Boekbesprekingen Natuur.oriolus

Kompanje E., 2022. De Houtsnip

Kompanje E., 2022. De Houtsnip, Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 352 blz., ISBN 978 90 450 4651 8, € 24,99.

In deze monografie, reeds het 24^e deel in de succesvolle serie van Atlas Contact gewijd aan vogels, schetst Erwin Kompanje het leven van een prachtige bosvogel met een kenmerkend lange, rechte snavel. De houtsnip valt op door zijn ongelooflijke camouflage, waardoor hij nauwelijks waar te nemen is tussen de afgevallen bladeren op de grond. Bij gevaar rekent de vogel tot op het laatste moment op zijn camouflagekleuren en drukt hij zich op de grond. De houtsnip voedt zich met wormen die hij met zijn snavel probleemloos uit de grond weet te halen. Verder valt deze eerder plompe bosvogel op door zijn relatief korte poten en grote ogen. Dit laatste verraadt dat het eigenlijk een nachtvogel is. De houtsnip is beroemd vanwege zijn baltsvluchten waarbij hij knorrend en niesend zigzaggend tussen en over de bomen vliegt. Omdat houtsnippen slecht recht voor zich uit kunnen zien, vliegen ze tijdens de najaarstrek wel eens tegen ramen en muren aan. In deze lijvige monografie worden niet allen de hoger vermelde kenmerken maar eenvoudig weg het ganse doen en laten van de houtsnip uitvoerig uit de doeken gedaan: anatomie, verenkleed, habitat, trek, dieet, broedgedrag, balts… Geen enkel aspect blijft onaangeroerd.

Walter Belis

Jackson C., 2021. A Newsworthy naturalist: the life of William Yarrell

Jackson C., 2021. A Newsworthy naturalist: the life of William Yarrell, John Beaufoy Publishing, London, 228 blz., ISBN 978 1 913679 04 0, £ 25 of ± € 29.

A Newsworthy naturalist is een biografie van William Yarrell (1784-1856), een invloedrijk natuuronderzoeker die leefde in een tijd waarin natuurlijke historie een belangrijke rol speelde in de 19^de eeuwse samenleving. Yarrell is de auteur van twee belangrijk naslagwerken: A history of British fishes en A History of British birds, die in de 20^e eeuw nog steeds als gezaghebbend werden beschouwd en tegenwoordig nog altijd worden bewonderd, vooral omwille van de prachtige houtsneden. Yarrell was gedurende meer dan 30 jaar lid en soms penningmeester, secretaris en vice-president van de London Zoological, Linnaean en Entomological Societies. Hij was bekend en zeer bewonderd door de vooraanstaande natuuronderzoekers van zijn tijd. Charles Darwin heeft Yarrell zelfs verschillende keren om advies gevraagd. Naast zijn sleutelrol als natuurvorser en verspreider van kennis over de  Britse zee- en riviervissen, evenals de avifauna van het Verenigd Koninkrijk, heeft Yarrell ook significant origineel wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd. Hij was de eerste die de Kleine Zwaan als een aparte soort van Wilde Zwaan herkende. Hij noemde de nieuwe soort Cygnus bewickii als eerbetoon aan zijn illustere ornithologische voorganger. Als voormalig bibliothecaris en auteur van 15 andere boeken over vogels in de kunst en illustratoren, bevond Christine E. Jackson zich in de beste positie om deze biografie te schrijven. Bovendien heeft ze de volledige correspondentie van Yarrell uitgegeven of samengevat en deze is nu gedeponeerd in de bibliotheek van de Zoological Society. Dit boek, uitgegeven in samenwerking met de British Ornithologists' Club, is een juweeltje. Maar A Newsworthy Naturalist is veel meer dan een catalogus. Het vertelt het verhaal van een man die een lang en productief leven had, die een vriendelijke gastheer was en die ongelooflijk genereus was voor zijn mede-natuuronderzoekers, en hun zijn exemplaren van vissen en vogels ontleende om ze te helpen bij het schrijven van hun eigen boeken.

 Walter Belis

Hayman P. & Hume R., 2022. Hayman's zaklgids vogels

Hayman P. & Hume R., 2022. Hayman's zaklgids vogels, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 320 blz., ISBN 978 90 4392 539 6, € 17,50.

De vogelzakgids van Peter Hayman en Rob Hume is intussen al lang ingeburgerd bij ornithologen. Iedereen bezit hem en neemt hem mee op het terrein. Net als de vorige uitgaven is deze uitgave een praktijkgids. Bij deze publicatie wordt er optimaal naar gestreefd om elke soort zo volledig en zo veelzijdig mogelijk af te beelden op de meest doeltreffende manier. Voor het determineren van vogels is het zien van één enkel kenmerk vaak onvoldoende. Daarvoor is een totaalindruk nodig die wordt bekomen door een combinatie van vorm, formaat, verenkleed, gedrag... Bij de illustraties is getracht deze vele verschillende aspecten zo goed mogelijk weer te geven. Alle afgebeelde vogels zijn volwassen exemplaren tenzij uitdrukkelijk anders weergegeven. Mannetjes en vrouwtjes worden alleen apart afgebeeld als ze uiterlijk verschillend zijn. De tekst verschaft alle informatie die niet in de illustraties kon verwerkt worden zoals geluid en bijzonder gedrag. Verder komen daar de verspreiding, geschatte aantallen en trekgegevens aan bod. Veel informatie wordt gegeven via symbolen. Aangezien ornithologie een druk beoefende bezigheid geworden is, beantwoordt deze gids opvatting aan de klassieke veldgidsen.

Walter Belis     

Sangha H. S., 2021. Waders of the Indian subcontinent

Sangha H. S., 2021. Waders of the Indian subcontinent, uitgegeven  in eigen beheer, 520 blz., ISBN 978 93 5426 696 6, £ 96 of ± € 112.

India is gezegend met een uitzonderlijke diversiteit aan steltlopers. Dit komt door veel factoren. Eén daarvan is de lange kustlijn, met een verscheidenheid aan microhabitats, zoals wadden, mangroven, zandstranden, zoutpannen, rotskusten en koraalriffen, die verschillende niches creëren en veel steltlopers aantrekken, vooral in de wintermaanden. De diversiteit beperkt zich niet tot de Indiase kusten. In het binnenland zijn er moerassen, meren, seizoensgebonden overstroomde velden, dorpsvijvers, droge graslanden, snelstromende rivieren en woestijnen die de thuisbasis zijn van verschillende steltlopers die zich hebben aangepast aan die respectieve habitats. Verder is er het weer. De winter in India, vooral langs de kusten en het schiereiland, en zelfs in en rond Delhi, is niet zo extreem als in de verre noordelijke breedtegraden. Ondanks deze enorme diversiteit bestond er echter nog geen veldgids exclusief gewijd aan steltlopers en hun identificatie. De enige veldgidsen over het Indiase subcontinent waarin steltlopers besproken worden, zijn algemeen en bespreken de identificatiekenmerken niet in details. Op het terrein is dit problematisch omdat veel steltlopers enorme veranderingen in verenkleed vertonen van het broedseizoen naar het niet-broedseizoen. Buiten het broedseizoen zien de steltlopers er bijna identiek uit, vooral voor het ongetrainde oog, omdat de meeste een saaie mix van grijs en bruin zijn. Zelfs subtiele identificatiekenmerken, zoals de vleugeltip-staarttipverhouding en de lengte van de tarsus, kunnen in het veld moeilijk worden waargenomen omdat de vogel meestal constant in beweging is. Waders of the Indian subcontinent, een boek dat de steltlopers of kustvogels van India, Pakistan, Nepal, Bhutan, Bangladesh, Sri Lanka en de Malediven beschrijft, werd met veel toewijding geschreven en biedt een gedetailleerde beschrijving van de vele soorten steltlopers die in India voorkomen, zowel inheemse soorten als gasten. Het boek bevat kleurenplaten en foto's van hoge kwaliteit, van zowel broed- als niet-broedvogels, waardoor het identificatieproces een stuk eenvoudiger wordt. Het bevat ook gegevens over de verspreiding, variaties tussen ondersoorten, voedingsgewoonten, recente gegevens, de huidige status, geluiden en habitats,… Allemaal informatie die, door plaatsgebrek, in veel veldgidsen niet voorkomt. De auteur heeft ervoor gezorgd dat soorten, waarvan het verenkleed buiten het broedseizoen erg gelijkend is, met elkaar vergeleken worden. Het zijn subtiele tips die men vaak in eigen veldnotities vermeldt maar die in de bestaande gidsen niet voorkomen. Waders of the Indian subcontinent is doorspekt van zulke geheugensteuntjes. Het naslagwerk bevat ook illustraties van steltlopers tijdens de vlucht. Dit laat toe on nog andere identificatiekenmerken te benadrukken waarnaar moet worden gezocht. Het prijskaartje is niet onbelangrijk maar de prachtige illustraties, het formaat (ruim 500 pagina's), het feit dat het boek ingebonden is, de drukkwaliteit en het ruim dekkende onderwerp maken veel goed. We mogen ook niet uit het oog verliezen dat deze publicatie een belangrijk hiaat opvult.

Walter Belis

Koks B. & Werkman E., 2022. Dwaalgast in het graan

Koks B. & Werkman E., 2022. Dwaalgast in het graan. De steppekiekendief in vier seizoenen, KNNV Uitgeverij, Zeist, 288 blz., ISBN 978 90 5011 859 0, € 24,50.

Nog niet zo lang geleden was de steppekiekendief een ware zeldzaamheid in België maar door de invloed van tal van factoren is onze avifauna voortdurend in beweging. In het eerste decennium van deze eeuw werd  de soort jaarlijks als doortrekker in voor- en najaar waargenomen. In de herfst van 2011 beleefden we zelfs een invasie. In 2017 broedde de soort voor het eerst succesvol in Nederland. Het was meteen ook het eerste bekende broedgeval in West-Europa en de bekroning van de beschermingsmaatregelen die uitgedokterd waren door de Werkgroep Grauwe Kiekendief, die zich al jarenlang in de regio inzette voor de bescherming van kiekendieven in het algemeen. Dit was in 2017 meteen een signaal om ook in Vlaanderen een soortbeschermingsplan op te starten om de grauwe kiekendief te redden. Met een portie geluk zou dit ook bij ons broedende steppekiekendieven aantrekken. Het broedgeval uit Groningen was toen wereldnieuws, want het dichtstbijzijnde nest lag 2500 kilometer verderop, in de buurt van het Finse Oulu. Intussen dook de steppenkiekendief ook broedend op in Spaanse, Franse en Tsjechische graanvelden. In 2019 was er een nieuw succesvol broedgeval in Groningen en in 2022 ging een mannetje steppekiekendief een relatie aan met een paartje bruine kiekendieven, met één uitgevlogen jongen als resultaat. De soort is echt toe aan een succesverhaal. Maar waar komen plots die steppekiekendieven vandaan? Ben Koks en Elvira Werkman onderzochten wat er precies aan de hand is in de oorspronkelijke broedgebieden in Rusland en Kazachstan. Ze gingen grasduinen in de literatuur en archieven van de afgelopen vijf jaar, spraken met onderzoekers op drie continenten en  deden zelf veldwerk. In Dwaalgast in het graan volgen we de steppekiekendief in 4 seizoenen en dit op 3 continenten, van IJsland tot Siberië en van Finland tot Zuid-Afrika. U verneemt alles over het broeden, overwinteren, migratie en de leefgebieden van deze majestueuze roofvogel.

Walter Belis

Dupuy J. & Sallé L., 2022. Atlas des oiseaux migrateurs de France

Dupuy J. & Sallé L. (coord.), 2022. Atlas des oiseaux migrateurs de France, LPO Rochefort; Biotope  Éditions, Mèze; Museum d'Histoire naturelle, Paris, 1122 p., ISBN 978 2 3666 2275 1, € 120.

Jérémy Dupuis en Louis Sallé, medewerkers van de Ligue pour la Protection des Oiseaux,  coördineerden dit werk, waaraan meer dan 200 redacteuren en proeflezers hebben meegewerkt, gespreid over 4 jaar. Meer dan 100 miljoen gegevens uit wetenschappelijke programma's, verzameld door meer dan 50.000 professionele en amateur-ornithologen, zijn geïntegreerd, waaronder ringgegevens, opvolging van de trek door satellieten en meer dan 3.000 bibliografische referenties. Het doel van de coördinatoren en de verschillende auteurs was om een volledig nieuwe synthese van de waarnemingsgegevens voor te stellen, ondersteund door wereldwijd verzamelde ringgegevens en een studie van de trekfenologie op  verschillende geografische schalen. Voor elk van de 320 trekkende soorten bieden de auteurs een volledig nieuwe synthese van beschikbare kennis, met kaarten van migratieroutes, fenologische diagrammen, een analyse van migratiedata (vastgestelde vertragingen die verband houden met klimaatverandering), de aantalsontwikkelingen, enz. Kaarten tonen de migratiestrategieën en -routes op continentale of nationale schaal, de ruimtelijke en temporele verdeling van de passages op Franse bodem, de tussenstops en de concentratiepunten op de trekwegen, het trekgedrag, de bezochte habitats of de problemen inzake instandhouding. Door zijn omvang en de hoeveelheid verzamelde informatie zal deze atlas de komende decennia een naslagwerk vormen voor alle ornithologen in Europa.

Walter Belis

De Vink C., Beekman R., Jonkers D.A. & Werkman W., 2022. Het laatste Vogeljaar

De Vink C. (eindredactie), Beekman R., Jonkers D.A. & Werkman W., 2022. Het laatste Vogeljaar,  KNNV Uitgeverij i.s.m. Het Vogeljaar, 152 blz, ISBN 978 90 5011 895 8, € 20.

Aan alle mooie liedjes komt een eind. Hetzelfde geldt voor het "tweemaandelijks tijdschrift voor vogelstudie en vogelbescherming” Het Vogeljaar. Het verscheen voor het eerst in 1953, en was de voortzetting van “Wiek en sneb”. Het tijdschrift werd uitgegeven door de Stichting Het Vogeljaar, die tot 2017 ook elk jaar een vogelfotokalender uitgaf. Het tijdschrift verstrekte algemene vogelkundige informatie in de vorm van artikelen over uiteenlopende onderwerpen: interessante waarnemingen, opmerkelijk gedrag, vogeltrek, belangrijke binnenlandse en buitenlandse vogelgebieden, bedreigingen en ziekten. Tevens werden regelmatig uitgewerkte gegevens van grote en kleine onderzoeken gepubliceerd. Er waren vaste rubrieken over “Vogels kijken langs de Digitale Snelweg” en knipsels uit de pers. Verder bevatte Het Vogeljaar korte mededelingen, waaronder besprekingen van nieuwe publicaties. Ten slotte was er in elk nummer de rubriek "veldwaarnemingen". Het Vogeljaar betekende gedurende al die jaren een stap voor vele geïnteresseerden naar regionale vogelwerkgroepen en vogelbeschermingswachten, jeugdbonden voor natuurstudie en wetenschappelijke organisaties. Begin 2022 is het tijdschrift opgehouden te bestaan en meteen verdwijnt een brok nostalgie, want het tijdschrift herinnerde ook aan Het Vogeljaar van Jac. P. Thijsse. Vermaarde Nederlandse ornithologen zoals Strijbos, Zweeres,… en de internationaal bekende Voous leverden bijdragen die naast teksten van enthousiaste amateurvogelaars werden gepubliceerd. Het Vogeljaar bracht de inbreng van  academici en amateurs tot bij het ruime publiek. In dit laatste nummer komt die veelzijdigheid terug aan bod. Ruim vijfentwintig auteurs leveren een aandeel met terugblikken en recente onderzoeksverslagen. Het laatste Vogeljaar is niet alleen een jubileumboek, maar zeker ook een collectorsitem voor vogelliefhebbers.

Walter Belis

Saunders D. & Green J., 2022. Where to watch birds in Wales

Saunders D. & Green J., 2022. Where to watch birds in Wales, Bloomsbury, London, 384 blz., ISBN 978 1 4729 7951 3, £ 24.99 of ± € 28,80.

Deze vijfde herziene en uitgebreide versie omvat in totaal 143 sites terwijl de vorige editie uit 2008 er 108 beschreef. Where to watch birds in Wales is vooral een werk dat vogelaars helpt tijdens hun bezoeken aan Wales. De inleiding geeft ons al een voorsmaakje van de diversiteit aan leefgebieden en avifauna, te midden van vaak spectaculaire landschappen. Wales blijft een van de meest aantrekkelijke regio's in Europa voor vogelaars. Dit boek blijft van onschatbare waarde en is waarschijnlijk de meest betrouwbare gids voor het observeren van vogels in Wales. Deze nieuwe editie bevat veel nieuwe sites, bijgewerkte plattegronden en een volledig herwerkte tekst.

Walter Belis

Gosney D., 2022. Finding birds in Languedoc-Roussillon

Gosney D., 2022. Finding birds in Languedoc-Roussillon, Easybirder, Sheffield, 40 p., ISBN 978-1-907316 61 6 (£ 9.50 of ± € 11)

Na de publicatie, in 2016, van een boekje gewijd aan de vogels van Zuid-Frankrijk, interesseert Dave Gosney zich ditmaal in het bijzonder aan de avifauna van de Languedoc-Roussillon. Deze publicatie beschrijft in detail de beste plaatsen voor vogelobservaties langsheen de kust, tussen de Pyreneeën en de Camargue, met inbegrip van de regio's rond de steden Narbonne, Leucate en Perpignan. Gosney vertrekt van de vaststelling dat dit deel van Frankrijk tot op heden weinig aandacht genoot bij amateur-ornithologen, maar dat ze toch wel enkele interessante soorten herbergt. Het eerste deel van zijn opmerking is correct als we grasduinen in de buitenlandse ornithologische literatuur want heel wat soorten die hier beschreven worden zijn voor Franse ornithologen niet zo ongewoon: Kleine Trap, Kleine Torenvalk, Havikarend, Ransuil, Zwartkoprietzanger, Kuifkoekoek en Vale Gierzwaluw. Een aantal soorten die vaker voorkomen op het Iberisch schiereiland maar geregeld de grens oversteken, spreken al meer tot de verbeelding Theklaleeuwerik, Iberische Groene Specht, Zwarte Spreeuw en Purperkoet. De auteur is aangenaam verrast wanneer hij merkt dat Scharrelaar, Rotsmus en Orpheusgrasmus er nog gemakkelijk waar te nemen zijn in dit deel van Zuid-Frankrijk. Hij trof zelfs sites aan waar soorten die elders achteruitgaan zich nog goed handhaven: Tapuit, Kortteenleeuwerik, Ortolaan, Blauwe en Rode Rotslijster. Naast de bevestiging dat gangbare soorten in Languedoc-Roussillon effectief ook nog aanwezig zijn, is er de hoop dat soorten die het elders moeilijk hebben zich er nog handhaven. Deze interessante publicatie is voorzien van handige kaartjes die ons meteen naar de beste observatiesites brengen en van GPS-coördinaten die ons helpen bij de oriëntatie ter plekke en het vinden van parkeerplaatsen en uitzichtpunten. Bij elke beschreven site staan de voornaamste bezienswaardigheden reeds in de eerste paragraaf vermeld. U weet meteen of u verder wil lezen en/of de site grondig wil bezoeken. Een kaart aan de binnenzijde van de kaft fungeert als index voor de observatieplaatsen.

