het boek is geen saaie opsomming of een kleurloze beschrijving van soorten. Neen, het brengt een doorleefd verhaal. Het komt over alsof elke soort telkens opnieuw "ontdekt" wordt wanneer men het prachtige naslagwerk opent.
Een deel van de opbrengst van de verkoop wordt geschonken aan het BirdLife’s Marine Programme (penguin projects). Voor meer informatie of de bestelling van het boek verwijzen we graag naar ottoplantema@gmail.com
Walter Belis
Rodts J., 2020. De slimste vogelgids junior
Rodts J., 2020. De slimste vogelgids junior, Houtekiet, Antwerpen, 224 blz., ISBN 978 90 8924 854 1. Verkrijgbaar in de natuurpunt winkel: niet-leden € 21.99, leden € 19.79 bestel hier
Over de aanpak van de "slimste vogelgids" (2019) waren de meningen verdeeld. Persoonlijk zag ik in de combinatie van foto's én pijltjes en een rangschikking volgens grootte geen probleem. Intussen zijn al meer dan 15.000 exemplaren van dit naslagwerk over de toonbank gegaan wat voor een Nederlandstalige uitgeverij een aardig getal is. De courante vogelgidsen (Peterson, Jonsson, ANWB…) zijn gebaseerd op een indeling die, als we ons beroepen op de recente taxonomische bevindingen, achterhaald is. Waarom dan niet meteen opteren voor een systeem dat voor iedereen duidelijk is en geen wetenschappelijke voorkennis behoeft, vooral als de gids bestemd is voor een ruim publiek? De junior vogelgids van Jan Rodts beperkt zich tot 90 courante broedvogels van België en Nederland en richt zicht tot jonge vogelkijkers. De rangschikking van klein naar groot en het gebruik van pijltjes vereenvoudigen het zoekwerk en laten een snelle(re) determinatie toe. Naast de Vogelgids voor kids van Marc Duquet (Kosmos Uitgevers, 2019), die absoluut niet op determinatie gericht is en bovendien (te)veel tekst bevat, is De slimste vogelgids junior zowel een leuke als serieuze gids voor jeugdige natuurliefhebbers die willen leren hoe je vogels kunt vinden en herkennen.
Walter Belis
Van der Helm J., Groenendijk D. & Slaterus R., 2020. Vogels van de Pier
Van der Helm J., Groenendijk D. & Slaterus R., 2020. Vogels van de Pier, Sterck & De Vreese, Bornmeer, 192 blz., ISBN 978 90 5615 549 0, € 24,90.
De twee pieren aan het strand van IJmuiden steken ongeveer een anderhalve kilometer de Noordzee in. Je kunt er bijzondere vogels zien die je vrijwel nergens anders aan de Nederlandse kust waarneemt. Vogels kijken op de Zuidpier is dan ook een feest voor wie graag kustvogels observeert. Maar je kunt er ook bijzondere zangvogels en soms zelfs uilen tegenkomen. Voor de Zuidpier ligt een stuk strand waar het vogels kijken begint. Met name het stuk strand dat tegen de pier aanligt, is interessant. In de branding foerageren Drieteenstrandlopers, Bonte Strandlopers, Bontbekplevier, Zilverplevieren, Rosse Grutto’s…. Met wat geluk tref je er ook Krombekstrandloper, Goudplevier of Kleine Strandloper aan. Er werden reeds meer dan 300 soorten waargenomen, waaronder Kuifaalscholver. Groepen meeuwen rusten uit op het stand. Soms staat er een Grote of Kleine Burgemeester tussen, of een Grote Jager. Vooral tijdens de trek of na stormen op zee loont het de moeite om vanop de pier naar zeevogels te zoeken. Dit boek is niet zozeer een opsomming van waargenomen soorten, het wil eveens een hulde brengen aan deze unieke plek.
Walter Belis
Lim Kim Seng et al. 2020. A Field Guide to the Birds of Malaysia & Singapore
Lim Kim Seng, Yong Ding Li & Lim Kim, 2020. A Field Guide to the Birds of Malaysia & Singapore, John Beaufoy Publishing, London, 396 blz., ISBN 978-1-912081-73-8 , ± € 30.
We zijn dit jaar echt verwend: naast Birds of Malaysia (Lynx Edicions) dat eveneens Singapore bestrijkt is er deze handige en zeer uitgebreide veldgids voor de 829 vogelsoorten van Maleisië (inclusief Sabah en Sarawak) en Singapore. De soorten zijn duidelijk geïllustreerd weergegeven, gespreid over 170 kleurplaten van de hand van Dana Gardner, met daarnaast de afbeelding van plaatselijke varianten. De belangrijkste kenmerken van elke soort, noodzakelijk bij de determinatie, worden beschreven en de significantste gegevens inzake grootte, geluid, verspreiding en status, leefgebied, broedcyclus en migratie treft u eveneens aan in het naslagwerk. Het boek bevat ook informatie over taxonomie en nomenclatuur, klimaat, habitats en waar u de vogels precies kan observeren. In dat verband zijn de kaarten met de belangrijkste vogelobservatiesites van cruciaal belang. Lim Kim Seng heeft meer dan 40 jaar ervaring met vogels kijken in Zuid-Oost Azië. Hij is een professionele gids en heeft reeds meer dan 10 boeken over vogels geschreven. Yong Ding Li behaalde zijn doctoraat in de biodiversiteit en behoud aan de Australian National University. Hij coördineert momenteel het werk van BirdLife International omtrent het behoud en migratie van vogels in Azië. Hij werkt ook mee aan het Journal of Asian Ornithology. Lim Kim Chuah is ongetwijfeld één van de meest ervaren vogelaars in Singapore. Dana Gardner illustreerde reeds meer dan 24 natuurboeken, heel vaak over vogels. Gardner heeft 10 jaar gewoond en gewerkt in Zuidoost-Azië en Midden- en Zuid-Amerika.
Walter Belis
Tong W., 2020. Vogelliefde, van lokroep en hofmakerij tot broeden en kuikenzorg
Tong W., 2020. Vogelliefde, van lokroep en hofmakerij tot broeden en kuikenzorg, Kosmos Uitgevers, Amsterdam/Antwerpen, 192 blz., ISBN: 978 90 215 7591 9, € 30.
Als het om het bekoren of het verleiden van een partner gaat, moeten we steevast onderdoen voor de vogels. Op dat vlak is hun repertoire bijzonder rijk en gevarieerd. Vogels weten strategisch te pronken met hun prachtig verenkleed of aantrekkelijke zang. Ze pakken uit met mooie parades, sierlijke danspasjes, indrukwekkende luchtacrobatieën en ze overhandigen hun potentiële partner cadeautjes. Dit mooi verzorgd boek toont de verschillende verleidingstechnieken en het liefdesleven. Aspecten die de auteur over de gehele wereld op de gevoelige plaat heeft vastgelegd. Onze planeet telt 10 000 vogelsoorten of zelfs iets meer. Met welke verleidingsstrategie ze ook uitpakken, de voortplanting is altijd het uiteindelijke doel. Wenfei Tong heeft een prachtige bloemlezing samengesteld. Hij behandelt achtereenvolgens de hofmakerij, de paarsystemen, nesten en eieren, het grootbrengen van de jongen, het rollenpatroon dat soms omkeerbaar is, de voordelen van broeden in groep, nestparasieten… Reeds tijdens de hofmakerij geven vogels aan de mogelijke partner informatie prijs over hun genetische kwaliteiten. Meteen weet de potentiële wederhelft of de partner in staat zal zijn een stevig nest te bouwen en of hij de jongen zal kunnen verdedigen tegen predators en parasieten. Dit naslagwerk is rijkelijk geïllustreerd met schitterende foto's in kleur.
Walter Belis
Ganbold & Smith 2019. A field guide to the birds of Mongolia
Ganbold D. & Smith C., 2019. A fieldguide tot he birds of Mongolia, John Beaufoy Publishing, Oxford, 305 blz., ISBN 978 1 91208 1 04 2, £ 30.25 of ± € 34.
Dit boek, bijna gelijktijdig op de markt gebracht als Birds of Mongolia gepubliceerd door Gombobaatar Sundev en Christopher W. Leahytte (Helm Field Guides, Princeton University Press), is een uitgebreide veldgids voor de 521 officieel in Mongolië geregistreerde vogelsoorten. De auteurs van de Helm-gids hebben zich "beperkt" tot 502 soorten, waaronder inheemse, doortrekkende en incidentele soorten. Het werk van Ganbold en Smith wordt duidelijk geïllustreerd met meer dan 154 platen, die de variatie van het verenkleed tonen tussen de geslachten, de leeftijdsklassen en dit gedurende de verschillende seizoenen. De boven- en onderkant van de vogels tijdens de vlucht wordt eveneens afgebeeld. Van elke soort worden de gangbare, wetenschappelijke en Mongoolse namen vermeld. De belangrijkste identificatiekenmerken van elke soort worden beschreven, evenals de habitat en het geluid. Op de vrij gedetailleerde verspreidingskaarten zie je in één oogopslag waar en wanneer vogels te zien zijn. Het boek bevat ook informatie over de geografie, de landschappen en belangrijkste habitats van Mongolië. We zien deze twee gidsen niet als concurrentieel maar eerder als aanvullend.
Walter Belis
Ding & Bing 2018, 125 best birdwatching sites in Southeast Asia
Ding Li Y. & Bing Wen L., 2018. 125 Best birdwatching sites in Southeast Asia, John Beaufoy Publishing, Oxford, 404 blz., ISBN 978 1 91208 1 52 3, £ 19.99 of ± € 22,5.
Zuidoost-Azië heeft een zeer grote diversiteit aan vogels, waaronder ongeveer een vijfde van de 10.000 soorten die de planeet momenteel bewonen. Meer dan 850 soorten uit deze regio zijn endemisch. Om al deze redenen is deze regio een zeer populaire bestemming voor vogelaars over de hele wereld. Deze volledig geïllustreerde gids beschrijft de 125 beste locaties voor het observeren van veel voorkomende en zeldzame soorten, met betrekking tot sites in Myanmar, Thailand, Cambodja, Vietnam, Maleisië, Singapore, Brunei, Indonesië, de Filippijnen, Oost-Timor, enzovoort. Dit is een herziene en uitgebreide editie van een werk dat een paar jaar eerder werd gepubliceerd en dat slechts 100 sites beschreef. Naast een kaart van elke site, beschrijven gedetailleerde tekstgedeelten het landschapstype en habitat en de specifieke plaatsen waar bepaalde soorten meer dan waarschijnlijk kunnen worden aangetroffen. Andere onderdelen van de gids behandelen de toegankelijkheid en (logeer)accommodatie van de sites, evenals belangrijke informatie over natuurbehoud. Voor elke site wordt de dichtstbijzijnde stad vermeld; de belangrijkste soorten die er voorkomen in de vlakte, het gebergte of die aanwezig zijn in de winter. U verneemt hier ook welke periode van het jaar het meest geschikt is voor een bezoek. Het boek is uitgegeven door Yong Ding Li en Low Bing Wen. De eerste is een ervaren ornitholoog, de tweede een ecoloog die gespecialiseerd is in ornithologie. De auteurs schaarden een team van medewerkers om hen heen, elk met een grondige ervaring van de gepresenteerde sites.
Walter Belis
Crouch et al 2019, The Birds of Nottinghamshirerouch et al 2019, The Birds of Nottinghamshire
Crouch N., Reece J., Ellis B., du Feu C. & Parkin D., 2019. The Birds of Nottinghamshire, Liverpool University Press, Liverpool, 608 blz., ISBN 978-1-789-62009-2, £ 45.00 of ± € 50.
De laatste uitgebreide recensie van de vogels van Nottinghamshire, een graafschap in de East Midlands, dateert van meer dan vier decennia geleden. Er is sindsdien veel veranderd. Dit boek bevat historische rapporten uit de negentiende eeuw, gegevens uit de bestanden van de County Bird Club (Nottinghamshire Birdwatchers) en gegevens uit nationale en regionale onderzoeken en monitoringprogramma's. Het geeft een overzicht van de huidige status van de vogels in het graafschap, geschetst tegen de achtergrond van milieu- en klimaatveranderingen. De grindgroeven in de valleien van Trent en Idle vormen een belangrijke doorgang voor vogels die zich door Groot-Brittannië en Nottinghamshire verplaatsen. Nottinghamshire heeft verscheidene Britse zeldzaamheden aangetrokken. We vermelden o.a. de eerste Egyptische Nachtzwaluw en Kleine Geelpootruiter van Groot-Brittannië in de negentiende eeuw, Buffelkopeend, Amerikaanse Tafeleend, Cederpestvogel in de twintigste eeuw, alsook nestelende Steltkluten en een gedenkwaardige nestpoging door Bijeneters in 2017. Dit boek beschrijft de vroegere en huidige status van de 334 soorten die tot 2018 in Nottinghamshire zijn geregistreerd. Rijkelijk geïllustreerd met foto's gemaakt in het graafschap en schetsen van de internationaal erkende kunstenaar Michael Warren, is dit boek ongetwijfeld een gezaghebbende publicatie over de vogels van Nottinghamshire.
Walter Belis
Smith 2019, The Birds of Shropshire
Smith L., 2019. The Birds of Shropshire, Liverpool University Press, Liverpool, 544 blz., ISBN 978-1-781-38259-2, £ 45.00 of ± € 50.
The Birds of Shropshire biedt een uitgebreid overzicht van de avifauna van Shropshire, een ceremonieel graafschap en district in de Engelse regio West Midlands. Het boek, geproduceerd door de Shropshire Ornithological Society, is gedeeltelijk gebaseerd op de resultaten van zes jaar veldwerk door meer dan 650 verschillende waarnemers die meer dan 333.400 waarnemingen hebben ingediend. Deze gegevens werden gebruikt om kaarten aan te maken met daarop de verspreiding van bijna 200 verschillende soorten. Een twintigtal plaatselijke fotografen hebben prachtige foto's van 220 soorten aangeleverd. Het boek bevat een beschrijving van elke soort met vermelding van de aantallen, verspreiding en status. De huidige broed- en winterkaarten worden vergeleken met die uit de Atlas of the Breeding Birds of Shropshire (1992) en met gegevens over Shropshire in de nationale Atlas of the Wintering Birds in Britain and Ireland (1986). Historische gegevens en resultaten van specifieke lokale studies werden ook opgenomen. Voor veel soorten is gebleken dat er enorme veranderingen zijn opgetreden in hun populatie en verspreiding. Het boek zal de komende 20 jaar bepalend zijn voor de instandhoudingsprioriteiten in Shropshire. Het naslagwerk behandelt alle 301 soorten die ooit zijn geregistreerd. Afgezien van de ongeveer 200 soorten die in het kader van het atlasproject zijn opgenomen, worden ook de regelmatige doortrekkers, zeldzaamheden en soorten die sinds 1950 niet meer zijn waargenomen, volledig beschreven. Grafieken geven het jaarlijks of seizoensgebonden voorkomen weer. Andere hoofdstukken omvatten een geschiedenis van vogelwaarnemingen en ornithologie in Shropshire, veranderingen in fenologie, Shropshire en zijn vogelhabitats, veranderingen in de status van broedvogels en uiteindelijk ook conclusies en verder te treffen maatregelen.
Walter Belis
Taylor M. 2020, Ducks and Geese
Taylor M., 2020. Ducks and Geese, Bloomsbury, London, 128 blz., ISBN 978 1 47297 164 7, ± € 17.
Deze in omvang bescheiden publicatie zit boordevol interessante informatie, bestaande uit een gedetailleerde tekst, aangevuld met 200 kleurenfoto's. De tekst werd geschreven door een deskundige natuuronderzoeker. Marianne Taylor heeft als freelance auteur, illustrator en fotograaf al verscheidene natuurboeken op haar palmares. Ducks and Geese biedt een gedetailleerde monografie van eenden en ganzen die in het Verenigd Koninkrijk broeden of er regelmatig voorkomen. In totaal worden 30 soorten behandeld. De diverse hoofdstukken behandelen de evolutie van de populatieaantallen, hun habitat, hun voedselpatronen, broedgedrag en ze brengen uiteraard ook een beschrijving van de verschillende soorten. De auteur heeft ook aandacht voor migratie, sociale interacties met hun eigen soort maar ook met andere soorten en de daarbij horende hybridisatie. Taylor beschrijft eveneens hun relaties met de mens door de eeuwen heen, hun aanwezigheid in folklore en literatuur en hun rol in ons leven als prooi en huisdier. Tot slot wordt voor enkele soorten niet alleen de aanwezigheid als "wilde" soort maar ook hun voorkomen als exoot onder de loep genomen.
Walter Belis
Jenni & Winkler 2020, Moult and ageing of European passerines
Jenni L. & Winkler R., 2020². Moult and Ageing of European Passerines, Helm (Bloomsbury), 322 blz., ISBN 978 1 472941 51 0, € ± 110.
Een eerste versie van dit naslagwerk verscheen in 1994. Lukas Jenni en Raffael Winkler bundelden toen de resultaten die ze hadden vergaard na het bestuderen van vogels die gevangen waren geweest in vogelringstations in Zwitserland en Italië. Dit materiaal werd aangevuld met onderzoek verricht op museumexemplaren. In dit werk onderzochten ze de functie en de gevolgen van rui, ze formuleerden de terminologie van de diverse veren, beschreven in detail het verenkleed, rui en leeftijdsklassen, rui-strategieën van zangvogels en ouderdomscriteria. Het grootste deel van het boek was gewijd aan 58 soorten, die mooi geïllustreerd werden met kleurenfoto's van opengespreide vleugels die het hele scala aan ruipatronen en verouderingscriteria laten zien. Dit wetenschappelijk werk viel in goede aarde en werd vrij snel een klassieker. De voorraad van de uitgever raakte snel uitgeput en voor tweedehandsexemplaren werd veel geld op tafel gelegd, dit ondanks een herdruk in 2011. Uitgegeven door Helm en verdeeld door Bloomsbury is deze tweede editie volledig herzien, bijgewerkt en aangevuld met bijna 100 extra pagina's. Het boek van 322 pagina's is opnieuw gedrukt op groot formaat (24 cm x 30,5 cm). Het werk is onderverdeeld in zes hoofdstukken: 'De functie en gevolgen van de rui', 'Terminologie en methoden in het rui-onderzoek', 'De rui van volwassen vogels', 'De rui tijdens het eerste levensjaar', 'Leeftijdsbepaling van Europese zangvogels'. Hoofdstuk 6 is volledig gewijd aan een ruibeschrijving per soort.
Walter Belis
Begijn Le Bleu, 2020. Fwiet! Fwiet!, De passie van het vogelkijken
Begijn Le Bleu, 2020. Fwiet! Fwiet!, De passie van het vogelkijken, Sterck & De Vreese, Gorredijk, 240 blz. ISBN 978 90 5615 593 3, € 22,50.
Begijn Le Bleu, pseudoniem van Timothy Begijn, zette in 2001, op dertigjarige leeftijd, zijn eerste stappen in stand-upcomedy. Intussen is hij uitgegroeid tot een bekend cabaretier, maar zijn grote passie is en blijft vogels kijken. In tegenstelling tot Toon Hermans, die zich afvroeg wat er ruiste door het struikgewas maar rustig op de planken bleef staan, trekt Begijn Le Bleu er geregeld op uit. Een cabaretier heeft als tekstschrijver van nature uit reeds een begenadigde pen. De auteur leidt ons binnen in de wonderlijke wereld van het vogelkijken. Een rare wereld die men vrij gemakkelijk kan ervaren maar moeilijk onder woorden kan brengen. De auteur vertelt niet alleen over zijn passie, hij heeft het over vogels en vogelaars. De tweede groep is van diverse pluimage en eveneens moeilijk in een vakje te stoppen. In de Angelsaksische en Franse vogelliteratuur hebben we enkele ornithologen gekend die op sublieme wijze over hun passie konden vertellen. In de Nederlandstalige literatuur zijn de 'artiesten met een gevleugelde pen' minder talrijk. Een van de bekendste is zeker Jac. P. Thijsse geweest en bij ons moest Frans Segers, oprichter van de Wielewaal zeker niet onderdoen. Maar nadien is de verteltraditie weggeëbd. Bij het lezen van Fwiet! Fwiet! zie en hoor je de vogels. Verder bevat het boek tal van wetenswaardigheden. Begijn Le Bleu heeft het over de meest alledaagse gedragspatronen waar we misschien nooit eerder bij stil hebben gestaan. In dit boek zijn QR-codes opgenomen die leiden naar de succesvolle podcast-reeks Fwiet! Fwiet! Gegarandeerd urenlang luisterplezier voor vogelaars, natuurliefhebbers en iedereen die meer willen weten over alles wat vliegt en veren heeft.
Walter Belis
White R., 2019. A Birdwatching Guide tot he Netherlands
White R., 2019. A Birdwatching Guide tot he Netherlands, in eigen beheer, 207 blz., ISBN 978 0, ± € 29.
Heeft u ook al gemerkt dat u tijdens een buitenlandse reis vaak meer vogelsoorten opmerkt dan er in de gebruikelijke gidsen vermeld staan? Is het u ook opgevallen dat uw kijk op het landschap en de biodiversiteit soms genuanceerder overkomt dan in de naslagwerken die u op voorhand heeft geraadpleegd? De verklaring is vrij eenvoudig. Als autochtoon weet u of denkt u te weten welke soorten waar en wanneer voorkomen. U heeft misschien geen oog meer voor soorten die nieuw zijn of die verdwenen zijn. Dit is één van de verdiensten van deze veldgids die de beste vogelsites van Nederland bespreekt. Uiteraard gaat u dezelfde hotspots aantreffen als in andere naslagwerken maar de kijk op de waarnemingsplaatsen is genuanceerd(er). In totaal komen meer dan 85 sites in aanmerking met telkens een gedetailleerde beschrijving van de toegankelijkheid, kleurenkaarten en GPS-coördinaten. Kleurenfoto's tonen zowel sites als vogels. In de beschrijvingen van de waarnemingsplaatsen staan handige tips over het vinden van overwinterende of migrerende soorten. De auteur beklemtoont de rijke verscheidenheid die Nederland te bieden heeft. Vogelkijken is er bijzonder populair – dat heeft Roger White aan den lijve ondervonden – en Nederland ligt op belangrijke trekroutes. Na een korte inleiding wordt stap voor stap elke provincie besproken. De lengte van de tekst is in verhouding tot de belangrijkheid van de site. Deze handige gids wordt afgerond met soortenlijsten in het Nederlands en in het Engels, aangevuld met de wetenschappelijke namen. U zal het boek in verscheidene Nederlandse boekhandels aantreffen. Het is ook verkrijgbaar via Amazon, Veldshop.nl of rechtstreeks bij de auteur roger.white4@virgin.net.
Walter Belis
Wesseling M., 2020. Waarom heeft een vogel geen tanden?
Wesseling M., 2020. Waarom heeft een vogel geen tanden?, Luitingh-Sijthoff, Amsterdam, 158 blz., ISBN 978 90 245 8881 7, € 15,99, leden Natuurpunt € 14,39. Bestel hier
Na Van hommel tot hooiwagen en Vogel ’t uit beantwoordt Monica Wesseling een volgende reeks vragen. Ogenschijnlijk bizarre vragen voor wie elke zin tot verwondering mist, hoogst waardevolle en wetenswaardige vragen over vogels voor wie verwonderd rondom zich kijkt en het aandurft zich vragen te stellen. Heeft u zich al afgevraagd of vogels last hebben van hoogtevrees? Sommige nestelen op een smalle rotsrichel hoog in het gebergte, andere nemen grote hoogtes tijdens de trek. Hoe verloopt de samenleving tussen ijsberen en pinguïns? In documentaires zien we nooit een ijsbeer die zich te goed doet aan een vette pinguïn maar strookt dit met de werkelijkheid? De meeste roofvogels zijn aaseters of carnivoren maar waarom hebben ze geen tanden? Zo kunnen we nog een hele poos verdergaan maar we vermoeden dat u meer geïnteresseerd bent in de antwoorden dan in de vragen. De antwoorden krijgt u van Monica Wesseling. Zij verschaft ze met de bevlogenheid en humor waar ze inmiddels om bekendstaat.
Walter Belis
Tong W., 2020. Bird Love, The Family Life of Birds
Tong W., 2020. Bird Love, The Family Life of Birds, Ivy Press, Brighton, 192 blz., ISBN: 978 1 78240 748 5, £ 25 of ± € 30.
Als het om het bekoren of het verleiden van een partner gaat, moeten we steevast onderdoen voor de vogels. Op dat vlak is hun repertoire bijzonder rijk en gevarieerd. Vogels weten strategisch te pronken met hun prachtig verenkleed of aantrekkelijke zang. Ze pakken uit met mooie parades, sierlijke danspasjes, indrukwekkende luchtacrobatieën en ze overhandigen hun potentiële partner cadeautjes. Dit mooi verzorgd boek toont de verschillende verleidingstechnieken en het liefdesleven. Aspecten die de auteur over de gehele wereld op de gevoelige plaat heeft vastgelegd. Onze planeet telt 10 000 vogelsoorten of zelfs iets meer. Met welke verleidingsstrategie ze ook uitpakken, de voortplanting is altijd het uiteindelijke doel. Wenfei Tong heeft een prachtige bloemlezing samengesteld. Hij behandelt achtereenvolgens de hofmakerij, de paarsystemen, de nesten en eieren, het grootbrengen van de jongen, het rollenpatroon dat soms omkeerbaar is, de voordelen van broeden in groep, nestparasieten… Reeds tijdens de hofmakerij geven vogels aan de mogelijke partner informatie prijs over hun genetische kwaliteiten. Meteen weet de potentiële wederhelft of de partner in staat zal zijn een stevig nest te bouwen en of hij de jongen zal kunnen verdedigen tegen predators en parasieten. Dit naslagwerk is rijkelijk geïllustreerd met schitterende foto's in kleur.
Walter Belis
Plantema O., 2019. Around the World for Albatrosses
Plantema O., 2019. Around the World for Albatrosses, in eigen beheer, 148 blz., € 19,50. Voor de bestelling van het boek ottoplantema@gmail.com.
Al meer dan 40 jaar is Otto Plantema gefascineerd door de albatros. In die mate zelfs dat hij er alles wil van weten en dat hij ook, wereldwijd, alle soorten wil gezien hebben. Deze Nederlandse vogelliefhebber is tevens een ervaren natuurfotograaf. Gepakt en gezakt heeft hij de wereld afgereisd met wel een bijzonder verlanglijstje in het achterhoofd: alle 21 soorten waarnemen. Dit houdt automatisch in dat hij de meest onherbergzame gebieden op zijn weg heeft ontmoet. Je treft o.a. albatrospopulaties aan op de Galapagos, de Falklands, in Tasmanië, op Tristan da Cunha, de dunst bevolkte archipel ter wereld, gelegen in de Atlantische oceaan of op Amsterdam Eiland. Allemaal plaatsen waar zeestromen en stormen door de Zuidpool gedirigeerd worden. Plantema vertelt het allemaal heel luchtig alsof het telkens een plezierreis betrof, maar dat was het absoluut niet. Het was trouwens op Amsterdameiland, een Frans eiland in de zuidelijke Indische Oceaan, dat hij zijn laatste "afspraak" had met de Amsterdamalbatros, de soort die al zo lang op zijn lijstje ontbrak… en nog steeds ontbreekt. De voorbereiding van de reis nam enkele jaren in beslag en de gevaarlijke reis verliep niet zonder kleerscheuren. In het boek staat de soort wel afgebeeld. Een bevriende fotograaf verschafte enkele prachtige foto's. De Amsterdamalbatros staat nog steeds op het verlanglijstje van Plantema. In plaats van een louter zakelijke opsomming van de albatrossoorten te brengen, netjes taxonomisch gerangschikt, verkoos de auteur zijn ervaringen in een aparte stijl te brengen. Maar dit heeft hem niet weerhouden om voor elke soort de veldkenmerken, verspreiding, populatieaantallen, broedgegevens en bedreigingen te vermelden. Elke soort wordt kort ingeleid en locaties waar de diverse soorten waar te nemen zijn worden toegelicht met inbegrip van hun bereikbaarheid. De auteur is bijzonder gul in tekst en beeldmateriaal. Het aanbod aan adembenemende foto's is indrukwekkend, de aankoopprijs is zeer gering en een deel van de opbrengst van de verkoop van het boek gaat naar The Albatross Taskforce van BirdLife International.
Zie ook https://pbase.com/otto1/albatrosses
Walter Belis
Meesters G., 2020. Vogels in de Lage Landen
Meesters G., 2020. Vogels in de Lage Landen, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 238 blz., ISBN 978 90 2157 505 6, € 27,50. Leden Natuurpunt € 24,75 Bestel hier
Na Vogels kijken, de 101 beste tips en De 101 mooiste vogelkijkgebieden wordt in dit boek nogmaals aandacht geschonken aan de vogelsoorten die in onze contreien waarneembaar zijn. Gert Meesters heeft aandacht voor typische kenmerken, geluiden en de leefomstandigheden van de verschillende soorten en hij zet ook alle bedreigingen nog eens op een rijtje. Gelukkig somt hij ook op wat er kan gedaan worden om deze bedreigde soorten uit hun benarde situatie te halen, soms met weinig middelen en zonder al te grote investeringen. De soorten worden telkens gekoppeld aan een natuurgebied in Nederland of Vlaanderen. Het Vlaamse luik is verzorgd door Natuurpunt. De QR-codes verwijzen naar de soortbesprekingen met onder meer geluidsopnames van roep en zang. Met deze originele aanpak vormt deze publicatie een uitnodiging voor wie de eerste stappen wil zetten naar het "vogels kijken" zonder meteen overweldigd te worden door een lijvige determinatiegids.
Walter Belis
Hilbers D. et al, 2020. Crossbill Guides: Provence and Camargue
Hilbers D., Swinkels C. & Vliegenthart A., 2020. Crossbill Guides: Provence and Camargue - France, Crossbill Guides Foundation, Arnhem, 256 blz, ISBN 978 94 9164 816 8. Het boek wordt verdeeld door KNNV Uitgeverij, Zeist. € 29,95. Natuurpunt leden 26,95 . Bestel hier
Wat natuur betreft heeft de Provence in Zuid-Frankrijk ontzaglijk veel te bieden. De regio strekt zich uit van net geen 2000 meter hoogte (Mont-Ventoux en Montagne de Lure) tot aan de Middellandse Zee. Dit hoogteverschil staat automatisch garant voor een immense biodiversiteit. In het Provençaalse binnenland is de Grand Canyon du Verdon een absolute must, zeker voor wie van redelijk dichtbij gieren wil waarnemen. Verder zijn Les Alpilles en het Massif des Maures niet te versmaden. De laatste locatie is wellicht het grootste bosgebied van de Provence en de Alpilles staan dan weer borg voor Blauwe Rotslijster en Aasgier. Dat wat het aspect vogels betreft want door de geologische verscheidenheid is de flora ook best een reis waard. De Camargue weet een unieke fauna en flora te verzoenen. De Camargue oefent op veel vogelaars een magische kracht uit. Dit uitgestrekte natuurgebied in Zuid-Frankrijk behoort dan ook tot de beste vogelgebieden in Europa. Door de ligging in de monding van de Rhône – deze machtige rivier omarmt letterlijk de Camargue - en de vermenging van zout, brak en zoet water is hier in de loop der tijden een unieke flora ontstaan. De vogelrijke moerassen van de Camargue staan in schril contrast met de woestijnachtige steenvlakte van de Crau of de uitgestrekte plateaus van Valensole of Sault. Het is dan ook vanzelfsprekend dat elke habitat een uitgebreide soortenrijkdom aan insecten, vlinders, amfibieën en reptielen te bieden heeft. Deze nieuwe Crossbillguide biedt de mogelijk het uitgestrekte gebied systematisch te verkennen en te ontdekken aan de hand van 25 routes en 20 extra spots. Daarnaast brengen de auteurs uitgebreide beschrijvingen van landschap, geologie, geschiedenis, fauna en flora en leveren ze tips om zelf dieren en planten te vinden.
Walter Belis
Roulin A., 2020. Barn Owls, Evolution and Ecology
Roulin A., 2020. Barn Owls, Evolution and Ecology, Cambridge University Press, Cambridge, 298 blz., ISBN 978 1 10716 575 5, £ 44.99 of ± € 55,50.
Met zijn kenmerkende hartvormige gezichtsschijf, een verenkleed dat wit is op de buik en bruin met gele spikkels op de rug en vleugels, is de Kerkuil heel gemakkelijk te herkennen. Zijn poten zijn bevederd tot aan de klauwen. Zijn vleugelveren hebben een zachte rand en een dons dat geluid absorbeert, zodat hij geluidloos vliegt en zo zijn prooien, voornamelijk kleine knaagdieren, kan verrassen. Deze roofvogel is zeer nuttig op het platteland, ondanks zijn slechte reputatie in het verleden. Zijn verontrustende, doordringende blik, zijn krassende kreten en zijn nachtelijke activiteit op zolders en in klokkentorens maakten goedgelovige mensen bang en de kerkuil werd beschouwd als een onheilsbode. Om dit onheil af te wenden, werd hij tot nog niet zo lang geleden gedood en vastgenageld op de deuren van schuren. De fascinatie voor de soort en zijn rol in het volksgeloof zijn universeel verspreid, door de geschiedenis heen. Hoe koloniseerde deze uil de wereld? Welke aanpassingen hebben deze vogelsoort zo succesvol gemaakt? Hoe heeft de Kerkuil gereageerd op de groeiende impact van menselijke verstoring? Alexandre Roulin, professor aan de Universiteit van Lausanne, beantwoordt deze vragen en nog vele andere. Hij beschrijft de evolutieperspectieven van de soort op wereldschaal, heeft aandacht voor de ecologie en het gedrag. Het boek behandelt onderwerpen zoals reproductie, fysiologie, sociale interacties, kleurvariaties en wereldwijde verspreiding. Het boek van Roulin bundelt de resultaten van meer dan 150 jaar onderzoek naar de Kerkuil. De auteur is erin geslaagd om theoretische concepten en onderzoeksresultaten in een gemakkelijk leesbare tekst te presenteren. Alexandre Roulin deelt zijn fascinatie voor deze vogel en moedigt in deze prachtig geïllustreerde publicatie ook de bescherming en het behoud van de soort op wereldschaal aan. Ondanks het zeer wetenschappelijke karakter is dit boek zeer toegankelijk voor het grote publiek, maar dat is ook de bedoeling van de auteur en de uitgever. Dit belet niet dat dit naslagwerk ook de interesse zal wekken van onderzoekers en studenten die zich toeleggen op ornithologie en zich meer specifiek bezighouden met diergedrag, ecologie, biologie, behoud en evolutie van soorten. Dit boek zal uiteraard zowel vogelaars als natuurliefhebbers aanspreken.
Walter Belis
Kooijmans J.L. & van der Kolk E., Minigids Roofvogels van Nederland en België
Kooijmans J.L. & van der Kolk E., Minigids Roofvogels van Nederland en België, KNNV in samenwerking met Vogelbescherming Nederland, Zeist, ISBN 978 90 5011 712 8, 14 blz., € 6,95.
Roofvogels zijn tot de verbeelding sprekende dieren die heel wat harten sneller doen slaan. Dat geldt niet alleen voor de prooien waarop ze jagen... Een buizerd, een uil of een sperwer van dichtbij spotten geeft een kick en creëert bij de meeste vogelkijkers een gelukzalig gevoel, ook al heeft men deze ervaring al menig maal meegemaakt. Sommige roofvogels kan je regelmatig zittend op een tak of een paaltje waarnemen maar meestal zie je ze in een glimp overvliegen. Het herkennen van het vliegbeeld en de voornaamste kenmerken worden dan essentieel voor de determinatie. Deze bescheiden publicatie kan je al aardig op weg helpen. Deze minigids beperkt zich immers tot de 17 roofvogelsoorten van Nederland en België, waaronder de Steppenkiekendief, een schaarse doortrekker. Je kan de handige gids (10 x 21 cm) in je binnenzak opbergen en overal op het terrein meenemen, zelfs in barre weersomstandigheden want de gids is gelamineerd en waterafstotend. De zoekkaart, de duidelijke afbeeldingen en de details over leefgebied en voorkomen vormen begin- en eindpunt van de determinatie die wellicht succesvol verloopt. Deze gids sluit naadloos aan bij de Minigids vogels van Nederland en Belgie (KNNV uitgeverij, 2019) waarin 200 soorten beschreven staan.
Walter Belis
Hayman P. & Hume R., 2020. Hayman's vogelgids
Hayman P. & Hume R., 2020. Hayman's vogelgids, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 320 blz., ISBN 978 90 2157 535 3, € 17,50.
De vogelzakgids van Peter Hayman en Rob Hume is intussen al lang ingeburgerd bij ornithologen. Iedereen bezit hem en neemt hem mee op het terrein. Net als de vorige uitgaven is deze uitgave een praktijkgids. Bij deze publicatie wordt er optimaal naar gestreefd om elke soort zo volledig en zo veelzijdig mogelijk af te beelden op de meest doeltreffende manier. Voor het determineren van vogels is het zien van één enkel kenmerk vaak onvoldoende. Daarvoor is een totaalindruk nodig die wordt bekomen door een combinatie van vorm, formaat, verenkleed, gedrag... Bij de illustraties is getracht deze vele verschillende aspecten zo goed mogelijk weer te geven. Alle afgebeelde vogels zijn volwassen exemplaren tenzij uitdrukkelijk anders weergegeven. Mannetjes en vrouwtjes worden alleen apart afgebeeld als ze uiterlijk verschillend zijn. De tekst verschaft alle informatie die niet in de illustraties kon verwerkt worden zoals geluid en bijzonder gedrag. Verder komen daar de verspreiding, geschatte aantallen en trekgegevens aan bod. Veel informatie wordt gegeven via symbolen. Aangezien ornithologie een druk beoefende bezigheid geworden is, beantwoordt deze gids opvatting aan de klassieke veldgidsen.
Walter Belis
De Jonge M., 2020. De Zeearend in Nederland - in 15 jaar naar 15 paar
De Jonge M., 2020. De Zeearend in Nederland - in 15 jaar naar 15 paar, KNNV Uitgeverij, Zeist, 160 blz.,, ISBN 978 90 5011 736 4, € 24,95.
In het verleden kwam de Zeearend in grote aantallen voor in Europa. In de 20ste eeuw kregen de populaties harde klappen. Deze imposante roofvogel werd her en der systematisch bejaagd en vergiftigd, omdat hij de reputatie meekreeg eenden- en ganzen te lusten. Naast de bejaging raakte ook het leefgebied van de Zeearend versnipperd als gevolg van een bevolkingstoename en wegeninfrastructuur. Intensieve en grootschalige landbouw en het gebruik van pesticiden namen elke overlevingskans weg. De Zeearend verdween in Nederland als broedvogel. Het gebruik van pesticiden is sterk verminderd in Europa en beschermingsmaatregelen maakten Nederland weer aantrekkelijk. Maar zo'n vaart liep het toch ook niet. Het werd wachten tot 2006 om opnieuw een broedgeval te kennen, dit keer in de Oostvaardersplassen. Dat was de bekroning van veel geduld en voorbereidend werk. Reeds vanaf 1970 waren al af en toe Zeearenden als potentiële broedvogels in Nederland gesignaleerd. Het bleef geruime tijd bij één tot vier wintergasten, dikwijls jonge en onervaren vogels die op zijn vroegst in oktober arriveerden en op zijn laatst in maart vertrokken. In 2004 kregen de Oostvaardersplassen in één klap vijf Zeearenden op bezoek en in 2005 besloot een paar er te overzomeren. Een jaar later werd een indrukwekkend nest gebouwd en werd er ook succesvol gebroed. Eén jonge Zeearend verliet het nest bij het begin van de zomer. In 2016 telde Nederland 15 broedparen. In deze monografie doet Martijn het ganse verhaal uit de doeken. De auteur, fotograaf, publicist en reisleider, volgt deze roofvogelsoort al drie decennia lang. Hij bezocht verscheidene Europese landen waar de Zeearend al langer broedt en publiceerde hierover verschillende artikels en verslagen. Met boeiende foto’s en actuele informatie brengt hij het verhaal van de Zeearend in het dichtbevolkte Nederland in beeld. De soort concentreert zich hoofdzakelijk in de Oostvaardersplassen en de IJsseldelta. De Jonge bespreekt onder meer ook prooi- en nestboomkeuze, ontwikkelingen van de soort, risico’s en vooruitzichten op Europees niveau. Het boek bevat 200 foto’s waarvan 80% in Nederland gemaakt.