Walter Belis

Rodts J., 2022². De slimste vogelgids, alle wintervogels van België en Nederland

Rodts J., 2022². De slimste vogelgids, alle wintervogels van België en Nederland, Uitgeverij Houtekiet, Antwerpen, 436 blz., ISBN 978 90 8924 891 6, € 34,99.

De boekenmarkt wordt regelmatig overspoeld met vogelgidsen. De klassiekers blijven uiteraard, andere auteurs proberen met een andere aanpak hun waar aan de man te brengen. Zo ook Jan Rodts die in 2019 besloot om het over een andere boeg te gooien met een vogelgids die zich tot 192 Belgische en Nederlandse vogelsoorten beperkte. De vermelding van een getal in de ondertitel was onvoorzichtig want dit is onderhevig aan schommelingen. Voor de uitgever was het geen probleem om dit snel aan te passen. De herdrukken volgden elkaar razendsnel op. In januari 2021 werd de zesde, volledig herziene editie op de markt gebracht en in september van datzelfde jaar volgde een speciale versie gewijd aan wintervogels. Deze gids, die aan zijn tweede druk toe is, combineert foto's én pijltjes. Het ideaal voor de beginnende of minder ervaren vogelkijker, maar ook handig voor wie eenvoudigweg aandacht schenkt aan vogels die tijdens een wandeling worden waargenomen. Dankzij de QR-codes kan je meteen het geluid beluisteren. Zoals hoger vermeld, beperkt dit boek zich tot de wintervogels van België en Nederland. Ruim voldoende om mee aan de slag te gaan en ervaring op te bouwen. Vermits deze soorten vaak ook in andere Europese landen aanwezig zijn, is deze gids een ideale reisgenoot. Origineel is dat de vogels niet volgens de één of andere taxonomie gerangschikt zijn. Deze is toch onderhevig aan discussie en een beginner heeft daar geen kaas van gegeten. De soorten staan gerangschikt volgens grootte (gemeten van de snavelpunt tot staartpunt. Deze veldgids brengt geen uitvoerige soortenbeschrijving. Vermits het boek tot doel heeft een hulpmiddel op het terrein te zijn, werd het tekstgedeelte bewust beknopt gehouden. De verklarende woordenlijst en de registers van Nederlandse, Latijnse, Franse, Engelse en Duitse namen geven aan dit stevig uitgegeven naslagwerk een extra toets.

Walter Belis

Plantema O. & Kant A., 2021. Grutto

Plantema O. & Kant A., 2021. Grutto, uitgegeven in eigen beheer, Nederweert, 164 blz., ISBN 978 94 6406 962 4, € 27,50, te verkrijgen in de boekhandel, o.a. via Bol.com of rechtstreeks bij de auteur (otto.plantema@planet.nl).

De Grutto krijgt de laatste jaren de aandacht die hij verdient. Na De grutto van Beintema (2015) en zeer onlangs Een gruttoparadijs van Hettema (2022) zetten nu ook Otto Plantema en Astrid Kant de grutto in de kijker. Ze beschrijven de soort tijdens het voorjaar in zijn leefgebied in Nederland, tijdens de spectaculaire migratie en in de overwinteringsgebieden in West-Afrika. Ze tonen hiermee aan dat het belangrijk is om de grutto te beschermen, zodat de toekomst van deze typische Nederlandse weidevogel gewaarborgd blijft voor de toekomst. Het boek start met een overzicht van de 4 gruttosoorten: de grutto, de soort die in Nederland broedt; de rosse grutto, de arctische tegenhanger van de grutto; de rode grutto die in het arctische Noord-Amerika broedt en de marmergrutto van de Amerikaanse en Canadese prairies. De grutto, één van de best onderzochte vogelsoorten in Nederland, heeft een zeer groot leefgebied in Eurazië van IJsland tot Siberië en telt 4 ondersoorten. Dit komt allemaal uitvoerig aan bod in het boek. De auteurs gaan eveneens in op de broedcyclus van de grutto in Nederland. Specifieke aandacht wordt besteed aan de balts, de geheimzinnige rituelen rond het nest, de eileg en het opgroeien van de kuikens. De toekomst van de grutto hangt in grote mate af van de overlevingskansen van de kuikens. Daarom komt het recent onderzoek met kleurringen en gezenderde vogels tijdens de migratie aan bod en wordt aandacht besteed aan het verslechterde biotoop door het steeds intensiever gebruik van het boerenland en de predatoren die zich hieraan aangepast hebben. Op basis van langjarig broedvogelonderzoek en 50 jaar weidevogelbescherming tonen de auteurs aan waar het schoentje klemt en welke ingrijpende strategieën voor de instandhouding van de soort, een kans op slagen kunnen hebben. Het boek wordt afgesloten met een beschrijving van enkele prachtige en karakteristieke gruttolocaties in Nederland, met inbegrip van de 3 belangrijkste slaapplaatsen. Deze zeer mooie publicatie bevat 250 prachtige foto’s gemaakt in de broedgebieden en tijdens de migratie in Zuid-Europa, Afrika en Azië en Australië; 20 verspreidingskaartjes, filmpjes met QR-code en grafieken. Otto Plantema en Astrid Kant zijn bekende Nederlandse vogelfotografen. Voor Otto Plantema is de grutto zijn favoriete nationale vogel. Astrid Kant beschermt al vijfendertig jaar weidevogels en de grutto is haar oogappel én zorgenkind. Van de auteurs verschenen eerder: Weidevogels (Kant 2011), Around the World for Albatrosses, (Plantema 2019) en Around the World for Penguins (Plantema 2020).

Walter Belis

Mathieu B., Montadert M. & Pfeffer J.-J., 2021. La Gélinotte des bois

Mathieu B., Montadert M. & Pfeffer J.-J., 2021. La Gélinotte des bois, Éditions Biotope, Mèze, Muséum d'histoire naturelle, Paris, 183 blz., ISBN 978-2-36662-253-9, € 35.

Het hazelhoen is wereldwijd geklasserd op de Rode Lijst van met uitsterven bedreigde soorten, in de categorie "least concern". Deze classificatie, opgesteld door de IUCN (World Organization for the Conservation of Nature), heeft tot doel de dynamiek van de soortenpopulaties in verval beter te begrijpen. Hoewel er weinig op het hazelhoen wordt gejaagd, krijgt de soort vanwege zijn hoge ecologische waarde bijzondere aandacht. Het is met name een belangrijke indicator van de biodiversiteit van onze bossen. Onder de bosvogels is het hazelhoen zeker een van de meest mysterieuze. De vogel is erg discreet en je hebt een beetje geluk nodig om de soort te kunnen observeren. Ondanks alle aandacht die eraan wordt besteed, is er in heel West-Europa sprake van een zeer sterke achteruitgang. De soort is al uit alle laaglandbossen verdwenen en wordt in sommige bergketens zeer bedreigd. De auteurs van deze monografie hebben vooral hazelhoenders bestudeerd in de Vogezen, de Jura en de Alpen. Ze vervolledigden hun veldkennis door opdrachten die niet alleen in heel Europa werden uitgevoerd, maar ook in Rusland en China. Na zo'n veertig jaar aan de studie van het hazelhoen te hebben gewijd, presenteren de auteurs hier een zeer volledige synthese over de biologie van deze soort, het gedrag, de evolutie van de populaties en de relatie van de soort tot de menselijke aanwezigheid, de wetenschappelijke programma's en de instandhoudingsacties die momenteel worden uitgevoerd. De informatie uit dit boek is interessant voor ornithologen, boswachters, natuurbeschermers en alle natuurliefhebbers.

Walter Belis

Huisman G.J., 2021. Estrildid Finches of the World

Huisman G.J., 2021. Estrildid Finches of the World: a photographic, descriptive and factural guide to all 34 genera of Estrildidae, in eigen beheer, 396 blz., ISBN 978-90347040-0, € 69,95, voor meer informatie en de bestelling, zie www.finches.nl

De familie Estrildidae omvat 34 geslachten met 145 soorten en 239 ondersoorten, elk met zijn eigen bijzonderheden. De auteur beschrijft alle soorten en hun ondersoorten in detail, met verspreidingskaarten die de verspreiding van alle ondersoorten in verschillende kleuren weergeven. Soortbeschrijvingen worden ondersteund door prachtige foto's van de vogels, genomen in hun natuurlijke habitat. Deze foto's vertegenwoordigen het werk van bijna 300 fotografen uit 40 landen over de hele wereld, wiens prestaties van cruciaal belang waren voor dit enorme project dat 9 jaar duurde. De fotografen gaven de auteur niet alleen toestemming om hun foto's te gebruiken, maar ze leverden ook waardevolle informatie door hun veldervaring. Een mooi voorbeeld van succesvolle internationale samenwerking. Sommige soorten zijn zelfs nog nooit eerder fotografisch geïllustreerd. Bovendien had de auteur veel geluk, want verschillende gerenommeerde universiteiten, zoals Cambridge en Yale, waren zeer behulpzaam bij de uitvoering van het project. De lezer wordt ook getrakteerd op foto's van jonge vogels in verschillende stadia van hun ontwikkeling, foto's die door vogelkwekers zijn gemaakt om broedende vogels in hun natuurlijke habitat niet onnodig te storen. Het boek bevat 396 pagina's op A4-formaat, 1052 kleurenfoto's en 146 kaarten, gedrukt op hoogwaardig papier en gebonden met een harde omslag. Deze publicatie heeft de grote verdienste om de Estrildidae uit het hoofdstuk kooivogels te halen en ze in hun natuurlijke omgeving te herbekijken

Walter Belis

Gut H.M., 2021. Golden Eagles, legendary birds of prey

Gut H.M., 2021. Golden Eagles, legendary birds of prey, Benteli, Salenstein, 224 blz., ISBN 978-3-7165-1866-3, € 68.

Dit boek is een prachtig eerbetoon in zwart-wit aan één van de meest imposante roofvogels. Eeuwenlang is de steenarend het archetype van de majestueuze roofvogel geweest. De ontzagwekkende vogels hebben mensen van alle culturen over de hele wereld gefascineerd met hun trotse uiterlijk, de indrukwekkende spanwijdte, geweldige vliegvaardigheden en nog veel meer. Ze zijn alomtegenwoordig in tal van mythen, symbolen, wapenschilden en staatsinsignes. Het schitterend uitgegeven boek is een fotografisch-artistieke hymne in zwart-wit aan de steenarend. De lezer wordt begeleid van begin tot einde, geboeid door goed onderbouwde achtergrondkennis, opmerkelijke persoonlijke anekdotes en reflecties, maar ook sprookjes, gedichten, citaten en korte verhalen. Bijzonder aan het boek is dat de fotograaf alleen foto's heeft gemaakt van in het wilde voorkomende vogels in hun natuurlijke omgeving zonder enige menselijke tussenkomst. Het scala aan beelden strekt zich uit van bijna anatomische studies van de steenarend, via foto's waarin lichtreflecties op het verenkleed een centrale rol spelen, tot poëtisch aandoende beelden van de roofvogel in zijn spectaculaire ruige habitat.

Walter Belis

Gosney D., 2022. Finding Birds in Corsica

Gosney D., 2022. Finding Birds in Corsica, Easybirder, Sheffield, 36 p., ISBN 978-1-907316-60-9 (£ 8.50 ou ± € 10)

Toen Dave Gosney in april 2022 op Corsica aankwam, realiseerde hij zich al snel dat de meeste informatie waarover hij beschikte niet langer bruikbaar was. Eerder bekende vindplaatsen voor de aanwezigheid van bepaalde soorten bleken vrij onbetrouwbaar en andere soorten waarvan hij dacht dat ze gemakkelijk te vinden waren, zijn in feite vrij zeldzaam en moeilijk waarneembaar geworden. Sommige soorten zijn zelfs bijna volledig verdwenen. Hij voelde meteen de behoefte om de werkelijke situatie in kaart te brengen en begon deze sympathieke gids te schrijven. Zijn boekje geeft bijgevolg een heel nauwkeurig idee van hoe waarschijnlijk het is dat je elke vermelde vogel op Corsica zult vinden, inclusief trekvogels. Gosney heeft veel soorten waargenomen die zelden worden vernoemd in de reisverslagen van andere vogelaars: Roerdomp, Kwak, Zwarte Wouw, Dwergarend, Roodpootvalk, Kleine Torenvalk, Temminckstrandloper, Middelste Jager, Zwartkopmeeuw, Kerkuil, Scharrelaar, Roodstuitzwaluw, Roodkeelpieper, Blauwborst, Rietzanger, Grote Karekiet, Bergfluiter, Fluiter, Withalsvliegenvanger en Rotsmus. Het boek vermeldt ook waar Gosney al deze broedvogelsoorten heeft gevonden en geeft nog andere belangrijke informatie over de beste vogelspots.

Walter Belis

Carter I. & Powell D., 2022. The Hen Harrier's Year

Carter I. & Powell D., 2022. The Hen Harrier's Year, Pelagic Publishing, Exeter, 180 blz., ISBN 978 1 7842 7385 9, £26.00 of  ± € 30.

De meeste Britse roofvogels zijn grotendeels hersteld van de historische vervolging, maar de Blauwe Kiekendief zit nog steeds in de problemen en komt veel minder vaak voor dan het zou moeten zijn. Het is vooral jammer, want het is een van de meest inspirerende en spectaculaire roofvogels. Zowel zeer licht als krachtig, scheert de Blauwe Kiekendief met gebogen vleugels laag over zijn territorium, profiterend van de golvingen van het terrein en de luchtstromingen die daardoor worden gecreëerd. De flexibele en regelmatige vleugelslagen zijn een plezier voor het oog. Deze roofvogel voert een spectaculaire pirouette uit om een pas ontdekte prooi te vangen. Van een uitkijkpost – een weidepaal of de top van een heuvel volstaan reeds - overschouwt hij het landschap. Voor het schrijven van dit boek volgden Ian Carter en Dan Powell de Blauwe Kiekendief een jaar lang: van het uitbroeden van de eieren en het grootbrengen van de jongen tot de harde strijd om te overleven in de zware wintermaanden. Tussen de maandoverzichten werden hoofdstukken ingelast over de geschiedenis en status van deze iconische vogel, evenals een overzicht van een van de meest hardnekkige conflicten in het modern natuurbeheer en -behoud: deze roofvogel heeft een voorkeur voor sneeuwhoenders en dit weten de jagers niet te smaken. Vervolging en afschot blijven bij gevolg het herstel van de populatie belemmeren. Er zijn echter voorzichtige tekenen van vooruitgang, maar zijn lot als broedvogel in Engeland is momenteel nog onzeker. Prachtige illustraties uit het leven gegrepen, deels gebaseerd op de bevoorrechte toegang tot het handjevol broedvogels dat op de heidevelden van Engeland achterblijft, tonen het alledaagse leven van de Blauwe Kiekendief door de seizoenen heen. Deze afbeeldingen zullen bewonderaars van deze soort in verrukking brengen en de auteurs hopen zo ook meer belangstelling voor het welzijn van deze soort te wekken. De Blauwe Kiekendief heeft al onze hulp nodig.

Walter Belis

Duquet M., 2022. Vogelgids voor kids

Duquet M., 2022. Vogelgids voor kids, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 192 blz., ISBN 978 90 4392 536 5 , € 17,50.

In 2010 verscheen de ‘originele’ versie van dit boek onder de titel Le petit guide ornitho. Het verheugt ons vast te stellen dat deze gids, in 2012 door Tirion Natuur uitgebracht, door  Kosmos Uitgevers voortdurend op de markt beschikbaar wordt gehouden. De Vogelgids voor kids – in de Nederlandstalige titel wordt de doelgroep duidelijker kenbaar gemaakt dan in de Franse versie - onderscheidt zich van de klassieke publicaties door de originaliteit. Het boek richt zich tot de leeftijdscategorie tussen 7 en 77 jaar, zeg maar de Kuifjeslezers. De aanpak is tegelijkertijd ludiek en ernstig. De Vogelgids voor kids maakt jongeren wegwijs en beantwoordt systematisch alle denkbare vragen. Om vogels beter te kunnen observeren moet je eerst weten wat een vogel juist is en hoe hij zich gedraagt. Marc Duquet geeft vervolgens goede tips voor de aanschaf van een verrekijker. Om het observeren te vereenvoudigen, zijn de vogels opgedeeld al naargelang de vogels dicht bij huis, op het platteland, hoog in een boom of aan het water leven. Voor elke soort is er een educatieve tekst die ons inlicht over verspreiding, habitat, typisch gedrag of andere kenmerken. Deze gids bespreekt 116 vogelsoorten die verspreid in West-Europa waargenomen kunnen worden. Meer dan 200 onuitgegeven tekeningen van Jean Chevallier en meer dan 170 kleurfoto's illustreren dit boek. Naast de aanstreeplijst geeft de auteur een bondig overzicht van vakliteratuur en nuttige adressen, alsook tips voor wie een stap verder wil gaan en de aanschaf van een telescoop overweegt. Duquet is één van Frankrijks grootste ornithologen. Hij is hoofdredacteur van het ornithologisch tijdschrift Ornithos en heeft een vaste rubriek in L'Oiseau magazine waarin hij zijn educatief talent aanwendt om in elk nummer telkens enkele soorten te leren determineren. Het schrijven van deze publicatie was voor hem bijgevolg een peulschil. Jean Chevallier is als illustrator al meer dan vijfentwintig jaar aan het werk. Hij heeft intussen een internationale faam opgebouwd.

Walter Belis

De Cleene M., 2022, Historia naturalis: de Avibus. Vogels in de cultuur

De Cleene M., 2022, Historia naturalis: de Avibus. Vogels in de cultuur, Sterck & De Vreese, Gorredijk, 340 blz., ISBN 978 90 5615 914 6, € 39,95

Dit naslagwerk tracht door het samenbrengen van natuur en cultuur, een grensoverschrijdend  inzicht te geven in de belangrijke rol die dieren spelen in de mythologie, religie en psychologie, symboliek, kunst, heraldiek, verhalen, volksgeneeskunde, volksgeloof, magie, dromen,... Het boek is een bijzonder rijke informatiebron voor wie interesse heeft voor het samenspel van cultuur en natuur. Doordat vogels in staat zijn zich te onttrekken aan de wetten van de zwaartekracht en zich te verheffen boven de aarde, is het niet verwonderlijk dat onze voorouders veel ontzag hadden voor deze dieren die de lucht doorklieven en ze bijgevolg een belangrijke plaats toekenden in hun mythologieën. De jaarlijkse vogeltrek aanzag men als een brug tussen deze wereld en het onbekende, het Andere Land. De terugkeer van de trekvogels na de winterperiode kondigde uiteraard de lente aan. Aan vogels schreef men ooit geheime kennis toe, o.m. de gave van de profetie. Vogels waren ook een goedkoop en gemakkelijk offerdier. De vogelsymboliek is bijzonder rijk en divers: verbinding tussen hemel en aarde, boodschapper of hulp van de goden, symbool van de vriendschap tussen goden en mensen, symbool van de lucht, als regelaar van de tijd, symbool van de ziel, een engel, een hogere geestestoestand van de mens, bewakers van de levensboom, symbool van vluchtigheid. De lichtheid van een vogel symboliseert ook de intelligentie, de verbeeldingskracht, het snel bevattingsvermogen. Vogelvleugels doen denken aan spirituele verheffing. Het boek is een bijzonder rijke informatiebron, prachtig geïllustreerd met ingekleurde gravures van vogels uit de Histoire Naturelle van Georges Louis Leclerc de Buffon. Emeritus prof. dr. Marcel De Cleene is plantenfysioloog. Hij was werkzaam aan de Universiteit Gent. Bij dezelfde uitgever verschenen reeds van zijn hand De historia naturalis. Geschiedenis van de kruidengeneeskunde en De naturalis historia. Vergeten toepassingen van planten. Bij de Gentse uitgeverij Mens en Cultuur publiceerde Marcel de Cleene in 2014, in samenwerking met  Jean-Pierre de Keersmaeker, het zeer lijvige Compendium van dieren als dragers van cultuur – Vogels.