Walter Belis
Meesters G. 2019. Vogels kijken, de 101 beste tips
Meesters G., 2019. Vogels kijken, de 101 beste tips, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 160 blz., ISBN 978 90 215 7360 1, € 20.
Een vogelkijker wordt je gaandeweg, met vallen en opstaan. Het is vanzelfsprekend dat je niet vanaf het begin elk vogelgeluid kan thuisbrengen of dat je een vogel herkent aan het silhouet of vliegbeeld. Daar is ervaring voor nodig en die kan je opdoen. Een goede gids is een niet te versmaden hulpmiddel. in Vogels kijken wordt uitgelegd welke verrekijker je best aanschaft, hoe de vogelordes en -families geordend zijn, waar en wanneer je best vogels gaat kijken en welke soorten aan bepaalde habitats gebonden zijn en hoe je leert determineren. Met deze informatie in het achterhoofd verhoog je meteen de waarnemingskansen. Je leert snel soorten herkennen die eigen zijn voor strand, bos, heide of weide en je weet op de duur welke soorten in welk seizoen waarneembaar zijn in onze contreien. Op slag ga je ook vertrouwd geraken met vliegbeelden en silhouetten. Vogels waarnemen gaat een lonende bezigheid worden.
Walter Belis
Ebbinge B. 2019. Rottumerplaat. Verboden eiland in de Waddenzee.
Ebbinge B., 2019. Rottumerplaat, Verboden eiland in de Waddenzee, Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 288 blz., ISBN 978 90 450 3019 7, € 24,99.
De oudere generatie herinnert zich Rottumerplaat als het eiland waar in 1971 twee Nederlandse schrijvers, Godfried Bomans en Jan Wolkers, na elkaar een paar weken verbleven, met elke dag een uurtje radiocontact als enige band met de rest van de wereld. De heren reageerden totaal verschillend op de natuur waaraan ze tijdelijk waren overgeleverd. Bomans raakte de kluts kwijt en Wolkers werd voor altijd een waddenmens. Vanaf 1833 ontstond ten westen van Rottumeroog een zandplaat. Omstreeks 1860 was die zo groot en zo hoog, dat er duintjes op kwamen. het nieuwe eiland kreeg de naam Rottumerplaat. Na 1950 werd er een stuifdijk gemaakt op Rottumerplaat, door Rijkswaterstaat. Die dijk werd aangelegd omdat er plannen waren om van Rottumerplaat een werkeiland te maken voor inpoldering van de Waddenzee. Het eiland had begin 2000 een oppervlakte van ongeveer 1000 hectare. Rottumerplaat is een belangrijk rust- en voedselgebied voor vogels van strandvlakten: Drieteenstrandloper, Bonte Strandloper en Strandplevier. Op Rottumerplaat en Rottumeroog broeden ook grote aantallen kustvogels: Eidereend, Bergeend, Noordse Stern, Visdief, Dwergstern en Bontbekplevier. De Grote Stern vestigde zich in 1996 als broedvogel op Rottumerplaat en in 1998 waren er 2335 paren van deze vrij zeldzame vogel. Rottumerplaat is het gehele jaar gesloten voor publiek. Rottumerplaat, Rottumeroog en het wad ten zuiden ervan zijn vanaf 2005 een referentiegebied voor de Waddenzee, waar geen visserij is. De natuurlijke ontwikkeling wordt jaarlijks onderzocht. Elke vijf jaar kijken biologen of het gebied zich anders ontwikkelt dan de rest van de Waddenzee. In Rottumerplaat beschrijft Barwolt Ebbinge nauwgezet, gevat en zeer levendig zijn bezoeken aan het natuurreservaat. Je krijgt gewoon zin om er naar toe te gaan, maar dat mag niet. Gelukkig maar.
Walter Belis
Penteriani V. & del Mar Delgado M., 2019. The Eagle Owl
Penteriani V. & del Mar Delgado M., 2019. The Eagle Owl, Poyser, (Bloomsbury), London, 368 blz., ISBN 978 1 4729 0067 8, £ 60 of ± € 70.
Deze schitterende monografie is een eerbetoon aan de grootste roofvogel van het West-Palearctische gebied. De Oehoe maakte tot op heden het onderwerp uit van verschillende studies in tijdschriften maar de meeste zijn geografisch beperkt. De soort verdiende beter. De taak van het schrijven van een monografie toevertrouwen aan deze twee auteurs was op voorhand een garantie op succes. Vincenzo Penteriani is zonder enige twijfel "de" Oehoe-specialist Hij bestudeerde gedurende meer dan 20 jaar deze soort in al haar aspecten en dit in Frankrijk, Italië en het zuiden van Finland. Naast zijn gigantische ervaring en kennis is hij een getalenteerde fotograaf. Voor het schrijven van deze monografie werd hij bijgestaan door Maria del Mar Delgado. Haar interesse gaat uit naar evolutieve en gedragsecologie. Haar onderzoek heeft vaak een multidisciplinair en synthetisch karakter. De auteurs hebben in dit naslagwerk zowat alle beschikbare kennis over deze soort gebundeld. Kennis die verworven werd over het ganse verspreidingsgebied. Daarbij hebben ze zich vaak kunnen beroepen op hun eigen onderzoek. Na een beschrijving van de verschillende rassen komen verspreiding en populatiedichtheden aan bod. De soort is lange tijd vervolgd geweest en in Europa heeft de daling van de konijnenpopulatie in de voorbije eeuw de soort aardig parten gespeeld. Intussen heeft de Oehoe zich overal hersteld en doet de soort het uitstekend. Ook het dieet komt ruimschoots aan bod. De Oehoe beperkt zich helemaal niet tot kleine zoogdieren en vogels. De lijst van aangetroffen prooidieren is indrukwekkend en houdt enkele verrassingen in. De auteurs bestudeerden ook de intraspecifieke interacties met andere vogelsoorten. Het hele reproductieverhaal wordt gedetailleerd uit de doeken gedaan maar ook de voornaamste doodsoorzaken. Door zijn omvang is de Oehoe geregeld het slachtoffer van elektrocuties. De territoria van Oehoe's zijn soms moeilijk te lokaliseren maar voor onze ervaren auteurs was het een peulschil om de Oehoe's gedurende jaren te volgen en te bestuderen. Het is verbazend dat deze indrukwekkende roofvogel de menselijke aanwezigheid niet schuwt, jaagt in de buurt van vuilnisbelten en zelfs op gebouwen broedt. Zoals hoger vermeld, blijft er geen enkel aspect onbesproken. ook de passages over het opvoeden van de jongen, de verspreiding na het broedseizoen, het gedrag binnen de home range en visuele en vocale communicatie hebben ons uitermate geboeid. Dit naslagwerk is bijzonder wetenschappelijk maar tevens vlot leesbaar. De auteurs hebben zich gebaseerd op meer dan 1300 referenties die in de literatuurlijst vermeld staan.
Walter Belis
Mackrill T. 2019. Ospreys
Mackrill T., 2019. Ospreys, Bloomsbury, London, 128 blz., ISBN: 978 1 4729 5603 3, £ 12.99 of ± € 15.
Een Visarend die een vis uit het water plukt is wellicht één van de meest populaire beelden die we onthouden van deze soort, waarvan niemand trouwens de technische vaardigheden zal onderschatten. De gewoonte om geregeld in visvijvers prooien te gaan halen, werd weinig geapprecieerd en heeft in Groot-Brittannië voor een sterke achteruitgang gezorgd. Meer nog, het samengaan van het verdwijnen van zijn geliefkoosde habitats en de menselijke vervolging hebben de soort op een bepaald moment in het UK van de kaart doen verdwijnen. Dankzij beschermingsmaatregelen heeft de Visarend zijn natuurlijke territoria weer veroverd in de loop van de laatste decennia. Dit tot grote vreugde van ornithologen en fotografen. Dit aspect en nog veel meer kan u ook ontdekken in Ospreys: the revival of a global raptor van Alan F. Poole (Johns Hopkins University Press, 2019). Een uitstekend naslagwerk, maar toch hebben we een boontje voor het bescheiden boek van Tim Mackrill. De tekst van Mackrill is toegankelijker. De auteur behandelt alle biologische en ecologische aspecten van de Visarend en verschaft ons een overzicht van de verstandhouding tussen roofvogel en mens door de eeuwen heen. De Visarend heeft zich voortdurend weten aan te passen en dat maakte van hem een geduchte jager. Ospreys is exhaustief zonder in details te vervallen. Mackrill behandelt eveneens de migratie en vat de resultaten samen van de meest recente onderzoeken inzake opvolging per satelliet. Het mooi geïllustreerde boekje van Mackrill geeft in een notendop een degelijk totaalbeeld van deze prachtige roofvogel.
Walter Belis
Hume et al 2019. British Birds, a pocket guide
Hume R., Still R., Swash A., Harrop H. & Tipling D., 2019. British Birds, a pocket guide, Princeton University Press, Princeton, 272 blz., ISBN 978 0 69118 167 7, £ 9.99 of ± € 10,50.
Deze fotogids, zonder al te hoge ambities, wil eenvoudigweg een beknopte inleiding zijn voor de herkenning van de 246 meest waargenomen soorten in Groot-Brittannië en Ierland. Het objectief werd alvast bereikt en het lijdt geen twijfel dat deze gids zich ook leent voor gebruik op het Europese vasteland voor de herkenning van soorten die uw tuin bezoeken of welke men waarneemt tijdens een wandeling. De gids is geïllustreerd met honderden foto's die de vogels in hun diverse verenkleden tonen. Het boek, bedacht en geschreven door een ploeg ervaren ornithologen, behandelt de meest courante soorten, alsook een dertigtal regelmatig op doortrek waargenomen soorten. Deze gids is in zekere zin een verkorte versie van Britain’s Birds: An Identification Guide to the Birds of Britain and Ireland, verschenen in 2016 bij dezelfde uitgever en samengesteld door dezelfde ploeg. Alleen behandelde dit naslagwerk ook minder courante soorten en was het met 560 bladzijden ook veel lijviger. De ondertitel a pocket guide neemt bij deze uitgave van in het begin alle twijfel weg.
Walter Belis
Howell S. & Zufelt K. 2019. Oceanic Birds of the World, A Photo Guide
Howell S.N.G. & Zufelt K., 2019. Oceanic Birds of the World, A Photo Guide, Princeton University Press, Princeton, 360 blz., ISBN 978 069117 501 0, £ 27 of ± € 31.
Alleen al door het feit dat ze een groot deel van hun leven op volle zee doorbrengen, behoren oceaanvogels tot de meest opmerkelijke, de meest fascinerende maar ook de minst bekende. Dit brengt identificatieproblemen met zich mee omdat veel soorten op elkaar lijken en het moeilijk is om zich een goed beeld te vormen van een vogel vanaf een bewegende boot. Deze veldgids verhelpt grotendeels dit euvel omdat hij gebaseerd is op ervaringen uit eerste hand, opgedaan gedurende decennia door doorwinterde ornithologen. De tekst is duidelijk en bevat interessante tips, alsook recente informatie die de determinatie vereenvoudigt. De tekst beschrijft het vliegbeeld, de variatie in verenkleed gerelateerd aan leeftijd en rui, het seizoensgebonden voorkomen, trekroutes enz. Het boek wordt aangevuld met meer dan 2200 kleurenafbeeldingen die met zorg zijn gekozen. De teksten bij de illustraties geven de belangrijkste kenmerken weer, waardoor vergelijking met andere soorten mogelijk is. De algemene inleiding behandelt de vele recente ontwikkelingen in de taxonomie van zeevogels, deze gegevens zijn ook verwerkt in de monografieën waarin de verschillende soorten aan bod komen. Elke groep soorten heeft ook recht op een inleidend overzicht waarin de belangrijkste identificatie-uitdagingen worden uitgelegd en geïllustreerd door duidelijke vergelijkingen vergezeld van foto's. In totaal worden meer dan 270 soorten beschreven.
Walter Belis
Gorman G. 2018. Woodpeckers
Gorman G., 2018. Woodpeckers, Bloomsbury, London, 128 blz., ISBN 978-1-4729-5118-2,£ 9.99 of ± € 12.
Het boek Woodpeckers is een schitterende en toegankelijke inleiding tot de spechtensoorten die aanwezig zijn in Groot-Brittannië. Het gaat om de Groene Specht, welke we geregeld op het gazon aantreffen; Grote Bonte Specht, een vaste klant aan de voedertafel; Kleine Bonte Specht, waarvan de populatie helaas in dalende lijn gaat en de Draaihals, die men in het UK tijdens de doortrek waarneemt. De bij ons ook voorkomende Zwarte en Middelste Bonte Specht ontbreken dus. Gerard Gorman, spechtenspecialist bij uitstek, bespreekt deze vier soorten in geuren en kleuren: anatomie, voedsel, nestgewoonten, het emblematisch geroffel... Hij onderzoekt de verhouding tot de mens door de eeuwen heen en heeft aandacht voor de aanwezigheid wereldwijd van spechten in folklore, mythen, volksgeloof. Verder vertelt hij waar en hoe we het meeste kans maken om deze spechtensoorten waar te nemen.
Walter Belis
Wijnhoven 2019. De Turkse Tortel
Wijnhoven H., 2019. De Turkse tortel, Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 206 blz., ISBN 978 90 450 4036 3, € 22,99.
De Turkse Tortel is een kleine, slanke grijze duif met een opvallend zwart nekbandje. Ze staat bekend voor haar enorme expansie in Europa in de 20ste eeuw. In enkele decennia heeft ze het volledige continent veroverd. De eerste exemplaren werden in het begin van de jaren 1950 in onze contreien opgemerkt en vanaf toen ging het bijzonder snel. Elk jaar werd bijna een verdubbeling van de populatie vastgesteld. De Turkse Tortel veroverde ook Engeland en in de Verenigde Staten en Canada wordt de soort weldra verwacht. De dieren komen bij ons nu vooral voor in tuinen en zijn opvallend mak, wat ze ook kwetsbaar maakt. Ze leven van zaden en bessen en komen in het voorjaar en zomer vooral in koppeltjes voor. Hay Wijnhoven schreef in 2017 reeds een prachtige monografie over de Merel. Ditmaal steelt de Turkse Tortel de show. In deze monografie gaat hij dieper in op de leefgewoonten van deze sierlijke tuinbezoeker.
Walter Belis
Toms 2019. Garden birds
Toms M., 2019. Garden Birds, William Collins, London, 454 blzp., ISBN 978 0 90 816475, £ 35 of ± € 41.
Dit boek is niet de zoveelste vulgariserende publicatie over tuinvogels en de manier waarop we ze kunnen aantrekken. Neen, dit lijvig naslagwerk is van de hoogste ornithologische en wetenschappelijke plank. Zes hoofdstukken zijn gewijd aan de ecologie van 'uw' tuin en de gevleugelde bezoekers. We stellen vast dat alsmaar meer groene ruimte wordt opgeofferd en natuurreservaten kunnen dit verlies niet altijd compenseren. Tuinen creëren een nieuwe groene ruimte en dragen op hun beurt bij tot de biodiversiteit in een stedelijke omgeving. De vogels die onze tuinen bezoeken zijn bij de de belangrijkste, zichtbare componenten van die stedelijke biodiversiteit. Velen onder ons proberen vogels in hun tuin aan te lokken. In dit boek legt Mike Toms uit waarom bepaalde soorten al dan niet uw tuin bezoeken en hoe ze dit doen. Zijn ze alleen geïnteresseerd in de voedertafel of overnachten ze er ook? Waarom kiezen ze die tuin uit en laat een andere hen onverschillig? De verstedelijking is gekoppeld aan de bevolkingstoename. Dit zal in de toekomst een invloed hebben op de beschikbare groene ruimte. Tuinen zullen in belang toenemen en meer en meer vogelsoorten zullen tuinvogels worden. De meeste tuinbezitters met interesse voor vogels beschouwen zich niet als ornithologen. Toch gaan ze vogels aantrekken omdat deze wezens hen boeien en omdat ze een steentje willen bijdragen tot het behoud van de avifauna. Meteen is de eerste stap naar de ornithologie gezet. Sommige tuin-vogelkijkers nemen nu reeds deel aan wetenschappelijke projecten die ons toelaten een beter inzicht te verwerven in de wijze waarom en waarop vogels geïnteresseerd zijn in onze tuinen, die ogenschijnlijk veel te bieden hebben, te oordelen naar de vastgestelde verscheidenheid aan tuinvogels. Dit en veel meer wordt door Mike Toms op een wetenschappelijke manier benaderd en uit de doeken gedaan. Het boek wordt afgesloten met een uitgebreid portret van de Britse tuinvogels en hun verspreiding.
Walter Belis
Palatitz et al. 2018. The Blue Vesper, Ecology and conservation of the Red-footed Falcon
Palatitz P., Salt S. & Fehevari P., 2018. The Blue Vesper, Ecology and conservation of the Red-footed Falcon, MME, Budapest, 240 blz., ISBN 978 615 80925 4 8, £ 45 of ± € 51.
Gewild of niet, met de leisteen blauwe kaft en de fel oranje schutbladen heeft het boek al iets weg van de Roodpootvalk Falco vespertinus die het onderwerp uitmaakt van deze monografie. In het Hongaars wordt de soort Kék vércse genoemd maar, geef toe, Blue Vesper klinkt toch poëtischer als titel. Bovendien vinden we er de wetenschappelijke naam in terug, een knipoogje naar het gedrag van deze sierlijke roofvogel, die laag boven de grond jagend, probeert vogels te verrassen. Vervolgens verzamelen de valken, soms in grote aantallen in de avondschemering, om gezamenlijk de nacht door te brengen. Dit naslagwerk is het resultaat van een Europees natuurproject dat werd gehouden in Hongarije en Slovakije. Dit heeft de auteurs niet weerhouden om ook gegevens over Servië, Roemenië en het Transsylvanisch bekken, dat de brug vormt tussen de populaties van Centraal en Oost-Europa, in het werk op te nemen. Vermits het boek door verschillende auteurs geschreven werd en vervolgens uit het Hongaars naar het Engels vertaald werd, is de vlotte leesbaarheid gegarandeerd. De 24 korte maar boeiende hoofdstukken puilen uit van informatie over gedrag, ecologie en status van deze roofvogel. De nadruk werd gelegd op het behoud van de soort, meer bepaald de maatregelen die reeds getroffen zijn of kunnen genomen worden om kleine, bedreigde populaties aan de westelijke grens van het Oost-Europese broedgebied te vrijwaren. In verschillende landen werden reeds stappen ondernomen om kleine beboste zones, die uitermate geschikt zijn als broedgebied, te beschermen. Ook trek en overwintering komen aan bod in het boek. Satellietgegevens tonen de indrukwekkende verplaatsingen van de soort tussen hun Europese broedgebieden en de rest van Europa. Prachtige foto's, die soms een dubbele pagina in beslagnemen, smukken de publicatie op en tonen deze roofvogel in al zijn glorie. Kaarten en grafieken vullen de tekst aan.
Walter Belis
Carter & Powell 2019. The Red Kite's Year
Carter I. & Powell D., 2019. The Red Kite's Year, Pelagic Publishing, Exeter, 230 blz., ISBN 978 1 78427 200 5, £ 25 of ± € 28.
Deze buitengewoon aangenaam geschreven en goed gedocumenteerde monografie, schetst een nauwkeurig portret van de rode wouw. Maar liefst twaalf van de in totaal 16 hoofdstukken gaan specifiek over de soort; de vier overige behandelen meer algemene thema's die uiteraard betrekking hebben op deze dagroofvogel. We vernemen in dit boek onder meer dat de rode wouw in de 15e eeuw van bescherming genoot. Als straatruimer was hij immers onontbeerlijk. De rode wouw heeft inderdaad een vrij gevarieerd dieet waarin achtergelaten aas niet ontbreekt. Naarmate de straten in de steden zuiverder werden, werd voedsel er schaarser en de soort was er meteen niet meer welkom. De neerwaartse spiraal werd voor goed ingezet in het begin van de 17e eeuw. Aan het einde van de 19e eeuw bleven er nog enkele koppels over in afgelegen delen van Wales. Na een absoluut dieptepunt in de jaren 1930 kwam de bescherming van de soort heel langzaam op dreef. De auteurs leggen in deze publicatie uit hoe de populatie van Wales aangroeide van een dertigtal paren in 1980 tot ongeveer 60 in 1990. Het herintroductieplan, waar Ian Carter persoonlijk aan deelnam, werd in verscheidene delen van Engeland, Schotland en Ierland opgestart maar het succes was zeer ongelijk op de verschillende plaatsen waar de soort opnieuw werd uitgezet. Erger nog, de vervolging hield niet overal op. Ze komt aan bod in het hoofdstuk "threats and problems". Eirapers plunderen nog steeds horsten en aanvaringen met hoogspanningskabels zijn schering en inslag. De auteurs snijden nog andere netelige onderwerpen aan. Hebben voedertafels in gebieden, waar natuurlijk voedsel maar een korte periode van het jaar beschikbaar is zin? Wat zijn de voor- en nadelen van het bijvoederen in stadsparken en tuinen?...
Walter Belis
Cambodia Bird Guide Association 2019. Birds of Cambodia
Cambodia Bird Guide Association et al., 2019. Birds of Cambodia, Lynx Edicions, Barcelona, 290 blz., ISBN 978 84 16728 21 3, € 40.
Cambodja is een klein land, gelegen in een intertropische klimaatzone, ingesloten tussen Thailand, in het noorden en het westen, en Vietnam, in het oosten. Cambodja bestaat grotendeels uit een licht heuvelachtig landschap. Het is duidelijk dat het gebrek aan echt reliëf enerzijds een beperking inhoudt en anderzijds een rijkdom aan soorten, eigen aan wetlands en graslanden, garandeert. Onder hen zijn er de Reuzenibis en de Witschouderibis. Ze zijn al even zeldzaam als enkele gierensoorten waaronder de iconische Indische Oorgier. Deze zeldzaamheden zijn het onderwerp van een voortdurende internationale inspanning voor natuurbehoud. Hoe het ook zij, De avifauna van Cambodja is tot nu toe relatief onbekend gebleven. Aan het einde van de jaren zestig werd een voorlopige lijst van ongeveer 400 soorten opgesteld, maar deze werd nooit gepubliceerd. In de daaropvolgende volgende dertig jaar verhinderde de politieke situatie van het land elk ornithologisch onderzoek en pas halverwege de jaren negentig konden de studies worden hervat. Ze richtten zich eerst op bedreigde watervogelsoorten die men aantreft in de vele wetlands van het land, waaronder het Tonlé Sapmeer dat ongeveer 7,5% van het land beslaat en een unieke ecosysteem vormt. Deze habitat alleen al is uniek en onontbeerlijk voor het voortbestaan van vele bedreigde soorten. Sindsdien zijn verschillende studies uitgevoerd door diverse verenigingen in de vier windstreken van het koninkrijk. Ze hebben bijgedragen tot een betere kennis van de verspreiding en de aanwezigheid van soorten die leven in bossen, aan kusten, rivieren en in de Cambodjaanse weilanden. Deze gids behandelt 629 soorten wat de exhaustiviteit van het naslagwerk beklemtoont. Cambodja, drie keer kleiner dan Frankrijk, herbergt bijna evenveel soorten als gans Europa. Hiervan staan ongeveer 40 soorten op de rode lijst van wereldwijd bedreigde soorten. Deze prachtige veldgids biedt een perfecte inleiding tot de indrukwekkende avifaunistische diversiteit van Cambodja. Wie een harde kaft verkiest boven een soepele, geplastificeerde moet € 45 neertellen.
Walter Belis
Beintema A., 2019. De bergeend
Beintema A., 2019. De bergeend, Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 176 blz., ISBN 978 90 450 3942 8, € 24,99. Ledenprijs Natuurpunt € 22,5 Bestel hier
De bergeend is een kleurrijke verschijning aan de kusten van West-Europa alsook aan sommige kusten van de Middellandse Zee. Maar ook in het binnenland is de bergeend vaak te zien. Nederland telt zelfs één van de dichtste populaties in Europa. De determinatie van de soort kan niet eenvoudiger. De bergeend heeft een rode knobbel op zijn snavel (alleen bij mannetjes). De kop en de hals zijn zwart, de veren zijn wit met hier en daar een paar zwarte strepen. Verder heeft de bergeend een bruine band om zijn hals. De poten zijn vleeskleurig en de snavel rood. De bergeend houdt qua formaat het midden tussen een gans en een eend. Vandaar dat men deze halfgans in het Duits Brandgans noemt. Een andere merkwaardigheid is dat deze eend in konijnenholen broedt. U merkt al dat de bergeend veel te verbergen heeft. In deze aangenaam geschreven monografie vertelt Albert Beintema ronduit over deze iconische vogel, die het goed stelt. De laatste decennia stijgen overal in Europa de populaties. Dat heeft de soort aan de steeds betere bescherming te danken en dat heeft ze ook verdiend.
Walter Belis
Rodts J., 2019. De slimste vogelgids
Rodts J., 2019. De slimste vogelgids, - Alle 192 broedvogels van België en Nederland, Uitgeverij Houtekiet, Antwerpen, 440 blz., ISBN 978 90 8924 749 0, € 29,99.
Op het vlak van vogeldeterminatiegidsen moesten we ons in illo tempore tevredenstellen met een vertaling van 'de' Peterson. Later werd de markt opengegooid en werd het aanbod aangevuld met de Tirions vogelgids van Ferguson-Lees en Willis, Vogels van Europa (Thieme) van Perrins en Attenborough, Vogels van Europa van Lars Jonsson en een ander 'Zweeds product', de ANWB vogelgids van Europa van Svensson, Mullarney en Zetterström. De 'Jonsson' ging de concurrentie aan met de Peterson, die het gebruik van pijltjes om de voornaamste determinatiekenmerken aan te duiden, als pluspunt behield. In de gids van Svensson, aanvankelijk ook een Tirion-product, zijn de illustraties preciezer dan bij zijn landgenoot maar Mullarney en Zetterström tonen van elke soort heel veel vliegbeelden terwijl het formaat (20,5 x 14,5 cm) het niet toelaat de illustraties tot hun recht te laten komen. De uitgevers hadden dit snel begrepen en Tirion bracht reeds in 2001 het werk op groot formaat uit maar dat nam je dan weer niet mee in je rugzak. Gaandeweg werden ook meer en meer fotogidsen uitgebracht. Deze "slimste vogelgids" combineert foto's én pijltjes. Het ideaal voor de beginnende of minder ervaren vogelkijker, maar ook handig voor wie eenvoudigweg aandacht schenkt aan vogels die tijdens een wandeling worden waargenomen. De vogelgids van Jan Rodts beperkt zich tot de broedvogels van België en Nederland, vandaar dat 'maar' 192 regelmatige broedvogelsoorten besproken worden. Ruim voldoende om mee aan de slag te gaan en ervaring op te bouwen. Vermits deze soorten vaak ook in andere Europese landen aanwezig zijn, is deze gids een ideale reisgenoot. Het begrip 'regelmatige broedvogel' houdt hier in dat de soort sinds 1900 in minstens tien aaneengesloten jaren met zekerheid in België en/of Nederland gebroed heeft. Soorten die in opmars zijn en sporadisch broeden, en verwilderde populaties werden niet opgenomen. Exoten zijn dan weer een klasse apart: uitsluitend de soorten die reeds gedurende lange tijd ingeburgerd zijn, zoals Fazant, Halsbandparkiet en Grote Canadese Gans zijn in deze veldgids opgenomen. Origineel is dat de vogels niet volgens de één of andere taxonomie gerangschikt zijn. Deze is toch onderhevig aan discussie en een beginner heeft daar geen kaas van gegeten. De soorten staan gerangschikt volgens grootte (gemeten van de snavelpunt tot staartpunt). Op de tijdlijn kan je aan de hand van kleuren aflezen wanneer de balts en nestbouw plaatsvindt, wanneer de eieren gelegd worden en niet-vliegvlugge jongen in het nest aanwezig zijn, wanneer de jongen verzorgd worden en uiteindelijk vliegklaar zijn. De foto's zijn schitterend en haarscherp met een opzettelijk wazig gemaakte en gezuiverde achtergrond. Telkens als het verenkleed van mannetje en vrouwtje van een soort verschillend is, geeft de bovenste foto op die pagina het mannetje weer, de onderste het vrouwtje. Linksboven in de foto's staat dan ook het symbool ♂ of ♀ afgebeeld. Indien er in de foto's geen symbolen afgebeeld zijn, betekent dit dat beide geslachten er hetzelfde uitzien. Deze veldgids brengt geen uitvoerige soortenbeschrijving. Vermits het boek tot doel heeft een hulpmiddel op het terrein te zijn, werd het tekstgedeelte bewust beknopt gehouden. Het bevat achtergrondinformatie over habitatvoorkeur, nest- en broedgedrag, trek- of standvogel. De slimste vogelgids is niet de zoveelste publicatie die beschikbaar is. Hij onderscheidt zich door de originele aanpak, de bewuste keuze van de behandelde soorten en zijn didactische (meer)waarde. De verklarende woordenlijst en de registers van Nederlandse, Latijnse, Franse, Engelse en Duitse namen geven aan dit stevig uitgegeven naslagwerk een extra toets. Laat ons toe op te merken dat de titel zeer ambitieus is. Terecht trouwens, want "slim" heeft hier de betekenis van intelligent en dit laatste adjectief staat dan weer voor begrijpelijk, bevattelijk, doordacht, pienter, scherpzinnig… Dat al deze kenmerken van toepassing zijn op de algemene aanpak van de auteur hebben we reeds uitvoerig toegelicht en dat maakt dat deze gids ook garant staat voor (door)groeimogelijkheden. Vogels determineren leer je met vallen en opstaan, met gissen en vergissen. Wanneer je bij de determinatie meteen gewezen wordt op de belangrijkste kenmerken worden de faalkansen beperkt gehouden en ga je snel(ler) kennis en ervaring opdoen. De titel is dan ook terecht gekozen want wie ambitieus is, wil vlug hogerop geraken.
Walter Belis
Mu-Chi Hsiao & Cheng-Lin L. 2017. A field Guide to the Birds of Taiwan
Mu-Chi Hsiao & Cheng-Lin L. 2017. A field Guide to the Birds of Taiwan, Wild Bird Society of Taïpei, Taïpei, 416 blz., ISBN 978 986 05 5019 1, £ 39.95 of ± € 51.
Om de verscheidenheid aan vogels van Taiwan beter te begrijpen, moet men eerst de geografie van het land onder de loep nemen. Taiwan ligt aan de westkust van de Stille Oceaan, ongeveer 160 km verwijderd van de zuidoostkust van China, tussen Japan en de Filippijnen. Het land is ongeveer 400 km lang van noord naar zuid en meet 150 km op het breedste punt. Met een oppervlakte van 36.000 vierkante kilometer is Taiwan de helft zo groot als Sri Lanka. Het land telt 1000 km kustlijn en ligt op een migratieroute die Zuidoost-Azië met Australië verbindt en die jaarlijks door verscheidene miljoenen vogels gevolgd wordt. Een enorme bergketen stijgt tot 3.998 m boven de zeespiegel en herbergt het nationaal natuurpark van Yushan. De 15 belangrijkste toppen van meer dan 3.500 m hoogte vormen de ruggengraat. Deze bergrug leunt dicht aan bij de oostkust, waar de lagere hellingen de zee raken. In het westen dalen ze af naar een enorme vruchtbare dichtbevolkte landbouwvlakte, waar de meeste van de meer dan 20 miljoen inwoners gehuisvest zijn. Wetlands aan de westkust zijn zeer belangrijke rust- en overwinteringsgebieden voor duizenden migrerende watervogels en de vele geïsoleerde en onbewoonde eilanden voor de kust trekken verscheidene pelagische soorten aan die er slapen en broeden. De lange isolatie van Taiwan sinds de ijstijd heeft veel endemische soorten en tientallen endemische ondersoorten gecreëerd. Dit boek behandelt meer dan 670 soorten van de 684 die tot nu toe zijn geregistreerd in Taiwan en op de omliggende eilandjes, waaronder 27 endemische soorten en 56 endemische ondersoorten. Deze veldgids is voorzien van prachtige illustraties die seizoensgebonden verschillen in het verenkleed, leeftijd, geslacht en ondersoorten weergeven. De 190 kleurkaarten vullen de bijgewerkte verspreidingskaarten en de niet te beknopte en zeer informatieve tekst aan. Deze beperkt zich niet alleen tot een beschrijving die de identificatie moet mogelijk maken, maar behandelt ook verschillende aspecten van de vogelbiologie, zoals habitat en geluid. Deze nieuwe gids, die voor het eerst in 2014 in het Chinees verscheen, is een waardevolle aanvulling op het reeds beschikbare aanbod van veldgidsen voor deze regio.
Walter Belis
Coulson J.C., 2019. Gulls.
Coulson J.C., 2019. Gulls, William Collins, London, 478 blz., ISBN 978 0 00 820142 5, ± € 67.
De meeuw is een vertrouwd beeld aan zee en - door zijn typische silhouet - een van de best herkenbare vogelsoorten. Aangezien sommige meeuwensoorten regelmatig het binnenland bezoeken, raken we eraan gewend en de meeste mensen stellen geen vragen meer over hun gedrag en de levensgewoonten van deze zeevogels. John C. Coulson brengt hier verandering in met een compleet overzicht van 9 verschillende soorten. De lezer zal al begrepen hebben dat dit boek geen determinatiegids is. Er komen wereldwijd meer dan 50 soorten meeuwen voor en verscheidene hebben zich goed aangepast aan het leven in stedelijke gebieden en bijgevolg ook aan de menselijke nabijheid. Maar er zijn ook minder bekende soorten die een veilige afstand respecteren tegenover strandliefhebbers. In een eerste hoofdstuk beantwoordt de auteur de netelige vragen van de taxonomie en de classificatie van meeuwen. Sinds Linnaeus, die alle zeemeeuwen onder het geslacht Larus classificeerde, is er veel veranderd. Vervolgens heeft de lezer recht op negen hoofdstukken, die elk gewijd zijn aan een soort. Elk van hen beschrijft de verspreiding, de ecologie en het gedrag, evenals de aanpassing aan de menselijke aanwezigheid. In het elfde hoofdstuk bespreekt Coulson zeldzame soorten die reeds waargenomen werden in Groot-Brittannië en Ierland. Het twaalfde behandelt de verschillende methoden die worden gebruikt bij het monitoren en bestuderen van meeuwen. In de laatste twee hoofdstukken gaat de auteur eerst in op het fenomeen stadsmeeuwen en vervolgens op het beheer ervan want deze vogels zorgen ook voor overlast. Hoewel het boek al een voorkennis van de verschillende soorten veronderstelt, bieden de vele kleurenfoto's de mogelijkheid om een idee te krijgen van de variatie in verenkleed binnen elke soort.
Walter Belis
Kirwan et al, 2019. Birds of the West Indies.
Kirwan G.M., Levesque A., Oberle M., Sharpe C.J., 2019. Birds of the West Indies, Lynx & BirdLife International Field Guides, Lynx Edicions, Barcelona, 400 blz., ISBN 978 84 16728 17 6, € 48.
De Antillen vormen een uitgestrekte archipel in de Caribische Zee, gaande van Florida tot voor de kust van Venezuela, uitgesmeerd over meer dan 3500 km. Toeristische plaatjes tonen ons voornamelijk paradijselijke stranden, in het groen badende rivieren en uiteraard het dolce far niente bij een glaasje rum. De Antillen staan echter ook bekend om hun indrukkende biodiversiteit. Elk eiland herbergt zijn endemische soorten maar door de gunstige geografische ligging worden de eilanden ook aangedaan door dwaalgasten uit Noord- en Zuid-Amerika en zelfs door Europese soorten die de Atlantische oceaan oversteken. Op het vlak van vogelgidsen over deze prachtige regio zijn we al altijd verwend geweest. Toch is er geen sprake van een overaanbod. Gooi vooral uw "oude" gidsen nog niet weg. De endemische soorten zijn blijvers en bovendien betekent elke nieuwe publicatie een herziening van en een aanvulling op de bestaande avifauna's. In deze gids wordt aandacht geschonken aan de ruim 700 vaste soorten en de ruim 190 endemische, die verspreid over 115 eilanden, behorend tot 27 verschillende landen en territoria voorkomen. De gedetailleerde teksten bevatten informatie over habitat, status, voorkomen (in tijd en ruimte) en verspreiding, typische veldkenmerken van het verenkleed, verwante soorten… Bij elke soort staat een QR-code die verwijst naar complementair audiovisueel materiaal op de website www.lynxeds.info. Enkele pagina's verschaffen informatie over klimaat en de diverse habitats. Voor de uitgestrekte regio worden 29 hotspots toegelicht.
Walter Belis
Dubois & Rousseau, 2019. De 22 levenslessen die vogels ons leren.
Dubois Ph. J. & Rousseau E., 2019. De 22 levenslessen die vogels ons leren, Over moed, reisplezier, liefhebben en kwetsbaarheid, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 176 p., ISBN 978 90 2157 264 2, € 15. Ledenprijs € 13,5
Onderzoekers hebben de impact van vogelgeluiden op ons welzijn bestudeerd en hun invloed op onze gemoedstemming, aandacht en creativiteit gemeten. Ze kwamen tot de conclusie dat we positief reageren op vogelzang. We weten nog niet alles over de psychologische effecten van vogelgeluiden bij mensen, maar één ding is zeker: tijd doorbrengen in de natuur kan heilzaam zijn voor mensen uitgedrukt in termen van welzijn en welbevinden. Dit boek leert ons om te observeren en te luisteren naar de natuur om ons heen. Het is niet alleen de zang van vogels die ons kalmeert. Door het gedrag van vogels te bestuderen kunnen we ons drukke leven ontvluchten. Dit boek is een filosofisch handboek bedoeld voor het grote publiek. Het leert ons, aan de hand van 22 kleine levenslessen, een leven te leiden dat geïnspireerd is door vogels. Cicero had geen ongelijk toen hij zei dat wijsheid de kunst van het leven is en dat vogels deze wijsheid wonderbaarlijk beheersen.
Walter Belis
Brown et al., 2019. Vogelsporen
Brown R., Ferguson J., Lawrence M. & Lees D., 2019. Vogelsporen, Vogels vinden en herkennen, ook al zie of hoor je ze niet, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 348 blz., ISBN 978 90 2157 3038, € 25. Ledenprijs € 22,5. Bestel hier
Vaak heel discreet laten vogels in onze omgeving tekenen van hun aanwezigheid achter. Onopvallend en soms bijna onzichtbaar, blijken ze een onschatbare bron aan informatie te bevatten voor diegenen die ze kunnen vinden en... lezen". Deze gids leert je om elk spoor te interpreteren: voetafdrukken, nesten, etensresten, braakballen, uitwerpselen, veren en schedels. De technieken om ze te vinden en vervolgens te meten en te verklaren, zijn in detail gepresenteerd. Met veel diagrammen, tekeningen, foto's en tabellen wordt het eenvoudig om de informatie in de praktijk toe te passen. We zijn Kosmos Uitgevers bijzonder dankbaar dat zij dit onontbeerlijke naslagwerk, waarvan de eerste, originele versie reeds in 1987 verscheen, nu opnieuw in het Nederlands uitgeeft nadat Tirion Natuur het naslagwerk reeds onder de vleugels had genomen. Een oerdegelijke en ongeëvenaarde klassieker krijgt hierdoor nieuw leven ingeblazen. Het iets kleiner formaat maakt de gids alleen maar praktischer om mee te nemen op het terrein.
Walter Belis
De Vos & Gobin, 2019. Veldgids vogeltrek
De Vos D. & Gobin S., 2019. Veldgids vogeltrek, KNNV Uitgeverij, Zeist, 320 blz., ISBN 978 90 501 1665 7, € 32,95. Natuurpunt winkel leden 29,65 euro.
De vogeltrek is misschien wel het meest fascinerende natuurfenomeen dat we kennen. In het voorjaar vliegen miljarden vogels van hun wintergebieden naar de broedgebieden en in het najaar doen ze dit in omgekeerde zin. Over het waarom ze dat doen en hoe ze het realiseren, kunt u elders terecht. Deze gids laat u toe optimaal te genieten van dit grandioze spektakel. Vogels herkennen is soms al een hele klus, maar vogels op naam brengen die hoog in de lucht overvliegen, zonder zich ergens neer te zetten, dat is nog andere koek. Het vliegbeeld en de geluiden zijn vaak de beste identificatiekenmerken want kleuren exact waarnemen op zo'n afstand is een bijna onmogelijke opdracht. Deze veldgids biedt uitstekend fotomateriaal en duidelijke sonogrammen die zeker en vast zullen helpen bij de herkenning. Als toemaatje vermelden de auteurs verspreidingskaarten met de broed- en overwinteringsgebieden die de vaak lange trekroute precies in kaart brengen. De geluiden zijn te beluisteren op de app BirdSounds Europe, te koop in de stores van Apple en Android. Bij de ene soort zal het vliegbeeld het nuttigst zijn, bij een andere dan weer het geluid. Daarom is het bijzonder handig om gebruik te maken van deze uitgebreide app, die een aparte collectie opnames bevat die direct toegang bieden tot de geluiden die in de Veldgids Vogeltrek worden beschreven. De app bevat (op het moment van schrijven) bijna 2000 verschillende geluiden van 413 Europese vogelsoorten. En in de toekomst zal dit aanbod nog worden uitgebreid. De app Birdsounds Europe is beschikbaar voor Apple- én Android-toestellen.