Walter Belis

Bairlein F., 2022. Das große Buch vom Vogelzug

Bairlein F., 2022. Das große Buch vom Vogelzug, eine umfassende Gesamtdarstellung, Aula Verlag, Wiebelsheim, 368 blz. ISBN 978-3-89104-825-2, € 49.95

Vogeltrek is een van de meest fascinerende spektakels van de natuur. Hoe weten we waar de vogels vandaan komen en waar ze heen gaan? Hoe organiseren ze hun tocht, vaak duizenden kilometers over zeeën en woestijnen? Hoe kan een jonge vogel, die voor het eerst 's nachts en zonder zijn ouders trekt, weten wanneer en waar hij moet vliegen? Hoe oriënteren ze zich? Met deze en vele andere vragen houden onderzoekers van trekvogels over de hele wereld zich al eeuwenlang bezig. Waar conclusies tot nu toe grotendeels gebaseerd zijn op ring- en andere vondsten, zijn de antwoorden in Das große Buch vom Vogelzug gebaseerd op de nieuwste methoden en technieken en leiden bijgevolg tot volledig nieuwe inzichten. Daarnaast worden de effecten van de opwarming van de aarde op de vogeltrek en de rol van trekvogels als drager van infectieziekten onderzocht.

Walter Belis

Van Duivendijk N., 2022. Handboek Europese vogels

Van Duivendijk N., 2022. Handboek Europese vogels, KNNV Uitgeverij, Zeist, 1048 blz., ISBN: 978 90 5011 850 7 (deel 1),  978 90 5011 851 4 (deel 2), 978 90 5011 852 1 (set),€ 99,95.

Nils Van Duivendijk is beroepshalve longfunctieanalist, maar al van kindsbeen is hij een verwoede vogelkijker met een doorgedreven interesse voor determinatie. Hij wordt dan ook door Debby Doodeman, met de nodige dosis humor, als determinatiefreak afgeschilderd in Vogelaars (nooit) uitgevogeld. We kennen Nils van Duivendijk intussen als de volprezen en hoog aangeschreven  auteur van de Dutch Birding Kenmerkengids (2002) en Advanced Bird ID Guide The Western Palearctic (2010). Dit ruim 1000 pagina's tellende Handboek Europese vogels is zowat het neusje van de zalm inzake vogeldeterminatie. Het boek is het resultaat van een kwarteeuw determinatiekennis. De auteur heeft de lat bijzonder hoog gelegd en brengt voor elke soort en ondersoort een overzicht van alle belangrijke kenmerken.  Dit tweedelig set is een combinatie van de klassieke vogelgids en een determinatiegids. Elke soortbeschrijving is een kort determinatieartikel op zich. Van beide type gidsen is er afzonderlijk reeds heel wat materiaal voorradig maar de kruising van de twee is uniek qua opzet en resultaat. Dit naslagwerk biedt zowel het duidelijke overzicht dat we van veldgidsen gewend zijn maar ook uitgebreide informatie over rui, leeftijd en geslacht. De gids van Nils Van Duivendijk bevat voor elke soort verscheidene vliegbeelden, vogels in rust en soms in de hand en bij elke foto worden aan de hand van handige verwijsstreepjes en korte teksten de voornaamste kenmerken aangeduid. Verwijzingen en vergelijkingen met andere, al dan niet onmiddellijk verwante soorten, zorgen voor een bevestiging van de determinatie of sluiten mogelijke verwarringen uit.  Het beeldmateriaal werd aangeleverd door Marc Guyt. Hij is oprichter en eigenaar van natuur beeldbank AGAMI en eveneens een enthousiast vogel- en natuurfotograaf en wereldreiziger. Door heel precies aan te duiden wat belangrijk is voor de determinatie, is het tweedelige Handboek Europese vogels bijzonder praktisch en overzichtelijk. Het boek richt zich niet uitsluitend tot professionele vogelijkers. Ook amateurs en beginners zullen hun hartje kunnen ophalen wanneer ze merken hoe efficiënt het werk is opgevat.

Walter Belis

In Natuur.oriolus verscheen dit interview met de auteur van deze boeken.

Ballentine B. & Hyman J. , 2022. Vogeltaal, hoe vogels met elkaar communiceren

Ballentine B. & Hyman J. , 2022. Vogeltaal, hoe vogels met elkaar communiceren, Veen Media, Amsterdam, 192 blz., ISBN 978 90 8571 783 6, € 24,99

Een vogel is een sociaal wezen en communicatie is essentieel om te overleven. Vogels die in groepen leven hebben een contactroep, om te communiceren met de kuikens, hun partner en soortgenoten. Ze laten zich niet alleen horen, ze laten ook van zich horen. De betekenis van deze permanente uitwisselingen ontgaat ons in de meeste gevallen. Deze communicatie is echter essentieel voor de manier waarop de vogel zijn bestaan beleeft. Door deze verschillende vormen van communicatie met vogels te ontcijferen, leren we zijn verlangens en motivaties, zijn angsten en zijn perceptie van de wereld begrijpen. Door middel van zang kan de vogel verleiden, gevaar beschrijven of bedreigingen uiten. Voor sommige soorten is communicatie voornamelijk gebaseerd op aangeboren gedrag dat van generatie op generatie wordt overgedragen; voor anderen wordt het een levenslang leren en voor weer anderen is het een hele spanning die zich afspeelt tussen natuur en cultuur, die we door de vooruitgang van genetische technologieën elke dag een beetje beter kunnen begrijpen. Dit boek presenteert de meest recente kennis over het onderwerp en alle strategieën die door specialisten zijn ingevoerd om de uitwisselingen die voor onze ogen plaatsvinden te interpreteren. Na het lezen van het boek begrijpen we dat de vogels niet zomaar roepen of zingen om informatie door te geven, maar dat ze blijk geven van aviaire intelligentie. Dit geldt ook voor de danspassen, die ze alleen of in georganiseerde groepen uitvoeren. Een vogel die rondstruint, bedelt, een slang imiteert, hypertrofe attributen laat zien of lijkt deel te nemen aan decoratiewedstrijden, toont een geweldige vorm van communicatie.

Walter Belis

Bezzel E., 2021. 55 Irrtümer über Vögel

Bezzel E., 2021². 55 Irrtümer über Vögel, Aula Verlag, Wiebelsheim, 299 p., ISBN 978-3-89104-849-8, € 19,95.

Wanneer in gezelschap het onderwerp vogels wordt aangekaart, merken we vaak dat onze gesprekspartners er soms meningen op nahouden die totaal onwaar zijn. En het zijn niet alleen de idioten die zoiets verkondigen, die vergissen zich trouwens ook op andere vlakken…. De mensen aan wie ik denk kunnen best als intelligent beschouwd worden en waarschijnlijk zijn ze dat ook.  Maar van vogels weten ze weinig af. Veel van deze misvattingen zijn ontstaan uit het bijgeloof. Eksters stelen alles wat blinkt. Aalscholvers vissen rivieren en vijvers leeg en zwaluwen zijn vieze vogels. Aalscholvers eten vis maar eenmaal de buik gevuld is, houden ze op en voor de vissers blijft er ruim voldoende over. Dat werd intussen wetenschappelijk aangetoond. Voor het opvangen van de uitwerpselen van nestelende zwaluwen zijn er tal van mogelijkheden. Nesten weghalen of vernietigen is totaal immoreel. Einhard Bezzel, toch wel één van de grootste ornithologen van onze tijd, heeft de bestaande literatuur grondig doorgenomen en  populaire tradities en bijgeloof bestudeerd. In dit boek analyseert hij wat hij gelezen heeft en plaatst hij de ganse problematiek in het juiste daglicht. De auteur beoefent de ornithologie al bijna 70 jaar en hij kent er alle facetten van. Hij is er in geslaagd om op een begrijpelijke en vlot leesbare manier de onnauwkeurigheden te ontmantelen en de vogels in ere te herstellen. Dit kan het gevleugelde volkje alleen maar ten goede komen.

Walter Belis

De  Haan N. & van der Kolk E., 2021. De virtuoze vogelzanggids

De  Haan N. & van der Kolk E., 2021. De virtuoze vogelzanggids, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 269 blz., ISBN 978 90 2159 059 2, € 25.

In het voorjaar, als de zomergasten terugkeren, klinken overal 'nieuwe' geluiden. Er zijn vogels die de hele winter van zich hebben laten horen zoals de roodborst. Daarna beginnen sommige soorten vroeg met zingen zoals de heggenmus al in januari. En dan neemt de zangintensiteit toe. De ene na de andere soort komt met een melodietje, een contact- of alarmroep. Dat stelt zich de vraag: wie was nu ook alweer die charmante zanger. Veel oefenen helpt en dan vooral het buiten luisteren en kunnen zien wat je gehoord hebt. Vele opnamen van Cd’s, Dvd’s, websites en apps schieten door je hoofd. Of je zwoegt je ter plekke door de verschillende apps op je mobiele telefoon of tablet. Wat dan helpt zijn de ouderwetse ezelsbruggetjes en geheugensteuntjes. Redelijk makkelijk te onthouden woorden, zinnetjes of alleen klanken. De virtuoze vogelzanggids van Nico de Haan leert je, via een handig systeem, vogelgeluiden herkennen. Het boek bevat handige ezelsbruggetjes, vogelgeluiden en geheugensteuntjes voor het (leren) herkennen van de geluiden van bijna 200 Nederlandse vogelsoorten. De virtuoze vogelzanggids is een verlengstuk van De gewiekste vogelgids (2021). Deze gloednieuwe, interactieve gids staat boordevol QR-codes waarmee je het vogelgeluid kunt afspelen. Verder heeft de auteur bij elke vogelsoort een speciaal geheugensteuntje ingesproken. Jac. P. Thijsse paste het principe van ezelbruggetjes en geheugensteuntjes al in 1938 in zijn Vogelzang toe en het blijft nog altijd de best werkbare methode, vooral voor soorten die in het najaar uit onze contreien verdwijnen en pas maanden later weer te horen zijn. Het boek is mooi geïllustreerd door natuurschilder Elwin van der Kolk.

Walter Belis

Meesters G., 2022. De mooiste vogelkijkgebieden van Nederland en Vlaanderen

Meesters G., 2022. De mooiste vogelkijkgebieden van Nederland en Vlaanderen, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 208 blz., ISBN 978 90 4392 396 5, € 20.

Veel vogelaars die een onbekende regio willen bezoeken, raadplegen het Internet om informatie te vergaren. De informatie die je daar aantreft is fragmentarisch terwijl je in deze publicatie in één oogopslag de samenhang met andere gebieden in de buurt opmerkt. Deze gids bespreekt maar liefst 150 natuurgebieden in de Lage Landen, met daarbij 100 wandel- en fietsroutes. Tussendoor worden 100 vogels kort aan je voorgesteld. De vogelkijkgebieden worden je per provincie aangeboden. Elke actieve vogelaar zal er zijn of haar favoriete vogelkijkgebied vast in aantreffen. De praktische informatie geeft een globale beschrijving van het gebied en in welke tijd van het jaar je er het beste  vogels kunt kijken en hoe je er komt. Indien er een vogelkijkhut of gluurmuur in het gebied aanwezig zijn, dan wordt dat vermeld. Bij veel gebieden staat een wandel- of fietsroute aangegeven en natuurlijk staat ook vermeld welke vogels je er zoal kunt zien. Deze inspirerende publicatie is een rijk naslagwerk voor elke vogelaar.

Walter Belis

Reeuwijk A., 2021. Paradijsvogels in cultuur en natuur.

Reeuwijk A., 2021. Paradijsvogels in cultuur en natuur, Sterck & De Vreese, Gorredijk, 2021, 208 blz., ISBN 978 90 5615 793 7, € 49,95.

Dit boek, ingeleid door Alexander Reeuwijk en Steven Van Impe toont de mooiste afbeeldingen uit Birds of Paradise van Richard Bowdler Sharpe. De naam "paradijsvogels" werd bedacht door de zeelui van Ferdinand Magellaan die als eersten de wereld rond zeilden en de prachtige creaturen waarnamen. Ze waren in de overtuiging dat paradijsvogels in de lucht zweven, zonder vleugels, dichtbij God; dat ze geen poten hebben omdat zij pas na hun dood op aarde neervallen; dat ze zich laven aan de dauw of rechtstreeks drinken uit een wolk en zich voeden met manna. Dat dit allemaal larie en apekool is weten we allemaal maar, omwille van hun onbeschrijfelijke schoonheid spreken  paradijsvogels nog steeds tot onze verbeelding. Oude naslagwerken over paradijsvogels zijn schaars en peperduur. We zijn daarom erg opgetogen over deze publicatie die toch al een tipje van de sluier oplicht en ons mee laat genieten. Sharpe realiseerde met zijn tweedelige A Monograph of the Paradiseidae or Birds of Paradise een meesterwerk. De tekeningen, die door zijn tien dochters werden ingekleurd, zijn van uitzonderlijke kwaliteit. De uitgever is er in geslaagd deze pracht weer te geven.

Walter Belis

Zwier G.J., 2022. Vogelgeluk

Zwier G.J., 2022. Vogelgeluk, KNNV Uitgeverij Zeist, 256 blz., ISBN 978 90 5011 879 8, € 21,95.

Natuurliefhebbers in het algemeen behouden hun ganse leven de kinderlijke verwondering. Vogelkijkers vormen daar uiteraard absoluut geen uitzondering op. Het terugzien van een soort die men verdwenen waande of het waarnemen van een nieuwe, het maakt meer dan je dag goed. Het plezier dat je beleeft om deze ervaring te delen met anderen, het verder te vertellen of te noteren in een dagboek, verstevigt het geluksgevoel. Er ontstaat op die manier een intieme band, een verbintenis die moeilijk te verwoorden is tenzij je een goede pen hanteert. Dat is zeker het geval bij Gerrit Jan Zwier. Hij neemt de traditie van Jac. P. Thijsse, nog zo'n begenadigde verteller, weer op. In Vogelgeluk verhaalt de auteur eigen ervaringen opgedaan in Europa of elders in de wereld. Hij koppelt geregeld eigen ervaringen aan die van schrijvers van indrukwekkende vogelboeken, zoals De H is van Havik van Helen Macdonald, De slechtvalk van J.A. Baker, De Valk van Kester Freriks of Eskimoland van Niko Tinbergen.

Walter Belis

Rennie F. 2022. The corncrake, an ecology of an enigma

Rennie F., 2022. The Corncrake, an ecology of an enigma, Whittles Publishing, Dunbeath, Caithness (Ecosse), 182 blz., ISBN 978-184995-502-7, £ 18.99 of ± € 23.

Veranderingen in het beheer van landbouwgronden gedurende de 20e eeuw, waaronder intensivering van de landbouw en toenemende mechanisatie, hebben geleid tot het verlies van leefgebied voor veel soorten. De kwartelkoning is een van die soorten die worstelt om te overleven. Hoewel het ooit een gewone vogel was in heel Noord-Europa, zijn de broedplaatsen van de kwartelkoning gestaag teruggebracht tot een fractie van wat ze ooit waren, en in veel gebieden wordt hun status als regelmatig broedende vogel ernstig betwijfeld. Bovendien maakt het gedrag van de kwartelkoning, nestelend en zich voortbewegend in hoog gras, hem bijna onzichtbaar. Hij wordt geïdentificeerd door zijn zeer karakteristieke zang, waarvan de wetenschappelijke naam Crex crex een klanknabootsing is. Hoewel er enorm veel wetenschappelijke artikelen over de kwartelkoning zijn verschenen, blijft het aantal boeken dat probeert alle aspecten van zijn ecologie te vatten en deze informatie aan niet-specialisten te presenteren, tot dusverre vrij beperkt. Daarom waren tot voor kort veel elementen van zijn levensstijl en gedrag niet algemeen bekend, zelfs niet onder ervaren ornithologen. Nieuwe bevindingen, gedaan met behulp van de akoestische wetenschap, zijn verrassend gebleken en kunnen nieuwe manieren bieden om de tracking-, identificatie- en beheeropties te verbeteren om aldus populaties van deze iconische soort te beschermen en hen te helpen herstellen en zelfs te gedijen op ons platteland. Het boek van Frank Rennie wordt zeker en vast een onmisbaar hulpmiddel voor ornithologen en natuurbeschermers.

Walter Belis

De Avifauna Zeelandica…..een monumentaal naslagwerk

Avifauna Zeelandica – Vogels, vogelaars en vogelonderzoek in Zeeland 
Peter L. Meininger (Red.) – Uitgever: Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen – (2 delen, 1488pp.)

Met enige zin voor overdrijving mag gesteld worden dat half vogelkijkend Vlaanderen in de winterperiode minstens één of meerdere dagen in Zeeland te vinden is. Een iets selecter gezelschap maakt in het voorjaar deel uit van de vaste schare trektellers op de beroemde telpost van Breskens. De Brouwersdam, de Prunje, het Veerse Meer, Neeltje Jans, de Philipsdam, de Scherpenissepolder….het zijn maar enkele uit de schier eindeloze reeks top-vogelrijke gebieden in Zeeland. Wanneer dan van zo’n regio een Avifauna wordt uitgebracht, verdient die onze onverdeelde aandacht. Zeker in een periode waarin in Vlaanderen met man en macht wordt gewerkt aan een nieuwe vogelatlas zijn dergelijke werken uit aangrenzende regio’s erg interessant en leerrijk (denk hierbij overigens ook aan de pas verschenen en erg complete Avifauna van onze eigen provincie Limburg!).

De verwachtingen voor dit boek waren hooggespannen en die werden, laat ik maar meteen de conclusie weggeven, ruimschoots ingelost en hier en daar gewoonweg overtroffen. Om de massale hoeveelheid gegevens en weetjes overzichtelijk te brengen, werd gekozen voor een opzet in twee delen. In het eerste deel wordt eerst uitgebreid aandacht geschonken aan de historiek van Zeeland. In de eerste ca. 100 pagina’s interessant leesvoer kom je zo alles te weten over de pioniers in de Zeeuwse vogelstudie waarbij overigens een niet onbelangrijke rol is weggelegd voor aan aantal Belgen zoals mag blijken uit een erg boeiend hoofdstuk geschreven door Franklin Tombeur. Aspecten als de jacht, eieren rapen, de vangst met eendenkooien e.d. worden ruim belicht en steeds weer is de fotoredactie erin geslaagd om daarbij treffend en uitermate illustratief beeldmateriaal te verzamelen. Dat Zeeland ontstaan is door mensenhanden, komt eveneens uitgebreid aan bod. Daar wordt meteen ook de basis gelegd voor de vervolg-hoofdstukken die elk apart inzoomen op de vogelrijkdom van de nu bij het grote publiek gekende toplocaties als de Grevelingen, het Krammer-Volkerak, de Oosterschelde, het Zoommeer, het Markiezaat enz… De redactie van dit werk kon gebruik maken van de ronduit indrukwekkende reeks telgegevens van zogenaamde ‘kustbroedvogels’ en de resultaten daarvan (soms schrijnend, soms hoopgevend) zie je doorheen beide delen van deze Avifauna verschijnen. Een betere reclame voor de noodzaak aan langlopende monitoringprojecten kan ik me niet indenken.

De bulk van het werk -maar liefst 1000 pagina’s gespreid over beide delen- bestaat uit soortbeschrijvingen zoals het een echte Avifauna betaamt. De eerder genoemde reeks data van kustbroedvogels komen hier opnieuw aan bod op soortniveau, maar ook data van trektellen.nl, allerlei Sovon-monitoringprojecten enz.. worden verwerkt in een eindeloze reeks grafieken en kaarten toegespitst op Zeeland. Dat enkele toppers op het gebied van GIS-modellering en data-analyse in de provincie wonen en naarstig hebben meegewerkt aan dit boek zie je hier meteen terug. Wat ook nogmaals opvalt: wat een onwaarschijnlijke vogelrijkdom huist hier nog steeds….en wat een magneet voor zeldzaamheden is deze provincie toch! Van Scholekster tot Steppeplevier, van Putter tot Huisgierzwaluw…ze komen allemaal aan bod en ook hier is een pluim voor de fotoredactie op z’n plaats. In het immense aanbod aan beeldmateriaal werd lang niet altijd gekozen voor de standaard beeldvullende foto’s, maar even vaak worden de vogels getoond in het voor Zeeland zo typische, uitgestrekte en open landschap.

De hoeveelheid weetjes, data, trends én beelden die je doorheen beide delen van dit boek voor de kiezen krijgt, is overweldigend en kan nooit afdoende worden beschreven in welke samenvatting of recensie dan ook. Dit is geen boek om even snel door te bladeren. Neen, beide delen horen maandenlang te bivakkeren in je woonkamer, prominent in beeld zodat je er zo vaak als mogelijk enkele pagina’s van kan nalezen en laten doordringen. Wat een werk….

Glenn Vermeersch 

PS Wie alvast enkele voorbeeld-pagina’s wil inkijken en het boek wil bestellen, kan daarvoor terecht op volgende webpagina: www.sovon.nl/az

Doodeman D., 2022. Vogelaars (nooit) uitgevogeld.

Doodeman D., 2022. Vogelaars (nooit) uitgevogeld, KNNV Uitgeverij, Zeist, 216 blz., ISBN 9 7890 5011 674 9, € 22,50.

Vergeef ons de flauwe opmerking maar vogelaars zijn op z'n minst rare vogels. Maar kunnen we dat nauwer omschrijven? Zijn er verschillende types van vogelaars en hoe word je vogelaar? De vraag kan gedeeltelijk door fervente vogelliefhebbers beantwoord worden maar ieder gaat dan zijn eigen verhaal doen en dat is zeker niet representatief voor het geheel. Als we echter de vogelaars onderwerpen aan een vragenlijst en ze vervolgens inventariseren, ontdekken we het bestaan van tuinvogelaars, onderzoekers, beschermers, (wereld)reizigers, vogelaars met vogeltatoeages, fotografen, schrijvers van vogelboeken, ornithobibliofielen, ringers, ringaflezers, tellers, determinatiefreaks, twitchers, vogelaars op zoek naar zeldzaamheden, nachtgeluidenopnemers, vogelkunstliefhebbers, vogelkunstenaars, zee- en landtrektellers,… U merkt dat het begrip "vogelaar" zeer ruim is. Elke vogelkijker heeft zo z'n voorkeur maar de larofielen staan wellicht voor de grootste uitdaging en ze zijn eerder schaars in het vogelkijkwereldje. Om een klare en objectieve kijk op het begrip "vogelaar" te krijgen werd het onderzoek verricht door Debby Doodeman. Ook al is ze zelf vogelaar, haar aanpak gebeurde op een wetenschappelijke manier, aan de hand van een vragenlijst. Ruim duizend vogelaars die tot de hoger vermelde categorieën behoren, verleenden hun medewerking. De resultaten zijn zowel verrassend als fascinerend. en het verschaft een duidelijk beeld van deze toch wel bijzondere natuurliefhebbers en hun hobby of beroep. Ik kan me niet inbeelden dat botanici of paddenstoelliefhebbers zich even gedreven - of raar volgens buitenstaanders - gedragen. Vogels kijken schijnt ook aanstekelijk te werken want hun aantal neemt alsmaar toe. De auteur doet ook de verhouding tussen vrouwelijke en mannelijke vogelaars uit de doeken. Bij de mannelijke vogelaars heeft 62% geen baard en slechts 5% een snor. Ook op dit vlak onderscheiden vogelaars zich van de huidige tendensen merkbaar bij de mannelijke bevolking, steeds op zoek naar een veranderende look. In Natuur.oriolus werd reeds uitvoerig aandacht besteed aan de vrouwelijke tak van dit intense tijdsbedrijf en het lijkt er op dat de wanverhouding stillaan weggewerkt wordt. Tot slot wordt nagegaan of vogelaars verschillen van "gewone mensen". Is dit laatste onderwerp confronterend of valt het al bij al nog mee? We raden Vogelaars (nooit) uitgevogeld absoluut aan. Het boek is leerrijk, ontluisterend, grappig geschreven en het laat ons bekende vogelaars beter kennen.

Walter Belis

Futuyma D., 2022. How Birds evolve.

Futuyma D., 2022. How Birds evolve, Princeton University Press, Princeton, 270 blz., ISBN 978 0 691 18262 9, £ 25 of  ± € 34.

How Birds evolve onderzoekt hoe evolutie tot de onderscheidende kenmerken en gedragingen, die we tegenwoordig bij vogels waarnemen, heeft geleid. Douglas Futuyma beschrijft hoe de evolutiewetenschap de wonderbaarlijke vermogens waartoe vogels in staat zijn, verklaart. De auteur analyseert en becommentarieert wat precies wordt bedoeld met onderwerpen als soorten, oorsprong van soorten, evolutionaire geschiedenis van vogeldiversiteit en de evolutie van broedgedrag van vogels, verenkleedornamenten en sociaal gedrag. Het behoeft geen betoog dat we hier te maken hebben met een veelzijdig boek, waarin Douglas Futuyma onderzoekt hoe vogels evolueerden uit dinosauriërs die niet konden vliegen. Hij onthult wat we kunnen leren van - wat hij noemt - de stamboom van vogels. Het boek onderzoekt verder de manieren waarop natuurlijke selectie ervoor zorgt dat verschillende vormen van dezelfde soort kunnen voortbestaan, en legt uit hoe aanpassing, eveneens door natuurlijke selectie, de diverse levensgeschiedenissen van vogels en de rijke verscheidenheid aan opvoedingsstijlen, balts- en coöperatief gedrag verklaart. Het naslagwerk verheldert waarom sommige delen van de planeet zoveel meer soorten hebben dan andere. De auteur  vraagt zich ook af wat een evolutionair perspectief brengt voor de prangende vragen over het uitsterven van vogels en de vernietiging van leefgebieden. Tussendoor biedt Futuyma een insider's perspectief op hoe biologen evolutionaire wetenschap beoefenen, van het bestuderen van het fossielenbestand tot het vergelijken van DNA-sequenties tussen en binnen soorten. Deze publicatie laat zien hoe evolutionaire biologie ons helpt vogels en hun natuurlijke geschiedenis beter te begrijpen, en hoe de studie van vogels alle aspecten van de evolutionaire wetenschap heeft geïnformeerd sinds Darwins tijd. Futuyma, hoogleraar op emeritaat bij de afdeling Ecologie en Evolutie aan de Stony Brook University in de staat New York, is eveneens de auteur van Evolution and Science on Trial: The Case for Evolution.

Walter Belis

Zahner V. & Wimmer N., 2021². Spechte & Co, Sympathische Hüter heimischer Wälder

Zahner V. & Wimmer N., 2021². Spechte & Co, Sympathische Hüter heimischer Wälder, AULA-Verlag, Wiebelsheim, 166 blz., ISBN 978-3-89104-847-4, € 19,95.

Hoewel spechten ook voorkomen in dichtbeboste peri-urbane gebieden, op onze gazons en in alle groene ruimten, houden ze meer van een boshabitat dan welke andere vogelfamilie ook. Ze hakken holtes in levende, stervende of dode bomen voor hun eigen nestbehoeften of als schuilplaats om te slapen. Er zijn dus zeer complexe banden geweven binnen gemeenschappen die aanwezig zijn in alle bosomgevingen met een zeer variabele soortenrijkdom en structuren. Deze bijzonderheid verschaft  spechten een bijzonder belang voor het bosecosysteem. Spechten hebben veel aanpassingen aan de boshabitat ontwikkeld - zoals klimpoten met twee tenen die naar voren en twee die naar achteren wijzen, de staart die als derde steun fungeert en de tong die kan oprollen, heen en weer kan gaan terwijl het orgaan beschut in de snavel blijft . Ook opmerkelijk zijn de percussies en roepen in de lente en de herfst. Om nog maar te zwijgen van de smidse die ze zelf maken, hun cognitief vermogen en de bijna alomtegenwoordige sporen die getuigen van de aanwezigheid van spechten in onze bossen. Dit boek richt zich op deze vogels die we durven omschrijven als habitatbeschermers. De auteurs leggen de diverse relaties uit die bestaan tussen bossen en spechten en belichten hun fascinerende overlevingsstrategieën. Dit is een herziene en uitgebreide versie, de eerste dateert uit 2019.

Walter Belis

Rodts J., De slimste vogelgids, alle regelmatige broedvogels van België en Nederland.

Rodts J., 2019¹¹. De slimste vogelgids, alle regelmatige broedvogels van België en Nederland, Uitgeverij Houtekiet, Antwerpen, 457 blz., ISBN 978 90 8924 897 8, € 34,99.

Weer een nieuwe vogelgids? Het aanbod is al zo ruim, horen we al zeggen. Dat klopt maar er is een ontzettend verschil in het aanbod en de aanpak. In 2019 besloot Jan Rodts het over een andere boeg te gooien met een vogelgids die zich tot 192 Belgische en Nederlandse vogelsoorten beperkte. De vermelding van een getal in de ondertitel was onvoorzichtig want dit is onderhevig aan schommelingen. Voor de uitgever was het geen probleem om dit snel aan te passen. De herdrukken volgden elkaar razendsnel op. In januari 2021 werd de zesde, volledig herziene editie op de markt gebracht en in september van datzelfde jaar volgde een speciale versie gewijd aan wintervogels. Intussen zijn we aan de elfde druk van de "broedvogelgids" maar deze is voorzien van geluiden die via QR-codes kunnen beluisterd worden. Laten we kort het innoverende karakter van de "slimste vogelgids" samenvatten. Deze gids combineert foto's én pijltjes. Het ideaal voor de beginnende of minder ervaren vogelkijker, maar ook handig voor wie eenvoudigweg aandacht schenkt aan vogels die tijdens een wandeling worden waargenomen. Zoals hoger vermeld, beperkt dit boek zich tot de broedvogels van België en Nederland. Ruim voldoende om mee aan de slag te gaan en ervaring op te bouwen. Vermits deze soorten vaak ook in andere Europese landen aanwezig zijn, is deze gids een ideale reisgenoot. Het begrip 'regelmatige broedvogel' houdt hier in dat de soort sinds 1900 in minstens tien aaneengesloten jaren met zekerheid in België en/of Nederland gebroed heeft. Soorten die in opmars zijn en sporadisch broeden, en verwilderde populaties werden niet opgenomen. Exoten zijn dan weer een klasse apart: uitsluitend de soorten die reeds gedurende lange tijd ingeburgerd zijn, zoals Fazant, Halsbandparkiet en Grote Canadese Gans zijn in deze veldgids opgenomen. Origineel is dat de vogels niet volgens de één of andere taxonomie gerangschikt zijn. Deze is toch onderhevig aan discussie en een beginner heeft daar geen kaas van gegeten. De soorten staan gerangschikt volgens grootte (gemeten van de snavelpunt tot staartpunt). Op de tijdlijn kan je aan de hand van kleuren aflezen wanneer de balts en nestbouw plaatsvindt, wanneer de eieren gelegd worden en niet-vliegvlugge jongen in het nest aanwezig zijn, wanneer de jongen verzorgd worden en uiteindelijk vliegklaar zijn. De foto's zijn schitterend en haarscherp met een opzettelijk wazig gemaakte en gezuiverde achtergrond. Telkens als het verenkleed van mannetje en vrouwtje van een soort verschillend is, geeft de bovenste foto op die pagina het mannetje weer, de onderste het vrouwtje. Linksboven in de foto's staat dan ook het symbool ♂ of ♀ afgebeeld. Indien er in de foto's geen symbolen afgebeeld zijn, betekent dit dat beide geslachten er hetzelfde uitzien. Deze veldgids brengt geen uitvoerige soortenbeschrijving. Vermits het boek tot doel heeft een hulpmiddel op het terrein te zijn, werd het tekstgedeelte bewust beknopt gehouden. Het bevat achtergrondinformatie over habitatvoorkeur, nest- en broedgedrag, trek- of standvogel. De verklarende woordenlijst en de registers van Nederlandse, Latijnse, Franse, Engelse en Duitse namen geven aan dit stevig uitgegeven naslagwerk een extra toets.

Walter Belis    

Pruett-Jones S., 2021. Naturalized Parrots of the World: distribution, ecology, and impacts of the world's most colorful colonizers

Pruett-Jones S., 2021. Naturalized Parrots of the World: distribution, ecology, and impacts of the world's most colorful colonizers, Priceton University Press, Princeton, 304 blz., ISBN 978 0 691 204 41 3, £ 35.00 of ± € 43.

Er zijn meer dan 350 soorten papegaaien in de wereld, en ongeveer 300 van deze soorten werden reeds geëxporteerd naar andere landen via de handel in kooivogels. Of het nu gaat om vogels ontsnapt uit gevangenschap of opzettelijke vrijlating, veel van deze papegaaien broeden nu in nieuwe habitats. Niet minder dan 75 papegaaiensoorten hebben inderdaad broedpopulaties ontwikkeld in de landen waar ze zijn geïntroduceerd, en papegaaien behoren nu tot de meest verspreide groep vogels. Naturalized Parrots of the World is het eerste boek dat deze specifieke vogelpopulatie onderzoekt. Voor het schrijven van dit boek heeft de auteur het werk van vooraanstaande onderzoekers verzameld in een praktisch overzicht. Stephen Pruett-Jones onderzoekt in deze publicatie de biologie van papegaaien in hun nieuwe habitat en hun interacties met inheemse ecosystemen. Hij bespreekt de wereldwijde verspreiding van papegaaien, hun genetica, implicaties voor het behoud en de menselijke reacties op deze vogels. Het boek houdt ook rekening met de debatten over de aanpak van het beheer en het gebrek aan consensus over de aanwezigheid van niet-inheemse soorten in het wild. Een paar hoofdstukken presenteren casestudies van de twee meest "succesvolle" soorten - de Halsbandparkiet en de Monniksparkiet - evenals studies van geïntroduceerde papegaaiensoorten in specifieke landen en regio's, waaronder de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Spanje , Portugal, Noord-Europa, Zuid-Afrika en Australië. Omdat het naslagwerk alle aspecten van natuurbeschermingsbiologie en biodiversiteit kritisch benadrukt, zal Naturalized Parrots of the World een onschatbare hulpbron zijn voor papegaaienbezitters, ornithologen, natuurbeschermingsbiologen en vogelaars.

Walter Belis

Szabo I., 2020. Kingfisher

Szabo I., 2020. Kingfisher, Reaktion Books, London, 200 blz., ISBN 978 1 7891 4139 9, 12.95 £ of  ± € 14,50.

IJsvogels zijn een lust voor het oog. Het elan van deze kosmopolitische vogelfamilie wordt al millennia lang bewonderd en komt voor in scheppingsmythen, keizerlijke regalia en culturele iconografie. Hun waarde evenaarde ooit deze van goud. Kunstenaars gebruiken hun iriserende veren al meer dan 2400 jaar in Tian-tsui, een iconische stijl van Chinese beeldende kunst. De prachtige tempels in het Cambodjaanse Angkor danken hun bestaan gedeeltelijk aan de grote rijkdom die werd gegenereerd door de levende ijsvogelhandel vanuit het schiereiland Indochina. Als muze hebben ijsvogels filosofen, toneelschrijvers en kunstenaars beïnvloed, van de Romeinse dichter Ovidius tot de Zwitserse filosoof Carl Jung, Charles Darwin en anderen, terwijl meer recentelijk biomimicry-ingenieurs hun inspiratie halen bij ijsvogels. Dit prachtig geïllustreerde boek verdiept zich in de oorsprong en diversiteit van de meer dan 120 soorten ijsvogels, van de forse kookaburra's tot de kleine vogels die gewaagd spinnen van webben wegplukken.

Walter Belis

Allen B., 2019. Pelican

Allen B., 2019. Pelican, Reaktion Books, London, 232 blz. ISBN 978 1 7891 4075 0, 12.95, £ of  ± € 14,50.

Met zijn onhandige en komische bewegingen op het land, zijn kenmerkende allure en imposante snavel heeft de pelikaan een iconische status bereikt. Maar zoals Barbara Allen onthult, heeft deze gracieuze "oceaansurfer" een bewogen geschiedenis achter de rug. Oorspronkelijk geclassificeerd als onrein in de King James Bijbel, werd de legende van de medelevende pelikaan later door het christendom toegeëigend om het offer van Christus te symboliseren. Deze majestueuze vogel, in 1664 aan het Britse koningshuis geschonken, wordt in de kunst en literatuur gevierd. Hij is de trotse houder van drie Guinness World Records. De anatomie van de pelikaan is gekopieerd geweest voor het bouwen van papieren vliegtuigen, het ontwerpen van echte vliegtuigen en 3D-beeldvorming. Pelican is een zeer geslaagde monografie. Het boek van Barbara Allen, dat anekdotes over deze vogels combineert met historische verhalen en het recentste onderzoek, brengt een boeiend verhaal over deze iconische vogel.

Walter Belis

Dijksterhuis K., 2020. De zwarte specht

Dijksterhuis K., 2020. De zwarte specht, Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 144 blz., ISBN 978 90 450 4121 6, € 19,99.