Walter Belis
Reyt & Legay, 2019. Observer les oiseaux des Pyrénées
Reyt S. & Legay Ph., 2019. Observer les oiseaux des Pyrénées, Editions Ouest-France, Rennes, 168 blz., ISBN 978 2 8177 0664 1, € 12,90.
Met dit boek kunt u de vogels beter leren kennen die waar te nemen zijn in de Pyreneeën, van de Atlantische Oceaan tot de Middellandse Zee. De Pyreneeën bestaan uit een mozaïek van zeer gevarieerde landschappen. Deze verscheidenheid ligt aan de basis van een uitzonderlijke rijkdom, zowel bij broedvogels als bij soorten die er op doortrek worden waargenomen. De Pyreneeën vormen een indrukwekkende barrière, die de vogels over hun migratieroute kruisen. Enkele doorsteekplaatsen zijn goed bekend bij vogelaars en de telposten zijn altijd goed bezet. In dit boek worden meer dan 250 soorten behandeld en 41 beschreven routes bieden de kans optimaal uw verblijf te benutten en vogels te observeren, het hele jaar door. Deze praktische gids (12,7 x 21 cm) past gemakkelijk in je rugzak. U zult in deze publicatie natuurlijk de imposante roofvogels ontdekken, zonder wie de bergen wel leeg lijken, maar ook de mediterrane grasmussen, de soorten die daar een oponthoud inlassen tijdens de migraties, verschillende soorten eigen aan de bergtoppen en ook hoenderachtigen, zonder de watervogels te vergeten die men in de buurt van de kust aantreft. Philippe Legay en Sylvain Reyt, twee bescheiden maar ervaren natuuronderzoekers, hebben met deze leuke observatiegids de Pyreneeën extra in kijker geplaatst.
Walter Belis
Birkhead T., 2019. De fantastische meneer Willughby: de eerste echte ornitholoog
Birkhead T., 2019. De fantastische meneer Willughby: de eerste echte ornitholoog, Atlas Contact, Utrecht/Antwerpen, 366 p., ISBN 978 90 450 3805 6, € 34,99.
De naam van Francis Willughby (1635-1672) is nauw verbonden met deze van John Ray (1627-1705), bij wie hij als student zijn opleiding genoot aan de school van Sutton Coldfield en aan het Trinity College te Cambridge. In 1662, reisden ze samen de Engelse westkust af waar ze zich toelegden op het broedgedrag van zeevogels. Tussen 1663 en 1666, verkenden ze Europa en meer bepaald Nederland, Duitsland, Zwitserland en Italië. In Napels ging elk zijn eigen weg en Willughby keerde naar zijn vaderland terug, na een ommetje via Spanje. Eénmaal terug thuis in Groot-Brittannië, rees bij Ray en zijn discipel het idee om de resultaten van hun onderzoek uit te geven, maar Willughby overleed tijdens de voorbereiding van het werk. Vervolgens gaf Ray de Ornithologiae libri tres van Willughby in 1676 uit, gevolgd, twee jaar later, door een Engelstalige versie. Dit naslagwerk wordt vaak als het begin van de wetenschappelijk onderlegde ornithologie in Europa beschouwd. Het boek heeft inderdaad de taxonomie zeer ingrijpend gewijzigd doordat heel veel aandacht werd besteed aan anatomische kenmerken om tot een nieuw klasseersysteem te komen. Met de vragen die Willughby naar voor schoof, was hij lang vooruit op zijn tijd. Zijn bevindingen én zijn aanpak zijn nu nog steeds actueel. In de eeuwen die daarop volgden, heeft de reputatie van Ray meer bekendheid verworven, waardoor Willughby in de schaduw kwam te staan. In dit naslagwerk krijgt Willughby de eer en de aandacht die hij verdient. Tim Birkhead neemt ons mee op een denkbeeldige reis ten tijde van Karel II van Engeland. We belanden in een periode waarin nog geen duidelijk klasseersysteem van planten en dieren bestaat, een tijdperk waarin figuren als Willughby moesten knokken om hun theorieën aan de man te brengen. Aan de hand van reisdagboeken en notities van tijdgenoten is Birkhead er in geslaagd deze prachtige biografie te schrijven. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het voorbereidende werk tien jaar in beslag heeft genomen maar het resultaat is verbluffend. Het is alsof het leven en werk van Willughby onder de microscoop gelegd werden.
Walter Belis
Romberg J., 2019. De magie van vogels, het geluk hebben om vogels te mogen observeren,
Romberg J., 2019. De magie van vogels, het geluk hebben om vogels te mogen observeren, HarperCollins, Amsterdam, 304 blz., ISBN 978 94 027 0251 4, € 21,99.
Vroeger was – al dan niet intensief - vogels kijken voorbehouden voor mensen die tijd zat hadden. We denken aan rijke renteniers, baronnen… Wat recenter behoorden tot deze categorie ook de fervente, ietwat bizarre 'observeerders' gehuld in een camouflagepak. Zij liepen stilzwijgend, soms ook minachtend aan onze neus voorbij en verborgen zich in een schuilhut om er, na verloop van tijd, al even zwijgzaam weer uit te komen en te verdwijnen. Tegenwoordig is vogels kijken gelukkig voor iedereen toegankelijk geworden. De jaarlijkse tuinvogeltelling van Natuurpunt is bijzonder populair en aan toegankelijke vogelgidsen is absoluut geen gebrek. Integendeel, heel recent kwam Het dwarse vogelboek op de markt en in september verschijnt de Slimste vogelgids, de spreekwoordelijke kers op de taart voor een laagdrempelige kennismaking. We kijken naar vogels niet alleen om zoveel mogelijk soorten te kunnen aanvinken maar ook om hun gedrag te bestuderen. De steeds van plaats wisselende vogels zijn niet alleen rustgevend voor onze geest, het observeren scherpt onze zintuigen. Bovendien brengen de natuur en het wriemelende vogelvolkje rust in ons hectisch leven. Kijken en luisteren naar vogels kan wellicht een bezoek aan de dokterspraktijk voorkomen. De magie van vogels beschrijft de persoonlijke ervaringen van Johanna Romberg, journalist en amateur-ornitholoog en het bevat ontelbaar veel wetenswaardigheden die misvattingen uit de wereld helpen en menig vogelleven zullen redden.
Walter Belis
Woldhek S., 2019. Het dwarse vogelboek, angsthazen, showpikken en andere vogels
Woldhek S., 2019. Het dwarse vogelboek, angsthazen, showpikken en andere vogels, Uitgeverij Podium, Amsterdam 176 blz., ISBN 978 90 5759 966 8, Natuurpunt winkel 29,99 euro, leden 27 euro
Als je tegenwoordig in een gespecialiseerd ornithologisch tijdschrift een artikel leest over een bijzondere waarneming dan is de tekst vast en zeker geïllustreerd met foto's waarop een legertje natuurfotografen in aangepaste camouflagekledij te zien is. Ze staan als verstijfd door hun peperdure telescoop naar een onooglijk klein schepsel te gluren. Met de sociale media is het niet verwonderlijk dat een zeldzame gast in een mum van tijd een schare ornithologen op de been brengt. Maar kunnen deze vogelkijkers zich nog verwonderen over een alledaagse soort? Siegried Woldhek, ooit nog in de jaren 1980 directeur van Vogelbescherming Nederland geweest, betwijfelt het stellig. Vogelkijkers die je woonkamer doorkruisen omdat een Zwartkeellijster in de tuin aan een appel pikt, het beeld staat nog op het netvlies gebrand. Woldhek hecht veel meer aandacht aan de verwondering die je beleeft bij het kijken naar of het beluisteren van vogels. De kleuren, het gedrag… het maakt hem enthousiast. De auteur ontwikkelde zelfs een nieuwe taxonomie. Hij heeft het o.a. over vechtersbazen, witogen, narcisten, gelovigen, rijdansers, grauwgoed… met de bijhorende wetenschappelijke namen: pugnatoridae, leucopteridae, narcistidae, fidelidae, processionidae, pumilionidae... Wat we hoger beschreven is uiteraard een karikatuur van het vogelkijken, maar toch ook een beetje realiteit. In Het dwarse vogelboek heeft de auteur zijn allermooiste vogelfoto’s verzameld die hij in Nederland en op zijn vele reizen maakte. Ze zijn voorzien van ironische én leerzame commentaren die vele vogelliefhebbers zullen verrassen en enthousiasmeren. Niet alleen inhoudelijk is het boek dwars ook door het formaat maar dit komt de foto's ten goede.
Walter Belis
Knaus e.a. 2019. Atlas des oiseaux nicheurs de Suisse 2013-2016, Distribution et évolution des effectifs des oiseaux en Suisse et au Lichtenstein
Knaus P., Antoniazza S., Wechsler S., Guélat J., Kéry M., Strebel N. & Sattler T., 2019. Atlas des oiseaux nicheurs de Suisse 2013-2016, Distribution et évolution des effectifs des oiseaux en Suisse et au Lichtenstein, Station ornithologique suisse, Sempach, 648 blz., ISBN 978 3 85949 010-9, 88 CHF of ± € 77,60. Bestellen kan via internet: www.vogelwarte.ch/shop.
Gedurende vier jaar hebben meer dan 2000 vrijwilligers hun waarnemingen verzameld. Het resultaat is deze volumineuze atlas voor Zwitserland en Lichtenstein. Het naslagwerk brengt een geactualiseerd overzicht van de huidige verspreiding van de broedvogelsoorten, de dichtheden, de aantallen, rekening houdend met de hoogte. In een land waar de hoogteverschillen variëren van 193 meter boven de zeespiegel tot 4634 m, is de hoogtevermelding van primordiaal belang. Het feit dat 39% van de Zwitserse broedvogels in 2010 reeds op de Rode lijst stonden en dat 16% andere soorten potentieel bedreigd zijn, wijst er op dat er een probleem is en dat verscheidene habitats bedreigd zijn. Na de jaren 1950 hebben de belangrijkste wijzigingen, ten gevolge van de intensivering van de landbouw, zich voorgedaan in de laagst gelegen delen van het land. Deze tendens heeft zich de laatste 20 jaar verdergezet in het middelgebergte en op de hoogste delen. Het zijn hoofdzakelijk vogelsoorten die in de vlakte broeden die getroffen zijn. De weergave van de huidige stand van zaken van de avifauna geeft uitstekend weer hoe het gesteld is met een onze relatie tot de natuur en het landschap. Als we bovendien kunnen vergelijken met gegevens van de laatste twee tot zes decennia wordt het nog interessanter. Deze atlas biedt deze mogelijkheid en wint daardoor in belangrijkheid. Het naslagwerk vormt meteen een solide basis voor natuurbeschermers en al wie betrokken is bij het nemen van maatregelen om de inheemse broedvogelsoorten, en hun habitats, van Zwitserland en het Prinsdom Lichtenstein beter te beschermen. Deze atlas, behandelt 249 soorten en ondersoorten, hij bevat 345 foto's, meer dan 1400 verspreidingskaarten en 341 diagrammen. Het aantal broedvogelsoorten is constant gebleven als we de periode 1993-1996 vergelijken met 2013-2016 maar de dichtheden van verschillende soorten zijn verminderd. Dit soort van actuele thema's, die tot nadenken stemmen, worden aangekaart in 46 syntheseteksten. De atlas kan integraal online geraadpleegd worden in het Duits, Frans en Italiaans. Binnenkort is ook een Engelstalige versie in PDF-formaat verkrijgbaar.
Walter Belis
Kwak e.a. 2018. Bedreigde vogels in Nederland
Kwak R., van Beusekom R., Foppen R., Louwe Kooijmans J. & de Pater K., 2018. Bedreigde vogels in Nederland, Vogels van de Rode Lijst in hun leefgebied, KNNV Uitgeverij, Zeist, 176 blz., ISBN: 978 90 5011 668 8, € 21,95. Natuurpunt Winkel Ledenprijs € 19,75 Bestel hier
Voor ons heeft Nederland altijd een voorbeeldfunctie vervuld als het om natuurbescherming- en behoud gaat. De Europese landen waar natuurbeleving zo intens wordt ervaren, zijn op één hand te lellen en dat levert zelfs voor een onhandige schrijnwerker geen telprobleem op. Nochtans is niet alles rozengeur en maneschijn bij onze buren. Elf vogelsoorten dreigen er te verdwijnen, waaronder Woudaap, Kwak en Velduil. Zomertortel zou het eerste slachtoffer worden. Volgens Vogelbescherming Nederland is deze soort sinds de jaren vijftig al met 90 procent achteruitgegaan. Niet alleen de dalende populatie baart zorgen, vooral de snelheid waarmee die soort nu achteruit gaat, is angstaanjagend. Er zijn nu nog 1200 tot 1400 paren die in Nederland broeden. Naast de opgesomde soorten zitten ook Korhoen, Dwergmeeuw, Draaihals, Grauwe Gors, Grauwe Kiekendief en Kuifleeuwerik in nauwe schoentjes. Vermits dit boek aandacht schenkt aan soorten die op de Rode en de Oranje Lijst staan, worden veel meer soorten besproken, alsook hun leefgebieden. De Oranje Lijst bevat soorten die dreigen op de Rode Lijst te komen. De auteurs bespreken niet alleen broedvogels maar ook doortrekkers en wintergasten. Ze willen ons niet opzadelen met een schuldgevoel. Ze schetsen de huidige situatie en leggen uit wat we kunnen doen om vogels (beter) te beschermen. De suggesties zijn gerangschikt per landschapstype gaande van kust en duin, zoet water en moeras, heide en hoogveen, bos, boerenland tot stedelijk gebied. Het boek is mooi en rijkelijk geïllustreerd met foto’s, tekeningen, grafieken en verspreidingskaarten. De vergaande bewustwording en de zin voor initiatief is weer eens een pluim op de oranje hoed… zonder vogelveren weliswaar.
Walter Belis
Verbruggen M., 2018. De vallei van de Kleine Nete met De Zegge en de tijd van toen
Verbruggen M., 2018. De vallei van de Kleine Nete met De Zegge en de tijd van toen, 350 blz., in eigen beheer, € 55. Bestellen kan door overschrijving van dit bedrag op rekening nummer BE63 7360 4597 2408 van Annemie Verbruggen.
Voor de jongsten onder de lezers, zal de naam Marcel Verbruggen geen lichtje doen branden. De 'oudere' generatie daarentegen herinnert zich nog levendig zijn prachtige natuurdocumentaires die destijds door de BRT werden uitgezonden. Samen met Marc Sleen presenteerde hij het programma Allemaal Beestjes dat een grote impact heeft gehad op televisiekijkend Vlaanderen. In 1969 verleende Marcel Verbruggen zijn medewerking aan een uitzending, die uiteraard over vogels ging, maar tevens een aanklacht vormde tegen de onverantwoorde jacht en vogelvangst. De uitzending kreeg de naam S.O.S. Natuur en bleek een echt succes te zijn. Er was nog nooit zoveel respons gekomen op een documentaire als toen. De BRT werd nadien overstelpt door 'gele briefkaarten', telegrammen en brieven waarin de kijkers hun reacties kenbaar maakten. In de uitzending werd een gevoelige snaar beroerd en het lijdt geen twijfel dat S.O.S. Natuur mee de aanzet heeft gegeven tot de definitieve afschaffing van de vogelvangst in 1972. Meteen was de aanzet gegeven voor een hele reeks korte documentaires, onder dezelfde titel, die onder andere zouden gaan over stookolieslachtoffers, insecticiden, bedreigde reservaten, de Schelde en de loofbossen. Stuk voor stuk onderwerpen waarin zou gefocust worden op de bestaande bedreigingen voor de natuur en die ook in dit boek uitvoerig aan bod komen. Van 1958 tot 1994 filmde Marcel Verbruggen voor programma’s als Een land zoekt zijn evenwicht, Natuur wat doe je ermee, S.O.S. Natuur, Allemaal Beestjes en Leven en Laten Leven. Vóór zijn carrière als cineast was Verbruggen door René Verheyen gevraagd om fotomateriaal aan te leveren voor De Giervalk, een ornithologisch tijdschrift van het Koninklijk Natuurhistorisch Museum van België. In 1961 werd Verbruggen conservator van het natuurreservaat De Zegge in Geel, dat onder het beheer stond en staat van de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen, die eveneens de Antwerpse zoo beheert. Hij volgde Jos Cuypers op, de eerste conservator van het reservaat. Met Verbruggen aan het roer groeide de Zegge uit tot een volwaardig reservaat. Het natuurreservaat De Zegge, waar dit boek over gaat, is een overblijfsel van het 'Geels Gebroekt', ooit een 600 ha groot laagveengebied dat zich uitstrekte langs de Kleine Nete. In 1952 werd een deel van het Geels Gebroekt aangekocht door de KMDA. Door een ingrijpende kanalisatie van de Kleine Nete, ontwateringen en ruilverkavelingen ging een belangrijk deel van dit gebied verloren. De Zegge bleef gespaard. In 2009, ontving Marcel Verbruggen op 84-jarige leeftijd de eerste Groene Dwarsligger, naar aanleiding van de viering van 40 jaar Red de Voorkempen, een actiecomité dat hij zelf had opgericht in 1969. In 2018 werd hij benoemd tot ereconservator van De Zegge. Hij voelt zich op en top thuis in de vallei van de Kleine Nete die hij kent als zijn broekzak. In zijn strijd voor natuurbehoud heeft Verbruggen meermaals dwars gelegen maar altijd met een positieve oplossing in het achterhoofd. Met zijn onwrikbaar karakter was Verbruggen één van de eerste natuuractivisten van ons land. Hij opende de ogen van het grote publiek voor de teloorgang van de natuur. Verbruggen was vaak de redder in nood. In 1951 werden nog slechts 7 nesten van Zwarte Stern geteld op de militaire terreinen te Brecht en in 1953 geen enkel meer. Ten gevolge van de drooglegging van de vennen was de soort er verdwenen. Hetzelfde werd gevreesd voor de Kalmthoutse heide. Een reden temeer voor cineast Marcel Verbruggen "om zo vlug mogelijk een reeks fotografische opnamen van het prachtige moeraszwaluwtje te maken." (De Wielewaal 1954: 19). De schitterende foto’s in dit boek werden gerealiseerd door Marcels schoonzoon Luc Van Elsacker, ook dochter Annemie hielp bij de publicatie. De foto's tonen de enorm rijke fauna en flora. Met dit boek wordt het unieke landschap van graslanden, ruigtes, moerkuilen en elzenbroekbossen in beeld gebracht. Tegelijkertijd bevat het buitengewoon mooi geïllustreerde naslagwerk pittige en grappige anekdotes over feiten en kleurrijke personen en een heleboel kostbare informatie over volksgebruiken en tradities van deze prachtige streek. Marcel Verbruggen verhaalt de jacht, visserij, stroperij en ondoordachte beslissingen die het natuurgebied geen deugd hebben gedaan, denken we maar aan het droogleggen van broekgronden voor landbouwgrond. Door verstandige keuzes te maken op vlak van beheer en natuurbescherming zijn tal van planten- en diersoorten teruggekeerd. Met een monument van een cineast (1925°) werd in één klap ook een landschapsmonument vereeuwigd. Dit naslagwerk blikt terug op een rijk verleden maar vormt ook de basis voor een doordacht natuurbeheer in de nabije toekomst.
Walter Belis
Hofmann H., 2019. Vogels in en rond de tuin
Hofmann H., 2019. Vogels in en rond de tuin, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 256 blz., ISBN 978 90 2157092 1, € 15.
Dit boek is ideaal geschikt voor de beginnende vogelwaarnemer. Het beschrijft de 100 meest voorkomende vogelsoorten die men in de tuin en in de onmiddellijke omgeving kan waarnemen en bevat alle ingrediënten van een goede determinatiegids zonder al teveel in details te treden. Naast de grondige soortbeschrijving gaat Helga Hofmann dieper in op het gedrag, geluid, voedsel en legsel. Deze handige gids behandelt niet alleen de klassieke vogels uit de stads- of plattelandstuin met bescheiden afmetingen. Ook minder evidente tuingasten zoals Ransuil, Zwarte Specht, Blauwe Reiger, Draaihals, Halsbandparkiet, Sperwer, Havik, Roek, Steenuil, Krooneend, Ooievaar… hebben een plaats verworven in de gids waarvan de titel – "in en rond de tuin" - letterlijk moet worden genomen. Helga Hofmann heeft zich gespecialiseerd in dierenecologie en daarom leert ze ons via het gedrag vogels op te sporen in de tuin en de natuur. Bij elke soort wordt een gemakkelijk te herkennen determinatiekenmerk (zang, gedrag, uiterlijk…) vermeld. Dit boek kwam tot stand in samenwerking met Vogelbescherming Nederland en Natuurpunt.
Walter Belis
Dunne P. & Karlson K.T., 2018. Gulls simplified, A comparative Approach to Identification
Dunne P. & Karlson K.T., 2018. Gulls simplified, A comparative Approach to Identification, Princeton University Press, Princeton, 192 blz., ISBN 978 0 691 15694 1, £ 20 of ± € 23.
De herkenning van volwassen meeuwen is vaak moeilijk, laat staan deze van immature vogels. Dit komt in de eerste plaats omdat er binnen één soort duidelijke geografische varianten optreden en de ondersoorten niet altijd duidelijk te onderscheiden zijn. Daarom stellen ornithologen de laatste decennia regelmatig voor om ondersoorten tot aparte soort te verheffen maar daarmee is de klus nog niet geklaard. Deze fotografische determinatiegids brengt een vergelijkende aanpak van Noord-Amerikaanse meeuwensoorten. De auteurs hebben zich vooral toegelegd op de grootte, de lichaamsvorm, de structuur en de typische kenmerken van het verenkleed. Voor elke soort is een verspreidingskaart voorzien en wordt verspreiding en status toegelicht. Aan de hand van de talrijke foto's en de details die met pijltjes in de verf worden gezet, wordt het herkennen van immature, subadulte en volwassen vogels eenvoudiger en dit in alle verenkleden van het jaar. Daardoor is dit naslagwerk meteen een pak praktischer dan de meeste (algemene) vogelgidsen voor Noord-Amerika. Maar het blijft een moeilijke materie en dat zal blijken uit de 35 quizvragen die achteraan in het boek gesteld worden. Peter Dunne et Kevin T. Karlson zijn alvast in hun opzet geslaagd
Walter Belis
Darrell-Lambert D., 2018. Birdwatching London: all the best places to see birds in the capital
Darrell-Lambert D., 2018. Birdwatching London: all the best places to see birds in the capital, Safe Haven Books, London, 192 blz. 978 0 9932911 5 9, £ 12.99 of ± € 15.
Meer dan 300 verschillende vogelsoorten werden, gespreid over een gans jaar, reeds opgetekend in Londen. Sommige zijn voortdurend aanwezig andere komen er aan als dwaalgast uit Siberië of ten zuiden van de Sahara. Deze prachtig uitgegeven gids maakt een inventaris op van de beste plaatsen van de Britse hoofdstad om vogels waar te nemen. Het gaat om beboste of vochtige gebieden, industriële sites uit Groot-Londen. Wanneer u de 46 beschreven plekken bezoekt, maakt u veel kans om een steltkluut, een bruine kiekendief, zelfs een roerdomp of een slechtvalk waar te nemen. Het volledig in kleur uitgegeven boekje vermeldt ook welke periode het meest geschikt is om een maximum aan interessante waarnemingen te realiseren. De meeste foto's werden door de auteur gemaakt. De praktische informatie over de besproken plekken is bijzonder welkom. Zo vernemen we hoe de waarnemingsplaatsen met het openbaar vervoer bereikbaar zijn, of er toiletten in de omgeving aanwezig zijn en of er een mogelijk bestaat om zijn honger te stillen. Dit boekje vervangt uiteraard The Birds of the London Area van Rupert Hart-Davis (London Natural History Society, 1964) en Where to watch Birds in the London Area van Dominic Mitchell (Helm, 1997). De gids is eveneens veel praktischer (in formaat) en minder zwaar dan The London Bird Atlas (The London Natural History Society, 2017) waarvan de kleine verspreidingskaartjes een onduidelijke verzameling van puntjes zijn die ons niet veel wijzer maken, tenzij men de Britse hoofdstad kent als zijn broekzak.
Walter Belis
Craik R. & Quý Minh L., 2018. Birds of Vietnam
Craik R. & Quý Minh L., 2018. Birds of Vietnam, Lynx Edicions, Barcelona, 400 blz., ISBN 978 84 16728 10 7, € 45.
Binnen Azië, behoort Vietnam tot de nieuwe, populaire, ornithologische bestemmingen. Niet zo verwonderlijk want met meer dan 900 soorten is het ook één van de boeiendste. Niet minder dan 19 soorten zijn endemisch, terwijl bijna 27 andere bijna uitsluitend in Vietnam voorkomen. Het aantal waarneembare soorten ligt in de buurlanden van Vietnam wellicht iets hoger maar met 19 puur inheemse soorten bijt Vietnam wel de spits af in dit deel van Azië. Merkwaardig aan de Vietnamese avifauna is ook dat sommige van deze endemische soorten tot voor het einde van de 20e eeuw onbekend waren voor de wetenschap. Andere soorten, zoals Kastanjeoorlijstergaai en Geelvleugellijstergaai, twee mysterieuze en inheemse soorten, werden nog maar recent ontdekt, na lang zoeken en bij gebrek aan geluidsopnamen. Heel deze verscheidenheid aan soorten staat opgesomd in deze terreingids, waarvan er trouwens twee versies bestaan. Voor € 45 heeft u de versie met een soepele geplastificeerde kaft, voor € 55 heeft u inhoudelijk dezelfde gids maar met een harde kaft. Het is duidelijk dat de uitgever heeft geopteerd voor een "meeneemversie" en een "boekenkastversie". Deze gids, die deel uitmaakt van een nieuwe reeks van Lynx Edicions en volgt op Birds of Thailand (2018), beschrijft 916 soorten waarvan een relatief hoog aantal endemisch of bijna inheems is, 2 geïntroduceerd zijn en 73 op doortrek worden waargenomen. Meer dan 1900 illustraties beschrijven de diverse soorten en ondersoorten en tonen de vogels in de vlucht, zowel mannetjes, vrouwtjes en juveniele vogels. Naast de 870 verspreidingskaartjes geeft de begeleidende tekst meer uitleg over status, habitat, gedrag, geografische variatie en geluid van elke soort. Bovendien worden ook soorten getoond die voor verwarring kunnen zorgen. Interessant voor wie zich in deze avifauna nog moet inwerken. Voor elke soort is er ook een QR-code die dan weer toegang verleent tot extra foto's, video's en geluidsopnames. De tekst bevat tevens de lokale namen. De gevolgde taxonomie is deze van de Handbook of the Birds of the World en BirdLife International. Deze gids bevat ook een lijst met wetenschappelijke, Engelse en Vietnamese namen. Als toemaatje bevat Birds of Vietnam een code die de mogelijkheid biedt een Checklist of the Birds of Vietnam (een PDF bestand) te downloaden. Deze lijst werd speciaal door de auteurs, Richard Craik en Lê Quý Minh, opgesteld. U kan op die manier uw waarnemingen aanvinken maar u treft er ook extra informatie aan over hotspots waar de meest gezochte soorten kunnen worden waargenomen. Men kan moeilijk beter op zijn wensen bediend worden.
Walter Belis
Bezzel E., 2019. 55 Irrtümer über Vögel.
Bezzel E., 2019. 55 Irrtümer über Vögel, Aula Verlag, Wiebelsheim, 304 p., ISBN 978 389104 819 1, € 19,95.
Wanneer we in gezelschap over vogels praten, merken we vaak dat onze gesprekspartners er soms meningen op nahouden die totaal onwaar zijn. En het zijn niet alleen de idioten die zoiets verkondigen, die vergissen zich ook op andere vlakken…. De mensen aan wie ik denk kunnen best als intelligent beschouwd worden en waarschijnlijk zijn ze dat ook. Maar van vogels weten ze weinig af. Veel van deze misvattingen zijn ontstaan uit het bijgeloof. Eksters stelen alles wat blinkt. Aalscholvers vissen rivieren en vijvers leeg en zwaluwen zijn vieze vogels. Aalscholvers eten vis maar eenmaal de buik gevuld is, houden ze op en voor de vissers blijft er voldoende over. Dat werd intussen wetenschappelijk aangetoond. Voor het opvangen van de uitwerpselen van nestelende zwaluwen zijn er tal van mogelijkheden. Nesten weghalen of vernietigen is totaal immoreel. Einhard Bezzel, toch wel één van de grootste ornithologen van onze tijd, heeft de bestaande literatuur grondig doorgenomen en populaire tradities en bijgeloof bestudeerd. In dit boek analyseert hij wat hij gelezen heeft en plaatst de ganse problematiek in het juiste daglicht. De auteur, beoefent de ornithologie al bijna 70 jaar en hij kent er alle facetten van. Hij is er in geslaagd om op een begrijpelijke en vlot leesbare manier de onnauwkeurigheden te ontmantelen en de vogels in ere te herstellen. Dit kan het gevleugelde volkje alleen maar ten goede komen.
Walter Belis
Knaus P. et al., 2019. Atlas des oiseaux nicheurs de Suisse 2013-2016, Distribution et évolution des effectifs des oiseaux en Suisse et au Lichtenstein
Knaus P., Antoniazza S., Wechsler S., Guélat J., Kéry M., Strebel N. & Sattler T., 2019. Atlas des oiseaux nicheurs de Suisse 2013-2016, Distribution et évolution des effectifs des oiseaux en Suisse et au Lichtenstein, Station ornithologique suisse, Sempach, 648 blz., ISBN 978 3 85949 010-9, 88 CHF of ± € 77,60. Bestellen kan via internet: www.vogelwarte.ch/shop.
Gedurende vier jaar hebben meer dan 2000 vrijwilligers hun waarnemingen verzameld. Het resultaat is deze volumineuze atlas voor Zwitserland en Lichtenstein. Het naslagwerk brengt een geactualiseerd overzicht van de huidige verspreiding van de broedvogelsoorten, de dichtheden, de aantallen, rekening houdend met de hoogte. In een land waar de hoogteverschillen variëren van 193 meter boven de zeespiegel tot 4634 m, is de hoogtevermelding van primordiaal belang. Het feit dat 39% van de Zwitserse broedvogels in 2010 reeds op de Rode lijst stonden en dat 16% andere soorten potentieel bedreigd zijn, wijst er op dat er een probleem is en dat verscheidene habitats bedreigd zijn. Na de jaren 1950 hebben de belangrijkste wijzigingen, ten gevolge van de intensivering van de landbouw, zich voorgedaan in de laagst gelegen delen van het land. Deze tendens heeft zich de laatste 20 jaar verdergezet in het middelgebergte en op de hoogste delen. Het zijn hoofdzakelijk vogelsoorten die in de vlakte broeden die getroffen zijn. De weergave van de huidige stand van zaken van de avifauna geeft uitstekend weer hoe het gesteld is met een onze relatie tot de natuur en het landschap. Als we bovendien kunnen vergelijken met gegevens van de laatste twee tot zes decennia wordt het nog interessanter. Deze atlas biedt deze mogelijkheid en wint daardoor in belangrijkheid. Het naslagwerk vormt meteen een solide basis voor natuurbeschermers en al wie betrokken is bij het nemen van maatregelen om de inheemse broedvogelsoorten, en hun habitats, van Zwitserland en het Prinsdom Lichtenstein beter te beschermen. Deze atlas, behandelt 249 soorten en ondersoorten, hij bevat 345 foto's, meer dan 1400 verspreidingskaarten en 341 diagrammen. Het aantal broedvogelsoorten is constant gebleven als we de periode 1993-1996 vergelijken met 2013-2016 maar de dichtheden van verschillende soorten zijn verminderd. Dit soort van actuele thema's, die tot nadenken stemmen, worden aangekaart in 46 syntheseteksten. De atlas kan integraal online geraadpleegd worden in het Duits, Frans en Italiaans. Binnenkort is ook een Engelstalige versie in PDF-formaat verkrijgbaar.
Walter Belis
Verbruggen M., 2018. De vallei van de Kleine Nete met De Zegge en de tijd van toen, 350 blz., in eigen beheer, € 55. Bestellen kan door overschrijving van dit bedrag op rekening nummer BE63 7360 4597 2408 van Annemie Verbruggen.
Voor de jongsten onder de lezers, zal de naam Marcel Verbruggen geen lichtje doen branden. De 'oudere' generatie daarentegen herinnert zich nog levendig zijn prachtige natuurdocumentaires die destijds door de BRT werden uitgezonden. Samen met Marc Sleen presenteerde hij het programma Allemaal Beestjes dat een grote impact heeft gehad op televisiekijkend Vlaanderen.In 1969 verleende Marcel Verbruggen zijn medewerking aan een uitzending, die uiteraard over vogels ging, maar tevens een aanklacht vormde tegen de onverantwoorde jacht en vogelvangst. De uitzending kreeg de naam S.O.S. Natuur en bleek een echt succes te zijn. Er was nog nooit zoveel respons gekomen op een documentaire als toen. De BRT werd nadien overstelpt door 'gele briefkaarten', telegrammen en brieven waarin de kijkers hun reacties kenbaar maakten. In de uitzending werd een gevoelige snaar beroerd en het lijdt geen twijfel dat S.O.S. Natuur mee de aanzet heeft gegeven tot de definitieve afschaffing van de vogelvangst in 1972. Meteen was de aanzet gegeven voor een hele reeks korte documentaires, onder dezelfde titel, die onder andere zouden gaan over stookolieslachtoffers, insecticiden, bedreigde reservaten, de Schelde en de loofbossen. Stuk voor stuk onderwerpen waarin zou gefocust worden op de bestaande bedreigingen voor de natuur en die ook in dit boek uitvoerig aan bod komen. Van 1958 tot 1994 filmde Marcel Verbruggen voor programma’s als Een land zoekt zijn evenwicht, Natuur wat doe je ermee, S.O.S. Natuur, Allemaal Beestjes en Leven en Laten Leven. Vóór zijn carrière als cineast was Verbruggen door René Verheyen gevraagd om fotomateriaal aan te leveren voor De Giervalk, een ornithologisch tijdschrift van het Koninklijk Natuurhistorisch Museum van België. In 1961 werd Verbruggen conservator van het natuurreservaat De Zegge in Geel, dat onder het beheer stond en staat van de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen, die eveneens de Antwerpse zoo beheert. Hij volgde Jos Cuypers op, de eerste conservator van het reservaat. Met Verbruggen aan het roer groeide de Zegge uit tot een volwaardig reservaat. Het natuurreservaat De Zegge, waar dit boek over gaat, is een overblijfsel van het 'Geels Gebroekt', ooit een 600 ha groot laagveengebied dat zich uitstrekte langs de Kleine Nete. In 1952 werd een deel van het Geels Gebroekt aangekocht door de KMDA. Door een ingrijpende kanalisatie van de Kleine Nete, ontwateringen en ruilverkavelingen ging een belangrijk deel van dit gebied verloren. De Zegge bleef gespaard. In 2009, ontving Marcel Verbruggen op 84-jarige leeftijd de eerste Groene Dwarsligger, naar aanleiding van de viering van 40 jaar Red de Voorkempen, een actiecomité dat hij zelf had opgericht in 1969. In 2018 werd hij benoemd tot ereconservator van De Zegge. Hij voelt zich op en top thuis in de vallei van de Kleine Nete die hij kent als zijn broekzak. In zijn strijd voor natuurbehoud heeft Verbruggen meermaals dwars gelegen maar altijd met een positieve oplossing in het achterhoofd. Met zijn onwrikbaar karakter was Verbruggen één van de eerste natuuractivisten van ons land. Hij opende de ogen van het grote publiek voor de teloorgang van de natuur. Verbruggen was vaak de redder in nood. In 1951 werden nog slechts 7 nesten van Zwarte Stern geteld op de militaire terreinen te Brecht en in 1953 geen enkel meer. Ten gevolge van de drooglegging van de vennen was de soort er verdwenen. Hetzelfde werd gevreesd voor de Kalmthoutse heide. Een reden temeer voor cineast Marcel Verbruggen "om zo vlug mogelijk een reeks fotografische opnamen van het prachtige moeraszwaluwtje te maken." (De Wielewaal 1954: 19). De schitterende foto’s in dit boek werden gerealiseerd door Marcels schoonzoon Luc Van Elsacker, ook dochter Annemie hielp bij de publicatie. De foto's tonen de enorm rijke fauna en flora. Met dit boek wordt het unieke landschap van graslanden, ruigtes, moerkuilen en elzenbroekbossen in beeld gebracht. Tegelijkertijd bevat het buitengewoon mooi geïllustreerde naslagwerk pittige en grappige anekdotes over feiten en kleurrijke personen en een heleboel kostbare informatie over volksgebruiken en tradities van deze prachtige streek. Marcel Verbruggen verhaalt de jacht, visserij, stroperij en ondoordachte beslissingen die het natuurgebied geen deugd hebben gedaan, denken we maar aan het droogleggen van broekgronden voor landbouwgrond. Door verstandige keuzes te maken op vlak van beheer en natuurbescherming zijn tal van planten- en diersoorten teruggekeerd. Met een monument van een cineast (1925°) werd in één klap ook een landschapsmonument vereeuwigd. Dit naslagwerk blikt terug op een rijk verleden maar vormt ook de basis voor een doordacht natuurbeheer in de nabije toekomst.
Walter Belis
2018
Fozzi I. & De Rosa D., 2018. Where to watch birds in Sardinia
Fozzi I. & De Rosa D., 2018. Where to watch birds in Sardinia, Pelagic Publishing, Exeter, 140 blz., ISBN 978 1 78427 179 4, £ 22.95 of ± € 25,60.
Alleen al door de ligging, in het midden van het westelijke deel van de Middellandse Zee, halverwege Europa en het Afrikaanse continent, bekleedt Sardinië een strategische plaats op de migratieroute. Veel vogelsoorten houden er halt om uit te rusten en bij te tanken, vooral in de uitgestrekte draslanden. Op het vlak van fauna en flora kent Sardinië een uitbreide soortenrijkdom. Bijgevolg is het eiland een erg gewaardeerde bestemming bij ornithologen en naturalisten. Op Sardinië treft men bergen, bossen, vlakten, bergengtes, wetlands, brede zandstranden en rotskusten aan. Het eiland herbergt ongeveer 300 vogelsoorten, 41 zoogdieren, 18 reptielen et 8 amfibieën, alsook een rijkelijk gediversifieerde fauna van ongewervelden. Door het geografisch isolement, de hoogteverschillen en een dun gezaaide bevolking heeft Sardinië veel geschikte habitats kunnen vrijwaren waardoor er ook veel endemische plantensoorten aangetroffen worden (ongeveer 10% van de gehele flora van het eiland) en verschillende orchideeënsoorten. Where to watch birds in Sardinia, samengesteld door twee ervaren ornithologen, biedt een gedetailleerde informatie over 43 belangrijke vogelkijkplaatsen. Voor elke site, worden de aandachtstrekkers extra in de verf gezet. Maar de beschrijving geeft ook uitleg over de habitat, de meest geschikte momenten om de vogelkijkplaats te bezoeken, een opsomming van observeerbare vogelsoorten, een duidelijke beschrijving van de plek, de toegankelijkheid, de tijd die men gemiddeld nodig heeft,… Een gedetailleerd kaartje vereenvoudigt de planning en de organisatie van uw verblijf op Sardinië. Bij de soorten die u absoluut moet gezien hebben zijn o.a. Flamingo, Eleonora's Valk, Purperkoet, Kleine Trap, Audouins Meeuw, Sardijnse Grasmus, Corsicaanse Citroensijs, Vale Gier en Barbarijse Patrijs.
Walter Belis
Chavarría-Duriaux L., Hille D.C., Dean R., 2018. Birds of Nicaragua
Chavarría-Duriaux L., Hille D.C., Dean R., 2018. Birds of Nicaragua, Cornell University Press, Ithaca/London, 469 blz., ISBN 978 1 5017 0158 0 39,95 $ of ± € 35.