De zwarte specht is een geheimzinnige bosvogel met een uitgesproken teruggetrokken levenswijze. Door het feit dat hij er niet voor terugschrikt om elk jaar een nieuw nest uit te hakken, creëert de zwarte specht nestholten voor bosuilen, boommarters en vele andere diersoorten. Een zwarte specht is schuw en vaak vang er je maar een glimp van op of hij verbergt zich reeds aan de andere kant van de boom. Als je hem zoekt, draait hij gewoon mee rond de stam. Hij verraadt dan wel zijn aanwezigheid door het geroffel dat langzamer, langer en zwaarder is dan dit van de grote bonte specht. Met zijn zwart verenkleed en zijn rode pet (mannetje) behoort hij tot de mooiste vogels van onze contreien. Hij verdient dan ook dubbel en dik een monografie in deze prachtige reeks. Koos Dijksterhuis studeerde biologie en sociologie in Groningen. Hij publiceerde reeds verscheidene boeken over vogels.

Walter Belis

Ouweneel G., 2020. Vogelaars zijn romantici

 Ouweneel G., 2020. Vogelaars zijn romantici, KNNV Uitgeverij, Zeist, 272 blz., ISBN 978 90 5011 765 4, € 19,95.

De titel van deze verhalenbundel heeft Gerard Ouweneel ontleend aan professor Karel Voous met wie hij vaak heeft samengewerkt. Onze moderne tijd wordt beheerst door een kille technologie en deze heeft ook haar intrede gedaan in het wereldje van de vogelaars. De snufjes die ons ter beschikking staan bieden tal van mogelijkheden en toch kunnen we nog steeds stellen dat de meeste vogelkijkers romantici blijven. Laten we zeggen dat een vogelaar iemand is die zich eerder laat leiden door gevoel dan door een beredeneerd gedrag. Anders ga je deze hobby niet beoefenen en kies je voor een bezigheid die meer zekerheid en onmiddellijke voldoening biedt. Hoe groot is de kans niet dat je urenlang wacht op een soort die je niet te zien of te horen krijgt? Als je geen romanticus bent, begin je eenvoudigweg niet aan vogels kijken. Het romantische aspect van de ornithologie loopt als een rode draad door de 70 verhalen die 70 jaar vogelaarsbestaan in beeld brengen.  Het zijn stuk  voor stuk verhalen over ervaringen met vogels en mensen uit zowel zijn eigen tuin te Maasdam als in de verre Pacific. In het laatste hoofdstuk maakt de auteur de soorten bekend die zijn voorkeur wegdragen. Gerard Ouweneel is een doorwinterde vogelkenner en -beschermer, reisleider, columnist en publicist. Het boek is mooi geïllustreerd met tekeningen van Elwin van der Kolk.

Walter Belis

Parsons I., 2020. A vulture landscape

Parsons I., 2020. A vulture landscape, Whittles Publishing, Dunbeath, Caithness, 144 blz., ISBN 978-184995-457-0, £ 17.99 of ± € 20.

A vulture landscape is meer dan een monografie over gieren. Gieren komen wereldwijd voor en ze maken deel uit van de ecosystemen. Zonder deze opruimers zouden de ecosystemen totaal spaak lopen of niet naar behoren functioneren. De auteur heeft jarenlang in Extremadura gewoond. Vandaag de dag verdeelt hij zijn tijd tussen het graafschap Devon, waar hij geboren is, en zijn geliefkoosde roofvogels. Aan de hand van de laatste wetenschappelijke bevindingen, zijn geoefend en waakzaam oog en zijn passie voor de gieren, neemt Ian Parsons ons mee op een tocht door het prachtige, onherbergzame landschap van Extremadura.

Walter Belis

Del Hoyo J., 2020. All the Birds of the World

Del Hoyo J., 2020. All the Birds of the World, Lynx Edicions, Barcelona, 968 blz., ISBN 978 84 16728 37 4, € 85.

De Catalaanse uitgeverij Lynx Edicions beschikt intussen over een enorme hoeveelheid materiaal en is een nieuwe uitdaging niet uit de weg gegaan. All the Birds of the World, uitgegeven door Josep del Hoyo, redacteur van het Handbook of the Birds of the World en co-auteur van de Birdlife International Illustrated Checklist of the Birds of the World, omvat alle taxa die zijn geaccepteerd als volwaardige 'soorten' op één van de vier belangrijkste wereldlijsten. Zo noteerde de redactie in totaal 11.524 soorten. Deze worden gepresenteerd met bijna 21.000 illustraties die het seksueel dimorfisme, de verschillende varianten en de ondersoorten weergeven, evenals meer dan 11.500 verspreidingskaarten, met aantekeningen over de maximale hoogte waarop de soorten voorkomen. Op de kaarten zijn alle inheemse soorten van een land duidelijk aangegeven. De samenstelling van het boek maakt het mogelijk om eender welke familie van vogels te kiezen en vervolgens alle leden van de familie naast elkaar te vergelijken, waar ook ter wereld. Elke soort wordt vermeld met de gebruikelijke Engelse en wetenschappelijke naam, en indien nodig met alternatieve namen, inclusief alle namen die door eBird worden gebruikt. Er zijn QR-codes voor alle 11.000 levende soorten die in het boek worden behandeld. Met één klik geven ze onmiddellijk toegang tot video's, foto's en geluidsopnames, soort per soort. Elke soortvermelding heeft de officiële IUCN / BirdLife International-beschermingsstatus. Dit omvangrijke werk bevat selectievakjes om uw persoonlijke bestanden up-to-date te houden. Een appendix onderzoekt meer dan 160 soorten waarvan bekend is dat ze zijn verdwenen sinds het jaar 1500, en een andere appendix verklaart geselecteerde gevallen van verschillen in nomenclatuur tussen de wereldlijsten. Een wereldatlas van 37 pagina's met kleurreferentiekaarten biedt relevante details die van groot belang zijn voor amateur- en beroepsornithologen. De auteurs hebben vakkundig al het materiaal verzameld voor de werken vermeld in het begin van onze analyse, opnieuw geïnterpreteerd en gereorganiseerd. Hierdoor konden ze genus boxes aanmaken. Deze geven het aantal soorten per geslacht weer, de gebruikte habitats en de geografische regio's waar ze aanwezig zijn. De pagina's worden maximaal benut, maar fijne en duidelijke lijnen scheiden de genres en garanderen een eenduidig overzicht. Het hoogtebereik wordt voor alle soorten in meters weergegeven, wat overeenkomt met de geschatte boven- en ondergrenzen waar ze normaal worden geregistreerd. Het werk is vooral een kijkboek: 814 pagina's, van de 968 in het totaal, zijn van illustraties voorzien en gevuld met gegevens over individuele soorten. Een boek van zo'n groot formaat en met zoveel illustraties en kaarten, gepresenteerd aan zo'n aantrekkelijke prijs, mag niet ontbreken in uw bibliotheek.

Walter Belis

Ballance D., 2020. Avifaunas, Atlases & Authors: a Personal View of Local Ornithology in the United Kingdom, from the Earliest Times to 2019

Ballance D., 2020. Avifaunas, Atlases & Authors: a Personal View of Local Ornithology in the United Kingdom, from the Earliest Times to 2019, Calluna Books, Wareham, 316 blz., 978 0 9933477 5 7, £ 25 of  ± € 27,50.

De titel verraadt meteen de omvang van de inhoud. De auteur heeft zich tot doel gesteld de lezer te informeren over naslagwerken die op de een of andere manier een ornithologische bijdrage betekend hebben en dit gespreid over een ruime periode. Deze publicatie geeft ons dan ook de gelegenheid om kennis te nemen van het immense aanbod aan naslagwerken en onze weg er in terug te vinden. Het boek is opgesplitst in twee delen. Het eerste geeft weer hoe de vogelstudie geëvolueerd is in Groot-Brittannië en Ierland. Meteen is de toon gezet. De auteur licht uitvoerig de verscheidene Engelse en Ierse atlasprojecten toe. Het tweede deel is omvangrijker en stelt elk graafschap afzonderlijk voor aan de hand van lokale publicaties. Het geheel van literatuurlijsten voor elk graafschap neemt in totaal meer dan honderd pagina's in beslag. Laat u hierdoor niet afschrikken en denk vooral niet dat u een onverteerbare brok voorgeschoteld heeft gekregen. David Ballance gaat veel verder dan een saaie opsomming van auteurs, data en titels. Elk hoofdstuk geeft een idee van de voornaamste vogelkijkplaatsen in het graafschap en schetst de geschiedenis van de plaatselijke ornithologie. In de literatuurlijst worden belangrijke werken duidelijk onderscheiden van secundaire publicaties. Het belangrijkste onderdeel van dit naslagwerk is ongetwijfeld de portrettenrij van honderden ornithologen. Hier en daar zit er een bekende naam tussen maar de meeste figuren zijn een openbaring. Door hun levenswandel te verhalen en hun realisaties toe te lichten, tovert Ballance iets wat even goed een langdradige opsomming van boeken gegevens en plaatsen had kunnen zijn om tot aangename, kleurrijk geschreven teksten. De draadbindrug geeft aan de publicatie de allure van een universiteitsthesis. Deze bewuste keuze heeft de prijs aardig gedrukt waardoor de publicatie voor een ruim publiek toegankelijk wordt. Uiteraard is dit niet het type boek dat u, in één ruk, van a tot z uitleest. Door de uitzonderlijk rijke inhoud en de aangename schrijfstijl leent het boek zich eerder tot een "grasduinende" ontdekkingstocht.

Walter Belis

Light L., 2019. The 50 best birdwatching sites in New Zealand

Light L., 2019. The 50 best birdwatching sites in New Zealand, John Beaufoy Publishing, Oxford, 224 blz., ISBN 978-1-912081-49-3, £ 19, 99 of ± € 22.

The 50 Best Birdwatching Sites in New Zealand  vormt een perfecte aanvulling op de Naturalist’s Guide to the Birds of New Zealand van Oscar Thomas, gepubliceerd in 2020 bij dezelfde uitgever. De mooie foto's in het werk van Liz Light, zelf ook fotografe, werden trouwens gemaakt door O.Thomas. Een betere complementariteit is moeilijk denkbaar. Nieuw-Zeeland kent een grote verscheidenheid aan vogelsoorten, maar is vooral belangrijk en interessant voor pelagische soorten. Dertien van 's werelds 18 pinguïnsoorten zijn geregistreerd in de regio van Nieuw-Zeeland (inclusief de Ross-Dependency). Negen van deze soorten broeden daar. Van de stormvogels broeden 37 van de 114 soorten in de wereld in de regio van Nieuw-Zeeland, sommige op het vasteland of op naburige eilanden. Deze kunnen tijdens de vlucht worden waargenomen, maar vele anderen blijven op de eilanden van de Zuidelijke Oceaan met weinig of geen toegang. Elf van de 22 soorten albatros ter wereld broeden in Nieuw-Zeeland en negen nergens anders. Naast deze specifieke soorten beslaat het boek 50 locaties op de noordelijke en zuidelijke eilanden, het Rakiura National Park, gelegen op Stewart Island, en de Chatham-eilanden, die tot de beste ornithologische plekken in Nieuw-Zeeland behoren. Gedetailleerde beschrijvingen van elke site omvatten alle terreintypes pistes en paden waar waarschijnlijk bepaalde soorten (kunnen) worden waargenomen. Voor elke site worden specifieke soorten uitgelicht. Een informatiebestand voor elke site bevat informatie over de toegankelijkheid  over land of zee, het type habitat, de beste tijd om te bezoeken en de eet- en logeermogelijkheden. De belangrijkste soorten voor elke site worden telkens ook vermeld.

Walter Belis

Goodfellow P., 2019. A Naturalist’s Guide to the Garden Birds of Britain

Goodfellow P., 2019. A Naturalist’s Guide to the Garden Birds of Britain, John Beaufoy Publishing, Oxford, 160 blz., ISBN 978-1-912081-19-6, £ 7.99 of ± € 9.

Deze fotografische gids brengt een overzicht van de 90 vogelsoorten die het vaakst voorkomen in de tuinen van Groot-Brittannië en Noord-Ierland. Naast de foto's treft u telkens een gedetailleerde beschrijving aan van de vogels, alsook de gangbare Britse en wetenschappelijke naam en informatie over afmetingen, verspreiding en habitat. In de inleiding komen andere algemene thema's aan bod, waaronder behoud en bescherming. De auteur legt ons tevens uit hoe we tuinen (nog) aantrekkelijker kunnen maken door het plaatsen van voedertafels. Een korte verklarende woordenlijst rondt het werk af. Peter Goodfellow is een op rust gestelde leerkracht maar zijn activiteiten als amateurornitholoog gaan ongehinderd verder. In zijn lange loopbaan was hij onder meer voorzitter van de Devon Birdwatching and Preservation Society en hij wordt nog geregeld betrokken bij onderzoeken opgestart door de British Trust for Ornithology. Onder zijn talrijke publicaties vermelden we onder meer A Illustrated Birds of Britain & Europe, Identification guide to birds of Britain and Northern Europe, A naturalist's guide to the birds of Britain and Northern Europe en The natural history of the Bible. Van dit laatste boek verscheen in 2018 een Franse vertaling bij Delachaux et Niestlé.

Walter Belis

Ingwersen D., 2020. A Naturalist’s Guide to the Birds of Australia

Ingwersen D., 2020. A Naturalist’s Guide to the Birds of Australia, John Beaufoy, London, 176 blz.,  ISBN 978-1-912081-24-0, £ 11.99 of ± € 13,50.

Dean Ingwersen heeft zich in het verleden onderscheiden in de diverse functies die hij vervuld heeft bij BirdLife Australia. Momenteel staat hij aan het hoofd van een nieuw project: Woodland Birds for Biodiversity. Hij is er steevast van overtuigd dat kwaliteitsvolle natuurfoto's een bijdrage kunnen leveren voor het behoud en de bescherming van het milieu. Intussen heeft Ingwersen wereldwijd een plaats verworven tussen de belangrijkste natuurfotografen en zijn werk is dan ook al geregeld bekroond geweest. Deze fotografische determinatiegids behandelt 280 vogelsoorten uit Australië, met inbegrip van de meest frequente endemische soorten maar ook de meest zeldzame. De prachtige foto's zijn aangevuld met gedetailleerde soortenbeschrijvingen. Deze bespreken de nomenclatuur, grootte, verspreiding, gedrag en habitat. In de inleiding komen klimaat, vegetatie, biogeografie en de belangrijkste plaatsen waar de besproken soorten kunnen geobserveerd worden. De gids wordt afgerond met een controlelijst die alle Australische vogels opsomt met voor elke soort de gebruikelijke en wetenschappelijke naam en de status op de lijst van de IUCN (International Union for Conservation of Nature).

Walter Belis

Grewal B. & Singh B., 2020. The 100 best birdwatching sites in India

Grewal B. & Singh B., 2020. The 100 best birdwatching sites in India, John Beaufoy, London, 304 blz.,  ISBN 978-1-912081-79-0, £ 19.99 of ± € 22.

Met een oppervlakte van meer dan 3 miljoen vierkante kilometer is India een enorm land met een adembenemende biodiversiteit. Zelfs  na meerdere bezoeken is het haast onmogelijk om alle vogels binnen een redelijke tijd gezien te hebben. Elke reis zal tot in het kleinste detail voorbereid moeten worden en men zal best op voorhand beroep doen op gespecialiseerde naslagwerken. Deze gids biedt een overzicht van de 100 beste waarnemingsplaatsen in India, dit zowel voor amateur ornithologen als doorwinterde vogelkijkers. De auteur bespreekt veel voorkomende maar ook zeldzame soorten, waarneembaar in de 26 staten van het subcontinent, met inbegrip van de eilanden Andamanen en Nicobaren. Elke beschrijving gaat vergezeld van zorgvuldig geselecteerde afbeeldingen van de vogels die daar te zien zijn. India heeft een grote diversiteit aan vogels, bestaande uit meer dan 1300 soorten, waarvan er 75 endemisch zijn, wat het land tot een zeer interessante bestemming voor vogelaars maakt. Van elke site heb je een nauwkeurige kaart en een gedetailleerde beschrijving die het type terrein en de specifieke locaties omvat waar bepaalde soorten waarschijnlijk worden aangetroffen. Andere delen van het boek gaan over toegankelijkheid en (logeer)faciliteiten, evenals mogelijke instandhoudingsproblemen. Voor elke site wordt ook de dichtstbijzijnde belangrijke stad vermeld, het type habitat, de belangrijkste soorten die je er kan waarnemen, alsook andere faunistische merkwaardigheden en de meest geschikte periode om het bezoek te plannen.

Walter Belis

Bird S., 2019. A Naturalist’s Guide to the Birds of Costa Rica

Bird S., 2019. A Naturalist’s Guide to the Birds of Costa Rica, John Beaufoy Publishing, Oxford, 176 blz.,  ISBN 978-1-912081-02-8, £ 11.99 of ± € 13,20.

A naturalist's guide to the birds of Costa Rica is een fotografische identificatiegids voor de 280 meest voorkomende vogelsoorten in Costa Rica. Zoals de meeste gidsen die door deze uitgeverij worden uitgegeven, blinkt dit boek uit in duidelijkheid en bruikbaarheid. De hoogwaardige foto's, gemaakt door een van de beste natuurfotografen van Costa Rica, gaan vergezeld van gedetailleerde beschrijvingen van de diverse soorten. Deze beschrijvingen omvatten nomenclatuur, grootte, verspreiding, gedrag en habitat. In de inleiding vindt u meer informatie over het klimaat, de geografie, de verschillende soorten habitats, vogelsoorten en taxonomie, migratie en de belangrijkste observatieplaatsen voor de beschreven soorten. Een checklist met alle vogels van Costa Rica is ook opgenomen in het naslagwerk, met voor elke soort de algemene en wetenschappelijke naam en de IUCN-status. Van jongs af aan raakte Steve Bird verslaafd aan vogels kijken. Sinds een aantal jaren leidt hij ornithologische excursies in Zuid- en Midden-Amerika, waarbij hij de soorten die hij tegenkomt telkens fotografeert en documenteert. Nadat hij uitvoerig de wereld heeft rondgereisd en een enorme fotodatabank heeft opgebouwd, deelt hij nu met plezier de schat aan informatie die hij heeft vergaard.

Walter Belis

Davison G., Hogg A. & Foley C., A Naturalist’s Guide to the Birds of Fraser’s Hill

Davison G., Hogg A. & Foley C., A Naturalist’s Guide to the Birds of Fraser’s Hill, John Beaufoy Publishing, Oxford, 176 blz.,  ISBN 978-1-912081-54-7, £ 11.99 of ± € 13,20.