Ornithologen die Midden-Amerika bezocht hebben weten dat Nicaragua tot één van de interessantste bestemmingen ter wereld behoort. De verdere uitbouw van het toerisme heeft in het land heel wat logeermogelijkheden gecreëerd en daar maken veel vogelkijkers inmiddels handig gebruik van. Nicaragua is één van de grootste landen van Centraal-Amerika. Volgens de laatste gegevens komen er 763 standvogels en dwaalgasten voor. Het land heeft deze ruime diversiteit te danken aan haar oppervlakte en het landschappelijk uitzicht. Nicaragua is meer dan viermaal groter dan België maar de soortenrijkdom kan niet verklaard worden door de topografische variatie: het land is relatief plat in vergelijking met de buurlanden in het noorden en het zuiden. Maar hierdoor vormt het land een soort van geografische barrière waardoor veel soorten uit Noord-Amerika er de zuidelijke grens van hun verspreidingsgebied bereiken en soorten uit Zuid-Amerika hun noordelijke limiet. Birds of Nicaragua is een uitstekende terreingids waarin elk van de 763 soorten beschreven staat en prachtig geïllustreerd wordt. Verder bevat het naslagwerk informatie over 44 soorten die mogelijk in de loop van de volgende jaren de uitgebreide lijst zullen aanvullen. De duidelijk afgelijnde verspreidingskaartjes zijn zeer actueel en gebaseerd op jarenlang terreinwerk. De gids bevat eveneens informatie over het gedrag van de verschillende soorten, hun geluiden, een aanstreeplijst, een reeks afbeeldingen van roofvogels in de vlucht en een praktische index die toelaat snel alle soorten terug te vinden in het boek.
Walter Belis
Werkman E., 2018. De man op de dijk, Het grenzeloze verhaal van de grauwe kiekendief
Werkman E., 2018. De man op de dijk, Het grenzeloze verhaal van de grauwe kiekendief, KNNV Uitgeverij, Zeist, 320 bladzijden, ISBN: 978 90 5011 673 2, € 24,95. Ledenprijs € 22,45
Bestel hier
Volgens het recent verschenen Bedreigde vogels van Nederland (KNNV Uitgeverij) zijn er nog amper 36 tot 47 paren grauwe kiekendief, waarvan het merendeel broedt in Noordoost-Groningen en in kleinere aantallen in Flevoland en Noord-Friesland. In De man op de dijk brengt Elvira Werkman het meeslepende verhaal van een bijna in Nederland uitgestorven broedvogelsoort. Dat het nog niet te laat is, komt overduidelijk aan bod. Tot halverwege de vorige eeuw was de grauwe kiekendief nog een algemene vogel die in elke provincie broedde, maar in 1990 was hij nagenoeg verdwenen. In datzelfde jaar rees het hoopvol vermoeden van een broedgeval. Een natuurliefhebber trof namelijk eind juni een nest aan in een Groningse akker. De landbouwgebieden bleken een laatste toevluchtsoord te zijn waar de grauwe kiekendief zich aan vastklampte. Dat ene nest was als het ware een laatste, spreekwoordelijke strohalm en het werd het begin van een succesvolle samenwerking tussen natuurbeschermers en boeren. Hieruit ontstond de Stichting Werkgroep Grauwe Kiekendief die leidde tot een internationaal netwerk aan samenwerking, bescherming en onderzoek. In dit boek, een combinatie van persoonlijke verhalen en dagboekfragmenten, wordt het hele verhaal uit de doeken gedaan. Elvira Werkman is journalist en schrijver. Ze groeide op te midden van de Groningse akkers, wat uiteraard een voedingsbron werd voor haar natuurinteresse en haar fascinatie voor vogels en eindeloze vlaktes. De soms emotionele, maar steeds waardevolle verhalen rond de bescherming van de grauwe kiekendief worden gecombineerd met harde feiten over de toestand van landbouw en natuur. In het boek volgen we de grauwe kiekendief op zijn grenzeloze tochten. Het boek richt zicht tot elke natuurliefhebber die begaan is met het behoud van deze bedreigde roofvogel.
Walter Belis
Desmet R., Van Den Berge K. & Huys N. 2019. Argonne, een indringende kijk
Desmet R., Van Den Berge K. & Huys N., 2019. Argonne, een indringende kijk…, in eigen beheer, Houtem, 272 p., ISBN 978 90 90314 46 4, € 32, eerlang verkrijgbaar in de Natuurpuntwinkel.
In 2001, publiceerden deze auteurs een prachtig natuurboek Argonne. Toekomst voor een verleden? In dit eerste boek kwam hun diepgewortelde gehechtheid aan deze unieke streek ontegensprekelijk aan het daglicht. De Argonne is bij wijze van spreken een uitloper van de Ardennen, maar veel uitgestrekter, gevarieerder en lager gelegen. Wat bepaalt de charme van de Argonne? Moeilijk te verwoorden: er is zeker een unieke natuurpracht en een indrukwekkende soortenrijkdom. Verder is de tijd er wat blijven stilstaan, wat ambachten nog een kans op overleven biedt. De titel van het eerste boek bevatte een interessante vraagstelling: is er een toekomst voor deze streek? Ja, uiteraard, ondanks de aanleg van een hogesnelheidstreinverbinding. Een sprekend bewijs is de aankoop van de historische vijver van Belval, waar Natuurpunt met 55% de hoofdeigenaar van is, gevolgd door de Ligue pour la Protection des Oiseaux (33%). Hiermee werd aangetoond dat technologische ingrepen en natuurbehoud niet noodzakelijk onverzoenbaar zijn. Dit vergt natuurlijk een gigantische inzet en aan enthousiasme, strijdvaardigheid en werklust is er geen gebrek. In het boek uit 2001 kwamen geologie, geschiedenis, landschap en natuurbeleving uitvoerig aan bod. Daarmee werd reeds een leemte opgevuld. Naast de TGV-lijn zijn er nog andere ingrepen geweest waardoor een grondige update zich opdrong. De status van verscheidene dier- en plantensoorten werd opnieuw onderzocht. Deze gegevens, die in Argonne, een indringende kijk… verwerkt werden, zullen wellicht nog een belangrijke rol spelen want de haalbaarheid om van de Argonne een regionaal natuurpark te maken is meer dan actueel. Daarnaast hebben de auteurs zich ook geïnteresseerd voor natuurwaarnemingen die tijdens de Grote Oorlog aan het front verricht werden. Een apart eerbetoon aan de soldaten die aandacht wisten te schenken aan de vogels die bijna ongestoord het oorlogsgeweld naast zich neerlegden. Verscheidene hoofstukken behandelen bedreigde soorten. Bedreigd betekent nog niet verdwenen. Een feit dat de auteurs herhaaldelijk onderstrepen. Vele soorten kunnen gered worden, met enkele beschermingsmatregelen. Deze prachtige publicatie is opgesmukt met recent, indrukwekkend mooi fotomateriaal van Norbert Huys. Wie nog niet in de ban van de Argonne is, zal moeilijk aan de pracht en rijkdom van deze kostbare streek kunnen weerstaan, na het lezen van het boek.
Walter Belis
Van Oosten H., 2018. De Tapuit
Van Oosten H., 2018. De tapuit, Atlas Contact, Amsterdam-Antwerpen, 256 blz., ISBN 978 90 450 3651 9, € 21,99. Ledenprijs € 19,79. Bestel hier
De Tapuit is een uitermate sierlijke vogelsoort. De bovenzijde van het mannetje is grijs van kleur met een witte stuit, de onderzijde is vaalwit en de vleugels zijn zwart. De staart heeft een zwarte eindband en is in de vlucht zichtbaar als een T-vorm. Er zijn een brede zwarte oogstreep en een witte wenkbrauwstreep aanwezig. Het vrouwtje is geheel beige gekleurd en heeft een minder duidelijke koptekening. De poten zijn lang en zwart van kleur. Mooi meegenomen maar de kans dat je deze soort nog waarneemt is alsmaar kleiner geworden. Vroeger was de Tapuit bij ons een veelvoorkomende broedvogel op het platteland, in de duinen en op de heide. Nu is de Nederlandse populatie herleid tot hooguit driehonderd broedparen. In België is de situatie niet rooskleuriger. Op doortrek, maak je tijdens het voorjaar nog kans een Tapuit aan te treffen. Deze langeafstandstrekker overwintert in Afrika en zoekt elk jaar de broedgebieden in Europa en Noord-Eurazië op. Deze monografie leert ons de soort beter kennen en hopelijk zorgt dit voor een sensibilisering waardoor de broedgebieden in onze contreien beter beschermd worden want in Afrika heeft de soort het ook niet voor de markt.
Walter Belis
Gadeyne E., 2018. Roofvogels in woord en beeld
Gadeyne E., 2017. Roofvogels in Vlaanderen, in eigen beheer, Assenede 354 blz. (deel 1), 351 blz. (deel 2), € 30 per deel. Te bestellen bij de auteur: eddygadeyne@hotmail.com of eddy.gadeyne@telenet.be. De boeken kunnen per post worden toegestuurd mits vergoeding van de portkosten.
Er zijn mensen die geloven dat alles is voorbestemd en je je dient te schikken in het lot. Dat is een eigen keuze maar als je leeft vanuit een basisvertrouwen dat alles in je leven is voorbestemd, geeft dat rust in je hoofd. Dit helpt je tegenslagen makkelijker te accepteren, ze om te buigen tot kracht en positief in het leven te staan. Laat ons even uitgaan van de stelling dat Eddy Gadeyne voorbestemd was om zijn leven te wijden aan (roof)vogels. Alles wijst althans in die richting. Aan wilskracht, doorzettingsvermogen en enthousiasme is er bij de auteur zeker geen gebrek. Als tienjarige snotneus – de woorden zijn van de auteur – vergezelde hij zijn opa tijdens natuurtochten. Vogels observeren en bestuderen sprak Eddy meer aan dan voetballen of verstoppertje spelen. Eddy Gadeyne vermoedt zelf dat de interesse voor ornithologie in de genen zit. Zijn eerste waarneming van een kiekendief gaf een beslissende wending aan zijn bestaan. Vogels ja, maar roofvogels spraken hem in het bijzonder aan. Roofvogels waren nog maar net beschermd en werden relatief weinig bestudeerd. Eddy Gadeyne verdiepte zich in de literatuur en ontdekte de tijdschriften British Birds, De Giervalk, Dutch Birding, Het Vogeljaar, Oriolus… en tegelijkertijd leerde hij Rob Bijlsma, Roger Arnhem, Paul Herroelen, Robert de Lust, Guido Burggraeve en Willy Suetens kennen. Een betere leerschool is ondenkbaar. Reeds als schooljongen maakte Eddy notities van wat hij waarnam en dat is nooit veranderd. Gelukkig maar. Voor een buitenstaander leeft Eddy op een andere planeet en dat is eigenlijk ook een beetje juist. maar het is een zalige planeet waar roofvogels thuishoren en zich goed voelen en waar we stiekem jaloers op zijn. Leeft trouwens elke fervente natuurliefhebber niet op een vogel-, planten-, mossen- of zwammenplaneet?
In Roofvogels in woord en beeld worden alle in België en Nederland voorkomende en waargenomen soorten besproken, alsook roofvogelsoorten die de laatste decennia in West-Europa genoteerd werden. De auteur behandelt de voornaamste (veld)kenmerken, het verspreidingsgebied, de status in Europa en de Benelux en de ondersoorten. De voornaamste veld- en determinatiekenmerken die de herkenning kunnen bevestigen of bijsturen, zijn onderlijnd in de tekst. Met enkele daadkrachtige begrippen wordt het portret haarfijn geschetst. Dit boekdeel is op die manier een ware 'veldgids' op groot formaat. Met het A4-formaat komen de prachtige foto's optimaal tot hun recht.
Het tweedelige Roofvogels in Vlaanderen bespreekt zeer uitvoerig de verspreiding en het voorkomen in Vlaanderen. Doordat de auteur deze publicatie in eigen beheer heeft uitgegeven was er geen uitgever die beperkingen kon opleggen. Eddy heeft zich duidelijk laten gaan. De informatie die hij tientallen jaren heeft verzameld werd hier gecompileerd. Ook in deze twee delen staan sleutelwoorden onderstreept. Terwijl je anders tijdens het lezen de belangrijkste zaken zou aanduiden, werd het werk reeds gedaan. Gadeyne heeft ook bijdragen van enkele collega's roofvogelkenners in dit boek opgenomen, o.a. van Anny Anselin, Paul Herroelen en Wouter Faveyts. Een duidelijk bewijs dat de roofvogelplaneet meerdere bewoners heeft en nog niet de minste. Deel I en II horen samen en vormen het 'geraamte' van het werk. Deel III is vooral een boek voor een iets ruimer publiek dat uit zowel kenners als liefhebbers en beginners kan bestaan. Eind 2019 verschijnt nog een aanvullend deel dat een ruime bronnenverwijzing, enkele aanvullingen en nieuwe items zal bevatten. Wie Eddy Gadeyne kent, weet dat zijn publicaties een eerbetoon en bedanking zijn aan het adres van al wie hem, gedurende meer dan 30 jaar, een schat aan informatie bezorgde. De gulheid van de auteur is onbegrensd: wie informatie verschaft heeft of zijn medewerking heeft verleend, heeft recht op een korting.
Walter Belis
Altenburg J. & Van Diek H., (Coörd.), 2018. Vogelatlas van Nederland
Altenburg J. & Van Diek H., (Coörd.), 2018. Vogelatlas van Nederland, Sovon, Nijmegen, 640 blz., ISBN 978 90 2157 005 1, € 60.
Na drie jaren (2013-2015) veldwerk en drie jaren besteed aan het controleren en analyseren van de gegevens, het schrijven van de teksten en het selecteren van foto's, is deze nieuwe, lijvige Vogelatlas van Nederland beschikbaar. Tijdens de atlasjaren werden de 1685 atlasblokken die Nederland rijk is door meer dan 2000 vrijwilligers uitgekamd, op zoek naar winter- en broedvogels. In totaal werden 257 vogelsoorten als broedvogel genoteerd, waarvan 38 exoten. In de atlas uit 1979 waren er maar 226 soorten waarvan 8 exoten. Een aardig resultaat want Groot-Brittannië en Duitsland, die respectievelijk tot vijf en negen keer groter zijn dan Nederland, werden 289 en 280 broedvogelsoorten geteld. In verhouding ligt het aantal exoten in Nederland vrij hoog, er zijn er tweemaal zoveel als in Duitsland. Telkens een nieuwe atlas uitkomt is het uitkijken naar wijzigingen, want er zijn altijd winnaars en verliezers. Voor Staartmees en Geelgors stelde men geografische verschuivingen vast maar Kuifleeuwerik is sterk achteruit gegaan en het Korhoen is nagenoeg uitgestorven. Middelste Bonte Specht, Slechtvalk, Kraanvogel en Oehoe zijn nieuwe broedvogels geworden en ook Zee- en Visarend, alsook Pontische Meeuw zullen in de toekomst vaker van zich laten horen. Mogelijk gaan Steppekiekendief, Dwerguil en Zwarte Ibis in de volgende atlas prijken. Globaal genomen stelt men een vervlakking vast. Generalisten doen het overal goed en kritische soorten nemen in aantal af. Dit verschijnsel hangt uiteraard samen met landschappelijke ingrepen waarbij half-natuurlijke landschappen als heide, duinen en natte graslanden stelselmatig de plaats ruimen voor open wateren in Hoog-Nederland en bos in Laag-Nederland. We hebben veel – en met lof - geschreven over de inhoud van het boek. Ook aan de vormgeving werd veel aandacht besteed en verscheidene foto's (soms over twee pagina's gespreid) zijn veel meer dan een portret ter kennisgeving. Deze atlas is eenvoudig weg een pareltje!
Walter Belis
Wheeler B.K., 2018. Birds of Prey of the East/ West
Wheeler B.K., 2018. Birds of Prey of the East, Princeton University Press, Princeton, 296 blz., ISBN 978 0 691 11706 5, $ 27.95 of € 24.
Wheeler B.K., 2018. Birds of Prey of the West, Princeton University Press, Princeton, 360 blz., ISBN 978 0 691 11718 8, $ 27.95 of € 24.
Deze twee delen, gewijd aan de Noord-Amerikaanse roofvogels behoren tot de meest volwaardige terreingidsen die ooit over dit onderwerp werden geschreven. De auteur stelt de vogels voor in diverse verenkleden, rekening houdend met geslacht en leeftijd. Elke soort wordt vanuit hetzelfde oogpunt getoond en in dezelfde houding, wat het vergelijken van soorten onderling sterk vereenvoudigt. Ook in de tekst staan de voornaamste kenmerken, noodzakelijk voor een correcte determinatie, opgesomd. Verder bevat hij de meest recente informatie over de betreffende soort. De verspreidingskaarten zijn uiterst precies, bijgewerkt en groter van formaat dan in de meeste gidsen. De kaarten nemen een halve tot een volledige pagina in beslag. Bovendien is de vermelding van de steden erg handig om zich te oriënteren, vooral voor niet-Amerikanen… Brian K. Wheeler, fotograaf en illustrator, van wereldformaat verzorgde ook de prachtige illustraties.
Walter Belis
Van Ommen E., 2018., Poldervogels
Van Ommen E., 2018., Poldervogels, Uitgeverij Q, 128 blz., ISBN 978 90 2140 914 6, € 24,50.
Zoals de titel laat uitschijnen verhaalt dit boek het leven van vogelsoorten die eigen zijn aan polderlandschappen. Erik van Ommen heeft zijn inspiratie geput uit zijn onmiddellijke omgeving, namelijk in de polders niet ver van zijn woning. De kunstenaar is voortdurend in deze rustgevende omgeving aanwezig. Met zijn telescoop speurt hij de waterkant af op zoek naar een inspirerend tafereel. Dat hieraan geen gebrek is, hoeft geen betoog. Het startschot viel in februari 2017 met de melding dat een paartje zeearenden daar een nest aan het bouwen was. Deze imposante roofvogels zijn de rode draad in het verhaal geworden. Op gezette tijden reed de auteur naar de polder om zich ergens aan de waterkant te installeren. Met een telescoop observeerde hij de vogels en wat hij boeiend genoeg vond, legde hij met penseel en zwarte aquarelverf vast in zijn schetsboek. Poldervogels is gebaseerd op vijf schetsboeken en het startschot van het boek werd in februari 2017 gegeven. Van Ommen vernam dat een paartje zeearenden vlakbij zijn huis een nest aan het bouwen was. Deze imposante roofvogels werden meteen de rode draad in het verhaal. Geregeld ging Van Ommen de vogels observeren en legde hij zijn waarnemingen met penseel en zwarte aquarelverf vast in zijn schetsboek. Een aantal van de schetsen zijn later in het atelier uitgewerkt als houtsnede. De andere hoofdstukken zijn eveneens gebaseerd op een schetsboek. De eerder ongewone manier van werken en de gebruikte technieken worden uitgelegd in het begin van het boek. Poldervogels eindigt in kleur met het uitvliegen van de jonge arend in augustus 2017.
Walter Belis
Van der Meulen D., 2018. Jac. P. Thijsse, natuurbeschermer en schrijver
Van der Meulen D., 2018. Jac. P. Thijsse, natuurbeschermer en schrijver, KNNV Uitgeverij Zeist/ Heimans en Thijsse Stichting, 96 blz., ISBN: 978 90 5011 656 5, € 12,95.
Elk land heeft wel een figuur die zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt voor de natuur. In Nederland is dat ongetwijfeld Jacobus Pieter Thijsse, beter bekend als Jac. P. Thijsse. Deze onderwijzer was een uitstekend natuurkenner en -beschermer. Hij schreef, vaak met zijn vriend Eli Heimans, vele bijdragen over natuureducatie, veldbiologie en natuurlijke historie en werd bij het grote publiek bekend dankzij zijn toegankelijke flora en uiteraard de populaire Verkade-albums, waarvan de originele uitgaven nog steeds door verzamelaars gezocht worden. Hij was medeoprichter van het tijdschrift De Levende Natuur en zette zich in voor het behoud van het Naardermeer, het eerste beschermde natuurmonument in Nederland. Hij stond aan de wieg van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland en was actief in veel andere organisaties voor natuurstudie en -bescherming. Dit boek brengt een mooi portret van deze onverzettelijke pionier met een onvoorstelbaar vlotte pen. Het is een uiterst – tot in de puntjes – verzorgde publicatie die het rijkelijk gevulde leven van Thijsse verwoordt maar ook in beeld brengt. Het lieftallige boekje is immers rijkelijk voorzien van illustraties.
Walter Belis
Vallely A.C. & Dyer D., 2018. Birds of Central America, Belize, Guatemala, Honduras, El Salvador, Nicaragua, Costa Rica, and Panama
Vallely A.C. & Dyer D., 2018. Birds of Central America, Belize, Guatemala, Honduras, El Salvador, Nicaragua, Costa Rica, and Panama, Princeton University Press, Princeton, 584 blz., ISBN 978 0 69113802 2, £ 40 of ± € 46.
De landengte die Noord- en Zuid-Amerika verbindt, herbergt verscheidene endemische vogelsoorten en vormt een belangrijke verbindingsroute voor de miljoenen vogels die zich tijdens de trek van de Noord-Amerikaanse broedgebieden verplaatsen naar de overwintergebieden in Centraal- en Zuid-Amerika. Voor de vogelaar die deze regio bezoekt is het uitermate interessant om over een gids te beschikken die het ganse gebied bestrijkt. Dat is het geval van Birds of Central America. Deze terreingids bespreekt ongeveer 1200 soorten die in de regio broeden of er op doortrek waargenomen worden. De auteurs hebben ook aandacht besteed aan de zeldzaamheden die er soms neerstrijken. Zelfs soorten waarvan het voorkomen als verdacht of hypothetisch wordt beschouwd, maar die reeds in de literatuur vermeld werden, staan hier besproken. Bij elk van deze soorten wordt ook naar de desbetreffende publicatie(s) verwezen zodat u eigenhandig verder opzoekwerk kan verrichten. Dale Dyler, een gerenommeerde illustrator, heeft zich bekommerd over de 260 prachtige kleurplaten waarop beide geslachten van elke soort in verschillende leeftijdsgebonden verenkleden getoond worden. Extra aandacht werd besteed aan de geografische variaties. De gids vermeldt de wetenschappelijke en Engelse naam, alsook taxonomische gegevens en bevat ook nauwkeurige verspreidingskaarten die van commentaar voorzien zijn. In de tekst staat nog meer informatie over verspreiding, habitat, gedrag en geluid. In de inleiding verneemt u meer over de verschillende landschappen, het klimaat en de biogeografie van de regio. Door zijn praktisch en relatief compact formaat (23,5 x 15,5 cm) kan deze gids, die het resultaat is van meer dan tien jaren speurwerk op het terrein, eventueel in de rugzak overal worden meegenomen, maar het gewicht (1350 g) weerhoudt u wellicht. Wat u ook beslist, dit naslagwerk laat toe uw reis in de kleinste details voor te bereiden en nadien de nodige verificaties te verrichten.
Walter Belis
Treesucon U. & Limparungpatthanakij W., 2018. Birds of Thailand
Treesucon U. & Limparungpatthanakij W., 2018. Birds of Thailand, Lynx Edicions, Barcelona, 452 blz., ISBN: 978-84-16728-09-1, € 60.
Voor fervente vogelkijkers is Thailand ongetwijfeld één van de meest populaire bestemmingen in Zuidoost-Azië. Deze nieuwe veldgids, geschreven door twee ervaren Thaise ornithologen, is een onmiskenbare hulp bij de herkenning van de 1049 soorten die in dit land reeds werden waargenomen, met inbegrip van 20 endemische soorten. Daarnaast treft u in dit omvangrijke naslagwerk een beschrijving aan van vijf soorten die in Thailand werden uitgezet, één soort die mocht rekenen op herintroductie en 58 soorten die maar zelden worden waargenomen. De teksten zijn gedetailleerd en behandelen de status, de habitat en het gedrag. Ze beschrijven de verschillende verenkleden alsook de geografische verschillen die op het terrein merkbaar zijn, geluiden en soorten die voor verwarring kunnen zorgen. Ongeveer 2200 illustraties bestrijken alle verschillende soorten en ondersoorten. Ze tonen mannetjes, vrouwtjes en juvenielen in de vlucht. Meer dan 1025 kaarten brengen de verspreiding in kaart. Niet onbelangrijk is dat ook de verspreiding van de diverse ondersoorten, die in Thailand broeden, duidelijk getoond wordt. De QR-code laat toe om voor elke soort de link te leggen naar de Internet Bird Collection, een gegevensbank met massa's foto's, video's, geluidsopnamen, uitgewerkt door de ploeg die aan de basis lag van het illustere Handbook of the Birds of the World. Alleen de praktische afmetingen (23 x 16 cm) kunnen het begrip "fieldguide" verantwoorden want de "veldgids" is bijzonder uitgebreid en volledig.
Walter Belis
Shirihai H. & Svensson L. (Uitg.), 2018. Handbook of Western Palearctic Birds, Passerines
Shirihai H. & Svensson L. (Uitg.), 2018. Handbook of Western Palearctic Birds, Passerines, Bloomsbury, London, 2 volumes, 648 en 623 blz., ISBN 978 0 71364 571 2, £ 150.00 of ± € 172.
Dit unieke naslagwerk is beslist de meest volledige fotografische gids over de zangvogels van het West-Palearctische gebied die op de boekenmarkt te vinden is. Hij werd samengesteld door Hadoram Shirihai en Lars Svensson, zonder enige twijfel behorend tot de meest gerenommeerde ornithologen ter wereld. Het boek brengt de meest recente informatie over de diverse vogelsoorten en belicht ook uitvoerig alle aspecten van het verenkleed. Zo wordt aandacht besteed aan de rui, het verouderingsproces van de veren en de verschillen tussen beide geslachten, merkbaar in het verenkleed. Daarnaast brengen de samenstellers ons heel veel taxonomische details bij. Deze twee volumes behandelen de zangvogels, die in twee delen zijn opgesplitst. Het eerste volume behandelt leeuweriken, zwaluwen, kwikstaarten, buulbuuls, piepers, heggenmussen, lijsters en aanverwanten (o.m. roodborsten, nachtegalen, roodstaarten, tapuiten) en zangers. In het tweede deel komen wielewaal, honingzuigers, baardman, mezen, boomkruipers, klauwieren, kraaiachtigen, vinken, gorzen en uiterst zeldzame dwaalgasten aan bod. De tekst, inhoudelijk erg gestoffeerd en up to date, is aangevuld door meer dan 5000 foto's die de opeenvolgende verenkleden tonen, van juveniele tot volwassen vogels. Het fotomateriaal laat ons ook toe een beter beeld te vormen van de verschillende morfen die men in het West-Palearctische gebied aantreft. De auteurs hebben de grenzen van het WP wat uitgebreid omdat ze van oordeel zijn dat sommige soorten van het Arabische schiereiland of Iran meer verwant zijn met soorten uit het WP dan uit het oostelijk Palearctische gebied. Voor de realisatie van dit werk hebben de auteurs beroep gedaan op een hele schare medewerkers. Zo verleenden 1200 fotografen hun medewerking, waarvan 750 aan deze twee delen gewijd aan zangvogels. De verspreidingskaartjes stemmen niet altijd overeen met de allerlaatste nationale atlassen et voor de Franse, Duitse en Spaanse namen worden de bronnen niet vermeld. Vandaar dat sommige namen raar overkomen of voor discussie vatbaar zijn. Voor de Engelse namen hebben de auteurs zich ook zeer flexibel opgesteld en volgden ze niet voor 100% de namen voorgesteld door het International Ornithological Congress, gewoon omdat ze van mening zijn dat sommige namen niet meer overeenstemmen met de laatste ornithologische bevindingen. Op zich al een interessant gespreksonderwerp. Dit toch wel unieke handboek – het is echt bedoeld als een regelmatig ter hand te nemen naslagwerk – zal zeker en vast voor de volgende jaren toonaangevend zijn. Het mag dan ook niet ontbreken in uw bibliotheek.
Walter Belis
Prins H.H.T & Namgail T. (Eds.), 2017. Bird migration across the Himalayas
Prins H.H.T & Namgail T. (Eds.), 2017. Bird migration across the Himalayas, Cambridge University Press, Cambridge, 458 blz., ISBN 978 1 10711 471 5, £ 75 of ± € 75.
Vogels die doorheen het Himalaya-gebied migreren of over de hoogste toppen ter wereld vliegen, worden geconfronteerd met immense fysiologische en klimatologische uitdagingen. De auteurs van dit naslagwerk tonen de verschillende strategieën die vogels gebruiken om met deze uitdagingen om te gaan. Veel aan waterrijke gebieden gebonden vogelsoorten komen voor op grote hoogte, aan meren van de Himalaya en het aangrenzende Tibetaanse plateau. Eén van de soorten is de Indische Gans. Uit ringgegevens hebben onderzoekers veel informatie verzameld over de herkomst en de bestemmingen van de soorten die het Himalayagebergte trotseren op hun migratieroute. Dit boek is de eerste wetenschappelijke publicatie die informatie verschaft over de exacte migratieroutes van deze vogelsoorten. Voortbouwend op kennis die wordt gegenereerd door satelliettelemetrie, beschrijven de auteurs de migratieroutes voor verscheidene soorten die over de Himalaya vliegen of erlangs scheren. De talloze bedreigingen die de trekvogels te wachten staan en het wetlandsysteem op de Centraal-Aziatische trekroute worden in detail besproken. Dit boek heeft tot doel beleidsmakers te informeren en te overtuigen en medewerkers op het terrein in te lichten over de gepaste maatregelen die moeten getroffen worden om het voortbestaan van deze unieke migratieroute op lange termijn te vrijwaren.
Walter Belis
Nozeman C. & Sepp C., 2018. Nederlandsche vogelen
Nozeman C. & Sepp C., 2018. Nederlandsche vogelen, Lannoo, Tielt, 368 blz., ISBN 978 94 0145 064 5, € 39,99.
Het is een plezier te merken hoeveel aandacht de laatste jaren besteed wordt aan één van de eerste en tevens belangrijkste ornithologische naslagwerken van de Lage Landen. Van 1770 tot 1829 verschenen in Amsterdam de vijf volumes van de Nederlandsche vogelen; volgens hunne huishouding, aert en eigenschappen van Cornelius Nozemman en Jan Christiaan Sepp. Nozeman (1721-1786) was de drijvende kracht achter deze publicatie. Hij was theoloog en predikant maar in zijn vrije tijd natuurliefhebber. Hij had van de overheid de uitzonderlijke toelating gekregen om het ganse jaar door in heel het land vogels te schieten. Zijn persoonlijke collectie was dan ook indrukwekkend, waarschijnlijk de rijkste van Nederland. Nozeman had het plan opgevat een avifauna van Nederland samen te stellen, de eerste in de geschiedenis. De publicatie nam 59 jaar in beslag. Er kwamen vier auteurs en drie drukkersgeneraties bij kijken. Nederlandsche vogelen verscheen in afleveringen, eerst 5 tot 6, nadien 4 platen per jaar. Het was een hele kunst om als verzamelaar de collectie volledig te krijgen. Het stond bovendien bekend als het duurste Nederlandse boek van die tijd. De gravures werden gemaakt door en onder toezicht van Christiaan Sepp en later door zijn zoon Jan Christiaan Sepp en zijn kleinzoon Jan Sepp. De firma Jan Christiaan Sepp en zoon trad tevens op als uitgever. De platen zijn niet gesigneerd. Wie ze getekend en ingekleurd heeft is niet altijd duidelijk. Nozeman was een ervaren veldornitholoog die op de hoogte was van de systematiek van Linnaeus, Brisson en Klein en hij trachtte de waargenomen of geschoten vogels dan ook in deze stelsels te plaatsen. Hij tekende ook vrij gedetailleerd het verenkleed van beide geslachten, de nesten en eieren en het habitat. Voor zijn tijd was deze werkwijze totaal nieuw en voor het hedendaagse onderzoek naar de avifauna is het onontbeerlijk. Op de 250 platen zijn ongeveer 192 soorten wilde vogels afgebeeld; met inbegrip van 7 leucistische kleurafwijkingen en 12 soorten pluimvee waaronder 6 duivenrassen. De volgorde is geheel willekeurig omdat een vogel getekend werd op het moment dat hij beschikbaar was. De vogels werden "naer ‘leeven geheel nieuw en nauwkeurig getekend in ’t koper gebragt, en natuurlyk gekoleurd door, en onder opzicht van Christiaan Sepp en zoon". Dat lezen we op het titelblad maar deze uitspraak schept uiteraard verwarring. De uitgave van het werk verliep zeer traag: tijdens Nozemans leven verschenen er 5 tot 6 platen per jaar en dit gemiddelde daalde uiteindelijk naar 4. Waarschijnlijk heeft geen enkele intekenaars de voltooiing meegemaakt en bestaan er nu zoveel exemplaren waarvan 1 of meerdere delen ontbreken. In vergelijking tot andere avifaunistische werken uit dezelfde periode zijn de tekeningen uit Nederlandsche Vogelen veruit superieur. Nozeman schreef de teksten van het eerste en grotendeels van het tweede deel. Na zijn overlijden in 1786 nam de medicus Martinus Houttuyn het werk over. Hij was eerder een kamergeleerde en dit kwam de eenvormigheid van de publicatie niet ten goede. Houttuyn verzorgde de delen 2, 3, 4 en 5. Het laatste deel werd samengesteld door de uitgever Christiaan Sepp met hulp van Coenraad Jacob Temminck (1778 - 1858), die ook enkele balgen ter beschikking had gesteld. De ongelijke inbreng van de auteurs is goed te merken. Bovendien worden enkele soorten behandeld die in Nederland niet voorkwamen. Schlegel had gelijk toen hij schreef dat "dit boek […] met veel omzigtigheid geraadpleegd [dient] te worden." Nozeman hechtte veel belang aan de natuurgetrouwheid van de platen: "Op bloote berichten van anderen, wier Trouw mij niet bekend is gae ik ten aenzien van de Nesten en Eijeren niet los. 'K heb eenen knaep in mijn' dienst die 't kunstje meesterlyk verstaet van de broedende vogelen op het Nest zelf te vangen. Zoo drae hy ze aenbrengt, worden ze naer 't leven uit getekend." Uiteindelijk moeten we vaststellen dat Nederlandsche vogelen geen volledig overzicht geeft van de toenmalige avifauna van Nederland. Dat is oorspronkelijk wel de bedoeling geweest maar na het overlijden van Nozeman was er eigenlijk niemand die het werk kon afmaken. Gezien de belangrijkheid en het exclusieve karakter van het naslagwerk ligt niemand hier nu van wakker. Na het overweldigende succes van de facsimile-uitgave op ware grootte (Lannoo, 2015), verschijnt nu de verkleinde versie van Nederlandsche Vogelen op 70%. Het is een onvoorstelbaar voorrecht dat we toegang krijgen tot één van de belangrijkste historische ornithologische werken. In tegenstelling tot het grote broertje bevat deze uitgave uitsluitend de afbeeldingen.
Walter Belis
Mikusiński G., Roberge J.-M. & Fuller R., (Eds), 2018. Ecology and Conservation of Forest Birds
Mikusiński G., Roberge J.-M. & Fuller R., (Eds), 2018. Ecology and Conservation of Forest Birds, Cambridge University Press, Cambridge, 552 blz., ISBN: 978 1 107 42072 4, ± € 47.
Dit lijvige naslagwerk behandelt de ecologie en de instandhouding van bosvogels. Deze twee aspecten laten ons toe een inzicht te verwerven in de relatie tussen bosvogels en hun veranderende omgevingen. Grote ecologische veranderingen worden aangestuurd door bosbeheer, klimaatverandering, geïntroduceerde plagen en ziekteverwekkers, abiotische verstoringen en overbegrazing. Veel bosvogelsoorten hebben een populatieafname gekend, waarbij de situatie voor sommige soorten bijzonder ernstig geworden is. Met de focus op de niet-tropische delen van het noordelijk halfrond, behandelt dit boek de fundamentele evolutionaire en ecologische aspecten van bossen met behulp van originele gegevensanalyses en syntheserapporten. De kenmerken van bosvogelpopulaties en hun habitats in verschillende Europese bostypen worden onderzocht. De diverse auteurs bekijken deze problematiek in een ruimer kader van macro-ecologische patronen, vogelverscheidenheid en instandhoudingskwesties. Het boek is daarom een waardevolle referentie voor ecologen, ornithologen, natuurbeoefenaren, werknemers in de bosbouw en al wie geïnteresseerd is in vogels en de natuur.
Walter Belis
Lindo D., 2018. How to be an Urban Birder
Lindo D., 2018. How to be an Urban Birder, Princeton University Press, Princeton, 232 blz., ISBN 978 0 691 17962 9, £ 14.99 of ± € 17.
Het is nog niet zo lang geleden dat we, om vogels waar te nemen, er op uittrokken richting platteland of een wandeling maakten in het bos. Het klinkt als een boutade, maar men treft momenteel meer, zowel in aantal als in verscheidenheid, courante vogelsoorten aan in een stedelijke omgeving dan in grote delen van het platteland, die opgeofferd werden aan intensieve landbouw. Op veel plaatsen ligt het platteland er tegenwoordig troosteloos bij. De bomen zijn gerooid, hagen, waterplassen en wilde vegetatie hebben plaatsgemaakt voor netjes uitgelijnde en onkruidvrije akkers. Ondanks de druk van de menselijke aanwezigheid zijn de steden een toevluchtsoorden geworden voor vogelsoorten. De agglomeraties vormen dan wel geen mooi aaneengesloten geheel van groene plekjes en de diverse soorten zijn ook niet overal even talrijk aanwezig. Veel soorten hebben ook specifieke noden, zowel voor hun voedsel als voor hun voortplanting. In dit boek toont David Lindo aan dat ook holenbewoners zich thuis voelen in de stad en handig gebruik maken van de resterende nestholten om er te broeden. Het zijn vooral soorten die laag in het struikgewas of op de grond broeden die zo goed als onvindbaar zijn in onze steden. Verschillen soorten hebben hun plek gevonden in de stadstuinen en de parken, op voorwaarde dat struiken en hoge bomen in voldoende mate aanwezig zijn. Zelfs moestuinen, oude boomgaarden, verlaten fabrieksterreinen of spoorwegbermen aan de rand van de stad zijn aantrekkelijk. In How to be an urban birder legt Lindo eerst het begrip stadsornithologie uit. Vervolgens verschaft hij tips over de beste waarnemingsplekken en leert hij de soorten te herkennen. Tot slot geeft hij praktische richtlijnen over het aantrekkelijk maken van stadstuinen en – waarom niet een terras of balkon, de aanschaf van het juiste optisch materiaal en hoe we via onze smartphone en het Internet onze waarnemingen vlug kunnen delen met andere vogelkijkers.
Walter Belis
Holland Ph., 2018. Common and Spotted Sandpipers
Holland Ph., 2018. Common and Spotted Sandpipers, Whittless Publishing, Caithness, Scotland, 168 blz., ISBN 978-184995-361-0, £ 18.99 of ± € 21,25.
Dit prachtig boek beschrijft het fascinerende leven van Oeverloper en Amerikaanse Oeverloper, twee soorten die men aantreft aan de rand van modderige poelen, waterplassen of meren. Ze behoren wellicht tot de meest verspreide oevervogels. Zowel Oeverloper als Amerikaanse Oeverloper zijn immers wereldwijd aan te treffen. Bovendien zijn ze een interessant studieonderwerp want ze vertonen verscheidene eigenschappen die kenmerkend zijn voor oeverbewonende vogels. De auteur heeft meer dan 40 jaren lang deze twee fascinerende soorten bestudeerd en brengt ons in deze publicatie een schat aan informatie over het broedgedrag, de lange trektochten die ze jaarlijks ondernemen, hun verspreiding, voedsel, habitat en hun geschiedenis door de eeuwen heen. Laat ons hopen dat dit boek anderen aanzet om met verwondering naar vogels te kijken, ze te bestuderen en – waarom niet – hun ervaringen te boek te stellen zodat wij allen er van kunnen genieten.
Walter Belis
Gosney D., 2018. Finding Birds in Morocco: the deserts
Gosney D., 2017. Finding Birds in Morocco: coast and mountains
Gosney D., 2018. Finding Birds in Morocco: the deserts, Sheffield, Easybirder, 32 blz. £ 19.95 (± € 23) voor het boekje en de bijbehorende DVD //Gosney D., 2017. Finding Birds in Morocco: coast and mountains, Sheffield, Easybirder, 40 blz. £ 19.95 (± € 23) voor het boekje en de bijbehorende DVD.