Deze fotografische identificatiegids brengt de 280 meest voorkomende vogelsoorten in Fraser's Hill samen, evenals deze van de Cameron en Genting Highlands op het schiereiland Maleisië. Door het ontwerp is het naslagwerk erg handig voor de plaatselijke bevolking maar ook voor de ornithologen die het gebied bezoeken. De foto's van hoge kwaliteit, gemaakt door de beste natuurfotografen uit de regio, gaan vergezeld van gedetailleerde beschrijvingen van de soort, meer bepaald verneemt u meer over nomenclatuur, grootte, verspreiding, gedrag en habitat. De inleiding behandelt geografie en klimaat en brengt een beschrijving van de bossen en uitgestippelde wandelpaden en van andere dieren die daar in het wild te vinden zijn. Een zeer belangrijke checklist van alle vogels in Fraser's Hill bevat voor elke soort ook algemene en wetenschappelijke namen en de regionale status ervan. Dr. Geoffrey Davison heeft zijn hele professionele leven doorgebracht in Zuidoost-Azië, als universiteitsprofessor in Maleisië, curator bij het WWF en vervolgens bij de National Parks Board in Singapore. Zijn voornaamste interesses gaan uit naar ornithologie, ecologie van tropische bossen en dierentaxonomie. Hij is de auteur van talrijke wetenschappelijke artikelen, evenals van een aantal boeken over vogels en dieren in het wild in Zuidoost-Azië, waaronder de bestseller A Naturalist's Guide to the Birds of Malaysia. Con Foley is een professionele natuurfotograaf. Hij organiseert en leidt fotoreizen en workshops in Singapore, Maleisië en daarbuiten. Hij is de voormalige president van de Nature Photographic Society (Singapore) en zijn foto's worden wereldwijd veel gebruikt. Adam Hogg is een jonge fotograaf gevestigd in Fraser’s Hill.

Walter Belis

Duquet M. & Reeber S., 2020. Vogels en hun veren, verenkleed en rui

Duquet M. & Reeber S., 2020. Vogels en hun veren, verenkleed en rui, KNNV Uitgeverij, Zeist, 192 blz., ISBN 978 90 5011 767 8, € 32,95.

Simpel gezegd kunnen we zeggen dat de rui van vogels een fenomeen is dat overeenkomt met een vernieuwing van het verenkleed. Dit gaat gepaard met een verlies van de oude veren. Niet alle veerverlies is noodzakelijkerwijs gerelateerd aan een rui, maar kan te wijten zijn aan ziekte of andere gedragsbehoeften. De rui is minimaal een jaarlijks proces dat veel energie van de vogels vergt. De manier waarop de rui plaatsvindt en de duur ervan varieert van soort tot soort. Binnen dezelfde soort hangt het af van de seizoenen, van de leeftijd van de vogel en van zijn algemene conditie. Onnodig toe te voegen dat een goede kennis van dit fenomeen het mogelijk maakt om de leeftijd van in het wild voorkomende vogels af te leiden, wat tegelijkertijd een juiste determinatie mogelijk maakt. De overgang van theorie naar praktische kennis is echter een ander verhaal. Dit boek is geheel gewijd aan de rui. De eerste veertig pagina's beschrijven de verschillende soorten veren, hun vorming, hun rol en hun positie op het lichaam. In dit deel kunt u al vertrouwd raken met de specifieke nomenclatuur. Vervolgens worden de rui- en ruistrategieën op een didactische en geïllustreerde manier uitgelegd. We leren hoe de rui plaatsvindt, wat een gedeeltelijke en volledige rui is en wat de ruistrategie juist inhoudt. Dat wil zeggen, welke veren komen in aanmerking, in welke volgorde worden ze vernieuwd en volgens welk schema. Ten slotte wordt de rui van verschillende groepen vogels in detail besproken. Het voordeel van deze gids is dat hij leerzaam is en uitgebreid geïllustreerd werd met meer dan 260 foto's, ongeveer 30 illustraties en 31 diagrammen. Dit alles belet niet dat het ruifenomeen gecompliceerd blijft en dat alleen een brede kennis, opgedaan op het terrein, het mogelijk maakt om voortdurend ervaring op te doen. Deze publicatie, die uniek is in haar soort, richt zich dan ook eerder tot doorwinterde veldornithologen en gedreven amateurs.

Walter Belis    

Theillout A. et al, 2020, Atlas des oiseaux migrateurs et hivernants d'Aquitaine, Dordogne, Gironde, Landes, Lot-et-Garonne,Pyrénées-Atlantiques

Theillout A., Besnard A., Delfour F., & Barande S., 2020, Atlas des oiseaux migrateurs et hivernants d'Aquitaine, Dordogne, Gironde, Landes, Lot-et-Garonne,Pyrénées-Atlantiques, Publications Scientifiques du MNHN, Paris / LPO, Rochefort, (verdeling Biotope), 496 blz., ISBN 978 2 85653 911 8, € 52.

Dit naslagwerk vormt een vervolg op de Atlas des oiseaux nicheurs d'Aquitaine die in 2015 verscheen. De Aquitaine, in het zuidwesten van Frankrijk, is een departement waar de migratie bijzonder indrukwekkend en intens is. Verschillende geografische kenmerken dragen hiertoe bij. Spanje en Frankrijk zijn gescheiden door de Pyreneeën. Deze bergketen loopt bijna ononderbroken van de Atlantische oceaan tot aan de Middellandse zee. De enge doorgangen zijn schaars en niet zonder gevaren. Aan de Atlantische zijde is de kust breed en mooi recht. Ze vormt een verticale as die bijna parallel loopt met de trekroute die vogels in het voor- en najaar benutten. De oceaan vormt voor de meeste landvogels een belangrijk obstakel. Over land vliegen en de kustlijn volgen is dan ook mooi meegenomen. Deze atlas brengt een regionale synthese van de vogelpopulaties die tijdens de migraties in de Aquitaine te bewonderen zijn of er overwinteren. Het boek geeft ons de gelegenheid ons een beeld te vormen van de evoluties die zich hebben voorgedaan en het brengt een overzicht van de dichtheden die in de vijf departementen van de Aquitaine (Dordogne, Gironde, Landes, Lot-et-Garonne en Pyrénées-Atlantiques) 's winters aanwezig zijn. Verscheidene vogelsoorten hebben zich in de loop der jaren wonderwel aangepast aan klimaatwijzigingen, wat ook verschuivingen in de populatieaantallen met zich meebracht. Ook dit valt uit de atlas af te lezen. De voorbereiding van de atlas en het prospectiewerk werd over vijf winters gespreid. Daarnaast hebben de auteurs eveneens de gegevens die gedurende 40 jaar, sinds 1967, ingezameld zijn geweest over migratie in het Baskenland en langsheen de Atlantische kust bestudeerd en verwerkt in de atlas. Men kan stellen dat alle gekende en beschikbare informatie, verzameld door meer dan 4000 vrijwillige en professionele ornithologen benut werd. Het opzet van het redactieteam was dan ook deze gegevens te verwerken en ter beschikking te stellen van een zo ruim mogelijk publiek van geïnteresseerden. Zoals het een atlas betaamt is ook deze opgebouwd rond monografieën gewijd aan de diverse soorten. Dit boek telt 309 soortbeschrijvingen, elk geïllustreerd met meerdere foto's en aangevuld met grafieken die de tendensen weergeven en verspreidingskaarten. Deze atlas brengt niet alleen een oplijsting van migrerende en overwinterende soorten van de Aquitaine, het boek helpt ons om het migratiefenomeen beter te begrijpen de soorten meer bescherming te  bieden.

Walter Belis

Martin G. R., 2020. Bird Senses, How and What Birds See, Hear, Smell, Taste and Feel

Martin G. R., 2020. Bird Senses, How and What Birds See, Hear, Smell, Taste and Feel, Pelagic Publishing, Exeter, 270 blz., ISBN 978 1 78427 216 6, £30 of ± € 33.

In Bird Senses, benadert Graham Martin de leefwereld van vogels vanuit een origineel standpunt. Hij bekijkt en beschrijft vogels doorheen hun eigen ogen, hun eigen zintuigen. In dit boek wordt aangetoond hoe de zintuigen, zoals bij de mens, elkaar aanvullen om elke soort een hele boel informatie te verschaffen, noodzakelijk voor de dagdagelijkse activiteiten. Bij vogels hebben de zintuigen zich door natuurlijke selectie in de loop der tijden verder verfijnd om te beantwoorden aan de uitdagingen die hun habitat hen voorschotelt. Een kadaver moet vanop een ruime afstand gedetecteerd worden, een insect moet opgepikt worden zodra het zijn schuilplaats verlaat en een vis wordt op het juiste moment gevangen zo niet was de poging tevergeefs. Dat is althans de theorie want de mens heeft heel wat obstakels gecreëerd, gaande van glazen wanden tot windmolens en hoogspanningskabels. Dit boek gidst ons feilloos doorheen de gigantische hoeveelheid aan informatie die momenteel beschikbaar is. De tekst is uitermate goed leesbaar en meer dan honderd illustraties en kleurfoto's brengen nog meer verduidelijking. Deze publicatie bundelt de beschikbare kennis en zal voor een hele tijd een mijlpaal zijn. De publicatie zal ongetwijfeld in de smaak vallen bij (amateur)ornithologen, natuurliefhebbers en specialisten. Geboeid door de materie, heeft Graham R. Martin zich gedurende een halve eeuw over de zintuiglijke waarneming van vogels gebogen. Hij heeft voortdurend getracht dit fenomeen te doorgronden en wilde weten hoe de zintuiglijke informatie vogels ook effectief bijstaat in hun dagdagelijks gedrag, vooral bij het vervullen van levensnoodzakelijke taken en dit in totaal uiteenlopende habitats. De auteur heeft artikels gepubliceerd over meer dan 60 vogelsoorten, gaande van albatrossen en pinguïns tot lepelaars en de betreurde Kiwi. Uilen en hun nachtelijke activiteiten hebben als eerste zijn aandacht getrokken en dat is zo gebleven, zijn hele loopbaan lang. De laatste jaren heeft G. R. Martin zich afgevraagd hoe hindernissen, die de mens heeft veroorzaakt (windmolen, hoogspanningsleidingen,…) en die jaarlijks miljoenen vogels fataal worden, drastisch beperkt kunnen worden.

Walter Belis

Keijl G., et al., 2020. De Griel – Kroniek van een spookvogel

Keijl G., et al., 2020. De Griel – Kroniek van een spookvogel, KNNV Uitgeverij, Zeist, 298 blz., ISBN 978 90 5011 735 7, € 27,95. 

Reeds in 1990 vroeg Robert de Lust zich in zijn monografie De Griel, Vogel van de Zelfkant af of het wel zinvol was een "uitgebreid relaas te schrijven over de Europese griel, een Nederlandstalige tekst nog wel, over een vogel die tegenwoordig alleen nog buiten de grenzen van de Lage Landen broedt".  Ondanks alles blijft deze mysterieuze steltloper, die er fantastisch goed in slaagt om zich aan het gezicht te onttrekken, ons nog steeds fascineren. De Griel mag dan ruim een halve eeuw geleden verdwenen zijn als broedvogel, hij is, in Nederland, in de periode 1800-1957 steeds een schaarse broedvogel geweest in de duinen van Noord- en Zuid-Holland. In België is het niet veel beter, integendeel. Edmond de Selys-Longchamps vermelde in zijn Faune belge (1842) maar een beperkte verspreiding en rept met geen woord over mogelijke broedgevallen. De Griel wordt omwille van zijn opvallend uiterlijk en gedrag, maar ook door zijn eeuwenoude schaarsheid en afwezigheid als broedvogel terecht als 'spookvogel' afgeschilderd. Dit neemt niet weg dat hij een aangrijpende vogel is die onze aandacht meer dan verdient. Dankzij heel wat fotomateriaal, verzameld door fotografen en natuurvorsers, is er gelukkig veel informatie over de Grielen in Nederland bewaard gebleven. Tot voor kort zat dit kostbare materiaal verspreid over talloze archieven in binnen- en buitenland. De auteurs van dit boek hebben het zorgvuldig voor deze publicatie samengebracht. Dit unieke naslagwerk behandelt niet alleen het voorkomen van de soort, maar ook de broedbiologie, het gedrag, voedsel en trek. Uit een analyse van vegetatie en de verspreiding van broedparen in de duinen blijkt dat de soort alleen een periode van bloei heeft kunnen doormaken dankzij ingrepen van de mens in het landschap. Als dat geen stille wenk is om de Griel weer een plaats te gunnen in onze contreien?

Walter Belis

Fairbrother V. & Hutchinson K., 2020.The Ring Ouzel, a view from the North York Moors

Fairbrother V. & Hutchinson K., 2020.The Ring Ouzel, a view from the North York Moors, 288 blz., ISBN 978-184995-458-7, Whittles Publishing, Dunbeath, Caithness, £21.95 of ± € 29.

Dit boek weerspiegelt en verhaalt de ervaringen, het geduldig observeren maar ook de intense vreugde die de auteurs ervaren hebben tijdens het dagelijks waarnemen van de Beflijster. Ze hebben tevens oog gehad voor het gedrag van deze soort en de plaats die de vogel bekleedt in zijn geliefkoosde  habitat te midden van andere diersoorten. De auteurs hebben in dit naslagwerk pittige passages uit hun velddagboeken verwerkt. Het boek is rijkelijk geïllustreerd met fotomateriaal, tekeningen en schetsen van kunstenaar Jonathan Pomroy. De auteurs nemen de lezer mee naar het prachtige Nationale Park North York Moors in het noorden van Engeland waar we getuige zijn van de opwinding die de terugkeer van de Beflijster uit de Afrikaanse winterkwartieren bij Fairbrother en Hutchinson elk jaar opnieuw veroorzaakt. Vervolgens verhalen de twee ornithologen de bruidsparade, het bezetten van de territoria, het zorgvuldig inrichten door het vrouwtje van het nest, de eileg gevolgd door het uitkomen van de eieren en het opgroeien van de vliegklare jongen. De auteurs hebben in dit naslagwerk eveneens aandacht besteed aan de diverse vormen van predatie die ze hebben vastgesteld teneinde een beter beeld te verwerven van de productiviteit en de duurzaamheid van deze kwetsbare soort. Gedurende de lange observatiemomenten hebben de auteurs in hun studiegebied ook eenvoudige en meer ingewikkelde zangfragmenten  opgenomen en geanalyseerd. Vervolgens hebben ze hun resultaten vergeleken met opnames gemaakt in Schotland, in het graafschap en het Nationaal Park Yorkshire Dales. Dit onderzoek bevestigde het bestaan van lokale dialecten. Dit boek is veel meer dan het relaas van twintig jaar terreinwerk want er wordt geregeld verwezen naar eerdere onderzoeken.

Walter Belis

Hume R., et al., 2020. Britain’s Birds, An identification guide to the birds of Britain and Ireland

Hume R., et al., 2020². Britain’s Birds, An identification guide to the birds of Britain and Ireland, Princeton, Princeton University Press,  576 p., ISBN 978 0 691 19979 5, £ 20 of ± € 22.

Het is totaal overbodig om Rob Hume, al 35 jaar auteur van talrijke vogelgidsen en andere naslagwerken, nog voor te stellen. De andere teamleden en auteurs Robert Still, Andy Swash, Hugh Harrop en David Tipling, zijn verbonden aan WILDGuides. Ze zijn stuk voor stuk ecologist, natuurkenner, -reiziger of –fotograaf. In deze lijvige gids presenteren de auteurs ongeveer 660 courante vogelsoorten die in Engeland en Ierland kunnen worden waargenomen. Hieronder bevinden zich heel wat zeldzaamheden en dwaalgasten uit Noord-Amerika, Noord-Afrika en het Midden-Oosten. De vogels zijn van dichtbij gefotografeerd, alsof men ze in ideale omstandigheden op het terrein zou waarnemen, in verschillende verenkleden. Er werd veel aandacht besteed aan verschillen tussen de geslachten en volwassen of jonge vogels. Uit de meer dan 3500 foto’s valt ook veel af te leiden over het gedrag van de soort. Tegelijkertijd worden ook verwante soorten getoond die eventueel voor verwarring zouden kunnen zorgen. Dit naslagwerk dat tegelijkertijd een vogel- en determinatiegids is, bevat vrij duidelijke verspreidingskaarten, waaruit af te leiden is of de soort vrij algemeen of eerder zelden voorkomt en waarop ook de trekroute staat afgebeeld. Voor wie al enkele jaren de rubriek "boekbesprekingen" volgt, zullen de auteurs en de titel bekend in de oren klinken. Ook de kaft komt bekend over. Dit naslagwerk is immers een totaal herwerkte heruitgave. Het formaat is hetzelfde gebleven maar deze versie telt enkele soorten meer dan de eerste uit 2016. Om precies te zijn werden 12 nieuwe soorten toegevoegd en de resultaten van de laatste taxonomische bevindingen werden in de gids verwerkt. Het aantal foto's werd uitgebreid van 3200 naar 3500 en het beeldmateriaal werd herschikt en van meer commentaar voorzien. De prijs is nagenoeg dezelfde gebleven £ 19.95 in 2016 en £ 20.00 in 2020. Ook de informatie over status, taxonomie en verspreiding werd verbeterd. De jeugdzonden uit de eerste editie werden vakkundig weggewerkt.

Walter Belis

Plantema O., 2020. Around the World for Pinguins

Uitgegeven in eigen beheer, € 27,50; zie https://pbase.com/otto1/penguins

Na het verslag van een jarenlange zoektocht naar albatrossen (Around the World for Albatrosses, 2019), brengt Otto Plantema dit keer in Around the World for Pinguins het relaas van een wereldwijde queeste naar pinguïns. In het boek dat 168 pagina's telt worden de 18 soorten behandeld, geïllustreerd met uniek fotomateriaal. Niet minder dan 300 kleurfoto's werden aangewend bij de realisatie van dit naslagwerk. Men kan het boek opvatten als een overzicht van de verschillende soorten of als een handleiding voor het ontdekken van pinguïns in Antarctica, op de Falklands, in South Georgia, in de archipel Tristan da Cunha (een afgelegen eiland van de archipel met dezelfde naam in het zuiden van de Atlantische Oceaan ten zuidwesten van Kaapstad), in Oceanië, Zuid-Amerika, de Galapagos…. Het boek is geen saaie opsomming of een kleurloze beschrijving van soorten. Neen, het brengt een doorleefd verhaal. Het komt over alsof elke soort telkens opnieuw "ontdekt" wordt wanneer men het prachtige naslagwerk opent.

Een deel van de opbrengst van de verkoop wordt geschonken aan het BirdLife’s Marine Programme (penguin projects). Voor meer informatie of de bestelling van het boek verwijzen we graag naar ottoplantema@gmail.com

Walter Belis

Rodts J., 2020. De slimste vogelgids junior

Rodts J., 2020. De slimste vogelgids junior, Houtekiet, Antwerpen, 224 blz., ISBN 978 90 8924 854 1. Verkrijgbaar in de natuurpunt winkel: niet-leden € 21.99, leden € 19.79 bestel hier

Over de aanpak van de "slimste vogelgids" (2019) waren de meningen verdeeld. Persoonlijk zag ik in de combinatie van foto's én pijltjes en een rangschikking volgens grootte geen probleem. Intussen zijn al meer dan 15.000 exemplaren van dit naslagwerk over de toonbank gegaan wat voor een Nederlandstalige uitgeverij  een aardig getal is. De courante  vogelgidsen (Peterson, Jonsson, ANWB…) zijn gebaseerd op een indeling die, als we ons beroepen op de recente taxonomische bevindingen, achterhaald is. Waarom dan niet meteen opteren voor een systeem dat voor iedereen duidelijk is en geen wetenschappelijke voorkennis behoeft, vooral als de gids bestemd is voor een ruim publiek? De junior vogelgids van Jan Rodts beperkt zich tot 90 courante broedvogels van België en Nederland en richt zicht tot jonge vogelkijkers. De rangschikking van klein naar groot en het gebruik van pijltjes vereenvoudigen het zoekwerk en laten een snelle(re) determinatie toe.  Naast de Vogelgids voor kids van Marc Duquet (Kosmos Uitgevers, 2019), die absoluut niet op determinatie gericht is en bovendien (te)veel tekst bevat, is De slimste vogelgids junior zowel een leuke als serieuze gids voor jeugdige natuurliefhebbers die willen leren hoe je vogels kunt vinden en herkennen.