Wie een trip naar de woestijngebieden in het zuiden van Marokko, de kustgebieden of het Atlasgebergte overweegt, schaft zich best deze boekjes en de bijbehorende DVD's aan. Deze naslagwerkjes vertellen u heel precies waar u moeilijk vindbare soorten kan aantreffen. We denken hier meer bepaald aan o.a. Woestijnmus, Maquiszanger, Rouwtapuit, Egyptische Nachtzwaluw, Saharaanse Vale Spotvogel, Duponts Leeuwerik, Woestijngrasmus, Woestijnoehoe, Kroonzandhoen en nog vele andere. De boekjes zijn een herwerkte en aangevulde versie van eerdere publicaties: Northern Morocco en Southern Morocco. De auteur heeft er bewust voor gekozen om de titels te wijzigen en de inhoud anders te schikken zodat twee ongeveer gelijkwaardige boekjes ontstonden. In deze nieuwe uitgaven werden verschillende 'nieuwe' plaatsen, die intussen bekend werden bij vogelaars, toegevoegd. De kaarten, van de hand van de auteur, werden bijgewerkt en zijn nog gedetailleerder geworden. U verneemt ook waar u (veel) kans maakt om de Diksnavelleeuwerik en Langsnavelkuifleeuwerik waar te nemen, om maar enkele bijzondere soorten te vermelden. De combinatie van deze brochures en DVD's helpt u veel tijd en moeite te besparen. Deze publicaties zijn een interessante aanvulling op The Birds of Morocco van Thévenot, Vernon & Bergier (BOU, 2003) en A Birdwatcher's guide to Morocco van Bergier & Bergier, (Prion Ltd, 2003) alleen zijn ze lichter in gewicht en minder delicaat om mee te nemen op het terrein.
Walter Belis
Hennen M. & MacNamara P., 2017. The Peregrine returns
Hennen M. & MacNamara P., 2017. The Peregrine returns, the art and architecture of an urban raptor recovery, Chicago University Press, Chicago, 208 blz., ISBN 978 0 22646 542 5, $ 25 of ± € 20,5.
Dit boek behandelt de geschiedenis van de Slechtvalk in de staat Illinois. Het lot van deze statige valk in Noord-Amerika gelijkt als twee druppels water op het Europese verhaal. In 1951 was de Slechtvalk in Illinois zo goed als geheel verdwenen en het zag er naar uit dat dit het definitieve einde zou betekenen. Net als in Europa was de soort in aantal sterk afgenomen als gevolg van de verspreiding van het insecticide DDT. In onze contreien was dit wat later, vooral in de jaren 1960, merkbaar. Net als in Europa, begon de soort, na het verbod op gechloreerde koolwaterstoffen als insecticiden en een wettelijk beschermingskader, aan een opmars. De gelijkenis met de situatie in onze contreien is opvallend. Ook in de staat Illinois heeft de Slechtvalk haar intrede gedaan in een stedelijke omgeving. Gebouwen, zelfs wolkenkrabbers, komen als nestplaats in aanmerking. In The Peregrine Returns bespreekt Mary Hennen gedetailleerd dit succesverhaal, een prachtvoorbeeld van een geslaagde beschermingspolitiek. Zij doet de herintroductie (met alle bijhorende perikelen), de definitieve terugkeer en de verspreiding van de Slechtvalken uit de doeken en toont aan hoe de bevolking heeft leren samenleven met deze valk. Het naslagwerk is prachtig geïllustreerd met mooie aquarellen van Peggy Macnamara, aangevuld met enkele foto's.
Walter Belis
Gosney D., 2018. Finding Birds in Catalonia
Gosney D., 2017. Finding Birds in North Spain
Gosney D., 2018. Finding Birds in Catalonia, Easybirder, Sheffield, 44 blz. (£ 8.50) of ± € 10
Gosney D., 2017. Finding Birds in North Spain, Easybirder, Sheffield, 40 blz., boekje + DVD £ 19.95 of ± € 23.
Wanneer u recente ornithologische publicaties over Catalonië raadpleegt, merkt u dat deze regio avifaunistisch zeer rijk en verscheiden is. Dit boekje zal ter plaatse bijzonder nuttig zijn en u toelaten meer soorten waar te nemen dan wanneer u met eigen middelen en zonder waarnemingstips aan de slag zou gaan. Dave Gosney verschaft kostbare details over waar u welke soorten kan aantreffen. Hij baseert zich op zijn eigen ervaring en recente waarnemingen uit 2017 en 2018. U zal aan de lijve ondervinden dat sommige soorten moeilijker vindbaar zijn dan andere bronnen willen doen geloven. Deze publicatie, die zich voornamelijk richt tot ornithologen die Catalonië ontdekken tijdens een kort verblijf, is een ideale aanvulling op When and where to watch birds in Catalunya van Ricard Guterrez (Tundra Ediciones, 2017). Indien u over voldoende tijd beschikt kan u ook het westelijk deel van Noord-Spanje, van Galicië tot Catalonië, erbij nemen. Ook deze gids werd geüpdatet en de DVD die erbij hoort is een niet te versmaden hulpmiddel bij de voorbereiding van de reis.
Walter Belis
Beyens L. 2018. De raaf
Beyens L., 2018. De raaf, Atlas Contact, Amsterdam, 224 blz., ISBN 978 90 450 3418 8, € 21,99.
Overal ter wereld waar men de raaf aantreft, speelt deze vogelsoort een belangrijke rol in volksgeloof, religie, folklore… Helaas niet altijd zo'n fraaie rol. Dit terzijde gelaten stellen we met plezier vast dat de raaf de laatste jaren steeds vaker voorkomt in Vlaanderen. De soort is geen nieuwkomer maar lange tijd was de vogel in onze contreien uitgestorven, eerst in Vlaanderen en aan het begin van de 20e eeuw ook in Wallonië. Tussen 1973 en 1980 zijn in Wallonië zo'n 50 jonge vogels uit Frankrijk uitgezet. Nadien keerde de soort op een natuurlijke wijze terug. Deze monografie komt dan ook net op tijd om meer te vernemen over deze intrigerende vogelsoort. Als poolreiziger heeft Louis Beyens de raaf op diverse plaatsen kunnen observeren en bestuderen. In tegenstelling tot het negatieve plaatje dat wordt opgehangen, is deze soort mensenschuw en vertoont de raaf een voorkeur voor afgelegen gebieden. De raaf vormt ook geen bedreiging voor gewassen want het is een aaseter. Nog meer over het gedrag van deze intelligente vogel kan u lezen in deze prachtige en boeiend geschreven monografie.
Walter Belis
Zabé P., 2017. Le Grand Tétras, caroncules écarlates et bec d'ivoire
Zabé P., 2017. Le Grand Tétras, caroncules écarlates et bec d'ivoire, 512 p., ISBN 978-2-9528401-5-6, in eigen beheer, € 75, te bestellen bij patrick.zabe@ruag.com.
Omdat het Auerhoen op wereldschaal niet in gevaar is staat de soort als niet bedreigd op de Rode Lijst van de IUCN. In de Europese Unie staat het Auerhoen op zowel Annex I, II als III van de Vogelrichtlijn. Dit is per land verschillend. In verscheidene Europese landen wordt deze soort bedreigd door het verdwijnen van de geschikte habitat, jacht, bosbouw, toerisme en skiërs. Economische belangen primeren boven ecologische. Alsof dit nog niet voldoende is, heeft de soort de laatste decennia relatief weinig aandacht gekregen. In de Franstalige literatuur zijn er de publicaties van Couturier & Couturier (1980) en Leclercq (1988) en in 2008 verscheen nog een belangrijk artikel in Ornithos. Deze monografie brengt een laatste stand van zaken. De auteur schetst de situatie in Frankrijk en vergelijkt deze met de omliggende landen. Patrick Zabé is jager, naturalist, fotograaf maar vooral iemand die gepassioneerd het Auerhoen volgt en bestudeert sinds het midden van de jaren 1970. In dit prachtig geïllustreerde boek (kleurfoto's, aquarellen, tekeningen), verzamelde hij getuigenissen van alle betrokken partijen: ecologisten, jagers, verantwoordelijken voor het bosbeheer, toeristen.... en hij tracht de verschillende meningen te verzoenen. Laat ons hopen dat deze monografie in haar opzet slaagt, vooraleer de soort definitief verdwijnt in enkele Europese landen.
Walter Belis
Howell S.N.G. & Schmitt F., 2018. Birds of Chile, A Photo Guide
Howell S.N.G. & Schmitt F., 2018. Birds of Chile, A Photo Guide, Princeton University Press, Princeton, 241 blz., ISBN 978 0 691 16739 8, £ 24.95 of ± € 29.
Dit naslagwerk is, voor zover we ons herinneren, de eerste moderne fotografische gids over de vogels van Chili, een bestemming die erg populair is bij ornithologen en naturalisten. Het boek biedt verschillende voordelen: het compacte formaat maakt er een uitstekende terreingids van, ideaal voor al wie nieuwsgierig naar natuur kijkt maar ook voor een doorwinterde ornitholoog die even wil verifiëren. Dankzij de haarscherpe foto's komen alle kenmerken, noodzakelijk voor een correcte identificatie, duidelijk aan het licht. Er zijn detailafbeeldingen maar elke soort wordt ook in haar typisch habitat getoond. Een inleidend hoofdstuk en verspreidingskaarten geven een beeld van de variëteit aan landschappen en de avifaunistische diversiteit. Birds of Chile is tevens een ideaal uitgangspunt wanneer men overweegt om ook vogels te gaan observeren in de buurlanden, voornamelijk in Argentinië, Bolivië en Perou.
Walter Belis
Hilbers D. & Woutersen K., 2018. Crossbill Guide Southern Portugal
Hilbers D. & Woutersen K., 2018. Crossbill Guide Southern Portugal, KNNV Uitgeverij i.s.m. Crossbill Guides Foundation,Zeist,256 blz., ISBN: 978 9 49164 814 4, € 28,95. Ledenprijs € 26,05
De Algarve is een van de meest toeristische gebieden van Portugal en het Iberische schiereiland. De streek heeft verrassend veel te bieden voor de natuurliefhebber en een natuurvakantie in Zuid-Portugal is dan ook een serieuze optie. Je kan maar beter goed voorbereid vertrekken. Daarom is deze Crossbill Guide prima geschikt om op voorhand alles eens door te nemen. Door de ligging vormt Zuid-Portugal een schitterende bestemming voor een natuurreis in elk seizoen van het jaar. Elke vogel- en plantenliefhebber zal zijn hart kunnen ophalen in de Algarve en het iets noordelijker gelegen Alentejo. Men treft er een gevarieerd landschap aan van kliffen en duinen aan de kust, tot steppen en steen- en kurkeikbossen in het binnenland. In deze gids vertellen de auteurs de geschiedenis van het landschap. Verder lichten ze de ecosystemen en de geologie toe. De hoofdbrok van de gids wordt in beslag genomen door de flora en de fauna. Zoals gebruikelijk in deze gidsen tref je er tips aan om vogels te spotten. Met de 23 gedetailleerde routes met observatietips en 29 locatiebeschrijvingen ben je helemaal vertrekkensklaar.
Walter Belis
Fiuczynski K.D., 2018. The Eurasian Hobby, Biology of an Aerial Hunter
Fiuczynski K.D., 2018. The Eurasian Hobby (Falco subbuteo), Biology of an Aerial Hunter, KG Wolfs, Magdeburg, (Die Neue Brehmbücherei n° 575), 395 blz., ISBN 978 3 98432 138 3, € 49,95.
Afgezien van de Schreeuwarend Aquila pomarina hebben slechts twee roofvogelsoorten in de zomer, tijdens de maanden juli en augustus, nog jongen in het nest: Wespendief Pernis apivorus en Boomvalk Falco subbuteo. Deze laatste soort profiteert mee van het overvloedige aanbod van jonge volwassen vogels of vliegende insecten, zoals libellen, kevers en Hymenoptera. Vroeger stond deze valk geboekstaafd als een zeer gespecialiseerde spreeuwen- en zwaluwenjager, vandaar ook de Duitse volksnamen „Lerchenfalke“ et „Swalwenfänger“. Recente studies hebben aangetoond dat de Boomvalk niet alleen in de wijde omgeving van de stad broedt maar ook in de groene stadsrand, waar hij zich voedt met mussen, vinken Groenlingen, parkieten en zelfs Gierzwaluwen. Dit boek bundelt de resultaten die gedurende verscheidene jaren verzameld werden in Berlijn en Brandenburg. In totaal werden in de loop der jaren meer dan 1500 jongen nesten geringd en gevolgd. Op basis van dit materiaal had de auteur reeds een degelijk uitgangspunt om vragen over de eieren, de roep, maten en gewichten, habitat, trouw aan broedplaats, geslachtrijpheid, balts,... te beantwoorden. Omdat vandaag het voortbestaan van de Boomvalk in Centraal-Europa ernstig wordt bedreigd, is de vergelijking in dit naslagwerk met alle Europese landen, maar ook heel wat Noord-Afrikaanse en Aziatische, van groot belang. Deze monografie levert de kennis die vereist is om een effectievere bescherming te bieden aan deze prachtige soort. The Eurasian Hobby is gebaseerd op Der Baumfalke, een schitterende monografie die voor he eerst in 1987 verscheen en verscheidene herwerkte en uitgebreide uitgaven heeft gekend. Het boek valt op door zijn soberheid. De schaarse illustraties, tabellen en grafieken maar vooral de tekst zorgen ervoor dat deze monografie nog voor lange tijd het naslagwerk bij uitstek zal blijven over de Boomvalk.
Walter Belis
EPOB, 2017. Atlas des oiseaux nicheurs de Bourgogne
EPOB, 2017. Atlas des oiseaux nicheurs de Bourgogne, Revue scientifique Bourgogne-Nature, (extra nummer, 15), 542 blz. ISBN 978 2 9549673 7 0, € 39.
Alleen al door de geografische ligging vormt Bourgondië een bijzonder interessante streek met een grote verscheidenheid aan landschappen en, bijgevolg, een rijke avifauna. De Morvan in het zuiden, is een klein massief met hoogtes tot 700-900 m. In het noorden tref men uitgestrekte laagplateau's en vlakten aan. In het oosten zijn er ruime weidelandschappen en velden langsheen de Saône. De zonovergoten wijngaarden trekken specifieke vogelsoorten aan en het zuiden van Bourgondië grenst aan het Centraal-Massief. De ganse streek is dooraderd door talrijke rivierlopen. Het loonde dus echt de moeite om deze verscheidenheid in kaart te brengen. Tegelijkertijd met de nationale broedvogelatlas van Frankrijk werd het Bourgondisch project opgestart. Van 2009 tot en met 2012 werden gegevens verzameld. Deze atlas, die uitsluitend de broedvogelsoorten behandelt, laat ons 187 soorten ontdekken. Meer dan 900 waarnemers, vrijwilligers et medewerkers in vaste dienst hebben zich ingezet om de zaak te coördineren. Te beginnen met het verzamelen en verwerken van de waarnemingen en het schrijven van de 191 monografieën. Voor dit laatste luik werd beroep gedaan op 60 streekornithologen. Deze atlas, de eerste wat de broedvogels betreft, beschrijft zo volledig mogelijk verspreiding, ecologie, geschiedenis en evolutie van elke soort. Bovendien wordt de huidige status en mogelijke bedreigingen van elke soort toegelicht. Meer dan 250 verspreidingskaarten en 550 foto's illustreren het naslagwerk. Het geheel wordt aangevuld met informatie over de verschillende habitats die de streek rijk is en algemene informatie over bedreigingen en beschermingsmaatregelen die reeds in voege zijn getreden. Niet alleen voor de Bourgondiërs maar ook voor al wie deze prachtige streek bezoekt is deze atlas een onmisbaar naslagwerk.
Walter Belis
Dunne P. & Karlson K., 2017. Birds of Prey: Hawks, Eagles, Falcons, and Vultures of North America
Dunne P. & Karlson K., 2017. Birds of Prey: Hawks, Eagles, Falcons, and Vultures of North America, Houghton Mifflin Harcourt, New York, 305 ble., ISBN 978 0 54401 844 0, $ 26 of ± € 21,50.
Birds of Prey: Hawks, Eagles, Falcons, and Vultures of North America heeft op het eerst zicht veel weg van een traditionele gids waarin het verhaal van elke soort uit de doeken wordt gedaan aan de hand van een tekst en fotomateriaal, gekaderd in een ruimer geheel. Bij nader toezien merkt men dat dit naslagwerk afwijkt van dit klassieke patroon en het resultaat is verbluffend vernieuwend. Het schrijven van een monografie is een moeilijke en soms ook ondankbare opgave. De tekst moet een volledig plaatje brengen en toch overzichtelijk blijven zodat alle gewenste informatie snel en gemakkelijk kan gevonden worden. Anderzijds moet een monografie meer zijn dan een opsomming van gegevens en feitenmateriaal. Op dit vlak zijn de auteurs absoluut geslaagd in hun opzet. Elke soort heeft recht op enkele bladzijden en verscheidene foto's en het boek is opgebouwd rond verschillende onderwerpen: naamgeving, trek, habitat, ((jacht)gedrag, prooikeuze, verspreiding, geluid, afmetingen en de status in Noord-Amerika maar ook elders. Ondanks al deze diverse invalshoeken blijft het totaalplaatje van elke soort bewaard. De monografieën zijn goed gedocumenteerd. De uitvoerige literatuurlijst, achteraan in het boek, is daar het bewijs van. Pete Dunne en Kevin Karlson hebben hun eigen rijke ervaring in de teksten verwerkt, wat een meerwaarde aan het boek geeft. Ondanks het exhaustieve karakter is dit naslagwerk voor een ruim publiek toegankelijk. Zelfs al bezit u reeds verscheidene boeken over Noord-Amerikaanse roofvogels, dit boek verdient toch een plaats in uw bibliotheek.
Walter Belis
Dietzen Ch. et. al., 2018. Die Vogelwelt von Rheinland-Pfalz
Dietzen Ch. et. al., 2018. Die Vogelwelt von Rheinland-Pfalz, Gesellschaft für Naturschutz und Ornithologie Rheinland-Pfalz, Mainz, Band 4.1 et 4.2, ISBN 978 3 946121 02 2, € 54,90.
Ongeveer anderhalf jaar na het verschijnen van Band 3, en bijna op de kop drie jaren na de publicatie van het eerste deel, kan het Gesellschaft für Naturschutz und Ornithologie Rheinland-Pfalz het vierde en laatste deel, gewijd aan de zangvogels, presenteren. Omwille van het aantal bladzijden zag men zich verplicht dit vierde volume op te splitsen in 2 delen. We waarderen dat men voor deze oplossing gekozen heeft in plaats vaan het aantal pagina's in te perken om de kostprijs te drukken. In totaal worden 137 soorten zangvogels besproken die in Rijnland-Westfalen werden waargenomen. Net als in de drie voorgaande delen vullen extreem gedetailleerde kaartjes en grafieken de monografieën aan. De twee delen tellen 1224 pagina's en 1458 kaarten en diagrammen. Vluchtig rekenwerk toont aan dat elke soort uitvoerig aan bod komt. De regionale ornithologische naslagwerken die aan deze exhaustiviteit kunnen tippen, zijn zeldzaam. Net als in de vorige delen wordt afgesloten met een uitgebreide literatuurlijst. Reeds bij de bespreking van de eerste drie delen hebben we het unieke karakter van deze avifauna onderstreept. Elk deel kan apart besteld worden maar voor wie voor de 4 delen opteert is er een korting van 10%, wat maakt dat u "slechts" € 189,60 betaalt. Op zich een aanzienlijk bedrag maar in vergelijking met wat u in de plaats krijgt, mooi meegenomen.
Walter Belis
Deville T., 2018. Les Oiseaux de Guyane
Deville T., 2018. Les Oiseaux de Guyane, Mèze, Biotope Editions, 324 blz., ISBN 978 2 36662 204 1, € 49. http://www.leclub-biotope.com/fr/oiseaux/1028-les-oiseaux-de-guyane-9782366622041.html
Dit naslagwerk, gewijd aan de vogels van Frans Guyana, een overzees departement aan de noordkust van Zuid-Amerika, is geen terrein- of determinatiegids. Dat laat het formaat (26 x 26 cm) wellicht al vermoeden. Andere publicaties van die aard zijn al beschikbaar op de markt. Dit neemt echter niet weg dat de auteur toch een beeld schetst van de avifauna van dit Franse departement, met de nadruk op de bos bewonende vogels die zich voornamelijk ophouden in de toppen van de bomen. De benadering van de verschillende soorten geschiedt aan de hand van prachtige onuitgegeven foto's. In tegenstelling tot de klassieke terreingidsen heeft de auteur niet nagestreefd om een volledige overzicht van de avifauna te schetsen. Ongeveer 200 soorten worden aan ons voorgesteld. Dit is net geen derde van de iets meer dan 600 soorten die ooit gerepertorieerd werden, gaande van broedvogels, dwaalgasten, tot extreme zeldzaamheden. Deze bewuste keuze bood toch de mogelijkheid om een beeld te schetsen van de ornithologische verscheidenheid en de diverse ecosystemen. De auteur heeft voornamelijk het ecologische aspect van de vogelsoorten willen beklemtonen, meer bepaald voortplanting, voedsel, communicatie, trek, paargedrag,... Aangezien Tanguy Deville, die verscheidene jaren in Frans Guyana geleefd en gewerkt heeft, er niet voor terugdeinsde om zelf in de boomtoppen te klauteren, is hij er in geslaagd om de verschillende soorten te bestuderen en te fotograferen. Soorten die vaak vanop de begane grond, door het dichte gebladerte, moeilijk of niet kunnen worden waargenomen. Deze bevoorrechte positie liet hem ook toe om de interacties tussen vogels en planten hoog in het gebladerte waar te nemen. De vogels vervullen immers een belangrijke rol in de bevruchting van de bloemen en de verspreiding van zaden. Veldnotities, anekdotes en het relaas van uitzonderlijke waarnemingen verrijken het boek. Daarnaast somt Deville de talrijke bedreigingen op waarmee de avifauna geconfronteerd wordt maar ook de reeds genomen beschermingsmaatregelen die hun steentje bijdragen op dit unieke natuurpatrimonium in stand te houden.
Walter Belis
Camphuysen K., 2018. De Zilvermeeuw
Camphuysen K., 2018. De Zilvermeeuw, Atlas Contact, Amsterdam, 288 blz., ISBN 978 90 450 3604 5, € 15. Ledenprijs € 13,5
Zilvermeeuwen zijn ware opportunisten. Ze vissen zelf niet of nauwelijks, maar lusten wel degelijk vis en visafval. Ze eten alles: in hun natuurlijke kustomgeving vooral mosselen, kokkels, krabbetjes en wormen, in de stad allerlei afval en dat levert heel wat vooroordelen op bij een deel van de bevolking. Niet iedereen is gediend met hun soms lawaaierige aanwezigheid. Kees Camphuysen bestudeert deze soort al jarenlang. Zo heeft hij gedurende twaalf jaren dezelfde kolonie gevolgd met als gevolg dat hij elke vogel na enige tijd individueel kende en ook dat de vogels met hem vertrouwd waren. Aan de hand van zijn aantekeningen schreef hij deze uitstekende monografie waaruit blijkt dat we de soort slecht kennen. Tal van vooroordelen zullen geschrapt worden na het lezen van dit fascinerend en vlot geschreven boek in dagboekstijl.
Walter Belis
Birkhead T., 2018. The Wonderful Mr Willughby: the first true ornithologist
Birkhead T., 2018. The Wonderful Mr Willughby: the first true ornithologist, Bloomsbury, London, 356 blz., ISBN 978 1 4088 7848 4, £ 25 of ± € 33,50.
De naam van Francis Willughby (1635-1672) is nauw verbonden met deze van John Ray. Als student aan het Sutton Coldfield en het Trinity College in Cambridge, volgde Willughby de lessen van John Ray (1627-1705). In 1662, ondernamen ze samen een reis langsheen de westkust van Engeland om er de reproductie van de zeevogels te bestuderen. In 1663 en 1666, doorkruiste het tweetal Europa, meer bepaald Nederland, Duitsland, Zwitserland en Italië. In Napels ging elk zijn eigen weg en Willughby keerde via Spanje terug naar zijn geboorteland. Eénmaal thuis maakten Ray en zijn discipel plannen om hun observaties en bevindingen te publiceren maar Willughby overleed terwijl het werk nog in voorbereiding was. Ray gaf de Ornithologiae libri tres van Willughby in 1676 uit en twee jaren later verscheen een Engelstalige versie. Men beschouwt terecht deze publicatie als het begin van de moderne, wetenschappelijk onderbouwde ornithologie in Europa. Het werk was inderdaad innoverend, in het bijzonder omwille van de aandacht die aan taxonomie besteed werd. Voor het eerst werden gelijkenissen en verschillen tussen soorten aangetoond met onmiskenbare veldkenmerken als bewijsmateriaal. Willughby stelde vragen die lang op hun tijd vooruitliepen. Zijn bevindingen en zijn aanpak zijn nog steeds verbluffend te noemen. Gedurende de eeuwen die volgden op de publicatie van de Ornithologiae libri tres groeide de reputatie van Ray alsmaar en raakte zijn medewerker wat in de vergeethoek. Tim Birkhead gunt de persoon en het genie van Willughby in deze verbluffend aangenaam geschreven biografie de aandacht die ze verdienen. De auteur neemt ons mee op de reizen van Willughby, in een periode dat er nog geen duidelijke classificatie van dieren of planten bestond. De eerste druk van de Systema naturae van Linnaeus verscheen pas in 1735. Aan de hand van dagboeken en notities heeft Birkhead alle stukjes van de gigantische puzzel bijeengebracht. Niet verbazend dat de voorbereiding van het boek tien jaren in beslag heeft genomen, maar het resultaat mag er wezen. Het is alsof het leven en werk van Willughby onder de microscoop gelegd werden en vervolgens werden uitgeschreven en gekaderd in een groter geheel.
Walter Belis
Pot A. & de Beaufort B., 2018. De onsterfelijke nachtegalen
Pot A. & de Beaufort B., 2018. De onsterfelijke nachtegalen, Groningen, Uitgeverij Kleine Uil, 224 blz., ISBN: 978 9 492190 45 1, € 18,50.
Waarom de wereldrond reizen terwijl de natuur aan je voeten ligt te pronken? Dat moeten Aaldrik Pot en Barbara de Beaufort zich regelmatig afgevraagd hebben tijdens de totstandkoming van dit boek. Ik herinner me nog de Rêveries d'un promeneur solitaire van de Franse filosoof en auteur Jean-Jacques Rousseau. Al kuierend observeert en beschrijft hij de natuur die hem omringt. De auteurs van De onsterfelijke nachtegalen hebben een gelijkaardige ervaring van verwondering over alles wat overvliegt of aan je voeten groeit, meegemaakt. Aaldrik Pot woont op het zand in Norg, een brinkdorp in de provincie Drenthe. Hij kent zijn streek als geen ander en was benieuwd hoe de alledaagse verschuivingen in de natuur door Barbara de Beaufort, wonend op de Groningse klei bij Zandeweer, zouden worden ervaren. Het resultaat werd een enthousiast geschreven natuurdagboek in briefvorm. De monoloog in de tien wandelingen van Rousseau is hier omgetoverd in een uitgeschreven dialoog in briefvorm. Het verwoorden van je natuurervaring aan een ander, versterkt alleen maar de rijkdom van de ervaring, dat blijkt overduidelijk uit dit boek.
Walter Belis
Woodward I., Arnold R. & Smith N., 2017. The London Bird Atlas
Woodward I., Arnold R. & Smith N., 2017. The London Bird Atlas, John Beaufoy Publishing/London Natural History Society, Oxford/London, 416 blz., ISBN 978 1 909612 99 0, £ 39.99 of ± € 45.
In een straal van 32 km rond Saint-Paul's Cathedral werden niet minder dan 370, vrij in het wild levende, vogelsoorten geteld. Voor een stedelijke omgeving is dat een indrukwekkend aantal. Deze rijke diversiteit kan verklaard worden door de talrijke groene ruimtes die Groot-Londen en omgeving telt. Het studiegebied strekt zich immers uit over Groot-Londen en delen van Hertfordshire, Essex, Kent, Surrey en Buckinghamshire. De London Bird Atlas geeft een gedetailleerd overzicht en biedt de mogelijk om gegevens van 1968 en 2013 te vergelijken. De tekst werd geschreven door ornitholoog Ian Woodward en Richard Arnold, ecologist en lid van de London Bird Club, een onderdeel van de in 1858 opgerichte London Natural History Society. De tekst is aangevuld met een reeks overzichtelijke kaarten van de hand van Neil Smith. Verscheidene fotografen hebben voldoende materiaal aangeleverd om het boek op te smukken. Al bij al werden miljoenen gegevens in deze atlas tot een duidelijk geheel verwerkt. Het is tevens de eerste atlas voor Londen die ook de dichtheden en de verspreiding van de vogels tijdens de wintermaanden weergeeft. Wie wil weten waar men het best vogels kan waarnemen, geen nood, het staat beschreven. Dit naslagwerk zal geruime tijd een belangrijk hulpmiddel zijn voor Britse en buitenlandse ornithologen.
Walter Belis
Hermes N., 2017. A Photographic Field Guide to the Birds of the Australian High Country
Hermes N., 2017. A Photographic Field Guide to the Birds of the Australian High Country, John Beaufoy Publishing, Oxford, 360 blz., ISBN 978-1-909612-96-9, £ 24.99 of ± € 28.
Het Australische Hoogland bevindt zich in het zuidoosten van het continent en strekt zich uit van het Wollemi National Park en de Blue Mountains ten westen van Sydney en loopt dwars door de Kosciuszko en Alpine National Parks en verder zuidwestelijk tot Victoria, bijna tot aan de rand van Melbourne. Het omvat Canberra en de Australian Capital Territory, een federaal district. Deze fotografische veldgids beschrijft de 322 vogelsoorten van het Hoogland, met inbegrip van alle talrijk voorkomende en zeldzame soorten alsook doortrekkers en zeldzaamheden. Elke soort is goed geïllustreerd met foto's van de auteur en andere natuurfotografen. De gids is gericht op gebruik in het veld en zal zowel beginnende als meer ervaren ornithologen bijstaan in de determinatie. Voor elke soort worden de algemeen geldende Engelse en de wetenschappelijke namen vermeld, evenals lokale variaties voor sommige soorten. De belangrijkste identificatiekenmerken van elke soort worden beschreven en de belangrijkste gegevens die betrekking hebben op grootte, gewoonten, habitat, broedecologie, verspreiding, geluid en status in de regio staan mooi opgesomd. Distributiekaarten geven in één oogopslag weer waar de vogels te vinden zijn. Het boek bevat ook informatie over klimaat en topografie, de verschillende soorten leefgebieden en de belangrijkste sites voor vogelobservatie.
Walter Belis
Goodfellow P., 2017. The Natural History of the Bible
Goodfellow P., 2017. The Natural History of the Bible, John Beaufoy Publishing, Oxford, 184 blz., ISBN 978-1-909612-98-3, £ 19,99 of ± € 22,50.
In dit prachtig geïllustreerde boek belicht Peter Goodfellow de landschappen die we uit de Bijbel kennen. Bergen vormen het hoofdbestanddeel van dat deel van het Heilige Land dat langs de oostelijke oever van de Middellandse Zee ligt. Twee parallelle bergketens lopen van noord naar zuid en daartussenin ligt een buitengewoon interessant landschap met een grote verscheidenheid aan biotopen, gaande van besneeuwde bergen tot vruchtbare vlaktes en woestijnen. Dit betekent dat de natuurlijke vegetatie van het land erg verschilt van het ene gebied tot het andere, maar elk biotoop herbergt verschillende planten en dieren. Fauna en flora worden in de kijker geplaatst en de auteur vertelt hoe de landschappelijke factoren het leven van de mensen uit het Oude en Nieuwe Testament hebben beïnvloed. Peter Goodfellow is een Methodistenprediker. Hij is al sinds zijn jeugd een vurig vogelaar en was leraar tot hij met pensioen ging. Hij is de auteur van enkele zeer succesvolle boeken over de flora en fauna van de Bijbel met een bijzondere aandacht voor vogels. Daarnaast schreef hij verschillende vogelobservatiegidsen en Avian Architecture. In dit boek, dat ook in het Nederlands is verschenen onder de titel Gevleugelde architecten, legt hij uit hoe vogels hun nest bouwen.
Walter Belis
De Silva Wijeyeratne G., 2017. A Photographic Field Guide to the Birds of Sri Lanka.
De Silva Wijeyeratne G., 2017. A Photographic Field Guide to the Birds of Sri Lanka, John Beaufoy Publishing Ltd, Oxford, 296 blz., ISBN 978 1 90961 283 9, £ 19.99 of ± € 24.
Deze fotografische gids stelt 462 vogelsoorten uit Sri Lanka voor. Elke soort, met inbegrip van de varianten is geïllustreerd met hoogwaardig fotomateriaal van de hand van de auteur zelf, aangevuld met foto's van collega's natuurfotografen. De gids is hoofdzakelijk afgestemd op terreingebruik en zal ongetwijfeld voor beginners maar ook voor ervaren ornithologen een kostbaar hulpmiddel zijn voor de herkenning van waargenomen vogels. De voornaamste veldkenmerken van elke soort, noodzakelijk bij de determinatie, worden haarfijn toegelicht en de begeleidende teksten bespreken afmetingen, habitat, verspreiding, geluid en de status in Sri Lanka. De overzichtelijke verspreidingskaarten geven meteen weer waar de soorten kunnen worden geobserveerd. Daarnaast verschaft de gids ook informatie over klimaat en topografie, de diverse vogelfamilies, soorten die het ganse jaar aanwezig zijn, trekvogels, zeldzaamheden, endemische soorten en – niet onbelangrijk – de beste vogelkijkplaatsen.
Walter Belis
Buijsman E., 2018. 'Fraaie Schepsels’. De grote stern in Nederland.
Buijsman E., 2018. 'Fraaie Schepsels’. De grote stern in Nederland, Uitgeverij Matrijs, in samenwerking met Natuurhistorisch Museum Rotterdam, 208 blz., ISBN 978-90-5345-511-1, € 29,95.
De Grote Stern is een kustvogel, die in kolonies broedt op kwelders, groene stranden en schaars begroeide eilanden. In Nederland is het een typische soort van de Wadden en de Delta. Het voedsel bestaat hoofdzakelijk uit grote vissen als zandspiering, smelt, sprot en jonge haring. Het zijn trekvogels, die overwinteren voor de West-Afrikaanse kust, tot in Zuid-Afrika. Tijdens het broedseizoen heeft de soort een geheel zwarte kap met kuif. Niet verbazend dat deze elegante vogel veel vogelkijkers boeit. De Grote Stern behoort als broedvogel sinds mensenheugenis tot de Nederlandse avifauna. Maar het kustlandschap heeft er echter in de afgelopen tweehonderd jaar ingrijpende veranderingen doorgemaakt. Dit laatste, in combinatie met de sterke gebondenheid aan welbepaalde habitats en het kieskeurige karakter van deze stern, maakt dat de soort in Nederland al heel wat heeft ondergaan: verstoring en vernietiging van broedgebieden, voorwerp van vogelvangst, vergiftiging… Rond 1900 werden de veren van de Grote Stern op grote schaal gebruikt voor de opsmuk van hoeden. Tot tweemaal toe is de Grote Stern in Nederland bijna uitgeroeid geweest, maar gelukkig herstelde de vogelstand zich. Dit prachtig uitgegeven boek draagt bij tot zijn iconisch karakter en daarom komt deze prachtige monografie, die een overzicht biedt van deze soort gespreid over twee eeuwen, net op het goede moment.
Walter Belis
Audevard & Jiguet, 2018. Zeldzame vogels van Europa.
Audevard A. & Jiguet J., 2018. Zeldzame vogels van Europa, KNNV Uitgeverij, Zeist, 368 blz., ISBN: 978 90 5011 641 1, € 39,95. Leden 35,95
Laat ons kort de auteurs voorstellen. Frédéric Jiguet is ornitholoog, lesgever aan het Muséum national d’Histoire naturelle en directeur van het Centre de Recherches sur la Biologie des Populations d’Oiseaux. Aurélien Audevard werkt voor de Ligue pour la Protection des Oiseaux en is als natuurfotograaf een pionnier wat digiscopie betreft. Vandaar dat dit naslagwerk zich ook kwalitatief onderscheidt van andere publicaties. Audevard en Jiguet publiceerden in 2016 reeds Alle Vogels van Europa (KNNV Uitgeverij). Deze gids bevat meer dan 2000 foto's, gerealiseerd door stuk voor stuk topfotografen. Het beeldmateriaal werd aangevuld met 400 verspreidingskaartjes die tegelijkertijd ook de aanwezigheid tijdens het broedseizoen (in het rood), tijdens de winter (in het blauw) weergeven alsook de gebieden waar de soort het ganse jaar door aanwezig is (in het violet). Op die manier kan men zich gemakkelijker een idee vormen van de herkomst van uitzonderlijke dwaalgasten. De teksten verschaffen de nodige kenmerken, wat de determinatie dan weer vereenvoudigt. Het formaat, dat net is groter is dan gebruikelijk voor dit soort van gidsen, laat toe de belangrijkste veldkenmerken duidelijk weer te geven. De auteurs behandelen 460 soorten die minstens één keer in Europa werden waargenomen. Vandaar dat deze gids ook zo volledig is en een perfecte aanvulling betekent op Alle vogels van Europa, waarin 650 soorten besproken worden. Allen is dit naslagwerk eerder voor doorwinterde vogelaars bestemd. Oefening baart kunst. Waarom ook niet dit boek aanschaffen?
Walter Belis
Van Zomeren K., 2018. Nog meer vogels
Van Zomeren K., 2018. Nog meer vogels, De Arbeiderspers, Amsterdam, 125 blz., 978 90 2952 394 3, € 15.
Wie dacht dat Koos van Zomeren effectief alle vogels had vermeld in zijn monumentale boek met de veelzeggende maar verraderlijke titel Alle vogels, heeft het mis. Over zo'n onderwerp geraak je immers nooit uitgepraat. Nadat het boek met veel enthousiasme onthaald was, wezen lezers hem op enkele vergetelheden en ook de auteur zelf was intussen tot dit inzicht gekomen. Vermits de klant – in dit geval de lezer – koning is, kan je maar beter aan de vraag beantwoorden. Zo gezegd zo gedaan. Van Zomeren zorgde voor een toemaatje en vulde het overzicht van vogels uit zijn geschriften aan. Hij uit hier nogmaals zijn bewondering en verwondering voor de natuur en doet dit op een meesterlijke wijze. Ook dit deeltje is voorzien van schitterende illustraties van Erik van Ommen.
Walter Belis
Martin G., 2017. The Sensory Ecology of Birds.
Martin G.R., 2017. The Sensory Ecology of Birds, Oxford University Press, Oxford, 296 blz., ISBN 978 0 19 96945 4, £ 34.99 of ± € 40. Https://global.oup.com/academic/product/the-sensory-ecology-of-birds-9780199694549?q=Sensory&lang=en&cc=be
Vogels staan bekend om hun uitzonderlijk zicht en de manier waarop dit hen in staat stelt om te overleven en op een unieke manier zo goed als feilloos te migreren. Thans wordt algemeen aanvaard dat het gedrag van vogels gestuurd wordt door informatie afkomstig uit verschillende zintuigen. De verzamelde gegevens worden vervolgens op geïntegreerde en complementaire manieren gebruikt om een antwoord te bieden op de vele verschillende zintuiglijke uitdagingen van totaal verschillende omgevingen en om specifieke taken uit te voeren. Toch loopt het geregeld mis en vliegen vogels zich te pletter tegen glazen wanden, hoogspanningslijnen en windturbines. Zeevogels raken dan weer geregeld verstrikt in netten. Hoe komt het dat het hier fout loopt? De auteur zet alles netjes op een rij, veegt een aantal voordelen van tafel en suggereert hoe deze problemen kunnen worden gemilderd.
Walter Belis
Ackerman J., 2017. De genialiteit van vogels
Ackerman J., 2017. De genialiteit van vogels, Uitgeverij Prometheus, Amsterdam, 384 blz., ISBN 978 90 4463 255 2, € 24,99.
Lange tijd zijn vogels aanzien geworden als domme dieren. Ze stammen immers af van reptielen en die blinken niet onmiddellijk uit door hun intelligentie. Verschillende experimenten en onderzoeken hebben intussen het tegendeel aangetoond. Er zijn vogels die kunnen "tellen", die eigen werktuigen kunnen maken, zich het verleden kunnen herinneren en vooruit kunnen denken. Er zijn de laatste jaren verscheidene boeken verschenen over het vogelbrein. Het boeiende in De genialiteit van vogels is dat Jennifer Ackerman een ruim spectrum aan vogels bespreekt, ook heel bekende zoals de huismus of de klassieke duif die toch zo dom niet is als het wel lijkt. In dit boek vernemen we ook dat vogelzang veel gelijkenissen vertoont met de menselijke spraak en taal. Heel veel aspecten van de menselijke spraakverwerving komen overeen met de manier waarop zangvogels hun zang verwerven. Bij de mensapen bestaat zo’n equivalent helemaal niet. Uiteraard komt ook het verbluffende navigatievermogen aan bod. Hoe lukt het een paarse strandloper, die elk jaar de reis maakt van Spitsbergen naar Hoek van Holland, zeven jaar na elkaar neer te strijken op hetzelfde rotsblok op de pier van Hoek? Het navigeervermogen is een van de grote wonderen van het vogelbrein. De genialiteit van vogels is een prettig leesbaar populair-wetenschappelijk boek. Het bevat geen afbeeldingen zoals Vogelbrein van Nathan Emery maar is minstens even interessant.
Walter Belis
Van Zomeren Koos, 2017. Alle vogels
Van Zomeren K., 2017. Alle vogels, Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam, 884 blz., ISBN 978 90 2951 062 2, € 49,99.
Je moet het maar waar maken: 884 pagina’s schrijven, alleen maar over vogels en blijven boeien van de eerste tot de laatste bladzijde. Koos van Zomeren doet het, hij heeft alles wat hij ooit over vogels schreef van 1977 tot 2014 gebundeld. Zelf geeft hij toe niet zo veel van vogels af te weten, maar hij houdt wel van ze en is eigenlijk veel te bescheiden. Vandaar dat zijn teksten baden in een soms naïeve verwondering, maar dat is volgens ons bewust gedaan. Dit is geen zeker geen minpunt, integendeel. Voor de auteur was dit het ideale uitgangspunt voor het samenstellen van dit boek. Hij beschrijft zo bevlogen en gedetailleerd dat je op speelse wijze dingen verneemt die je anders zouden ontgaan zijn. Zie je wel dat hij veel van vogels afweet. Wie verwonderd toekijkt, ontwikkelt een andere manier om naar de wereld om ons heen te kijken. Alle vogels, is mede dankzij de penseeltekeningen van Erik van Ommen, een boek dat iedereen die zich vogelliefhebber durft te noemen in huis moet hebben.
Walter Belis
Singer P. & Singer A., 2017. Arthur Singer: the wildlife art of an American master
Singer P. & Singer A., 2017. Arthur Singer: the wildlife art of an American master, RIT Press, Rochester (New York), 177 blz., ISBN 978 1 939125 39 2, £ 60 of ± € 68.
Te bestellen via https://www.rit.edu/press/arthur-singer
Voor de oudste vogelkijkers onder ons klinkt de naam van Arthur Singer wellicht nog bekend in de oren. Singer werd geboren te New York op 4 december 1917 in een artistiek gezin. in 1939 behaalde hij zijn diploma aan de Cooper Union, een particuliere hogeschool in Lower Manhattan, New York City, één van de weinige hogescholen die geen collegegeld vraagt en opleidingen aanbiedt in de richtingen architectuur, kunst en techniek. Vervolgens ging hij aan de slag als drukker in een reclamebureau. In 1942 nam hij dienst in het Amerikaanse leger. Op Europese bodem ontwierp Singer camouflagepakken. Hij onderging de invloed van Carl Rungius, Louis Agassiz Fuertes, en Wilhelm Kuhnert en ontpopte zich tot fulltime illustrator in 1955. Singer illustreerde meer dan 20 boeken waaronder de Gids voor de vogels van Europa van Bertel Bruun, uitgegeven door Elsevier in 1970, wellicht één de populairste gidsen in onze contreien. In Noord-Amerika is het schilderen van vogels gestart met John James Audubon in het begin van de 19de eeuw. Audubon kreeg al snel navolging. Arthur B. Singer behoort tot die klasse van artiesten die technisch de kunst beheersten om, vertrekkend van een natuurwaarneming, de essentie van het onderweerp weer te geven in de afbeelding. Dit boek, samengesteld door twee van zijn zonen, is een prachtig eerbetoon.
Walter Belis
Muller Y. e.a. 2017. Atlas des oiseaux d'Alsace. Nidification et hivernage
Muller Y., Dronneau Ch. & Bronner J.-M. (coord.), 2017. Atlas des oiseaux d'Alsace. Nidification et hivernage, Strasbourg, LPO Alsace, , 872 blz., ISBN 978 2 9520048 2 4, € 35.
Of men zich interesseert voor vlinders, planten, zoogdieren of vogels, iedereen wacht gespannen op een aangekondigde atlas. Dit genre van naslagwerken laat toe gegevens te bundelen, verzameld over een periode die lang genoeg is om verschillen aan te tonen met vorige atlassen. De eindredactie van dit werk lag in de handen van drie ornithologen maar het eigenlijke veldwerk werd door 960 waarnemers verricht. Zij brachten ongeveer 400 000 gegevens bijeen gedurende de periode 2006-2015. Het schrijven van de monografieën werd aan specialisten toevertrouwd. Zij bieden een overzicht van de 222 soorten die regelmatig in de Elzas worden waargenomen. In hun teksten brengen de verschillende auteurs een synthese van de verspreiding en de aantallen, maar ze brengen ook populatieschommelingen in kaart en verbinden hieraan ook mogelijke beschermingsmaatregelen. In die zin brengt de l'Atlas des oiseaux d'Alsace meer dan een stand van zaken, het is een onontbeerlijk werktuig voor al wie, op het terrein of achter een computerscherm op kantoor, op de één of andere manier met natuur bezig zijn. De kennis van de verspreiding van soorten is immers een noodzakelijk uitgangspunt voor elke vorm van natuurbehoud en - bescherming. Deze atlas vormt een eindpunt van een onderzoeksperiode maar hij is zeer vergankelijk en verspreidingskaarten moeten voortdurend aangepast worden. Deze afdeling van de Franse Vogelbescherming (LPO) is zeer dynamisch en over een vervolg wordt zeker nu al gepraat.
Walter Belis
Tucker & Tucker 2017. Beckwith's Birds of Nineteenth Century Shropshire
Tucker J. & Tucker P., 2017. Beckwith's Birds of Nineteenth Century Shropshire, with notes on surrounding districts, Holbrook Design, 384 blz., ISBN 978 0 9540122 3 6, £ 30 of ± € 34.
Tussen 1867 en 1892 publiceerde William Edmund Beckwith korte notities van wat zijn Birds of Shropshire zou worden. Helaas stierf hij vroegtijdig op de leeftijd van 47, ten gevolge van levercirrose. Plannen voor de publicatie van zijn avifauna bestonden maar zover is het nooit gekomen. Datgene dat van Beckwith bekend is werd, verspreid over 125 jaren, in verschillende tijdschriften gepubliceerd. Een globaal beeld werd nooit geschapen en zijn werk bleef grotendeels onbekend en het werd bovendien ook niet gewaardeerd. Het grootste deel van dit boek bevat alles wat Beckwith schreef over zijn favoriete onderwerp, de vogels van Shropshire. Het werk is opgesplitst in twee delen. in het eerste wordt de persoon van Beckwith geportretteerd. Ook zijn relatie tot andere ornithologen wordt in kaart gebracht. Het tweede deel is integraal gewijd aan de ornithologische publicaties van Beckwith, netjes chronologisch gerangschikt van 1867 tot 1893. Het boek sluit af met een aantal aanhangsels die het naslagwerk nog een extra meerwaarde geven. Het beeld dat we van de 19de eeuwse ornitholoog reeds hadden opgebouwd, wordt verder verfijnd aan de hand van talrijke documenten en fotomateriaal. Het boek is niet alleen een regionale avifauna uit het Victoriaanse tijdperk, het geeft een perfect idee van hoe ornithologen toe te werk gingen. Haast u om het te bestellen, de oplage is beperkt gebleven tot 250 exemplaren.
Walter Belis
Newton I., 2017. Farming and Birds
Newton I., 2017. Farming and Birds, Harper Collins, London, 628 blz., ISBN 978 0 00814 789 1, £ 35 of ± € 40.
De boeken van Ian Newton kenmerken zich door hun begrijpelijkheid en helderheid. Telkens de auteur een onderwerp aansnijdt, toont hij een zeer diepgaande kennis van het onderwerp. Ook in deze publicatie heeft hij de beschikbare informatie overzichtelijk in een bijzonder lijvig volume gebundeld. In het grootste deel van Groot-Brittannië is het landschap door menselijke activiteiten gewijzigd geworden. In West-Europa is de situatie niet anders. In de loop der eeuwen zijn die landschappen voortdurend aangepast geworden, telkens in functie van menselijke behoeften. De veranderingen in het gebruik van de landbouwgronden hebben grondige veranderingen met zich meegebracht voor inheemse dieren en planten, meestal in negatieve zin. In Groot-Brittannië wordt meer dan 70% van de beschikbare ruimte door de één of andere landbouwactiviteit (veeteelt, gewassen) in beslag genomen en in de loop van de laatste decennia heeft de landbouw een diepgaande verandering doorgemaakt. Naast de toenemende mechanisering is de landbouw alsmaar meer afhankelijk geworden van kunstmeststoffen en pesticides. Dankzij al die veranderingen heeft men een nooit eerder denkbaar rendement bereikt. Maar dit heeft, naast de indrukwekkende financiële inspanningen, ook een zware milieutol geëist. Eén van de best zichtbare en goed gedocumenteerde gevolgen zijn de zware faunistische verliezen, met inbegrip van de vogels. In dit boek bespreekt Ian Newton de wijzigingen die zich de laatste 70 jaren hebben voorgedaan in de Britse landbouw en de gevolgen op de vogelpopulaties. Hij legt haarfijn uit hoe de verschillende landbouwprocédés de populaties van vogels en andere dieren hebben aangetast. Maar hij legt ook voorstellen voor een andere aanpak op tafel. Dan blijkt pas dat het probleem veel ruimer is dan vaak wordt gedacht. Het is niet alleen een kwestie van vogelbescherming, de economische, sociale en milieugevolgen zijn niet te ontzien. Dit boek heeft de ontzettende verdienste een aanzet tot oplossing(en) te bieden.
Walter Belis
Duquet M., 2018. Vogelkijkgids
Duquet M., 2018. Vogelkijkgids, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 224 p., ISBN 978 90 2156663 4, € 20; leden Natuurpunt €18.
Bestel hier
De afgelopen jaren zijn er verschillende basishandboeken over ornithologie verschenen. Deze publicatie onderscheidt zich door zijn originaliteit. In de oorspronkelijke (Franse) versie was het succes zo aanzienlijk dat de auteur in 2016 een herwerkte versie uitbracht. De aanpak is zowel speels als ernstig. Deze Vogelkijkgids – de titel spreekt al boekdelen - beantwoordt systematisch alle mogelijke vragen die kunnen rijzen. Om beter te kunnen waarnemen, moet je eerst weten wat een vogel is en hoe hij zich gedraagt. Daarvoor is dan weer een goede verrekijker of telescoop noodzakelijk, maar hoe maak je een keuze in dat rijke aanbod van betaalbaar tot peperduur? De volgende stap zal de waarneming zelf zijn. Om het zoekwerk eenvoudig te maken, worden vogels ingedeeld in 4 categorieën: deze welke worden waargenomen in de buurt van huizen, op het platteland, degenen die in een boom zitten en degenen die aan de rand van het water vertoeven. Voor elke soort voorziet de auteur een zeer leerzame tekst waarin verspreiding, habitat, typisch gedrag of andere bijzonderheden aan bod komen. Dit naslagwerk behandelt 142 gewone vogelsoorten die in West-Europa voorkomen. Als we teruggrijpen naar de Franse editie betekent dit dat de tweede druk 26 soorten meer bevat dan de eerste uit 2010. Deze aanvulling is ook in de Nederlandse editie terug te vinden. Meer dan 200 tekeningen van Jean Chevallier en meer dan 180 foto's illustreren het boek. Aan het einde van het werk vermeldt de auteur niet alleen tijdschriften en boeken, maar ook nuttige adressen waar je terecht kan voor de aanschaf van een verrekijker, telescoop, nestkasten of voedertafel, maar ook voor informatie over vogelbeschermingsorganisaties en reizen.
Walter Belis
2017
Brandsma M. & Goldschmidt T., 2016. Identities
Brandsma M. & Goldschmidt T., 2016. Identities, Oscar Lourens Book Production, Arnhem, 120 blz., ISBN 978 94 91609 09 1, € 30. Te bestellen bij olbp@live.nl of bij Martin Brandsma info@martinbrandsma.nl
Dit hoogst originele boek – de tekst is tot het uiterste minimum beperkt – zou best de ondertitel "de kunst van het observeren" verdienen. De titel zelf, vertelt niet veel over de inhoud maar al dra wordt duidelijk dat alles draait rond determinatie. Dit prachtig uitgegeven boek kwam tot stand na vijf jaren (2011-2016) intens waarnemen. Martin Brandsma is ornitholoog en beeldend kunstenaar. Hij woont en werkt in Zuidoost-Friesland, waar de Klapekster nog op verschillende plaatsen overwintert. Tijdens het maken van zijn schetsen op 58 plaatsen, verspreid over de provincies Friesland, Drenthe en Overijssel merkte Brandsma dat een exemplaar dat hij dezelfde dag op dezelfde plaats dacht gezien te hebben toch lichtjes verschilde. Dank zij zijn geoefend oog en zijn talent om de waarneming haarfijn op papier te zetten, kwam Martin Brandsma tot de vaststelling dat het om een ander individu ging. Er zijn inderdaad geen twee Klapeksters hetzelfde en geoefende waarnemers zullen bevestigen dat ze in de wintermaanden heel wat verschillen vaststellen in het verenkleed van deze soort. In dit kunstboek toont Brandsma op gestileerde wijze meer dan 150 individuen. Telkens in zijaanzicht (links en rechts) gezeten op een denkbeeldige tak. Met deze strakke weergave, waarbij de aandacht door niets anders wordt afgeleid, is het de kunstenaar gelukt de kleinste details, die net het verschil maken, weer te geven. De vorm van het zwarte gezichtsmasker het al dan niet aanwezig zijn van een witte wenkbrauwstreep, behoren tot de gemakkelijkst waar te nemen details. Maar even belangrijk zijn onder meer de kleur van de stuit of witte vlekken op de schouderveren of op de vleugels. Het boek werd uitgegeven door Oscar Lourens, zelf een kunstenaar die probeert de wereld te doorgronden door deze consequent en systematisch op te meten. Met de precisie van een wetenschapper ontleedt hij de architecturale werkelijkheid in meetbare eenheden. De neuzen van Martin Brandsma en Oscar Lourens staan manifest in dezelfde richting en dat is deze publicatie alleen maar te goede gekomen. Aarzel niet tijdig een exemplaar te bestellen, de oplage is beperkt gebleven tot 500 exemplaren.
Walter Belis
Hoogenstein L. & Meesters G., 2017. Handboek Vogels van Nederland en België
Hoogenstein L. & Meesters G., 2017. Handboek Vogels van Nederland en België, KNNV Uitgeverij, Zeist, 344 blz., ISBN 978 90 5011 580 3, € 34,95. Leden Natuurpunt € 26,95.
Er zijn weinig landen in Europa waar de ornithologie zoveel bijval heeft en op zoveel ondersteuning kan rekenen vanuit de uitgeverswereld dan in Nederland. Daar zijn verschillende redenen voor. Enerzijds wordt de belangstelling voor vogels gestimuleerd en anderzijds zijn het de veldornithologen die het materiaal voor de boeken aanleveren. Wij, als lezer, genieten er gretig mee van, vooral omdat deze derde compleet herwerkte uitgave tot ons land werd uitgebreid. Het Handboek Vogels van Nederland en België is weer één van de vele pareltjes die onze Noorderburen afleveren, in samenwerking met Natuurpunt. Een boek om duimen en vingers af te likken. Dit naslagwerk behandelt ruim 300 vogelsoorten die in Nederland en België te zien zijn. Het betreft algemene, broedende en niet-broedende soorten maar ook schaarse. Dit boek is geen atlas en ook geen determinatiegids, het combineert beide. Van elke soort beschrijft het naslagwerk hoe die te herkennen is en waar zij in Nederland of België voorkomt. Het wegvallen van de – weliswaar kleine - verspreidingskaartjes is een beetje jammer maar deze beslissing werd waarschijnlijk om praktische redenen genomen. De vrijgekomen ruimte werd verstandig ingevuld met cijfermateriaal en extra informatie over de broedecologie van de soort. Het boek vertelt meer over trek, leefgebied, voortplanting en punten waar de soort gevoelig voor is of die juist de kwetsbaarheid uitmaken. Uit de reeds bestaande literatuur hebben de auteurs gegevens geput aangaande de nieuwste populatietrends en huidige aantallen. Soorten die op de Rode Lijst van bedreigde vogels staan, zijn gemarkeerd met een rode lijster. Regelmatig wordt verwezen naar interessante vogelkijkgebieden, die terug te vinden zijn op een overzichtskaart, vooraan in het boek. Elke vogel is met een foto afgebeeld en vaak aangevuld met een tekening en vliegbeelden. De aanschaf van dit boek loont absoluut de moeite omdat het zo compleet, handig en overzichtelijk is.
Walter Belis
Menkhorst P., et al., 2017. The Australian Bird Guide
Menkhorst P., et al., 2017. The Australian Bird Guide, Princeton University Press, Princeton, 560 blz., ISBN 978-1-4729-1235-0, £ 32.95 of ± € 37,30.
De Australische avifauna is divers, ruim en spectaculair en hij weerspiegelt de indrukwekkende habitats en de evolutionaire geschiedenis van het continent. Met meer dan 900 beschreven soorten, is deze publicatie de meest uitgebreide veldgids over Australische vogels die momenteel beschikbaar is. Hij geeft bovendien een goed idee van de zeevogels uit de omringende regio. Met 249 kleurenplaten en 4.000 verbluffende afbeeldingen, van enkele van de meest getalenteerde illustratoren, biedt dit boek een zeer grondige benadering van ondersoorten, zeldzaamheden en de verschillende verenkleden. Deze gloednieuwe gids heeft een aantrekkelijk uiterlijk en de verspreidingskaarten zijn up-to-date kaarten. The Australian Bird Guide is onmisbaar voor alle vogel- en natuurliefhebbers die geïnteresseerd zijn in dit deel van de wereld, inclusief de zuidelijke oceanen.
Walter Belis
Ascanio D. e.a., 2017. Birds of Venezuela
Ascanio D., Rodriguez G. & Restall R., 2017. Birds of Venezuela, Christopher Helm, London, 592 blz., ISBN: 978 1 4081 0535 1, £ 35.99 of ± € 40,60 (Helm Field Guides).
De avifauna van Venezuela behoort tot de rijkste van de hele wereld, hij zou zelfs op de zesde plaats staan. Dit boek is dan ook essentieel voor wie de diverse habitats van dit prachtige Zuid-Amerikaanse land wil gaan verkennen. Bovendien vormt het een interessante aanvulling bij Birding in Venezuela, verschenen in 2003 (Lynx Edicions). Deze publicatie deelde het immense land in zes regio's in en belichtte de belangrijkste vogelkijkplaatsen. Birds of Venezuela is dan weer een volwaardige determinatiegids met een zeer interessante tekst en schitterende kleurplaten. De aanpak van de auteurs en de combinatie van afbeeldingen en tekst die netjes naast elkaar staan waardoor de informatie snel kan worden verwerkt, maken dat deze bestemming binnen ieders bereik komt te liggen. Deze terreingids bevat 248 kleurplaten waarop meer dan 1400 soorten staan afgebeeld. We kennen de kwaliteit van de Helm Field Guides en is dan ook niet verwonderlijk dat veel aandacht werd besteed aan de diverse rassen en verenkleden. De tekst brengt ook informatie over habitat, zang en bespreekt de status van soorten en ondersoorten, met inbegrip van de 45 endemische soorten in Venezuela. Elke soort heeft ook recht op een gedetailleerde verspreidingskaart.
Walter Belis
Eriksen J. & Porter R., 2017. Birds of Oman
Eriksen J. & Porter R., 2017. Birds of Oman, Christopher Helm, London, 272 blz., ISBN: 978 1 4729 3753 7, £26.99 of ± € 30,50 (Helm Field Guides)
Oman vormt een smeltkroes van West- en Oost-palearctische vogelsoorten, aangevuld met typisch Afrikaanse soorten. Dit ornithologisch juweeltje, gelegen aan de zuidoostkust van het Arabische Schiereiland, bevindt zich bovendien op een kruispunt van trekroutes. Het is dan ook niet verwonderlijk dat dit sultanaat een grote aantrekkingskracht uitoefent op ornithologen afkomstig uit alle windstreken van de aardbol. De 528 soorten die op de officiële lijst van Oman prijken, worden in dit naslagwerk besproken en staan afgebeeld op de 116 kleurplaten. Aan de afbeeldingen werd uitermate veel zorg besteed. Zo staan de soorten in diverse kleden afgebeeld en werd aandacht besteed aan de diverse rassen en occasionele dwaalgasten. In de beschrijving van de soorten worden de belangrijkste veldkenmerken vermeld, met inbegrip van habitat en zang. Bij de tekst horen kaartjes die de verspreiding tijdens broed-, overwinter- en trekperiode weergeven. Dit althans voor de soorten die geregeld in Oman tot broeden komen.
Walter Belis
Dilger M., 2017. Nightingales in November, A Year in the Lives of Twelve British Birds
Dilger M., 2017. Nightingales in November, A Year in the Lives of Twelve British Birds, Bloomsbury, London, 368 blz., ISBN 978 1 47291 535 1, £ 9.99 of ± € 11,35.
Heeft u zich al afgevraagd wat vogels in de winter eten wanneer ze niet terecht kunnen aan de voedertafel of er geen bessen meer voorradig zijn in de tuin? Waar slapen de vogels die niet op een beschutte plaats rond uw huis of onder een overhangend deel van het dak gehuisvest zijn? Mike Dilger geeft een antwoord op de meeste van deze vragen in Nightingales in November. Hij volgde eigenhandig een twaalftal in Groot-Brittannië populaire vogelsoorten en vulde zijn gegevens aan met informatie die hij aantrof in ornithologische publicaties van de laatste decennia. Voor een neofiet is dit boek een ware onderdompeling en een schat aan informatie over onze tuinvogels. Maar ook wat meer ervaren vogelkijkers zullen met veel genoegen het boek doornemen en nieuwe zaken ontdekken. U verneemt er o.a. waar "onze" zwaluwen rond Kerstmis rondhangen en wanneer de tijd rijp is om jonge uilen te gaan bewonderen of te genieten van de zang van de nachtegaal.
Walter Belis
Nicolson A., 2017. The Seabird's Cry: the lives and loves of Puffins, Gannets and other ocean voyagers
Nicolson A., 2017. The Seabird's Cry: the lives and loves of Puffins, Gannets and other ocean voyagers, William Collins, London, 400 blz., ISBN 978-0-00-816569-7, £ 16.99 of ± € 19,50.
Adam Nicolson was van kindsbeen af gefascineerd door zeevogels. Vooral de wijze waarop ze gracieus, gedragen door de wind, zich tegelijkertijd wervelend en vastberaden over het ruime wateroppervlak bewegen, werkte betoverend op de auteur. Soorten die op de open zee naar vis zoeken en nestelen op steile en ruige kusten, ze hebben nog niet al hun geheimen onthuld. In de afgelopen decennia zijn we beetje bij beetje meer te weten gekomen over deze mysterieuze vogels, die soms redelijk dichtbij komen maar anderzijds er niet voor terugdeinzen om zich over duizenden kilometers over zee te verplaatsen. In The Seabird's Cry wijdt Nicolson telkens een hoofdstuk aan een andere soort. Hij onderzoekt hun gedrag, de migratieroutes over de Atlantische Oceaan en hun overlevingstactieken. Het is verbazingwekkend met welk gemak en meesterschap de auteur erin slaagt om ons zeer complexe verschijnselen uit te leggen. Daarnaast citeert hij de auteurs die hij heeft geraadpleegd, wat ons aanmoedigt om ons verder te verdiepen. Het laatste hoofdstuk gaat in op de bedreigingen die de zeevogels boven het hoofd hangen: vervuiling van de oceaan, vernietiging van habitats, klimaatverandering, enz.
Walter Belis
Toms M. 2017. Flight Lines: tracking the wonders of bird migration
Toms M., 2017. Flight Lines: tracking the wonders of bird migration, BTO Books, Thetford, 224 blz., ISBN: 978-1-908581-77-8, £ 25.00 of ± € 28,30.
Of het nu de aanblik is van de eerste zwaluw of het geluid van een koekoek in de lente, de terugkeer van 'onze' trekvogels levert een geruststellend gevoel van een wereld die, ondanks alles, nog steeds draait. Dat vogels zulke lange en gevaarlijke trektochten moeten ondernemen, heeft ons al eeuwen lang gefascineerd en het is steeds een onuitputtelijke inspiratiebron geweest voor kunstenaars, schrijvers en niet te vergeten duizenden wetenschappelijke onderzoeken. Nu we in een tijdperk leven waarin veel van onze trekvogels het alsmaar moeilijker hebben om zich aan te passen en te overleven, wordt onze fascinatie voor migratie nog relevanter. Door kunstenaars en wetenschappers bij elkaar te brengen, wordt het verschijnsel migratie op verschillende wijze belicht. De twee belangengroepen vragen zich af wat ze zien, maar ze kijken met andere ogen. Hoewel de wetenschap de noodzakelijke bewijzen kan leveren waarop beleidsbeslissingen kunnen worden gebaseerd, is het onze emotionele gehechtheid aan dieren in het wild die uiteindelijk de drang naar natuurbehoud zal stimuleren. Dit boek maakt duidelijk dat kunst en wetenschap belangrijke spelers zijn bij het aanleveren van effectieve beschermingsmaatregelen voor trekvogels en andere in het wild levende dieren.
Walter Belis
Quist M. 2017. Het verhaal van Pieterrr.
Quist M., 2017. Het verhaal van Pieterrr, L'Indépendance, Dwingeloo, 72 blz., ISBN 978 90 9030623 0, € 14. Te bestellen door € 14 over te maken, met vermelding van naam en volledige adres, op gironummer NL77 INGB 0660 2720 08 ten name van M. Quist te Dwingeloo.
Pieter nam in 1995 als vrijwilliger contact op met de Werkgroep Roofvogels Nederland. Hij woonde toen in een aftandse caravan en kickte af van drank, heroïne en wiet. Via de wet Inschakeling Werklozen werd hij schaapherder op het Balloërveld en zette zijn ontwenningskuur verder. Intussen ontpopte hij zich tot gelegenheidsgids en roofvogelkenner. Begin 1999 overleed de zoon van Maria Quist in een verkeersongeval. Maria en Pieter vonden bij elkaar steun maar het liep mis met Pieter. Onder invloed van wiet stak hij drie mensen neer en belandde in de gevangenis. Hij las er natuurboeken en het tijdschrift De Takkeling, werkte zich in in de evolutieleer van Darwin. Na zijn vrijlating hervatte hij zijn veldactiviteiten en hield Rob Bijlsma als grote held voor ogen. De samenwerking liep niet altijd gesmeerd want Pieter was vlug op stang gejaagd en reageerde (te) impulsief. In 2015 werd hij rustiger maar zijn gezondheid ging sterk achteruit. Zijn vechtlust doofde in 2016 verder uit en in maart 2017 overleed hij. Dit boek, het meeslepend en adembenemend verhaal hoe de natuur en in het bijzonder roofvogels iemand op het rechte pad kunnen zetten, beschrijft de 22 laatste levensjaren van Pieter de Haan.
Walter Belis
Woods 2017. The Birds of the Falkland Islands.
Woods R.W., 2017. The Birds of the Falkland Islands: An Annotated Checklist, British Ornithologists’ Club, Tring, 288 blz., ISBN 978 0 9522886 6 4, £ 29.99 of ± € 34, https://www.nhbs.com/the-birds-of-the-falkland-islands-book.
Deze nieuwe checklist van de vogels van de Falklandeilanden is de meest uitgebreide ooit gepubliceerd. Het boek werd nauwkeurig voorbereid en het geheel van beschikbare publicaties werd zorgvuldig geraadpleegd. Het boek is de bekroning van enkele tientallen jaren veldwerk door de auteur en andere ornithologen. Dit naslagwerk brengt alles samen wat bekend is over de status en verspreiding van vogels die men aantreft in deze fascinerende archipel. Een uitgebreide inleiding verschaft een biogeografische en ecologische achtergrond, met duidelijk de nadruk op de interacties tussen mens en vogels en de ontwikkeling van natuurbehoud. Duidelijk twee stokpaardjes van de auteur. De systematische lijst bestrijkt alle 205 soorten waarvan het voorkomen op de Falklands bewezen is, plus nog eens 54 soorten die nadere bevestiging behoeven. Zeven bijlagen en 32 pagina's kleurenfoto's maken het werk af. Dit definitieve overzicht van de avifauna van de Falklands, zal voor geruime tijd een essentiële referentie zijn voor iedereen die geïnteresseerd is in de verbazingwekkende fauna van de Zuid-Atlantische Oceaan.
Walter Belis
Jarvis F. 2017. A bird guide to the field of experience.
Jarvis F., 2017. A Bird Guide to the Fields of Experience, Chatterpie, Swanton Morley, 152 blz., ISBN: 978 0 9957976 0 4, £ 24 of ± € 27, http://www.abirdguide.co.uk.
Dit boek vormt het eerste luik van schetsen en tekeningen die Frank Jarvis maakte in Schotland (1985-1986) en Norfolk (1986-1993). Zijn weduwe verzorgde de publicatie en zij hoopt een tweede deel klaar te hebben vóór de zomer van 2018. Jarvis maakte voortdurend nauwgezette aantekeningen in het veld. Hij bezat nooit een camera. Voor hem was tekenen een kwestie van "echt zien". Hij ontwikkelde zijn eigen "interne camera" door te kijken en te observeren. Zijn illustraties waren niet bedoeld als vogelportretten of determinatietekeningen, ze waren eerder pogingen om zijn indrukken en specifieke ervaringen, verworven onder verschillende omstandigheden en in verschillende seizoenen, weer te geven. Deze private veldnotities en tekeningen zijn ontleend aan Franks uitgebreide dag- en notitieboeken en zijn een postuum eerbetoon. Het herinnert aan een tijd die grotendeels vrij was van technologie, toen verrekijkers, notitieboekjes en veldwerk de essentie vormden voor een dagje uit in het veld.
Walter Belis
Rees C. 2017. A history of Cornish Ornithology.
Rees C., 2017. A History of Cornish Ornithology: the patch to conservation, Penrhys, Truro, 445 blz., ISBN: 978 1 5272 0293 1, £ 12,99 of ± € 14,70, Tormark Book Distributors, office@tormark.co.uk.
Alleen al door haar geografische ligging, in het uiterste zuidwesten van het Verenigd Koninkrijk, biedt Cornwall buitengewone perspectieven voor het observeren van vogels. Het graafschap telt op zich al een rijke avifauna en vormt bovendien een voortdurend schouwtoneel voor dwaalgasten die de Atlantische Oceaan oversteken. Door de eeuwen heen hebben talloze ornithologen uit Cornwall geprobeerd het 'buitengewone van de plek' vast te leggen. Om de historische personages, hun geschriften en waarnemingen correct te kaderen, begint A History of Cornish Ornithology met een overzicht van Cornwalls kenmerkende landschappen en andere opvallende eigenschappen. De auteur start in de prehistorie, benadrukt de ontwikkelingen in de middeleeuwse periode en beklemtoont de toenemende belangstelling voor ornithologie in de daaropvolgende eeuwen. De grote naturalisten uit Cornwall: Moyle, Carew, Borlase, Couch, Rodd en Ryves staan centraal. Colin Rees onderzoekt hun invloed op de Cornishmen en op ornithologen uit de rest van Groot-Brittannië. Naast illustere individuen wordt ook de rol van de Cornwall Bird Watching Preservation Society en The Cornwall Wildlife Trust beschreven. Zij lagen mee aan de basis van de aanleg van natuurreservaten. Verder beschrijven enkele hoofdstukken de dramatisch veranderende status van vogelpopulaties en hun habitats en de inspanningen die geleverd worden om de vogelrijkdom te verzekeren. Het laatste hoofdstuk blikt vooruit en schetst een mogelijke toekomst voor de vogels in Cornwall en de rest van het land. Dit boek borduurt verder op het werk van Roger David Penhallurick, overleden in 2004. Penhallurick, aan wie A History of Cornish Ornithology respectvol is opgedragen, schreef verscheidene werken over de ornithologie van Cornwall.
Walter Belis
Lohrman & Rudolph 2017. Die Vögel des Chiemseegebietes.
Lohmann M. & Rudolph B.-U., 2016. Die Vögel des Chiemseegebietes, Ornithologische Gesellschaft in Bayern e.V., München, 536 blz., ISBN 978-3-00-052054-9, € 35, https://www.og-bayern.de/neuerscheinung-die-vogelwelt-des-chiemseegebietes
Dit lijvige naslagwerk beschrijft en bespreekt voor het eerst het avifaunistisch belang van de Chiemsee. Dit meer, ook het Beierse Meer genoemd, is het grootste meer in Beieren en na het Müritzmeer en het Bodenmeer het derde meer in grootte van Duitsland. In het boek vatten de auteurs de resultaten samen van een onderzoek dat over een periode van bijna een halve eeuw werd gevoerd. Het startsein werd in 1967-1968 gegeven en de census liep 47 jaren later ten einde. Michael Lohrmann en Bernd-Ulrich Rudolph benadrukken, met overvloedig cijfermateriaal als referentie, het belang van de verschillende zones rond het meer voor broedvogels, watervogels, soorten die er tijdens de trek neerstrijken of er overwinteren. Elke soort wordt in een aparte monografie behandeld. Zoals elders werden ook hier tijdens de studieperiode nieuwe soorten opgemerkt terwijl andere dan weer verdwenen. Dit maakt deel uit van een natuurlijke dynamiek maar wordt ook in grote mate bepaald door het al dan niet aanwezig zijn van beschermingsmaatregelen rond het meer. Bijgevolg komt ook dit onderwerp aan bod in het boek. In een inleidend hoofdstuk lichten de auteurs de diverse habitats toe. Ze bespreken de status van de waargenomen soorten in Beieren en vergelijken met de situatie in Europa. We vernemen tevens waar en wanneer welke soort kan worden waargenomen en krijgen alle mogelijke informatie over broedgegevens en tendensen, welke met gelijkaardige gebieden vergeleken worden. Gezien de aanzienlijke oppervlakte van het meer kent dit gebied een rijke landschappelijke diversiteit welke zich in het avifaunistisch aanbod vertaalt: 180 vogelsoorten hebben er reeds gebroed of ondernamen tenminste een broedpoging; 147 soorten broeden er geregeld. Het aantal soorten dat reeds met zekerheid werd waargenomen bedraagt 329.
Walter Belis
Bemse 2017. Der Weisstorch.
Bense A.R., 2017. Der Weißstorch – Vom Vogel zum Kult, Westarp Verlag, Wiebelsheim, 122 blz., ISBN 978-3-86617-139-8, € 19,95.
De ooievaar is al meer dan 4000 jaar een cultusvogel. Hij stelt in de mythologie de lente en de vruchtbaarheid voor. Het is dan ook niet voor niets dat de ooievaar eeuwenlang de kindjes aan huis bracht. De voorbeeldige broedzorg van deze soort ligt waarschijnlijk aan de basis van dit volksgeloof. Enkele aspecten uit het volksgeloof zijn inmiddels verzwakt of zelfs geheel verdwenen maar aan populariteit heeft de ooievaar niet moeten inboeten. Dit boek is er het duidelijke bewijs van. In Der Weißstorch toont Prof. Dr. Alfons Rolf Bense, soms met een degelijke dosis humor, aan dat onze perceptie van deze vogelsoort nog steeds beïnvloed wordt zijn culturele geschiedenis. Het boek is rijkelijk geïllustreerd.
Walter Belis
Ouweneel 2017. Biesbosch-vogels.
Ouweneel G., 2017. Biesbosch-vogels, de jeugddagboeken van Tom Lebret, Uitgeverij Liverse, Dordrecht, 151 blz., IS
BN 978 94 92519 07 8, € 19,95.
Thomas Lebret (1918-1982) heeft internationaal bekendheid verworven als watervogelkenner. Toch is hij in België vrijwel onbekend gebleven. Zijn naam is ontegensprekelijk verbonden aan de Biesbosch. een nationaal park dat dankzij de recente publicatie van Thomas van der Es T. en Stef den Ridder, De Nieuwe Biesbosch, van polderland naar waterland (NNV Uitgeverij), in het middelpunt van de belangstelling is komen te staan. Met het laatste boek van Gerard Ouweneel wordt de spreekwoordelijke kers op de taart gezet. Hij besteedt aandacht aan de jeugddagboeken van Tom Lebret die reeds in zijn jeugdjaren elk vrij moment in De Biesbosch doorbracht en telkens zijn bevindingen neerschreef. Ouweneel weet de teksten met vlotte pen aaneen te rijgen en van verhelderende commentaar te voorzien. De vogeldagboeken beslaan de periode 1932-1938. In het laatste hoofdstuk gaat Ouweneel dieper in op de streeknamen voor vogels die in de dagboeken aan bod komen, benamingen die in vele gevallen uit het taalgebruik zijn verdwenen en nog gevonden kunnen worden in dialectwoordenboeken, het Verklarend en etymologisch woordenboek van de Nederlandse vogelnamen (Eigenhuis, 2004) of De Nederlandse vogelnamen en hun betekenis (Blok en ter Stege, 1995). Nu het Regionaal Archief Dordrecht zich ontfermt over de ornithologische nalatenschap van Thomas Lebret zet deze, wat vormgeving betreft, bescheiden publicatie de figuur van Lebret in de schijnwerpers.
Walter Belis
Daalder 2017. De Meerkoet.
Daalder R., 2017. De Meerkoet, Atlas Contact, Amsterdam, 144 blz., 978 90 450 3025 8 19,99.
Daar waar ondiepe plassen, vochtige gebieden en vijvers zijn, bij voorkeur met een rietgordel en veel waterplanten, tref je Meerkoeten aan. Ze zijn gemakkelijk te herkennen aan de typische rode ogen, de witte snavel en de opvallende witte voorhoofdsplaat. Het zijn eerder vogels die een weinig opvallend bestaan lijken te leiden, maar schijn bedriegt. Sommige paren blijven hun hele leven trouw aan hun nestplek en hun partner, andere zijn ongebonden avonturiers, die de Middellandse Zee oversteken om in Afrika te gaan overwinteren. Meerkoeten hebben een enorm verspreidingsgebied en komen voor tot 1400 meter boven de zeespiegel. Om alle geheimen van deze vogelsoort te doorgronden, is Remco Daalder de Meerkoet gaan bestuderen op de Nederlandse grachten maar ook wereldwijd. Dit boek maakt deel uit van een reeks uitstekende monografieën.
Walter Belis
Emery 2017. Vogelbrein, hoe intelligent zijn vogels
Emery N., 2017. Vogelbrein, hoe intelligent zijn vogels?, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 192 p., ISBN 978 90 2156 642 9, € 22,50.
Wat bepaalt het niveau van intelligentie van een levend wezen? Het is de verhouding tussen de grootte van het lichaam en het volume van de hersenen. Daarom staan gewervelde dieren, vooral zoogdieren en vogels, bovenaan op de ladder als het over intelligentie gaat, omdat ze veel hersenen hebben voor weinig gewicht. Amfibieën en vissen zijn de minst begaafde in de dierenwereld. Toch heeft men lang gedacht dat vogels niet intelligent zijn. Ten onrechte blijkt nu. Men leefde in de overtuiging dat dieren instinctief leven en reageren op stimuli. De afgelopen twee decennia heeft de studie naar vogelintelligentie diepgaande ontwikkelingen ondergaan. We weten nu dat sommige vogels vrij complexe hersenen hebben. Dit prachtig geïllustreerde boek geeft ons de gelegenheid om de hersenen van vogels beter te verkennen. De auteur bevestigt dat kraaiachtigen net als papegaaien en een aantal minder bestudeerde soorten, tot de "genieën" van de avifauna behoren. Ondanks de complexiteit van het probleem, is dit boek zeer toegankelijk. Het laat zien dat vogels verfijnde hersenen hebben. Vogels beheersen ongehoorde vaardigheden zoals zelfherkenning, empathie, verbeelding en inzicht. Het is niet nodig om aan te tonen dat de hoger genoemde soorten creatief zijn in probleemoplossing. Ook andere soorten vallen onder die noemer omdat ze, bijvoorbeeld werktuigen gebruiken. Het boek is geschreven door een toonaangevende expert en bevat een voorwoord van Frans de Waal, die bekend staat om zijn werk over dierlijke intelligentie.