Walter Belis

Van der Helm J., Groenendijk D. & Slaterus R., 2020. Vogels van de Pier

Van der Helm J., Groenendijk D. & Slaterus R., 2020. Vogels van de Pier, Sterck & De Vreese, Bornmeer, 192 blz., ISBN 978 90 5615 549 0, € 24,90.

De twee pieren aan het strand van IJmuiden steken ongeveer een anderhalve kilometer de Noordzee in. Je kunt er bijzondere vogels zien die je vrijwel nergens anders aan de Nederlandse kust waarneemt. Vogels kijken op de Zuidpier is dan ook een feest voor wie graag kustvogels observeert. Maar je kunt er ook bijzondere zangvogels en soms zelfs uilen tegenkomen. Voor de Zuidpier ligt een stuk strand waar het vogels kijken begint. Met name het stuk strand dat tegen de pier aanligt, is interessant. In de branding foerageren Drieteenstrandlopers, Bonte Strandlopers, Bontbekplevier, Zilverplevieren, Rosse Grutto’s…. Met wat geluk tref je er ook Krombekstrandloper, Goudplevier of Kleine Strandloper aan.  Er werden reeds meer dan 300 soorten waargenomen, waaronder Kuifaalscholver. Groepen meeuwen rusten uit op het stand. Soms staat er een Grote of Kleine Burgemeester tussen, of een Grote Jager. Vooral tijdens de trek of na stormen op zee loont het de moeite om vanop de pier naar zeevogels te zoeken. Dit boek is niet zozeer een opsomming van waargenomen soorten, het wil eveens een hulde brengen aan deze unieke plek.

Walter Belis

Lim Kim Seng et al. 2020. A Field Guide to the Birds of Malaysia & Singapore

Lim Kim Seng, Yong Ding Li & Lim Kim, 2020. A Field Guide to the Birds of Malaysia & Singapore, John Beaufoy Publishing, London, 396 blz., ISBN 978-1-912081-73-8 , ± € 30.

We zijn dit jaar echt verwend: naast Birds of Malaysia (Lynx Edicions) dat eveneens Singapore bestrijkt is er deze handige en zeer uitgebreide veldgids voor de 829 vogelsoorten van Maleisië (inclusief Sabah en Sarawak) en Singapore. De soorten zijn duidelijk geïllustreerd weergegeven, gespreid over 170 kleurplaten van de hand van Dana Gardner, met daarnaast de afbeelding van plaatselijke varianten. De belangrijkste kenmerken van elke soort, noodzakelijk bij de determinatie, worden beschreven en de significantste gegevens inzake grootte, geluid, verspreiding en status, leefgebied, broedcyclus en migratie treft u eveneens aan in het naslagwerk. Het boek bevat ook informatie over taxonomie en nomenclatuur, klimaat, habitats en waar u de vogels precies kan observeren. In dat verband zijn de kaarten met de belangrijkste vogelobservatiesites van cruciaal belang. Lim Kim Seng heeft meer dan 40 jaar ervaring met vogels kijken in Zuid-Oost Azië. Hij is een professionele gids en heeft reeds meer dan 10 boeken over vogels geschreven. Yong Ding Li behaalde zijn doctoraat in de biodiversiteit en behoud aan de Australian National University. Hij coördineert momenteel het werk van BirdLife International omtrent het behoud en migratie van vogels in Azië. Hij werkt ook mee aan het Journal of Asian Ornithology. Lim Kim Chuah is ongetwijfeld één van de meest ervaren vogelaars in Singapore. Dana Gardner illustreerde reeds meer dan 24 natuurboeken, heel vaak over vogels. Gardner heeft 10 jaar gewoond en gewerkt in Zuidoost-Azië en Midden- en Zuid-Amerika.

Walter Belis

Tong W., 2020. Vogelliefde, van lokroep en hofmakerij tot broeden en kuikenzorg

Tong W., 2020. Vogelliefde, van lokroep en hofmakerij tot broeden en kuikenzorg, Kosmos Uitgevers, Amsterdam/Antwerpen,  192 blz., ISBN: 978 90 215 7591 9, € 30.

Als het om het bekoren of het verleiden van een partner gaat, moeten we steevast onderdoen voor de vogels. Op dat vlak is hun repertoire bijzonder rijk en gevarieerd. Vogels weten strategisch te pronken met hun prachtig verenkleed of aantrekkelijke zang. Ze pakken uit met mooie parades, sierlijke danspasjes, indrukwekkende luchtacrobatieën en ze overhandigen hun potentiële partner cadeautjes. Dit mooi verzorgd boek toont de verschillende verleidingstechnieken en het liefdesleven. Aspecten die de auteur over de gehele wereld op de gevoelige plaat heeft vastgelegd. Onze planeet telt 10 000 vogelsoorten of zelfs iets meer. Met welke verleidingsstrategie ze ook uitpakken, de voortplanting is altijd het uiteindelijke doel. Wenfei Tong heeft een prachtige bloemlezing samengesteld. Hij behandelt achtereenvolgens de hofmakerij, de paarsystemen, nesten en eieren, het grootbrengen van de jongen, het rollenpatroon dat soms omkeerbaar is, de voordelen van broeden in groep, nestparasieten… Reeds tijdens de hofmakerij geven vogels aan de mogelijke partner informatie prijs over hun genetische kwaliteiten. Meteen weet de potentiële wederhelft of de partner in staat zal zijn een stevig nest te bouwen en of hij de jongen zal kunnen verdedigen tegen predators en parasieten. Dit naslagwerk is rijkelijk geïllustreerd met schitterende foto's in kleur.

Walter Belis

Ganbold & Smith 2019. A field guide to the birds of Mongolia

Ganbold D. & Smith C., 2019. A fieldguide tot he birds of Mongolia, John Beaufoy Publishing, Oxford, 305 blz., ISBN 978 1 91208 1 04 2, £ 30.25 of ± € 34.

Dit boek, bijna gelijktijdig op de markt gebracht als Birds of Mongolia gepubliceerd door Gombobaatar Sundev en Christopher W. Leahytte (Helm Field Guides, Princeton University Press), is een uitgebreide veldgids voor de 521 officieel in Mongolië geregistreerde vogelsoorten. De auteurs van de Helm-gids hebben zich "beperkt" tot 502 soorten, waaronder inheemse, doortrekkende en incidentele soorten. Het werk van Ganbold en Smith wordt duidelijk geïllustreerd met meer dan 154 platen, die de variatie van het verenkleed tonen tussen de geslachten, de leeftijdsklassen en dit gedurende de verschillende seizoenen. De boven- en onderkant van de vogels tijdens de vlucht wordt eveneens afgebeeld. Van elke soort worden de gangbare, wetenschappelijke en Mongoolse namen vermeld. De belangrijkste identificatiekenmerken van elke soort worden beschreven, evenals de habitat en het geluid. Op de vrij gedetailleerde verspreidingskaarten zie je in één oogopslag waar en wanneer vogels te zien zijn. Het boek bevat ook informatie over de geografie, de landschappen en belangrijkste habitats van Mongolië. We zien deze twee gidsen niet als concurrentieel maar eerder als aanvullend.

Walter Belis

Ding & Bing 2018, 125 best birdwatching sites in Southeast Asia

Ding Li Y. & Bing Wen L., 2018. 125 Best birdwatching sites in Southeast Asia, John Beaufoy Publishing, Oxford, 404 blz., ISBN 978 1 91208 1 52 3, £ 19.99 of ± € 22,5.

Zuidoost-Azië heeft een zeer grote diversiteit aan vogels, waaronder ongeveer een vijfde van de 10.000 soorten die de planeet momenteel bewonen. Meer dan 850 soorten uit deze regio zijn endemisch. Om al deze redenen is deze regio een zeer populaire bestemming voor vogelaars over de hele wereld. Deze volledig geïllustreerde gids beschrijft de 125 beste locaties voor het observeren van veel voorkomende en zeldzame soorten, met betrekking tot sites in Myanmar, Thailand, Cambodja, Vietnam, Maleisië, Singapore, Brunei, Indonesië, de Filippijnen, Oost-Timor, enzovoort. Dit is een herziene en uitgebreide editie van een werk dat een paar jaar eerder werd gepubliceerd en dat slechts 100 sites beschreef. Naast een kaart van elke site, beschrijven gedetailleerde tekstgedeelten het landschapstype en habitat en de specifieke plaatsen waar bepaalde soorten meer dan waarschijnlijk kunnen worden aangetroffen. Andere onderdelen van de gids behandelen de toegankelijkheid en (logeer)accommodatie van de sites, evenals belangrijke informatie over natuurbehoud. Voor elke site wordt de dichtstbijzijnde stad vermeld; de belangrijkste soorten die er voorkomen in de vlakte, het gebergte of die aanwezig zijn in de winter. U verneemt hier ook welke periode van het jaar het meest geschikt is voor een bezoek. Het boek is uitgegeven door Yong Ding Li en Low Bing Wen. De eerste is een ervaren ornitholoog, de tweede een ecoloog die gespecialiseerd is in ornithologie. De auteurs schaarden een team van medewerkers om hen heen, elk met een grondige ervaring van de gepresenteerde sites.

Walter Belis

Crouch et al 2019, The Birds of Nottinghamshirerouch et al 2019, The Birds of Nottinghamshire

Crouch N., Reece J., Ellis  B., du Feu C. & Parkin D., 2019. The Birds of Nottinghamshire, Liverpool University Press, Liverpool,  608 blz., ISBN 978-1-789-62009-2, £ 45.00 of ± € 50.

De laatste uitgebreide recensie van de vogels van Nottinghamshire, een graafschap in de East Midlands, dateert van meer dan vier decennia geleden. Er is sindsdien veel veranderd. Dit boek bevat historische rapporten uit de negentiende eeuw, gegevens uit de bestanden van de County Bird Club (Nottinghamshire Birdwatchers) en gegevens uit nationale en regionale onderzoeken en monitoringprogramma's. Het geeft een overzicht van de huidige status van de vogels in het graafschap, geschetst tegen de achtergrond van milieu- en klimaatveranderingen. De grindgroeven in de valleien van Trent en Idle vormen een belangrijke doorgang voor vogels die zich door Groot-Brittannië en Nottinghamshire verplaatsen. Nottinghamshire heeft verscheidene Britse zeldzaamheden aangetrokken. We vermelden o.a. de eerste Egyptische Nachtzwaluw en Kleine Geelpootruiter van Groot-Brittannië in de negentiende eeuw, Buffelkopeend, Amerikaanse Tafeleend, Cederpestvogel in de twintigste eeuw,  alsook nestelende Steltkluten en een gedenkwaardige nestpoging door Bijeneters in 2017. Dit boek beschrijft de vroegere en huidige status van de 334 soorten die tot 2018 in Nottinghamshire zijn geregistreerd. Rijkelijk geïllustreerd met foto's gemaakt in het graafschap en schetsen van de internationaal erkende kunstenaar Michael Warren, is dit boek ongetwijfeld een gezaghebbende publicatie over de vogels van Nottinghamshire.

Walter Belis

Smith 2019, The Birds of Shropshire

Smith L., 2019. The Birds of Shropshire, Liverpool University Press, Liverpool, 544 blz., ISBN 978-1-781-38259-2, £ 45.00 of ± € 50.

The Birds of Shropshire biedt een uitgebreid overzicht van de avifauna van Shropshire, een  ceremonieel graafschap en district in de Engelse regio West Midlands. Het boek, geproduceerd door de Shropshire Ornithological Society, is gedeeltelijk gebaseerd op de resultaten van zes jaar veldwerk door meer dan 650 verschillende waarnemers die meer dan 333.400 waarnemingen hebben ingediend. Deze gegevens werden gebruikt om kaarten aan te maken met daarop de verspreiding van bijna 200 verschillende soorten. Een twintigtal plaatselijke fotografen hebben prachtige foto's van 220 soorten aangeleverd. Het boek bevat een beschrijving van elke soort met vermelding van de aantallen, verspreiding en status. De huidige broed- en winterkaarten worden vergeleken met die uit de Atlas of the Breeding Birds of Shropshire (1992) en met gegevens over Shropshire in de nationale Atlas of the Wintering Birds in Britain and Ireland (1986). Historische gegevens en resultaten van specifieke lokale studies werden ook opgenomen. Voor veel soorten is gebleken dat er enorme veranderingen zijn opgetreden in hun populatie en verspreiding. Het boek zal de komende 20 jaar bepalend zijn voor de instandhoudingsprioriteiten in Shropshire. Het naslagwerk behandelt alle 301 soorten die ooit zijn geregistreerd. Afgezien van de ongeveer 200 soorten die in het kader van het atlasproject zijn opgenomen, worden ook de regelmatige doortrekkers, zeldzaamheden en soorten die sinds 1950 niet meer zijn waargenomen, volledig beschreven. Grafieken geven het jaarlijks of seizoensgebonden voorkomen weer. Andere hoofdstukken omvatten een geschiedenis van vogelwaarnemingen en ornithologie in Shropshire, veranderingen in fenologie, Shropshire en zijn vogelhabitats,  veranderingen in de status van broedvogels en uiteindelijk ook conclusies en verder te treffen maatregelen.

Walter Belis

Taylor M. 2020, Ducks and Geese

Taylor M., 2020. Ducks and Geese, Bloomsbury, London, 128 blz., ISBN 978 1 47297 164 7, ± € 17.

Deze in omvang bescheiden publicatie zit boordevol interessante informatie, bestaande uit een gedetailleerde tekst, aangevuld met 200 kleurenfoto's. De tekst werd geschreven door een deskundige natuuronderzoeker. Marianne Taylor heeft als freelance auteur, illustrator en fotograaf al verscheidene natuurboeken op haar palmares. Ducks and Geese biedt een gedetailleerde monografie van eenden en ganzen die in het Verenigd Koninkrijk broeden of er regelmatig voorkomen. In totaal worden 30 soorten behandeld. De diverse hoofdstukken behandelen de evolutie van de populatieaantallen, hun habitat, hun voedselpatronen, broedgedrag en ze brengen uiteraard ook een beschrijving van de verschillende soorten. De auteur heeft ook aandacht voor migratie, sociale interacties met hun eigen soort maar ook met andere soorten en de daarbij horende hybridisatie. Taylor beschrijft eveneens hun relaties met de mens door de eeuwen heen, hun aanwezigheid in folklore en literatuur en hun rol in ons leven als prooi en huisdier. Tot slot wordt voor enkele soorten niet alleen de aanwezigheid als "wilde" soort maar ook hun voorkomen als exoot onder de loep genomen.

Walter Belis

Jenni & Winkler 2020, Moult and ageing of European passerines

Jenni L. & Winkler R., 2020². Moult and Ageing of European Passerines, Helm (Bloomsbury), 322 blz., ISBN 978 1 472941 51 0, € ± 110.

Een eerste versie van dit naslagwerk verscheen in 1994. Lukas Jenni en Raffael Winkler bundelden toen de resultaten die ze hadden vergaard na het bestuderen van vogels die gevangen waren geweest in vogelringstations in Zwitserland en Italië. Dit materiaal werd aangevuld met onderzoek verricht op museumexemplaren. In dit werk onderzochten ze de functie en de gevolgen van rui, ze formuleerden de terminologie van de diverse veren, beschreven in detail het verenkleed, rui en leeftijdsklassen, rui-strategieën van zangvogels en ouderdomscriteria. Het grootste deel van het boek was gewijd aan 58 soorten, die mooi geïllustreerd werden met kleurenfoto's van opengespreide vleugels die het hele scala aan ruipatronen en verouderingscriteria laten zien. Dit wetenschappelijk werk viel in goede aarde en werd vrij snel een klassieker. De voorraad van de uitgever raakte snel uitgeput en voor tweedehandsexemplaren werd veel geld op tafel gelegd, dit ondanks een herdruk in 2011. Uitgegeven door Helm en verdeeld door Bloomsbury is deze tweede editie volledig herzien, bijgewerkt en aangevuld met bijna 100 extra pagina's. Het boek van 322 pagina's is opnieuw gedrukt op groot formaat (24 cm x 30,5 cm). Het werk is onderverdeeld in zes hoofdstukken: 'De functie en gevolgen van de rui', 'Terminologie en methoden in het rui-onderzoek', 'De rui van volwassen vogels', 'De rui tijdens het eerste levensjaar', 'Leeftijdsbepaling van Europese zangvogels'. Hoofdstuk 6 is volledig gewijd aan een ruibeschrijving per soort.

Walter Belis

Begijn Le Bleu, 2020. Fwiet! Fwiet!, De passie van het vogelkijken

Begijn Le Bleu, 2020. Fwiet! Fwiet!, De passie van het vogelkijken, Sterck & De Vreese, Gorredijk, 240 blz. ISBN 978 90 5615 593 3, € 22,50.

Begijn Le Bleu, pseudoniem van Timothy Begijn, zette in 2001, op dertigjarige leeftijd, zijn eerste stappen in stand-upcomedy. Intussen is hij uitgegroeid tot een bekend cabaretier, maar zijn grote passie is en blijft vogels kijken. In tegenstelling tot Toon Hermans, die zich afvroeg wat er ruiste door het struikgewas maar rustig op de planken bleef staan, trekt Begijn Le Bleu er geregeld op uit. Een cabaretier heeft als tekstschrijver van nature uit reeds een begenadigde pen. De auteur leidt ons binnen in de wonderlijke wereld van het vogelkijken. Een rare wereld die men vrij gemakkelijk kan ervaren maar moeilijk onder woorden kan brengen. De auteur vertelt niet alleen over zijn passie, hij heeft het over vogels en vogelaars. De tweede groep is van diverse pluimage en eveneens moeilijk in een vakje te stoppen. In de Angelsaksische en Franse vogelliteratuur hebben we enkele ornithologen gekend die op sublieme wijze over hun passie konden vertellen. In de Nederlandstalige literatuur zijn de 'artiesten met een gevleugelde pen' minder talrijk. Een van de bekendste is zeker Jac. P. Thijsse geweest en bij ons moest Frans Segers, oprichter van de Wielewaal zeker niet onderdoen. Maar nadien is de verteltraditie weggeëbd. Bij het lezen van Fwiet! Fwiet! zie en hoor je de vogels. Verder bevat het boek tal van wetenswaardigheden. Begijn Le Bleu heeft het over de meest alledaagse gedragspatronen waar we misschien nooit eerder bij stil hebben gestaan. In dit boek zijn QR-codes opgenomen die leiden naar de succesvolle podcast-reeks Fwiet! Fwiet! Gegarandeerd urenlang luisterplezier voor vogelaars, natuurliefhebbers en iedereen die meer willen weten over alles wat vliegt en veren heeft.

Walter Belis

White R., 2019. A Birdwatching Guide tot he Netherlands

White R., 2019. A Birdwatching Guide tot he Netherlands, in eigen beheer, 207 blz., ISBN 978 0, ± € 29.