Walter Belis
Dietzen 2017. Die Vogelwelt von Rheinland-Pfalz, band 2 & 3
Dietzen Ch. et. al., 2014-2017. Die Vogelwelt von Rheinland-Pfalz, Gesellschaft für Naturschutz und Ornithologie Rheinland-Pfalz, Mainz, Band 1, [2014], 864 blz., ISBN 978 3 9807669 9 9, € 44,90; Band 2, [2015], 640 blz., ISBN 978 3 946121 00 8, € 44,90; Band 3, [2016], 896 blz., ISBN 978 3 946121 01 5, € 44,90; vierde deel aangekondigd voor 2017. Te bestellen via mainz@gnor.de
De auteurs beogen in deze reeks, die uiteindelijk 4 delen zal tellen, een avifaunistisch overzicht te brengen van de Duitse deelstaat Rijnland-Palts. Er werden in 2012 357 vogelsoorten geteld: broedvogels, doortrekkers en overwinteraars maar ook enkele zeldzame dwaalgasten. Voeg daarbij enkele soorten ontsnapt uit gevangenschap en de lijst groeit aan tot 375 die in dit naslagwerk uitvoerig besproken worden. In het eerste deel worden opzet en werkwijze uit de doeken gedaan. Verder wordt de deelstaat landschappelijk onder de loep genomen: geologie, klimaat, landgebruik, biotopen… Een literatuurlijst die meer dan 4000 referenties bevat geeft een overzicht van de avifaunistische rijkdom van Rijnland-Palts. Band 2 behandelt Anseriformes en Ciconiiformes. in totaal 90 soorten waarvan habitat, verspreiding broedbiologie, bedreiging en bescherming worden toegelicht. Ook enkele soorten uit gevangenschap ontsnapt of sporadisch voorkomend, worden vermeld. Een vlugge rekensom toont aan dat een honderdtal soorten gespreid over 640 bladzijden automatisch betekent dat elke soort zeer uitvoerig wordt behandeld. Tabellen en uiterst precieze en gedetailleerde verspreidingskaarten vullen de monografieën aan. Een soort gebonden literatuurlijst sluit het tweede volume af. Band 3 neemt Accipitriformes en Piciformes voor haar rekening. In totaal 156 soorten die met een onbeschrijfelijke grondigheid de revue passeren. We kijken intussen hals rijkend uit naar het vierde deel. Dit naslagwerk is voor ons van kapitaal belang omdat deze deelstaat in het westen aan ons land grenst en ons toelaat Belgische gegevens te toetsen aan deze van Rijnland-Palts.
Walter Belis
Withrington 2017. Wildlife adventures in eastern Europe.
Withrington D. & Raven P., 2017. Wildlife Adventures in eastern Europe, uitgegeven in eigen beheer en te bestellen bij Natural History Book Service www.nhbs.com , 104 blz., £ 12.50 of ± € 13.50.
Dit boek, prachtig geïllustreerd met 360 foto's van topkwaliteit, uitgegeven in A4-formaat, bevat de reisverhalen van enkele Britse naturalisten in Estland, Bulgarije, Griekenland en Macedonië, Hongarije et Slovakije tussen 2012 en 2015. Het opzet van de publicatie was een algemeen beeld te schetsen van elk land met telkens gedetailleerde beschrijvingen van de gevolgde circuits. De auteurs hebben de nadruk gelegd op vogels maar beschrijven eveneens de vlinders en bloemen die ze hebben waargenomen. Naast de beschreven parcours worden de interessantste overnachtingsmogelijkheden besproken. Aan het einde van het boek bevinden zich lijsten van de vogels en vlinders waargenomen in de bezochte landen. Voor wie een uitstap in Oost-Europa overweegt is dit naslagwerk alvast een uiterst nuttige informatiebron en onmisbare reisgezel.
Bergmann 2016. Spuren und Zeichen der Vögel Mitteleuropas
Bergmann H.-H. & Klaus S., 2016. Spuren und Zeichen der Vögel Mitteleuropas, AULA-Verlag, Wiebelsheim, 288 blz., ISBN 978 3 8910 4791 0, € 24,95
Vogels zijn, in tegenstelling tot planten, vluchtige wezens die vaak flitsend verschijnen en onmiddellijk nadien uit het beeld verdwijnen. Gelukkig laten ze in veel gevallen sporen na van hun aanwezigheid en kunnen we hiermee aan de slag. Sporen interpreteren is een hele klus en een degelijke handleiding is geen overbodige luxe. Dit boek helpt bij het lezen van sporen, het ontdekken van nestholtes, het analyseren van braakballen en nog veel meer. Alle vaak voorkomende pootafdrukken en overblijfselen, die op eenvoudige wijze in het wild kunnen worden gevonden, worden behandeld met uitzondering van veren, botrestanten en nesten, waarvoor er speciale boeken in de handel verkrijgbaar zijn.
Böhre & De Raedt 2017. Roofvogels en uilen van NW-Europa
Böhre P. & De Raedt J., 2017. Roofvogels en uilen van Noordwest-Europa, Fontaine Uitgevers BV, Hilversum, 254 blz., ISBN 978 90 5956 724 5, € 19,95, leden Natuurpunt 17,95
In dit unieke naslagwerk worden 21 roofvogels en 10 uilensoorten voorgesteld. Het boek is een verzameling artikelen die eerder in het maandblad Roots gepubliceerd werden. In de inleiding licht Paul Böhre zijn passie voor roofvogels toe en in de volgende hoofstukken komen trek, verwantschappen tussen roofvogels en uilen, vleugelvormen en spanwijdtes aan bod. Meteen al een heleboel informatie die uitermate nuttig is bij de determinatie. Vervolgens zijn er de monografieën, opgesteld volgens een vast stramien. Dat biedt veel houvast en maakt het boek evenwichtig en vlot leesbaar. Voor elke soort wordt de meest recente informatie over aantallen en verspreiding vermeld maar ook gewicht, spanwijdte, maximale leeftijd, geluid, populatietrends… worden meegedeeld. In het laatste deel staat informatie over de anatomie van roofvogels en uilen, hun eieren en volgen enkele waarnemingstips. De illustraties van Joris De Raedt verdienen een woordje uitleg want ze geven aan deze publicatie een extra dimensie. Er verschijnen geregeld naslagwerken over dag- en nachtroofvogels, maar in dit boek dienen de afbeeldingen niet uitsluitend tot ondersteuning van de tekst. Ze vullen het tekstgedeelte aan. Jachttechnieken, prooikeuze, vlucht… zijn prachtig afgebeeld. Bovendien werd een aparte techniek aangewend. De afbeeldingen van vliegende, zittende of vogels in actie, prooien en momentopnamen werden onmiddellijk op de computer getekend. Papier en potlood werden nauwelijks aangewend. Een nieuwe generatie vogel(kijk)boeken is duidelijk in wording.
Ouweneel G. 2016. Een haagse vogelaar, het leven van Frans P.J. Kooijmans
Ouweneel G., 2016. Een Haagse vogelaar, het leven van Frans P.J. Kooijmans, Uitgeverij Liverse, Dordrecht, 168 blz., ISBN 978 94 9103495 4, € 19,95.
Frans Kooijmans was een natuurfotograaf die zowel vóór als na de Tweede Wereldoorlog veel van De Beer in foto’s heeft vastgelegd. Het kroondomein De Beer, later vogelreservaat De Beer of ook wel vogeleiland De Beer genoemd was een strandvlakte waarop plaatselijk een onderbroken lage duinenrij met struikgewas en elders rietmoeras tot ontwikkeling was gekomen. Het lag ten noorden van de Maasmonding aan de Hollandse kust. Van oudsher stond dit gebied ook bekend als de Hoek van Holland. Kooijmans was vóór de oorlog bekend om zijn zelf gebouwde teleobjectieven van een ontzagwekkende grootte waarmee hij schitterende vogelopnames maakte. Hij was de eerste die er in slaagde om de Lachstern, een zeldzame broedvogel in Nederland, op de gevoelige plaat vast te leggen.
Kooijmans is ook één van de auteurs, samen met o.a. Niko Tinbergen, van het legendarische boek Het Vogeleiland uit 1930, waarin De Beer op indrukwekkende en ook aanstekelijk enthousiaste wijze is vastgelegd. Jac. P. Thijsse verzorgde de inleiding. Kooijmans verdiende de kost als fotograaf bij de Gemeentelijke Dienst Stadsontwikkeling van de stad Den Haag en vogels waarnemen was een hobby. Hobby? Eerder een bijkomende passie waarvan hij gedurende een groot deel van zijn leven dagboeken bijhield. Deze natuurbelevenissen werden door zijn zoon Roald uitgetypt. Uit deze dagboeken is meer bekend geworden over de betrokkenheid van Frans Kooijmans bij het eerste naoorlogse broedgeval van de lachstern op De Beer. Het is aan Gerard Ouweneel te danken dat veel negatiefmateriaal van Kooijmans zich nu in het archief van het Nederlands Foto Museum in Rotterdam bevindt. Als kers op de taart brengt Ouweneel, die lange tijd bevriend is geweest met Kooijmans, een eerbetoon aan pionier van de natuurfotografie. Hij beschrijft niet alleen het leven en het werk van Kooijmans maar ook gedeelde ervaringen en ontmoetingen met andere ornithologen. Het boek, bescheiden in omvang, bevat een schat aan informatie en is verrijkt met fragmenten uit de dagboeknotities van "Kooij", zoals hij in het werk vermeld wordt, historisch fotomateriaal en anekdotische tekeningen. De toon zouden we verhalend objectief durven noemen: ideaal om de vogelaar-fotograaf in de beste omstandigheden te ontdekken.
Werkman E. 2017. Vogels en de liefde
Werkman E., Vogels en de liefde, KNNV Uitgeverij i.s.m. Vogelbescherming Nederland, Zeist, 128 blz., ISBN 978 90 5011607 7, € 14,95.
Liefde bij vogels, het is een gevarieerd onderwerp. Misschien wel boeiender dan menselijke liefde. Sommige soorten overwinteren duizenden kilometers van elkaar verwijderd en komen weer samen tijdens het broedseizoen. Een vogel die vreemd gaat en een partner die een oogje dichtknijpt, een spannende driehoeksverhouding of een vogel die een homoseksueel gedrag vertoont. Het zijn allemaal facetten van het uiterst gediversifieerde liefdesleven van vogels. Paarvorming, paarbanden, echtscheidingen, echtelijk geweld, emoties, van opwinding tot liefdesverdriet, het lijkt allemaal zo menselijk bij vogels, alleen de psychiater is hen vreemd. In vogelgidsen staat er maar weinig over te lezen en de puur wetenschappelijke literatuur is vaak ontoegankelijk. Elvira Werkman heeft de klus voor ons geklaard. Zij wilde er meer over te weten te komen, las ontzaglijk veel en verwoordde het op een eenvoudige maar waarheidsgetrouwe manier. Het boek werd mooi geïllustreerd door Stef den Ridder.
Grewall e.a. 2017. Field guide to the birds of India, Pakistan, Nepal, Bhutan, Sri Lanka and Bangladesh.
Grewal B., Sen S., Singh S., Devasar N. & Bhatia G., 2017. A Photographic Field Guide to the Birds of India, Pakistan, Nepal, Bhutan, Sri Lanka, and Bangladesh, Princeton University Press, Princeton, 792 blz., ISBN 978 0 69117649 9, £ 37.95 of ± € 45.
Deze fotografische veldgids behandelt in één volume alle vogelsoorten van het gehele Indiase subcontinent. Voor elke soort en ondersoort - ongeveer 1375 in totaal – zijn foto's en een beknopte tekst voorzien en voor de meeste ook een verspreidingskaart. De gids bevat meer dan 4000 prachtige foto's, waarvan verscheidene nog nooit eerder gepubliceerd werden. Ze werden zorgvuldig geselecteerd om de belangrijke identificatiekenmerken van elke soort te illustreren. De geactualiseerde tekst bevat een beknopte beschrijving van verenkleed, geluid, verspreiding, habitat en gegevens over de recente taxonomische veranderingen. Om zich tot één volume te beperken heeft de uitgever een bewuste keuze gemaakt, zowel voor het aantal pagina's als voor de bladschikking. De voorkeur is naar het fotografisch materiaal gegaan, wat maakt dat de verspreidingskaartjes – ook al zijn ze nauwkeurig ingekleurd – vrij klein zijn. Deze gids bevat eveneens een inleiding die een overzicht geeft van de avifauna en in het kort de geschiedenis schetst van India en de buurlanden. Het opzet van de auteurs was een encyclopedische fotogids te realiseren met daarin alle soorten die men in het Indiase subcontinent kan aantreffen. Dit objectief werd bereikt. Het spreekt voor zich dat wie plannen koestert om doelgericht welbepaalde regio's te bezoeken, nog andere naslagwerken zal moeten aanschaffen maar dit boek is alvast een uitstekende uitvalsbasis.
Kaatz, Wallschläger, Dziewiaty & Eggers 2017. Der Weiẞstorch
Kaatz Ch., Wallschläger D., Dziewiaty K. & Eggers U., 2017. Der Weiẞstorch, Westarp Wissenschaften (Neue Brehm Bücherei), Magdeburg, 672 blz, ISBN: 978-3-89432-273-1, € 59,95.
Dit boek vormt één van de meest volledige monografieën die ooit over de Ooievaar zijn geschreven. Het gewichtige naslagwerk werd samengesteld door een team van specialisten en behandelt systematiek, fylogenie, morfologie en fysiologie, gedrag, voortplanting, overwintering, verspreiding, habitat, populatietrends, ecologie, bedreigingen, reeds genomen en nog te nemen beschermingsmaatregelen. Nu we kennis genomen hebben van de inhoudsopgave is het, rekening houden met de spreekwoordelijke Duitse "Gründlichkeit", onnodig nog te vertellen dat u met deze monografie in de hand wellicht een antwoord zal vinden op al uw vragen.
Forsman D. 2017. Handboek determineren vliegbeelden roofvogels Europa, N. Afrika en Midden-Oosten
Forsman D., 2017. Handboek determineren van vliegbeelden roofvogels van Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten, KNNV Uitgeverij, Zeist, 544 blz., ISBN 9789050116022, € 49,95, leden € 44,95
De determinatie van vogels verloopt stapsgewijs en is gebaseerd op gelijkenis binnen een familie. Bij vogels waargenomen zittend op een tak of een paaltje, kan je vergelijken met een aantal gekende silhouetten. Anders verloopt het met vogels in de vlucht. Roofvogels in de lucht vormen vaak een lastige determinatieklus, ook voor ervaren vogelkijkers. Het feit dat roofvogels geregeld wisselen van vluchttype en dat veranderingen in morfologie en verenkleed leeftijdsgebonden zijn, maakt de determinatie niet eenvoudiger. Bovendien gelijken sommige roofvogels op elkaar in de vlucht. In plaats van te knoeien en geregeld te falen, bestaat de eenvoudigste oplossing er in terug te grijpen naar vastgelegde vliegbeelden waarmee je kan vergelijken.. Dat is dan ook het opzet van dit handboek. Aan de hand van meer dan 1100 gedetailleerde foto’s van vliegbeelden en verenkleden, leer je stelselmatig 60 roofvogelsoorten uit Europa, Noord-Afrika en Midden- tot Centraal-Azië herkennen. Naast het fotomateriaal behandelt de informatieve tekst onderwerpen als rui en verenkleed in detail, maar ook thema’s als variatie, verspreiding en gedrag. De 1100 foto’s werden zorgvuldig geselecteerd om de vogels zo levensecht mogelijk te portretteren. Dit is van uiterst belang wil men de vogels op leeftijd en geslacht determineren. Dick Forsman, roofvogelspecialist van wereldformaat, heeft extra aandacht besteed aan de verschillende geografische vormen en hybridisatie van soorten. Verder verschaft de auteur per soort een beschrijving van de variatie, verspreiding, gedrag, soortdeterminatie, rui, geslachtsbepaling en verwijst naar gelijkende soorten. In een gedetailleerde beschrijving wordt verder ingegaan op de verenkleden van juveniele, oudere onvolwassen vogels (overgangskleden), adulte exemplaren en dit voor beide geslachten. Dit handboek mag eenvoudig weg niet ontbreken in de bibliotheek van een vogelaar die zich au sérieux neemt.
Vliegenthart e.a. 2017. Crossbill Guide Eastern Andalucía
Vliegenthart A., ten Cate B., Hilbers D. & Woutersen K., 2017. Crossbill Guide Eastern Andalucía, KNNV Uitgeverij i.s.m. Crossbill Guides Foundation,Zeist, 256 blz, 978 9 49164810 6, € 28,95. Ledenprijs € 26,05
In de reeks Crossbill Guides verschenen twee nieuwe natuurreisgidsen die de Zuid-Spaanse regio Andalusië in kaart brengen en een derde over de Nederlandse Veluwe. Intussen zijn we vertrouwd met de werkwijze van deze gidsen. De auteurs leggen in de eerste plaats uit wat een streek zo aantrekkelijk maakt en vervolgens hoe we de natuurgebieden op een efficiënte manier kunnen ontdekken. Aandacht voor fauna en flora gecombineerd met praktische reis- en verblijftips, meer hoeft het niet te zijn voor een natuurliefhebber die reisplannen koestert. De eerste gids over Andalusië behandelt de westelijke provincies Huelva, Sevilla, Cádiz en Málaga. Zoals steeds in deze gidsen beschrijven de auteurs enkele interessante routes en de belangrijkste hotspots, waaronder Coto Doñana, Cádiz en de straat van Gibraltar, Alcornocales, Sierra de Grazalema, las Nieves and Morena. In de tweede gids komt het oostelijke deel van Andalusië aan de beurt. Naast de steden Córdoba, Jaen, Granada en Almería wordt aandacht besteed aan enkele adembenemende plaatsen, zoals de Sierra Nevada, Sierra de Cazorla, Sierra de Andújar, Cabo de Gata en de Desierto de Tabernas. In dit deel treft de lezer informatie aan over fauna en flora, landschap en traditionele landbouw. Verder worden we rondgeleid aan de hand van 18 minutieus uitgestippelde routes die ons bij 28 hotspots brengen. De derde gids bestrijkt een kleiner, maar niet minder interessant gebied: de Veluwe. In deze publicatie ligt de nadruk op het wandelen en fietsen. De Veluwe heeft honderden kilometers aan wandel- en fietsroutes en Dirk Hilbers maakte hier een keuze uit, uiteraard beantwoordend aan de twee basisvragen die de Crossbill guides kenmerken. Met deze gids in de hand of in de bagagetas van je fiets, ontdek je de mooiste plaatsen van dit stukje natuurschoon. Waar ook je belangstelling naar uitgaat, je vindt altijd de mogelijk een circuit uit te stippelen dat je voldoening zal schenken. Bij het boek hoort ook een handige app voor onderweg. Je vindt er seizoensgebonden informatie bij specifieke plekken, maar je kunt ook tips krijgen hoe je bepaalde dieren kunt vinden. Spilfiguur bij deze 3 nieuwe gidsen is Dirk Hilbers, bioloog en de oprichter van stichting Crossbill Guides, lesgever aan de Amsterdamse Universiteit.
Wijnhoven 2017. De Merel
Wijnhoven H., 2017. De Merel. Atlas Contact, Amsterdam, 256 blz., ISBN 978 90 450 3395 2, € 21,99. Ledenprijs € 19,79.
De merel is één van de meest algemene vogels in België. Met zijn gitzwart verenkleed en oranje gele snavel is deze forse lijsterachtige onmiddellijk herkenbaar. Ooit was deze soort een schuwe bosbewoner maar dat is al een hele poos veranderd. Terwijl de huismus het in de steden zwaar te verduren heeft, gedijt de merel er wonderwel. Van IJsland tot het Oeralgebergte wekt hij de bevolking met zijn melancholische zang. Niet overal is de merel een tuinbezoeker. Wat is dan het verschil tussen een bos- en stadsmerel? Hoe heeft de merel die evolutie van bos- naar tuinvogel gerealiseerd? Is de soort echt zo territoriaal en monogaam als beweerd wordt? Gaat het in werkelijkheid echt zo goed met de soort of is zijn algemene aanwezigheid oogverblinding? Hay Wijnhoven, auteur van het Mereldagboek (KNNV, 2010), heeft de soort jarenlang gevolgd en hield nauwgezet alles bij in een dagboek. In dit boek, de zoveelste prachtige monografie in de reeks, verweeft de auteur zijn kennis met deze van andere specialisten. De tekst is bijzonder aangenaam geschreven en leest bijgevolg vlot. De Merel is zonder enige twijfel de meest wetenschappelijke publicatie in deze reeks. Het boek sluit af met een 26 bladzijden tellende literatuurlijst, om verder in te grasduinen…
Baker 2016. Identification of European non-passerines
Baker J., 2016. Identification of European Non-Passerines, British Trust for Ornithology, Thetford, 464 blz., ISBN 978 0 903793 18 6, £ 15 of ± € 17,4.
Deze erg gespecialiseerde gids richt zich voornamelijk tot ringers, wetenschappers die zich over balgen buigen, maar waarom ook niet tot ervaren vogelkijkers? Hij bevat alle sleutelkenmerken die toelaten om geslacht en leeftijd te bepalen en verder gegevens over rui en geografische varianten. Als we gaan grasduinen binnen de bestaande (engelstalige) naslagwerken omtrent dit onderwerp, dan stellen we vast dat de keuze beperkt is. Er zijn de publicaties van Svensson (Identification Guide to European Passerines, 1992) en Baker (Identification Guide to European Non-Passerines, 1993). Deze twee klassiekers hebben hun kwaliteiten aangetoond maar sinds het einde van de 20ste eeuw is de kennis erg geëvolueerd. Deze nieuwe gids, die meer dan 150 soorten behandelt, bevat 130 bladzijden meer dan de vorige uitgave. Onnodig toe te lichten dat het boek grondig werd herzien en aangevuld. Aan steltlopers werden ongeveer 80 pagina's extra besteed. Een ander, niet verwaarloosbaar detail: de meeste illustraties zijn nu in kleur. De overige extra pagina's behandelen soorten die bij de vorige versie weinig verspreid waren in Europa en invasieve soorten (o.a. exoten). We willen wel duidelijk in de verf zetten dat het niet om een doordeweekse determinatiegids gaat. Een degelijke basiskennis is onontbeerlijk want de nadruk licht op details die enkel met een verrekijker of telescoop waarneembaar zijn of wanneer men de vogel in de hand houdt. Deze gids kan aanzien worden als een uitstekende aanvulling bij de Advanced bird ID Guide van Nils van Duivendijk (2010) en de Guide d'identification des oiseaux en main van Laurent Demongin (2014). In vergelijking tot deze twee naslagwerken heeft de nieuwe Baker enkele pluspunten. Het boek van N. van Duivendijk is helemaal niet geïllustreerd en dat van Demongin bevat wel zwart-wit tekeningen maar deze gaan enigszins verloren in de samengebalde tekst, bovendien in kleine letters gedrukt. Het boek van Demongin bevat meer soorten maar de leesbaarheid van Baker is optimaler. Om praktische reden is men bijna verplicht om van Duivendijk en Demongin thuis te raadplegen terwijl men Baker vlot in de rugzak mee op terrein neemt. Men leert uit het verleden en – al is het niet altijd het geval - nieuwigheden hebben vaak dat extraatje dat voordien ontbrak.
Forsman 2016. Raptors in focus
Forsman D., 2016. Raptors in focus, New Holland Publishers, London, 176 blz., ISBN 978 1 921517 68 6, £ 19.99 of ± € 23,15.
Onnodig om de auteur nog uitvoerig voor te stellen. Dick Forsman is een Finse ornitholoog, auteur, kunstenaar en natuurgids. Zijn belangstelling voor vogels, in het bijzonder roofvogels, startte reeds in zijn kinderjaren en sindsdien is zijn passie alleen maar toegenomen. Intussen is hij uitgegroeid tot een autoriteit van wereldformaat. Raptors in focus brengt een unieke reeks van meer dan 150 foto's over roofvogels. Niet minder dan 43 verschillende soorten worden behandeld. De adembenemende kiekjes werden, gespreid over tien jaren, gerealiseerd. Ze werden in Finland genomen en verder zowat overal waar Forsman op ontdekkingstocht ging in het West-Palearctische gebied en ver daarbuiten. Als specialist van gedrag en rui heeft de fotograaf-ornitholoog ook oog gehad voor gedragskenmerken. In dit prachtige naslagwerk werd aandacht geschonken aan jachttechnieken, migratie, hybridisatie en het grootbrengen van de jongen. In het hoofdstuk "Technical details", achteraan in het boek, staan alle technische snufjes en wetenswaardigheden vermeld die tot de verbluffende resultaten geleid hebben.
Gosney 2016. Finding birds in the South of France
Gosney D., 2016, Finding Birds in the South of France, Easybirder,Sheffield, 45 p., € 8,41
Het is uiteraard onmogelijk gans Zuid-Frankrijk in één enkel boekje te presenteren, ook al zou dit vrij lijvig zijn. Deze publicatie richt zich dan ook voornamelijk tot ornithologen die voor de eerste keer de Franse Midi bezoeken en bovendien over niet al te veel tijd beschikken om alle hot spots te bezoeken. We hebben de lectuur van het boekje haarfijn en ietwat ondeugend met een bijzonder kritische blik aangepakt en vonden enkele lacunes. Men treft er slechts een deel van de Pyrénées-Atlantiques in aan, meer bepaald de vallei van Ossau, de col du Portalet, Gavarnie….). Maar aangezien de auteur reeds een boekdeel aan Noord-Spanje heeft besteed, zullen de Pyreneeën ongetwijfeld het onderwerp uit maken van een volgende publicatie, misschien wel meerdere. Dit boekje vervangt het eerder verschenen Finding Birds in Southern France (1994) dat 30 pagina's telde. Is de auteur in zijn opzet geslaagd om een (totaal) nieuw boekje af te leveren? Met dezelfde kritische blik zijn we op zoek gegaan: voor de Pyreneeën zijn er 3 extra pagina's, voor de Camargue 13 bladzijden i.p.v. 8, specifiek voor de steenvlakte van de Crau gaan we van 3,5 pagina's naar 6, voor de Cevennes van 2 naar 5,5 en voor de zuidelijke Alpen van 4 naar 7 pagina's. De auteur heeft overduidelijk alle plaatsen terug bezocht. Het is een beetje jammer dat hij alle regio's in één enkele publicatie heeft willen bundelen. Als we terugkoppelen naar de vraag of het opzet geslaagd is willen we gedeeltelijk een affirmatief antwoord geven. De Crau, de Alpilles en de Camargue komen er (heel) goed uit wat de kaarten en de plaatsbeschrijvingen betreft maar Gosney had zich beter moeten inlichten over de allerlaatste populatieaantallen. We geven toe dat wanneer men te maken heeft met schaarse of bedreigde soorten, deze sterk onderhevig zijn aan schommelingen. Ondanks deze kritieken, geformuleerd door een Zuid-Frankrijk-fanaat, willen we dit boekje absoluut aanbevelen aan al wie deze plaatsen nog nooit heeft bezocht. Het naslagwerkje brengt je perfect naar de interessantste plaatsen, vermeldt de belangrijkste zeldzaamheden en bespaart je, door de praktische indeling, veel zoekwerk. Ook de voorbereiding van je ornithologische trip wordt eenvoudig. In tegenstelling tot de reeds verschenen brochures is er dit maal geen DVD bijgeleverd.
Cave 2016. A Lizard bird diary: A Study of the Birds of the South Lizard Peninsula, Cornwall: 1970-2015
Cave B. 2016. A Lizard Bird Diary: A Study of the Birds of the South Lizard Peninsula, Cornwall: 1970-2015, in eigen beheer, 162 blz., ISBN 978 1 5272 0040 1, £ 25 of ± € 28,5.
Brian Cave, auteur van Birds of the Helford River (1998) en The Birds of Predannack Airfield (1983) is – zeker in onze contreien – weinig of niet bekend. Onterecht want in deze bijzonder fraaie publicatie brengt deze ornitholoog het resultaat van zijn observaties op het schiereiland South Lizard, in het graafschap Cornwall, in het uiterste zuidwesten van Groot-Brittannië. Het boek bestrijkt de periode 1970-2015 en het heeft de auteur negen jaar gekost om alles op punt te stellen. Het boek is dan ook de bekroning van hard, maar met passie vervuld, labeur. Brian Cave bespreekt zowel de avifauna van 45 jaar geleden als de hedendaagse. Vermits zowel oude als recente gegevens verwerkt werden en voorzien zijn van grafieken en statistieken, is het naslagwerk veel meer dan een dagboek dat de periode 1970-2015 zou weergeven. Door de geografische ligging is het studiegebied uitermate belangrijk voor trekvogels en dit aspect wordt dan ook uitvoerig behandeld. Het werk is prachtig geïllustreerd met foto's van diverse soorten. Het schiereiland South Lizard is 5.9km² groot en bevat een rijkdom aan habitats: rotskusten, kreken, heidelandschappen, akkergronden en woongebieden. Dit paradijselijke gebied trekt niet alleen (trek)vogels aan, het is helaas ook blootgesteld aan verscheidene bedreigingen, met inbegrip van menselijke verstoring. Dit boek, op 500 exemplaren gedrukt, is van bijzonder belang voor plaatselijke ornithologen maar ook voor al wie plannen koestert om dit unieke plekje te gaan ontdekken.
Moss 2017. Hebben vogels knieën?
Moss S., 2017. Hebben vogels knieën?, Utrecht/Antwerpen, Kosmos Uitgevers, 238 blz., ISBN: 978 90 2156 469 2, € 18,99, ledenprijs € 17,09
Wie veel over vogels weet, kan er lang over vertellen? Stephen Moss is een ervaren ornitholoog, schrijver van vogelboeken en producer van natuurprogramma’s voor de BBC. Aan de hand van zeer pertinente vragen prikkelt hij onze nieuwgierigheid. Sommige vragen hebben we misschien al eerder gesteld zonder een antwoord te vinden. Voor andere vinden we het antwoord mits wat denkwerk. De vragen zijn absoluut niet vergezocht. "Waarom blijven trekvogels niet gewoon in Afrika?" is toch geen domme vraag. Waarom tweemaal een lastige en gevaarlijke tocht ondernemen? Andere vragen bieden de mogelijkheid om de zoektocht verder te zetten: "zijn de snavels van vogels aangepast aan hun dieet?" Meteen gaat de vraagstelling verder en vernemen we uit welk materiaal de snavel gemaakt is, waarom sommige vogels een kromme snavel hebben… Wie gericht vragen zoekt kan thema's uitkiezen in een register dat maar liefst vijf bladzijden telt. Hebben vogels knieën? is één van de meest interessante boeken die ooit geschreven werden. Het boek is uitnodigend en de vraagstelling speels. Het boek verveelt nooit, integendeel, je moet je dwingen om het even opzij te schuiven. Met de 500 wetenswaardigheden over vogels verwerft men een encyclopedische kennis om nooit meer te vergeten.
Peeters 2016. Vogels kijken in de Camargue en de Crau, de beste vogelplekken - de mooiste routes - met complete checklist
Peeters H., 2016. Vogels kijken in de Camargue en de Crau, de beste vogelplekken - de mooiste routes - met complete checklist, KNNV Uitgeverij in samenwerking met Crossbill Guides Foundation, 160 blz., ISBN: 978 90 50115 90 2, € 21,95, ledenprijs € 19,75.
De Camargue en de steenvlakte van de Crau zijn duidelijk "in". Na de hernieuwde brochure van Dave Gosney krijgen we nu deze mooie, in kleur geïllustreerde publicatie voorgeschoteld. Voor wie de streek niet kent: de Camargue bevindt zich in de deltamonding van de Rhône, in Zuid-Frankrijk. Het is een prachtig, uitgestrekt gebied bestaande uit ondiepe meren met rietkragen, rijstvelden en zoutpannen. Aangezien het gebied door de zee wordt overspoeld, vermengen zout en brak water zich wat een unieke flora en fauna waarborgt. Hier broeden tienduizenden flamingo's en tijdens de trek is het de ideale plek om bijzondere dwaalgasten waar te nemen. Draaihals, Bijeneter, Scharrelaar Hop behoren tot de algemeen verspreide soorten. Kleine Trap, Griel, Kleine Torenvalk, Witbuikzandhoen, Blauwe Rotslijster, Havikarend of - tijdens de wintermaanden – Bastaardarend, kan je alvast op je lijstje zetten. Vergeet wel niet deze gids in je bagage te steken, hij zal je grote diensten bewijzen. Voor de gemakkelijkheid heeft Hans Peeters de Camargue in vijf gebieden verdeeld, die elk apart worden besproken. De steenwoestijn La Crau, ten noordoosten van de Camargue, staat los van het natuurreservaat en wordt apart behandeld. Aan de hand van nauwkeurige kaartjes word je efficiënt naar de beste plekken gebracht waar je, in optimale omstandigheden, de meest interessante soorten, gelinkt aan dat deel, zal aantreffen. Met de gids in de hand kan je als het ware de vogelsoorten van je lijstje niet ontlopen. Zoals gebruikelijk bevat deze gids informatie over verblijfmogelijkheden, bezoekerscentra, toeristische evenementen, fietsen, wandelen en toeristische steden. Verder bevat deze gids zeven hoofdstukken die een specifieke vogelsoort in de kijker plaatsen. Omwille van de veelzijdige aanpak en het exhaustieve karakter is deze gids een absolute aanrader. Boek alvast je vakantie, maar vergeet voor de zomer je muggenmelk niet.
Pedersen & Svennson 2015. Vogelzang
Pedersen J. & Svensson L., 2015. Vogelzang, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 256 blz., ISBN 978 90 21563 66 4, € 34,99, leden € 31,49
Bestel hier: http://winkel.natuurpunt.be/vogelzang
Vogelzang maakt deel uit van ons dagdagelijks leven, het fleurt het zelfs op. Maar welke soort zingt daar verborgen in het struikgewas of hoog in een boom? We zouden het maar al te graag vlug vernemen maar hoe beginnen we daaraan? Deze publicatie biedt een gepast antwoord. Wat zijn de pluspunten van deze uitgave? Je kan op alle mogelijke manieren de zang van een vogelsoort trachten te beschrijven, je zal er nooit in slagen weer te geven wat je in de natuur hoort. Tegelijkertijd informatie kunnen lezen over de habitat en de typische gewoonten van de soort is pure luxe. De combinatie van tekst en geluid helpt bij het onthouden van de informatie, vooral omdat de typische kenmerken van de zang haarfijn worden omschreven. Met een eenvoudige druk op de toets kies je de gewenste soort uit. Er is geen verdere apparatuur vereist en het volume is zo geregeld. De meeste courante soorten kan je op basis van hun melodieuze zang, geluid of alarmkreet op naam brengen. Het boek werd reeds in diverse talen op de markt gebracht en het verscheen enkele jaren geleden bij Tirion. De heruitgave bewijst het belang voor zowel beginnende als ervaren vogelkijkers.
Mikulica et al 2016. Koekoek, beeld van een onverwachte gast
Mikulica O., Grim T., Schulze-Hagen K., Stokke B., 2016. Koekoek. Beeld van een onverwachte gast, KNNV Uitgeverij, Zeist, 160 blz., ISBN: 978 90 50115 87 2, € 24,95, leden € 22,45.
Koekoeken bouwen zelf geen nest, maar leggen hun eieren in de nesten van andere vogels. Wanneer deze het ei niet tijdig ontdekken, duwt het koekoeksjong de andere vogels of eieren uit het nest en eist het alle zorg voor zichzelf op. Zo ontstaat dus een behoorlijke drukte door natuurlijke selectie bij vogelsoorten die worden bezocht door broedparasieten als koekoeken. Dit fascinerende verschijnsel werd in dit boek door vier experts behandeld. Naast de bestaande informatie brachten zij ook nieuwe gegevens aan. Meer bepaald komen ecologie, biologie en gedrag, maar ook folklore en cultuur, broedparasitisme, onderzoek, bescherming en bedreigingen aan bod. Deze publicatie is niet alleen qua tekstinhoud interessant, ze krijgt een meerwaarde dankzij de spectaculaire natuurfoto’s van Oldřich Mikulica. Deze Tsjechische topfotograaf, in 2011 uitgeroepen tot European Wildlife Photographer, brengt namelijk het specifieke gedrag van deze parasiterende soort in beeld. Tomáš Grim is een Tsjechische hoogleraar gedragsecologie en koekoek-expert; Karl Schulze-Hagen is een Duitse ornitholoog en auteur van The Reed Warbler (KNNV Uitgeverij, 2011) Dit laatste werk werd bovendien uitgeroepen tot "Best bird book 2012". Bård Stokke leidt aan de Universiteit van Trondheim (Noorwegen) een onderzoeksgroep die broedparasitisme onderzoekt. De combinatie van wetenschappelijk sterk onderbouwde teksten en sublieme foto's maken van dit naslagwerk tegelijkertijd een uniek kijk- en leesboek. De ondertitel wordt al snel duidelijk. Deze brutale vlegel en onverwachte gast onder de vogels wordt in al zijn pracht en intimiteit getoond.
Freriks K. 2016. Het nieuwe vogels kijken
Freriks K., 2016. Het nieuwe vogels kijken. Tweehonderd en meer zeldzame vogelsoorten in de Lage Landen, Uitgevrij Athenaeum, Amsterdam. 300 blz., ISBN 978 90 2530 457 7, € 24,99, ledenprijs € 22,49.
Kester Freriks schreef eerder Vogels kijken over de 300 niet-zo-zeldzame vogels in Nederland: broedvogels, gewone wintergasten en doortrekkers maar twitchers kicken op zeldzaamheden en wat dat betreft was 2016 een geslaagd jaar in Nederland. Dat werd meteen het onderwerp van dit nieuwe boek. Niet alleen de drie Wijzen uit het kerstverhaal komen uit het oosten. Nederland werd bezocht door o.a. een Bruine Lijster, maar dat verhaal eindigde tragisch. Verder was er een Bergheggenmus, op de Maasvlakte. Deze uitschieters lagen in het verlengstuk van 'gewonere' Oost-Europese vogels, zoals de Witkopgors en de Siberische Tjiftjaf. Om aan 200 soorten te komen heeft Freriks ook meer vertrouwde, maar daarom niet minder geapprecieerde, soorten behandeld, afkomstig uit de vier windstreken. De aantrekkelijkheid van dit boek wordt verder beklemtoond door de mooie, vrij oude illustraties uit de collectie van de Artis Bibliotheek. Niet direct bruikbaar voor determinatie in het veld – dat is ook niet de bedoeling van de auteur- maar wel verfijnd en kunstzinnig. Onder de 215 behandelde dwaalgasten zit ook de Eskimowulp. De kans dat we deze soort nog ooit in de Lage Landen zullen zien is zo goed als onbestaand. Deze werd voor het laatst gezien in Canada in 1966 en is intussen vrijwel zeker uitgestorven. Als een ware muggenzifter hebben we het boek onderworpen aan een uiterst kritische lectuur. Over enkele eerste waarnemingsdata kan gediscussieerd worden maar we hebben zelf al aan de lijve ondervonden dat bronnen niet altijd dezelfde informatie bevatten. Oude waarnemingen worden ook geregeld herzien. De vertelstijl is zeer aangenaam en onderhoudend. Hopelijk mag uit deze recensie blijken dat het laatste boek van Kester Freriks uitermate verzorgd en boeiend is.
Del Hoyo 2016. Checklist of the Birds of the World part 2
Del Hoyo J. et al., 2016. Checklist of the Birds of the World, Volume 2, HBW & BirdLife International, 2016, passerines, Lynx Edicions, Barcelona, 1018 blz., ISBN: 978-84-96553 98 9, € 225. Ledenprijs € 202,5.
Wie reeds het eerste deel had aangekocht zat wellicht ongeduldig op het tweede volume te wachten. Uw geduld werd beloond en de wachttijd was heel kort. Of u tevreden zal zijn? Daar twijfelen we niet aan. Laten we even het opzet van dit project in herinnering brengen. Naast het Handbook of the Birds of the World (16 volumes) besloot de Catalaanse uitgever deze geïllustreerde Checklist op de markt te brengen. Deze twee delen brengen enerzijds een volledige lijst van alle vogels, rekening houdend met de allerlaatste taxonomische beslissingen. Anderzijds is deze uitgave een beknopte versie van het HBW. Aangezien de publicatie daarvan gespreid is geweest over verscheidene jaren (1992-2013) is er intussen veel gewijzigd. Soorten werden (her)ontdekt, andere zijn verdwenen. Dit tweedelige naslagwerk met aangepaste teksten en actuele verspreidingskaarten biedt de lezer de gelegenheid de allerlaatste informatie te verwerven. De twee publicaties zijn op elkaar afgestemd. Ze vullen elkaar aan in die zin dat de Checklist meer is dan een samenvatting van het HBW. Hij bereikt zijn volle waarde wanneer ook het basiswerk wordt geraadpleegd. In tegenstelling tot de meeste checklists is deze prachtig geïllustreerd. Het unieke materiaal, tekeningen gemaakt door 's werelds grootste illustratoren, was toch voorradig.
Veen J. & Dallmeijer H. 2016. Griend, eiland voor vogels
Veen J. & Dallmeijer H., 2016. Griend – eiland voor vogels, uitgegeven in eigen beheer, 200 blz., ISBN 978 90 822096 1 7 , € 37,95
Er zijn prachtige, godvergeten plekjes die plots duidelijk op de kaart gezet worden. Dat is onder meer het geval voor het eiland Griend. Griend is eigenlijk een kleine, begroeide zandplaat, het restant van een vroeger groter eiland, gelegen midden in de Waddenzee, op ongeveer twaalf kilometer ten zuidwesten van Terschelling. In 2016 was het net geteld een eeuw lang in beheer bij Natuurmonumenten. Deze bescherming verdient het eiland dubbel en dik. Griend herbergt immers de grootste kolonie van Grote Stern van West-Europa. Momenteel broeden er nog maar 500 paren op het eilandje maar de laatste decennia liep het aantal broedparen op tot 10000. Er zijn er in de loop der jaren grote fluctuaties geweest, van 0 tot maximaal 25000 paren. Daarnaast broeden op Griend onder meer de Visdief, Noordse Stern, Eidereend, Bergeend, Scholekster, Tureluur, Kokmeeuw, Stormmeeuw, Kleine Mantelmeeuw, Zilvermeeuw, Grote Mantelmeeuw en soms ook Zwartkopmeeuw en Velduil. Griend is bij uitstek een vogeleiland en dat wilden de auteurs in hun boek duidelijk maken. Ze woonden van 1965 tot 1972 tijdens de zomermaanden als boswachter op de voormalige zandplaat en deden onderzoek in de broedkolonies van Grote Stern. Na hun vertrek als vogelwachter, bleef de band met het eiland bestaan: elk jaar keerden ze terug om- hun opvolgers te begeleiden of om deel te nemen aan vogeltellingen. In de halve eeuw dat ze Griend bezocht hebben, hebben ze het eiland zien veranderen. Nieuwe vogelsoorten doken op, andere verdwenen. In dit prachtig – eigenlijk is dit adjectief nog ontoereikend - geïllustreerde boek (225 foto's) beschrijven Jan Veen en Hanneke Dallmeijer de eeuwenoude geschiedenis van Griend, het dagelijkse leven van vogelwachters en vooral de vogels die het eiland bevolken. een mooier eerbetoon aan deze natuurparel is niet denkbaar. Voor meer informatie kan u terecht op www.griendboek.nl.
2016
Hume R. et al., 2016. Britain’s Birds
Hume R. et al., 2016. Britain’s Birds, An identification guide to the birds of Britain and Ireland, Princeton, Princeton University Press, 560 p., ISBN 978 0 691 15889 1, € 19,95
Het is totaal overbodig om Rob Hume, al 35 jaar auteur van talrijke vogelgidsen en andere naslagwerken, nog voor te stellen. De andere teamleden Robert Still, Andy Swash, Hugh Harrop en David Tipling, zijn verbonden aan WILDGuides en zijn ecologist, natuurkenner, -reiziger of –fotograaf. In deze lijvige gids presenteren de auteurs 648 vogelsoorten die in Engeland en Ierland kunnen worden waargenomen. Hieronder bevinden zich heel wat zeldzaamheden en dwaalgasten. Deze gids verschilt van de driedelige Franstalige versie (Delachaux et Niestlé, 2016) die 800 soorten van het West-Palearctisch bespreekt. In het eerste deel worden de courante Europese soorten behandeld, het tweede neemt meer dan 190 extra soorten onder de loupe en in het derde worden de zeldzaamheden – hoofdzakelijk afkomstig uit Noord-Afrika en het Midden-oosten besproken. Eén ding hebben de twee versies gemeenschappelijk: de vogels zijn van dichtbij gefotografeerd, alsof men ze in ideale omstandigheden op het terrein zou waarnemen, in verschillende verenkleden. Er werd veel aandacht besteed aan verschillen tussen de geslachten en volwassen of jonge vogels. Uit de meer dan 3200 foto’s valt ook veel af te leiden over het gedrag van de soort. Tegelijkertijd worden ook verwante soorten getoond die eventueel voor verwarring zouden kunnen zorgen. Dit naslagwerk dat tegelijkertijd een vogel- en determinatiegids is, bevat vrij duidelijke verspreidingskaarten, waaruit af te leiden is of de soort vrij algemeen of eerder zelden voorkomt en waarop ook de trekroute staat afgebeeld. De Franstalige versie bevat nog een CD waarop de zang van een honderdtal vogels te beluisteren valt, wat ik geen meerwaarde vind. Wat de determinatie betref, heeft deze Engelstalige versie meer te bieden dan de Franstalige.
Walter Belis
Gejl L., 2016. Steltlopers van Europa
Gejl L., 2016. Steltlopers van Europa: biologie - herkenning – verspreiding, KNNV Uitgeverij, Zeist, 378 blz., ISBN 978 90 5011 511 1, € 44,95, leden Natuurpunt € 40,45
Dit naslagwerk behoort ongetwijfeld tot de meest volledige, in het Nederlands verkrijgbare gidsen over dit onderwerp. Lars Gejl, één van de beste natuurfotografen van onze planeet, beschrijft alle 82 Europese soorten steltlopers. Dit houdt concreet in dat 44 algemeen voorkomende broed- en trekvogels en 38 zeldzamere Noord-Amerikaanse en Aziatische dwaalgasten uitvoerig aan bod komen. Je kan van de auteur moeilijk anders verwachten dan dat hij hoofdzakelijk fotografisch materiaal heeft aangewend om het boek samen te stellen. Aan de hand van niet minder 600 detailfoto’s van verscheidene topfotografen wordt een exhaustieve soortbeschrijving samengesteld. Zowel visuele als auditieve determinatiekenmerken komen daarbij aan bod. Het boek bevat silhouetten, een beschrijving van trek, voorkomen en verspreiding, broedbiologie, ondersoorten, vogelgeluiden, veren en ruicyclus, met inbegrip van het ruischema. Dit laatste is zeker bij steltlopers belangrijk om weten. Om de determinatie bevestigen of bij te sturen worden soorten met elkaar vergeleken. De steltlopers werden in rusttoestand gefotografeerd, in de vlucht en in verschillende kleden. Een snelle determinatie is mogelijk aan de hand van 189 silhouetten van staande en vliegende vogels. Verder kunnen 44 QR-codes met een smartphone gescand worden. De codes verwijzen naar opnames van de roep en andere geluiden. Steltlopers van Europa is geen boek dat je in je rugzak meezeult, daarvoor is het te mooi en te kwetsbaar maar om na te genieten of om je uitstap voor te bereiden is het de ideale oplossing.
Walter Belis
Heij K. & Vos J., 2016. De Huismus
Heij K. & Vos J., 2016. De Huismus, Atlas Contact, Amsterdam, 160 blz., ISBN 978 90 450 3023 4, € 19,99, leden Natuurpunt € 17,99
Ooit was de Huismus de meest algemeen voorkomende soort in ons land, nu is het een bedreigde vogelsoort. Al jaren stellen wetenschappers zich wereldwijd de vraag wat er gaande is, waarom de huismuspopulaties dalen. De auteurs van deze monografie vatten het onderzoek samen en moeten vaststellen dat er geen kant-en-klaar antwoord bestaat. Ooit werd deze soort gevangen en bejaagd maar dat is niet meer het geval. Als de Huismus bedreigd is, hangt er misschien voor ons wat onheilspellends in de lucht. Haar lot is waarschijnlijk met het onze verbonden. Net als mussenspecialist Summers-Smith laten Heij en Vos voldoende hoop doorschemeren om tot actie over te gaan. Het gaat niet overal slecht met de huismus. Maar ze pleiten voor een grondige en brede aanpak. De auteurs bestuderen de Huismus al sinds hun jeugd en Kees Heij maakte er zelfs een doctoraat over. In deze reeks verschenen reeds eerder monografieën over de Gierzwaluw, Grutto, Kauw, Koekoek, Rotgans en Slechtvalk.
Head V., 2016. Nachtvogel
Head V., 2016. Nachtvogel, Een zoektocht naar de zeldzaamste vogelsoort ter wereld, Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 204 blz., ISBN 978 90 450 2942 9, € 21,99.
Het verhaal klinkt als een sprookje en dat is het ook. Laten we echter met de pure feiten van start gaan. In 1990 verzamelen deelnemers van een onderzoeksteam van de universiteit van Cambridge, in de Nechisarvlakte in Ethiopië, zoogdieren, vlinders, libellen, reptielen… Langsheen de weg stuiten ze op een vleugel van een aangereden nachtzwaluw. Zonder al teveel enthousiasme wordt de vleugel in een zak gestopt in de hoop de soort te kunnen identificeren. Pas verscheidene jaren later wordt het overblijfsel terug bovengehaald en bestudeerd door wetenschappers van het British National History Museum. Aangezien de vleugel niet te linken valt aan een gekende soort, wordt beslist dat het om een nieuwe soort nachtzwaluw gaat, de Caprimulgus solala, wat zo veel als "zonder vleugel" betekent. In 2009 werden in datzelfde gebied 's avonds enkele vrij grote nachtzwaluwen waargenomen met opvallend grote witte vlekken op de vleugels. Mogelijk waren dit exemplaren van dezelfde soort. Het sprookje werd dus uiteindelijk waarheid. De Nechisarnachtzwaluw heeft waarschijnlijk een zeer klein verspreidingsgebied en daardoor is er kans op uitsterven. Het nationale park Nechisar staat immers onder druk door overbegrazing met landbouwhuisdieren, houtkap en illegale visserij. Om deze redenen staat deze nachtzwaluw nu als kwetsbaar op de rode lijst van de IUCN. Wat heel even een mooi sprookje was, dreigt een nachtmerrie te worden.
Walter Belis
Birkhead T., 2016. Het Vogelei
Birkhead T., 2016. Het vogelei, De Bezige Bij, Amsterdam-Antwerpen, 320 blz., ISBN 978 90 234 9924 4, € 24,90.
In dit boek stelt Tim Birkhead, professor diergedrag en wetenschapsgeschiedenis aan de universiteit van Sheffield, zich de meest fundamentele vragen omtrent het vogelei. Waarom hebben eieren die specifieke vorm die bij alle soorten in grote lijnen dezelfde is? De vorm kan variëren van kort elliptisch tot lang tolvormig maar elk soort heeft haar specifieke type behouden door de evolutie heen. Waarom bevinden zich in sommige eieren twee dooiers? Wat bepaalt de kleur en het patroon van de eierschaal? Zien vogels het verschil met andere eieren? Hoe komt een ei uit het lichaam? Met de afgeronde of de puntige zijde? Bij het bekijken van deze wonderlijke vragen is het niet zo verbazend dat de originele titel The most Perfect Thing: inside (and outside) a bird’s egg is. Deze bijzondere voortplanting hangt nauw samen met de wijze waarop de vogels zich voortbewegen. Vogels moeten kunnen vliegen om zich in leven te houden. Als vogels zwanger zouden zijn, zoals bij zoogdieren, zou dit tijdelijk een vermeerdering van hun gewicht betekenen. Door dit kortstondig verhoogde gewicht zou een vogel niet of veel minder goed kunnen opvliegen, en daarmee zouden ze kwetsbaar zijn voor predators. Eieren kunnen natuurlijk ook door predators worden geroofd of opgegeten. Maar dat heeft als voordeel dat de oudervogel (meestal) blijft leven en een nieuw legsel kan produceren. Een systeem dat enge technische uitleg vergt. Toch weet Tim Birkhead dit eenvoudig en op een aangenaam leesbare manier te formuleren. Hij beantwoordt de hoger vermelde vragen en legt een verband met het ontstaan van de mens en het geboorteproces. Ver gezocht? Helemaal niet. Vogeleieren hebben sinds oudsher tot de verbeelding gesproken. Ook dit aspect komt aan bod in Het vogelei. De Egyptenaren waren reeds verwoede eiverzamelaars, niet alleen met de bedoeling ze te bestuderen. Dichter bij onze cultuur stellen we vast dat Pasen in de oudheid een feest was ter ere van de Germaanse godin Eostre, waar we het Engelse woord voor Pasen Easter in herkennen. Het was een heksenfeest waarbij heksen elkaar roodgekleurde eieren met een wens erop gaven. Het ei stond symbool voor een nieuw leven. Dit gaan we ook terugzien in het Christendom, waarbij het ei samen met de wijn symbool staat voor datzelfde nieuwe leven. Nu houden we het gelukkig bij een lekkernij in chocolade. Maar dit tempert onze verwondering voor het vogelei niet tenzij je nog met een ander ei zit.
Walter Belis
Dijksterhuis K., 2016. De Spreeuw
Dijksterhuis K., 2016. De Spreeuw, Atlas Contact, Amsterdam, 160 blz., ISBN 978 90 450 2910 8, € 19,99, leden Natuurpunt € 17,99
De spreeuw is een luidruchtige vogel, met een prachtig glanzend verenkleed en spitse snavel. Hij is een genot om naar te kijken en om naar te luisteren. Spreeuwen zingen, neuriën en lijken het ganse jaar door goed gemutst. Ze waren in de voorbije eeuwen een belangrijke voedselbron voor de gewone mens, wat dan weer, in de Lage Landen, aanleiding gaf tot het ontstaan van spreeuwenpotten. De laatste jaren neemt de Spreeuw in aantal af en misschien is de mens, die voorheen letterlijk onderdak verleende aan deze mooie verschijning, mee verantwoordelijk. Koos Dijksterhuis, bioloog en socioloog bestudeert al langer deze zangvogelsoort. Uit het boek blijkt dan ook zijn grote liefde voor deze soort die minder en minder de lans krijgt om ons leven op te vrolijken. - Walter Belis -
Draulans D., 2016. In de Putten, natuurdagboek uit een conflictlandschap
Draulans D., 2016. In de Putten, natuurdagboek uit een conflictlandschap, Uitgeverij Polis, Borgerhout, 523 blz., ISBN 978 9 46310 004 5; € 22,50, Natuurpunt leden € 20,25
Ook al is hij wat minder op het scherm te zien, toch kennen we Dirk Draulans als een gedreven journalist en verdediger van de natuur. Als bioloog raakte hij geboeid door natuur en natuurbehoud. Hij bestudeerde vogels, onder meer de Blauwe Reiger en bleef voortdurend het belang van ongerepte natuur aankaarten en benadrukken. Zelf woont hij al een tiental jaren in de Scheldepolders, vlak bij het voortdurend uitdijende Antwerpse havengebied. In de Putten is een boeiend geschreven natuurdagboek, het verhaal van het leven in een conflictzone. Ongerepte natuur bestaat immers niet meer in ons land. Natuur wordt gedoogd daar waar natuurgebieden geen obstakel vormen voor andere bestemmingen die economisch belangrijk zijn. Draulans toont de dubbelzinnige, hypocriete houding aan die we aannemen. Maar laten we het heden niet al te vlug veroordelen. In zijn boek blikt de auteur nostalgisch terug op wat voorbij is, maar daarom niet noodzakelijk beter was. In de Putten brengt een overzicht van een leven in dienst van de natuur. - Walter Belis -
Helb H.-W., 2016. De wereld van onze vogels, een blik op hun fascinerende leven
Helb H.-W., 2016. De wereld van onze vogels, een blik op hun fascinerende leven, Kosmos Uitgevers, Utrecht-Antwerpen, 224 blz., ISBN 978 90 21561 44 8, € 19,99, ledenprijs Natuurpunt 17,99
Dit prachtig boek heeft niet de pretentie een determinatiegids te zijn. Het is eerder een ‘verwondergids’ die meer dan 100 soorten in de kijker zet. Vogels zijn wonderlijke schepselen en ze blijven ons dagelijks verbazen. Hans-Wolgang Helb, een gepassioneerde bioloog die zich al geruime tijd inzet voor de bescherming van vogels en hun leefmilieu laat ons delen in zijn rijke natuurervaringen. Het boek geeft een inleiding op de meest voorkomende bos-, tuin-, kust- en heidevogels die we in eigen land aantreffen, met aandacht voor hun leefomgeving en gedrag. Vooraleer je het merkt, ben je heel wat weetjes rijker en ga je met nog meer plezier naar vogels kijken. De pakkende foto’s, die de vogels in een natuurlijke, niet geposeerde houding tonen, zijn van natuurfotografe Rosl Rössner. -Walter Belis-
bestel de wereld van onze vogels online
2015
Birkhead T., Wimpenny J. Montgomerie B., 2014. Ten Thousand Birds
Birkhead T., Wimpenny J. Montgomerie B., 2014. Ten Thousand Birds: Ornithology since Darwin, Princeton University Press, Princeton, 544 blz., ISBN 978 1 40084 883 6, £ 30.95 of ± € 42.
Ligt het vertrekpunt van de moderne ornithologie bij Darwin? Een positief antwoord gaat enkele van zijn tijdgenoten aan de kant schuiven maar één ding staat vast: de werkwijze van deze Britse bioloog was revolutionair. Darwin situeert zich duidelijk op een keerpunt. Vóór Darwin werd ornithologie bedreven in musea en kabinetten. Wetenschappers ontleedden vogels die ze gevangen of gekregen hadden en lieten ze vervolgens opzetten. Het verhaal was daarmee teneinde. Er werd wel over taxonomie gepraat maar telkens vertrekkend van dode exemplaren. Wanneer Darwin zijn evolutietheorie bedacht, vertrok hij van 13 of 14 vinkensoorten die hij op de Galapagos had waargenomen en gevangen. In Ten Thousand Birds, schetsen de auteurs de geschiedenis van de laatste 150 jaren uit de geschiedenis van de ornithologie. Ze hebben oog voor enkele pioniers: Erwin Stresemann, Ernst Mayr en Julian Huxley; zelfs een pure oplichter, Richard Meinertzhagen, die jarenlang iedereen in het ootje nam en er niet voor terugschrok vogels uit musea te ontvreemden. Verder zijn er wetenschappers die baanbrekend werk verricht hebben: David Lack, Niko Tinbergen, Robert MacArthur en zovele anderen die allemaal hun plaats verdiend hebben in dit gewichtig naslagwerk dat even vlot leest als een spannende roman. -Walter Belis-
Dierschke D., 2015. Kosmos natuurgids, Vogels
Dierschke D., 2015. Kosmos natuurgids, vogels, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 256 blz., ISBN 978 90 21 56 07 31, € 19,99, Natuurpunt leden € 17,99.
In deze handige en aantrekkelijk gids, een heruitgave van de Tiriongids uit 2014, vindt je informatie over ruim 440 vogelsoorten uit Europa. Voorin staat vermeld hoe je het boek het best kunt gebruiken. Dat je er in een minimum van tijd veel kan uithalen wordt snel duidelijk. Ook wordt kort en duidelijk uitgelegd hoe je vogels kunt determineren. De vogels zijn gerangschikt op soort die met een kleur gecodeerd wordt (zangvogels, duiven, uilen, hoenders, steltlopers, watervogels). Per vogelsoort wordt de volgende informatie gegeven: Nederlandse en wetenschappelijke naam, trekgedrag, leefgebied, vluchtbeeld, broedinformatie, verspreidingskaart, silhouet, stemgeluid, grootte, verenkleed, vergelijkbare soorten, observatietips en wetenswaardigheden. Achteraan in het boek zit een register van soorten (Nederlandse en Latijnse naam) en een overzicht van eieren op ware grootte. De snelle opzoekmogelijkheden, de fraaie vormgeving en de rijke kleurenillustraties zorgen ervoor dat dit boekje een lust voor het oog en zeer bruikbaar is. -Walter Belis-
Sterno A., 2015, Birding in Poland
Sterno A., [Ed.], 2015, Birding in Poland, Oriolus Publishing House, Uppsala, 590 p., ISBN 978 91 978652 1 0, € 41, Natuurpunt leden € 36,90.
Veel diersoorten, die elders in Europa niet meer in het wild voorkomen, kan men nog waarnemen in Polen. Maar het land heeft meer te bieden dan de bizon of de eland. 30% van de oppervlakte is bedekt met uitgestrekte wouden, de moerassige gebieden zijn ontelbaar en de grootste natuurreservaten van Europa bevinden zich… jawel in Polen. Hoe komt het dan dat er zo weinig handbaar materiaal op de markt verkrijgbaar was? Met Birding in Poland kunnen we de vraag even opzij schuiven. Een ploeg van 46 ornithologen en lokale experten heeft, onder de begeesterende leiding van Adam Sterno het land in 14 hoofdstukken ingedeeld. Elk onderdeel beschrijft heel gedetailleerd welke soorten er kunnen worden waargenomen. Ornithologen kunnen er Schreeuw-, Bastaard-, Zee- en Visarend aantreffen, alsook tal van zangvogelsoorten, alle Europese spechten en de 4 vliegenvangerssoorten. De moerassen staan garant voor reigers, Kraanvogels, 3 soorten moerassterns en de schaars geworden Waterrietzanger. Dankzij de 164 nauwkeurig ontworpen kaarten, de sitebeschrijving en de GPS-referenties maakt u veel kans van een prachtige reis terug te keren. De titel is wat misleidend want naast vogels besteden de auteurs ook aandacht aan merkwaardige planten en andere bijzondere diersoorten. -Walter Belis-
Magnus R. & The Sound Approach, 2015. Undiscovered Owls
Magnus R. & The Sound Approach, 2015. Undiscovered Owls: a Sound Approach guide. The Sound Approach, Dorset, 308 blz., ISBN 978 90 810933 7 8, £ 3.95 of ± € 54,99, ledenprijs Natuurpunt € 49;49
Undiscovered Owls is het meest recente geesteskind van de Sound Approach, een ploeg gerenommeerde ornithologen onder wie Killian Mullarney, Dick Forsman, Arnoud Van den Berg. Het is wederom een schitterend boek, zowel wat de zorg betreft die aan de uitgave besteed werd, als inhoudelijk. Het werk beschrijft alle uilensoorten van het West-Palearctische gebied. Aangezien de auteurs eerder tot de “progressieve” taxonomen behoren, gaan ze uit van het principe dat geluiden aangeboren zijn en niet aangeleerd worden. Twee taxa die zich vocaal onderscheiden zijn dan ook geruime tijd gescheiden geweest en verdienen het statuut van soort. Voor sommige gevallen zal de Sound Approach een bevestiging brengen, over andere gevallen zal nog de nodige inkt vloeien. Maar het is goed dat dit soort van onderzoek plaatsvindt. Ook al heeft Magnus Robb het boek in de ik-vorm geschreven, toch is het boek hoogst wetenschappelijk én fantastisch goed begrijpelijk. De geluidsopnamen zijn van een bijzondere kwaliteit en de commentaren bij de sonogrammen verhelderend en overtuigend. Undiscovered Owls laat toe uilensoorten te herontdekken of voor het eerst te leren kennen, zoals de Omaanse Uil. -Walter Belis-
Beintema A., 2015. De Grutto.
Beintema A., 2015. De grutto. Atlas Contact, Antwerpen, 272 blz., ISBN 978 90 450 2944 3, € 21,99, ledenprijs Natuurpunt € 19,79.
De Grutto is – of moeten we zeggen was – de populairste steltvogel in Nederland. Hij verdient nu opnieuw meer dan ooit alle aandacht want het gaat absoluut niet goed met deze soort. In 1990 broedden er in Nederland jaarlijks ongeveer 100.000 paren. Men schat dat tot 2000 het aantal Grutto's met de helft is afgenomen. Als trieste compensatie wordt de Grutto daarom als indicatorsoort beschouwd voor veel milieufactoren. De Grutto staat nog steeds in de belangstelling, zowel op lokaal vlak – denken we maar aan recent verschenen artikels in Natuur.oriolus en in het gerenommeerde Ibis, maar de situatie is fel gewijzigd. In die mate zelfs dat er bij onze Noorderburen, van 2003 tot en met 2006, een campagne liep voor het behoud van de soort onder de naam “Nederland Gruttoland”. In deze boeiende monografie heeft de auteur aandacht voor deze spectaculaire trekvogel die tot ver in Afrika doorstoot. Albert Beintema licht de (broed)biologie toe en legt ons de vraag voor of we de moeite willen opbrengen om de Grutto in ere te herstellen. De Grutto is het vijfde deel in een reeks vogelmonografieën van deze uitgeverij. Eerder verschenen reeds: De Rotgans, De Gierzwaluw, De Slechtvalk en De Kauw. -Walter Belis-
Hoogenstein L., 2015. Vogels kijken op Mallorca.
Hoogenstein L., 2015. Vogels kijken op Mallorca. KNNV Uitgeverij, Zeist, 160 blz., ISBN: 978 90 50115 17 9, € 19,95, ledenprijs Natuurpunt € 17,95.
De meeste mensen zullen Mallorca vooral associëren met zon, zee, strand en toeristische drukte. Andere zoeken het eiland op om te fietsen of te golfen, maar als bestemming om vogels te kijken staat het eiland, zeer onterecht, nog niet zeer hoog aangeschreven. Ondanks het massatoerisme zijn er maar weinig plekken in het Middellandse Zeegebied waar je zo makkelijk en vooral ook zo ontspannen de mooiste en meest tot de verbeelding sprekende Zuid-Europese soorten kunt waarnemen. De vogelrijkdom dankt het eiland aan haar ligging, het gevarieerde landschap en het aangename klimaat. Enkele dagen volstaan om met een indrukwekkende lijst thuis te komen. U maakt er veel kans op enkele Zuid-Europese soorten als Griel, Bijeneter, Hop, Blauwe Rotslijster, Ralreiger,… maar ook Balearische Grasmus, Westelijke Baardgrasmus, Balearische Roodkopklauwier, Eleonora’s Valk, Vale Pijlstormvogel, Knobbelmeerkoet, Purperkoet, Zwartkoprietzanger, Dunbekmeeuw, Audouins Meeuw en Monniksgier. Het eiland Mallorca dankt deze rijkdom aan haar ligging in het westelijke deel van de Middellandse zee. Het eiland is ongeveer 70 kilometer lang en breed en kent een zeer ruige en bergachtige westkust. Het binnenland is glooiend met vele olijfboomgaarden en enkele mooie dorpen en steden, terwijl langs de kust de typische grote of kleine inhammen met strandjes en verschillende langgerekte zandstranden de toon aangeven. De aanwezigheid van het natuurpark Albufera en een complex van zoutpannen vult het arsenaal aan habitats aan. Luc Hoogenstein werkte jarenlang bij Vogelbescherming Nederland. Hij is vogel- en natuurfotograaf. Aan de hand van 15 wandelroutes en observatietips helpt hij om de reis optimaal voor te bereiden. -Walter Belis-
Ouweneel G., 2015. Een aangename onrust.
Ouweneel G., 2015. Een aangename onrust. Uitgeverij Liverse, Dordrecht, 413 blz., ISBN 978 9 491 03448 0, € 19,95, ledenprijs Natuurpunt € 17,95.
Voor de neofieten en de allerjongsten onder de lezers even vlug deze informatie meegeven. Gerard Ouweneel is een Nederlandse vogelkijker, -kenner én –beschermer. Hij is een gedreven reisleider, columnist en publicist. Al van kindsbeen af bestudeert hij vogels, in eerste instantie in de omgeving van Rotterdam, later in heel Nederland, Europa en ver daarbuiten. Toen hij vooraan in de 20 was, begon Ouweneel over vogels en landschappen te schrijven en uit te geven. Hij publiceerde en publiceert nog steeds in o.a. Het Vogeljaar, Limosa, Dutch Birding, De Takkeling, Ardea, Grasduinen, De Levende Natuur, Natuur en Landschap,… Maar ook in British Birds, het Bulletin of the African Bird Club, Birding Asia en in het Goose Bulletin. Daarnaast schreef hij vanaf het einde van de jaren tachtig columns over belevenissen van en met vogelaars. Deze columns verschenen later gebundeld in verscheidene, stuk voor stuk geweldige boeken. Ziedaar ‘kort’ iets over de auteur van dit boek. In deze bundel worden we opnieuw aangenaam verrast met columns waarvan de meesten dit keer niet eerder werden gepubliceerd. Het is overduidelijk dat Gerard Ouweneel een rusteloze ziel is maar daar heeft hij zich bij neergelegd. Bij het ouder worden, duiken allerlei kwaaltjes op, maar men wordt ook wijzer. Dat beweert men toch en dat blijkt waar te zijn want inmiddels heeft Gerard Ouweneel geleerd dat vogels de beste remedie zijn tegen rusteloosheid. Kan men zich een mooier leven inbeelden? We appreciëren ook de aangename schrijfstijl van Ouweneel. De oudere lezers onder ons zullen zeker en vast deze mening delen. Een aangename onrust bestaat uit weemoedige, anekdotische verhalen waarin de auteur er niet voor terugschrikt een flinke veeg uit de pan te geven aan het adres van natuurbeschermingsorganisaties en de overheid. De titel van het boek dekt perfect de lading: G. Ouweneel heeft de strijdbijl nog niet begraven en hij vindt pas een relatieve rust wanneer hij vogels kan observeren. -Walter Belis-
Vinicombe K., Harris A. & Tucker L., 2015. Vogeldeterminatie
2015. Vogeldeterminatie, ontdek de verschillen tussen vergelijkbare soorten vogels, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 394 blz., ISBN 978 9 021 55893 6, € 29.99, ledenprijs Natuurpunt € 26,99.
De titel laat al verstaan dat het niet om een gewone determinatiegids gaat. Dit naslagwerk richt zich eerder tot doorwinterde ornithologen of ambitieuze vogelkijkers. Het boek biedt de mogelijkheid eerder moeilijk te determineren of verwarbare soorten op naam te brengen. Deze gids is bij onze buren al langer erg populair en hij werd intussen reeds in verscheidene talen uitgebracht. Een recente Nederlandstalige versie ontbrak nog. De allereerste, Engelstalige versie van dit werk, de Macmillan Field Guide to Bird Identification, verschenen in 1989, kende onmiddellijk een groot succes. In 1991 kwam een Nederlandstalige versie onder de titel Vogeldeterminatie. Handboek voor het determineren van vogels op de markt. Deze determinatiegids onderscheidt zich door een totaal nieuwe aanpak: het was niet de betrachting van de auteurs om alle soorten te behandelen maar enkel deze die in het veld kunnen verward worden of waarvan de determinatie problemen kan opleveren, zelfs voor specialisten. In een klassieke vogelgids is dit ondenkbaar bij gebrek aan plaats. Sinds het begin van de jaren 1990 is de Macmillan een must. Intussen zijn de identificatiecriteria geëvolueerd en is het aantal soorten en ondersoorten ten gevolge van taxonomische herzieningen toegenomen. Dankzij de digitale fotografie werpen we nu een totaal andere blik op vogels. Ook al is er de laatste decennia een tendens ontstaan om uiterst nauwkeurig de kleinste details van het verenkleed te bekijken, toch laat deze papieren gids ons toe "moeilijke" soorten, ook al worden ze geregeld waargenomen, op het terrein en van op afstand te determineren. Het opzet van dit boek is niet de zeldzaamste soorten in de kijker te stellen. Een eerste indruk, het postuur, de vorm, de vlucht, het gedrag, kleur en geluid zijn erg belangrijk en vormen de jizz. Verscheidene illustraties uit de eerste Engelstalige versie(s) werden hernomen maar intussen werden andere bijgewerkt of vernieuwd. De teksten zijn duidelijk en begrijpelijk geschreven. In deze gids treft u eveneens gegevens aan over de status en de populatieaantallen ven de besproken soorten, of het nu gaat om weinig talrijk voorkomende broedvogels, toevallige doortrekkers of soorten die van hun trekroute zijn afgeweken of hier toevallig zijn terecht gekomen. -Walter Belis-
Gedeon
K. et al. Atlas Deutscher Brutvogelarten.
2014. Atlas Deutscher Brutvogelarten, Stiftung Vogelmonitoring Deutschland und Dachverband Deutscher Avifaunisten, Münster, 800 blz., ISBN 978 3 9815543 3 5
Onze Duitse buren blijven ons verbazen: na de verschillende atlassen van diverse deelstaten van 2009 tot en met 2014 en een indrukwekkende vogeltrekatlas (Atlas des Vogelzugs, 2014), verscheen in hetzelfde jaar de Atlas Deutscher Brutvogelarten, het resultaat van het project ADEBAR. Dit laatste werk is nog iets volumineuzer dan het eerste maar in gewicht gaan ze allebei naar de 4 kilogram. Het is de eerste keer dat in Duitsland een nationale atlas gerealiseerd wordt. Maar het is geen enkel probleem geweest om meer dan 400 000 uren veldwerk, verricht door vrijwilligers op een praktische manier te bundelen in een pareltje van een naslagwerk. Het opzet en de aanpak zijn vrij klassiek. De monografieën en de verspreidingskaarten vormen de hoofdbrok. Voor de meeste soorten gaat het om 2 pagina’s, voor enkele werden 4 pagina’s uitgetrokken. Bij de meeste soorten worden ook trends weergegeven en maakt men de vergelijking met de verspreiding in 1985.
Walter Belis
Dare, Peter. The life of buzzards.
2015. Whittles Publishing, Caithness, 320 blz., ISBN 978-184995-130-2
it boek brengt een overzicht en samenvatting van uitgebreide studies die door de auteur en enthousiaste ornithologen over Buizerds werden verricht gedurende meer dan 60 jaar, in Schotland en in heel Noord-Europa. In de verschillende hoofdstukken worden het levensverhaal en de ecologie uit de doeken gedaan van deze roofvogelsoort die sinds mensenheugenis de Britse hooglanden bevolkt en waar ze historisch gezien altijd zeer talrijk is geweest. De soort werd het ganse jaar door bestudeerd, wat toeliet hun levenscyclus in kaart te brengen maar ook sociaal gedrag, dieet, jachtmethoden, voedseleisen, prooiaanbod, broedsucces, overleving en levensduur. Met de jarenlange arbeid was het ook mogelijk verspreiding en populatieschommelingen te bestuderen in functie van de menselijke aanwezigheid. Het boek toont ook hoe goed Buizerds zich hebben aangepast aan het leven in onze moderne en snel veranderende landschappen door hun gewoonten voortdurend aan te passen in functie van prooiaanbod en landschappelijke wijzigingen.
Walter Belis
Van Ommen E., Mijn Reigerparadijs
2015. KNNV Uitgeverij, Zeist, 112 blz.
ISBN: 978 90 50115 30 8, € 34,95.
Erik van Ommen is voor ons geen onbekende meer. Deze Nederlandse kunstenaar is vaak bedrijvig in zijn atelier maar hij verkiest het werk buiten, met de natuur als geliefkoosde onderwerp. Op het terrein maakt hij schetsen die hij later, in zijn atelier, verder uitwerkt. Zijn oeuvre wordt geregeld tentoongesteld in musea en galerieën, in binnen- en buitenland, maar wij kennen hem vooral dankzij een dertigtal boeken die hij schreef en illustreerde. Van Ommen is een bijzonder veelzijdige kunstenaar en weinig materialen zijn hem vreemd. Hij maakt olieverfschilderijen, aquarellen, pastels, etsen, maar ook bronzen beelden en tekeningen. In al deze kunstvormen laat hij overduidelijk merken dat kunst en natuur voor hem onafscheidelijk met elkaar verbonden zijn. Mijn Reigerparadijs heeft als ondertitel “vogels zien, beleven en tekenen”. Het is dan ook het eerste multimediale natuur- en kunstboek. Niet alleen brengt de auteur een selectie van reigers die hij gedurende twee jaar lang schilderde, tekende, etste en filmde, hij verschaft tal van handige tips en trucs om zelf vogels aan het werk te gaan. In korte videofilms toont de kunstenaar hoe hij zelf de klus geklaard heeft. Het boek is dan ook een pittige combinatie van kunstwerken, films én persoonlijke teksten. Het boek bevat QR codes die je kan scannen met je smartphone of tablet. Je krijgt dan toegang tot de video’s waarin de kunstenaar zelf aan het werk is. - Walter Belis -
Bestel online
Fuller E., The Passenger Pigeon
2014. Princeton University Press. 184 blz. ISBN: 9780691162959
Aan het begin van de negentiende eeuw kwam de Trekduif Ectopistes migratorius in zeer grote aantallen voor in Noord-Amerika. In 1866 waren er mogelijk zelfs miljarden van deze vogels aanwezig en met hun hoge aantallen deden ze letterlijk het zonlicht verdwijnen. Vanaf 1870 werd de populatie alsmaar kleiner en rond de eeuwwisseling was de duif zo goed als uitgestorven. In 1914 stierf Martha, de laatste vertegenwoordiger van haar soort, in een kooi van de zoo van Cincinnati. Dit verbluffend mooi geïllustreerde boek vertelt het verbazingwekkende verhaal van de Trekduif, een soort die, net als de Dodo of de Grote Alk is uitgegroeid tot één van de grote iconen uit de avifauna. Errol Fuller beschrijft hoe deze snelle, wendbare en mooie vogel vereeuwigd werd door de ornitholoog en schilder John James Audubon. De duif inspireerde schrijvers als James Fenimore Cooper, Henry David Thoreau, en Mark Twain. Fuller legt verder uit hoe wijdverbreide ontbossing, de vraag naar goedkoop en makkelijk toegankelijk voedsel en het willekeurig doden van de Trekduif tot hun catastrofale achteruitgang en uiteindelijk verdwijning heeft geleid. Het verschijnen van het boek viel samen het honderdjarige sterftejaar van Martha, Met deze publicatie toont de auteur tevens de kwetsbaarheid van de natuur aan.
Walter Belis
Baldassare G., Ducks, Geese and Swans of North America
2014. Princeton University Press. 184 blz. ISBN: 9780691162959 Jonhn Hopkins University Press, 1027 blz. ISBN 978 1 4214 0751 7. £ 44.95 of ca. € 62.
Dit naslagwerk werd al geprezen als een klassieker toen de eerste editie in 1942 werd gepubliceerd. Het mag niet ontbreken in de bibliotheek van professionele biologen, doorwinterde en beginnende vogelaars. Ook beheerders van waterrijke gebieden zullen er plezier aan beleven, ook al gaat het om Noord-Amerikaanse soorten. Deze volledig herziene en geactualiseerde editie biedt informatie over zesenveertig soorten die over dit uitgestrekte continent voorkomen. Het naslagwerk bevat kaarten met zowel het voorkomen tijdens de winter als de zomer en de twee lijvige delen zijn opgesmukt met prachtig fotomateriaal aangeleverd door topfotografen gespecialiseerd in waterwild. Oorspronkelijk werd het boek geschreven door Francis Kortright en later herzien door Frank Bellrose. Deze nieuwste editie werd zorgvuldig bijgewerkt door de vermaarde watervogelbioloog Guy Baldassarre, die het werk van zijn voorgangers op een gewaardeerde wijze weet te beklemtonen. Voor elke soort is er een bijdrage over identificatie, verspreiding, migratiegedrag, habitat, populatiestatus, broedbiologie en –ecologie, voedingsgewoonten, rui en verenkleed, behoud en beheer. Om de identificatie te vergemakkelijken voorzag Baldassarre ook gedetailleerde illustraties van vleugels. Een bijlage bevat vergelijkende illustraties van eendjes, kuikens en jonge zwanen. Deze editie van Ducks, Geese, and Swans of North America bestaat uit twee delen, bevat 138 kleurillustraties en 50 kleurkaarten, zit vervat in een stevige hoes samen met een CD met referenties en extra kaarten. Guy Baldassarre was professor in de ecologie aan de State University van New York College of Environmental Science and Forestry in Syracuse tot aan zijn dood in 2012.
Walter Belis
Auteur, Titel in Heading 3
Extra gegevens
Bespreking