Heeft u ook al gemerkt dat u tijdens een buitenlandse reis vaak meer vogelsoorten opmerkt dan er in de gebruikelijke gidsen vermeld staan? Is het u ook opgevallen dat uw kijk op het landschap en de biodiversiteit soms genuanceerder overkomt dan in de naslagwerken die u op voorhand heeft geraadpleegd? De verklaring is vrij eenvoudig. Als autochtoon weet u of denkt u te weten welke soorten waar en wanneer voorkomen. U heeft misschien geen oog meer voor soorten die nieuw zijn of die verdwenen zijn. Dit is één van de verdiensten van deze veldgids die de beste vogelsites van Nederland bespreekt. Uiteraard gaat u dezelfde hotspots aantreffen als in andere naslagwerken maar de kijk op de waarnemingsplaatsen is genuanceerd(er). In totaal komen meer dan 85 sites in aanmerking met telkens een gedetailleerde beschrijving van de toegankelijkheid, kleurenkaarten en GPS-coördinaten. Kleurenfoto's tonen zowel sites als vogels. In de beschrijvingen van de waarnemingsplaatsen staan handige tips over het vinden van overwinterende of migrerende soorten. De auteur beklemtoont de rijke verscheidenheid die Nederland te bieden heeft. Vogelkijken is er bijzonder populair – dat heeft Roger White aan den lijve ondervonden – en Nederland ligt op belangrijke trekroutes. Na een korte inleiding wordt stap voor stap elke provincie besproken. De lengte van de tekst is in verhouding tot de belangrijkheid van de site. Deze handige gids wordt afgerond met soortenlijsten in het Nederlands en in het Engels, aangevuld met de wetenschappelijke namen. U zal het boek in verscheidene Nederlandse boekhandels aantreffen. Het is ook verkrijgbaar via Amazon, Veldshop.nl of rechtstreeks bij de auteur roger.white4@virgin.net.

Walter Belis

Wesseling M., 2020. Waarom heeft een vogel geen tanden?

Wesseling M., 2020. Waarom heeft een vogel geen tanden?, Luitingh-Sijthoff, Amsterdam, 158 blz., ISBN 978 90 245 8881 7, € 15,99, leden Natuurpunt € 14,39. Bestel hier

Na Van hommel tot hooiwagen en Vogel ’t uit beantwoordt Monica Wesseling een volgende reeks vragen. Ogenschijnlijk bizarre vragen voor wie elke zin tot verwondering mist, hoogst waardevolle en wetenswaardige vragen over vogels voor wie verwonderd rondom zich kijkt en het aandurft zich vragen te stellen. Heeft u zich al afgevraagd of vogels last hebben van hoogtevrees? Sommige nestelen op een smalle rotsrichel hoog in het gebergte, andere nemen grote hoogtes tijdens de trek. Hoe verloopt de samenleving tussen ijsberen en pinguïns? In documentaires zien we nooit een ijsbeer die zich te goed doet aan een vette pinguïn maar strookt dit met de werkelijkheid? De meeste roofvogels zijn aaseters of carnivoren maar waarom hebben ze geen tanden? Zo kunnen we nog een hele poos verdergaan maar we vermoeden dat u meer geïnteresseerd bent in de antwoorden dan in de vragen. De antwoorden krijgt u van Monica Wesseling. Zij verschaft ze met de bevlogenheid en humor waar ze inmiddels om bekendstaat.

Walter Belis

Tong W., 2020. Bird Love, The Family Life of Birds

Tong W., 2020. Bird Love, The Family Life of Birds, Ivy Press, Brighton,  192 blz., ISBN: 978 1 78240 748 5, £ 25 of ± € 30.

Als het om het bekoren of het verleiden van een partner gaat, moeten we steevast onderdoen voor de vogels. Op dat vlak is hun repertoire bijzonder rijk en gevarieerd. Vogels weten strategisch te pronken met hun prachtig verenkleed of aantrekkelijke zang. Ze pakken uit met mooie parades, sierlijke danspasjes, indrukwekkende luchtacrobatieën en ze overhandigen hun potentiële partner cadeautjes. Dit mooi verzorgd boek toont de verschillende verleidingstechnieken en het liefdesleven. Aspecten die de auteur over de gehele wereld op de gevoelige plaat heeft vastgelegd. Onze planeet telt 10 000 vogelsoorten of zelfs iets meer. Met welke verleidingsstrategie ze ook uitpakken, de voortplanting is altijd het uiteindelijke doel. Wenfei Tong heeft een prachtige bloemlezing samengesteld. Hij behandelt achtereenvolgens de hofmakerij, de paarsystemen, de nesten en eieren, het grootbrengen van de jongen, het rollenpatroon dat soms omkeerbaar is, de voordelen van broeden in groep, nestparasieten… Reeds tijdens de hofmakerij geven vogels aan de mogelijke partner informatie prijs over hun genetische kwaliteiten. Meteen weet de potentiële wederhelft of de partner in staat zal zijn een stevig nest te bouwen en of hij de jongen zal kunnen verdedigen tegen predators en parasieten. Dit naslagwerk is rijkelijk geïllustreerd met schitterende foto's in kleur.

Walter Belis

Plantema O., 2019. Around the World for Albatrosses

Plantema O., 2019. Around the World for Albatrosses, in eigen beheer, 148 blz., € 19,50. Voor de bestelling van het boek ottoplantema@gmail.com.

Al meer dan 40 jaar is Otto Plantema gefascineerd door de albatros. In die mate zelfs dat hij er alles wil van weten en dat hij ook, wereldwijd, alle soorten wil gezien hebben. Deze Nederlandse vogelliefhebber is tevens een ervaren natuurfotograaf. Gepakt en gezakt heeft hij de wereld afgereisd met wel een bijzonder verlanglijstje in het achterhoofd: alle 21 soorten waarnemen. Dit houdt automatisch in dat hij de meest onherbergzame gebieden op zijn weg heeft ontmoet. Je treft o.a. albatrospopulaties aan op de Galapagos, de Falklands, in Tasmanië, op Tristan da Cunha, de dunst bevolkte archipel ter wereld, gelegen in de Atlantische oceaan of op Amsterdam Eiland. Allemaal plaatsen waar zeestromen en stormen door de Zuidpool gedirigeerd worden. Plantema vertelt het allemaal heel luchtig alsof het telkens een plezierreis betrof, maar dat was het absoluut niet. Het was trouwens op Amsterdameiland, een Frans eiland in de zuidelijke Indische Oceaan, dat hij zijn laatste "afspraak" had met de Amsterdamalbatros, de soort die al zo lang op zijn lijstje ontbrak… en nog steeds ontbreekt. De voorbereiding van de reis nam enkele jaren in beslag en de gevaarlijke reis verliep niet zonder kleerscheuren. In het boek staat de soort wel afgebeeld. Een bevriende fotograaf verschafte enkele prachtige foto's. De Amsterdamalbatros staat nog steeds op het verlanglijstje van Plantema. In plaats van een louter zakelijke opsomming van de albatrossoorten te brengen, netjes taxonomisch gerangschikt, verkoos de auteur zijn ervaringen in een aparte stijl te brengen. Maar dit heeft hem niet weerhouden om voor elke soort de veldkenmerken, verspreiding, populatieaantallen, broedgegevens en bedreigingen te vermelden. Elke soort wordt kort ingeleid en locaties waar de diverse soorten waar te nemen zijn worden toegelicht met inbegrip van hun bereikbaarheid. De auteur is bijzonder gul in tekst en beeldmateriaal. Het aanbod aan adembenemende foto's is indrukwekkend, de aankoopprijs is zeer gering en een deel van de opbrengst van de verkoop van het boek gaat naar The Albatross Taskforce van BirdLife International.

Zie ook https://pbase.com/otto1/albatrosses

Walter Belis

Meesters G., 2020. Vogels in de Lage Landen

Meesters G., 2020. Vogels in de Lage Landen, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 238 blz., ISBN 978 90 2157 505 6, € 27,50. Leden Natuurpunt € 24,75 Bestel hier

Na Vogels kijken, de 101 beste tips en De 101 mooiste vogelkijkgebieden wordt in dit boek nogmaals aandacht geschonken aan de vogelsoorten die in onze contreien waarneembaar zijn. Gert Meesters heeft aandacht voor typische kenmerken, geluiden en de leefomstandigheden van de verschillende soorten en hij zet ook alle bedreigingen nog eens op een rijtje. Gelukkig somt hij ook op wat er kan gedaan worden om deze bedreigde soorten uit hun benarde situatie te halen, soms met weinig middelen en zonder al te grote investeringen. De soorten worden telkens gekoppeld aan een natuurgebied in Nederland of Vlaanderen. Het Vlaamse luik is verzorgd door Natuurpunt. De QR-codes verwijzen naar de soortbesprekingen met onder meer geluidsopnames van roep en zang. Met deze originele aanpak vormt deze publicatie een uitnodiging voor wie de eerste stappen wil zetten naar het "vogels kijken" zonder meteen overweldigd te worden door een lijvige determinatiegids.

Walter Belis    

Hilbers D. et al, 2020. Crossbill Guides: Provence and Camargue 

Hilbers D., Swinkels C. & Vliegenthart A., 2020. Crossbill Guides: Provence and Camargue - France, Crossbill Guides Foundation, Arnhem, 256 blz, ISBN 978 94 9164 816 8. Het boek wordt verdeeld door KNNV Uitgeverij, Zeist. € 29,95. Natuurpunt leden 26,95 . Bestel hier

Wat natuur betreft heeft de Provence in Zuid-Frankrijk ontzaglijk veel te bieden. De regio strekt zich uit van net geen 2000 meter hoogte (Mont-Ventoux en Montagne de Lure) tot aan de Middellandse Zee. Dit hoogteverschil staat automatisch garant voor een immense biodiversiteit. In het Provençaalse binnenland is de Grand Canyon du Verdon een absolute must, zeker voor wie van redelijk dichtbij gieren wil waarnemen. Verder zijn Les Alpilles en het Massif des Maures niet te versmaden. De laatste locatie is wellicht het grootste bosgebied van de Provence en de Alpilles staan dan weer borg voor Blauwe Rotslijster en Aasgier. Dat wat het aspect vogels betreft want door de geologische verscheidenheid is de flora ook best een reis waard. De Camargue weet een unieke fauna en flora te verzoenen. De Camargue oefent op veel vogelaars een magische kracht uit. Dit uitgestrekte natuurgebied in Zuid-Frankrijk behoort dan ook tot de beste vogelgebieden in Europa. Door de ligging in de monding van de Rhône – deze machtige rivier omarmt letterlijk de Camargue - en de vermenging van zout, brak en zoet water is hier in de loop der tijden een unieke flora ontstaan. De vogelrijke moerassen van de Camargue staan in schril contrast met de woestijnachtige steenvlakte van de Crau of de uitgestrekte plateaus van Valensole of Sault. Het is dan ook vanzelfsprekend dat elke habitat een uitgebreide soortenrijkdom aan insecten, vlinders, amfibieën en reptielen te bieden heeft. Deze nieuwe Crossbillguide biedt de mogelijk het uitgestrekte gebied systematisch te verkennen en te ontdekken aan de hand van 25 routes en 20 extra spots. Daarnaast brengen de auteurs uitgebreide beschrijvingen van landschap, geologie, geschiedenis, fauna en flora en leveren ze tips om zelf dieren en planten te vinden.

Walter Belis 

Roulin A., 2020. Barn Owls, Evolution and Ecology

Roulin A., 2020. Barn Owls, Evolution and Ecology, Cambridge University Press, Cambridge, 298 blz., ISBN 978 1 10716 575 5, £ 44.99 of ± € 55,50.

Met zijn kenmerkende hartvormige gezichtsschijf, een verenkleed dat wit is op de buik en bruin met gele spikkels op de rug en vleugels, is de Kerkuil heel gemakkelijk te herkennen. Zijn poten zijn bevederd tot aan de klauwen. Zijn vleugelveren hebben een zachte rand en een dons dat geluid absorbeert, zodat hij geluidloos vliegt en zo zijn prooien, voornamelijk kleine knaagdieren, kan verrassen. Deze roofvogel is zeer nuttig op het platteland, ondanks zijn slechte reputatie in het verleden. Zijn verontrustende, doordringende blik, zijn krassende kreten en zijn nachtelijke activiteit op zolders en in klokkentorens maakten goedgelovige mensen bang en de kerkuil werd beschouwd als een onheilsbode. Om dit onheil af te wenden, werd hij tot nog niet zo lang geleden gedood en vastgenageld op de deuren van schuren. De fascinatie voor de soort en zijn rol in het volksgeloof zijn universeel verspreid, door de geschiedenis heen. Hoe koloniseerde deze uil de wereld? Welke aanpassingen hebben deze vogelsoort zo succesvol gemaakt? Hoe heeft de Kerkuil gereageerd op de groeiende impact van menselijke verstoring? Alexandre Roulin, professor aan de Universiteit van Lausanne, beantwoordt deze vragen en nog vele andere. Hij beschrijft de evolutieperspectieven van de soort op wereldschaal, heeft aandacht voor de ecologie en het gedrag. Het boek behandelt onderwerpen zoals reproductie, fysiologie, sociale interacties, kleurvariaties en wereldwijde verspreiding. Het boek van Roulin bundelt de resultaten van meer dan 150 jaar onderzoek naar de Kerkuil. De auteur is erin geslaagd om theoretische concepten en onderzoeksresultaten in een gemakkelijk leesbare tekst te presenteren. Alexandre Roulin deelt zijn fascinatie voor deze vogel en moedigt in deze prachtig geïllustreerde publicatie ook de bescherming en het behoud van de soort op wereldschaal aan. Ondanks het zeer wetenschappelijke karakter is dit boek zeer toegankelijk voor het grote publiek, maar dat is ook de bedoeling van de auteur en de uitgever. Dit belet niet dat dit naslagwerk ook de interesse zal wekken van onderzoekers en studenten die zich toeleggen op ornithologie en zich meer specifiek bezighouden met diergedrag, ecologie, biologie, behoud en evolutie van soorten. Dit boek zal uiteraard zowel vogelaars als natuurliefhebbers aanspreken.

Walter Belis

Kooijmans J.L. & van der Kolk E., Minigids Roofvogels van Nederland en België

Kooijmans J.L. & van der Kolk E., Minigids Roofvogels van Nederland en België, KNNV in samenwerking met Vogelbescherming Nederland, Zeist, ISBN 978 90 5011 712 8, 14 blz., € 6,95.

Roofvogels zijn tot de verbeelding sprekende dieren die heel wat harten sneller doen slaan. Dat geldt niet alleen voor de prooien waarop ze jagen... Een buizerd, een uil of een sperwer van dichtbij spotten geeft een kick en creëert bij de meeste vogelkijkers een gelukzalig gevoel, ook al heeft men deze ervaring al menig maal meegemaakt. Sommige roofvogels kan je regelmatig zittend op een tak of een paaltje waarnemen maar meestal zie je ze in een glimp overvliegen. Het herkennen van het vliegbeeld en de voornaamste kenmerken worden dan essentieel voor de determinatie. Deze bescheiden publicatie kan je al aardig op weg helpen. Deze minigids beperkt zich immers tot de 17 roofvogelsoorten van Nederland en België, waaronder de Steppenkiekendief, een schaarse doortrekker. Je kan de handige gids (10 x 21 cm) in je binnenzak opbergen en overal op het terrein meenemen, zelfs in barre weersomstandigheden want de gids is gelamineerd en waterafstotend. De zoekkaart, de duidelijke afbeeldingen en de details over leefgebied en voorkomen vormen begin- en eindpunt van de determinatie die wellicht succesvol verloopt. Deze gids sluit naadloos aan bij de Minigids vogels van Nederland en Belgie (KNNV uitgeverij, 2019) waarin 200 soorten beschreven staan.

Walter Belis

Hayman P. & Hume R., 2020. Hayman's vogelgids

Hayman P. & Hume R., 2020. Hayman's vogelgids, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 320 blz., ISBN 978 90 2157 535 3, € 17,50. 

De vogelzakgids van Peter Hayman en Rob Hume is intussen al lang ingeburgerd bij ornithologen. Iedereen bezit hem en neemt hem mee op het terrein. Net als de vorige uitgaven is deze uitgave een praktijkgids. Bij deze publicatie wordt er optimaal naar gestreefd om elke soort zo volledig en zo veelzijdig mogelijk af te beelden op de meest doeltreffende manier. Voor het determineren van vogels is het zien van één enkel kenmerk vaak onvoldoende. Daarvoor is een totaalindruk nodig die wordt bekomen door een combinatie van vorm, formaat, verenkleed, gedrag... Bij de illustraties is getracht deze vele verschillende aspecten zo goed mogelijk weer te geven. Alle afgebeelde vogels zijn volwassen exemplaren tenzij uitdrukkelijk anders weergegeven. Mannetjes en vrouwtjes worden alleen apart afgebeeld als ze uiterlijk verschillend zijn. De tekst verschaft alle informatie die niet in de illustraties kon verwerkt worden zoals geluid en bijzonder gedrag. Verder komen daar de verspreiding, geschatte aantallen en trekgegevens aan bod. Veel informatie wordt gegeven via symbolen. Aangezien ornithologie een druk beoefende bezigheid geworden is, beantwoordt deze gids opvatting aan de klassieke veldgidsen. 

Walter Belis     

De Jonge M., 2020. De Zeearend in Nederland - in 15 jaar naar 15 paar

De Jonge M., 2020. De Zeearend in Nederland - in 15 jaar naar 15 paar, KNNV Uitgeverij, Zeist, 160 blz.,, ISBN 978 90 5011 736 4, € 24,95.

In het verleden kwam de Zeearend in grote aantallen voor in Europa. In de 20^ste eeuw kregen de populaties harde klappen. Deze imposante roofvogel werd her en der systematisch bejaagd en vergiftigd, omdat hij de reputatie meekreeg eenden- en ganzen te lusten. Naast de bejaging raakte ook het leefgebied van de Zeearend versnipperd als gevolg van een bevolkingstoename en wegeninfrastructuur. Intensieve en grootschalige landbouw en het gebruik van pesticiden namen elke overlevingskans weg. De Zeearend verdween in Nederland als broedvogel. Het gebruik van pesticiden is sterk verminderd in Europa en beschermingsmaatregelen maakten Nederland weer aantrekkelijk. Maar zo'n vaart liep het toch ook niet. Het werd wachten tot 2006 om opnieuw een broedgeval te kennen, dit keer in de Oostvaardersplassen. Dat was de bekroning van veel geduld en voorbereidend werk. Reeds vanaf  1970 waren al af en toe Zeearenden als potentiële broedvogels in Nederland gesignaleerd. Het bleef geruime tijd bij één tot vier wintergasten, dikwijls jonge en onervaren vogels die op zijn vroegst in oktober arriveerden en op zijn laatst in maart vertrokken. In 2004 kregen de Oostvaardersplassen in één klap vijf Zeearenden op bezoek en in 2005 besloot een paar er te overzomeren. Een jaar later werd een indrukwekkend nest gebouwd en werd er ook succesvol gebroed. Eén jonge Zeearend verliet het nest bij het begin van de zomer. In 2016 telde Nederland 15 broedparen. In deze monografie doet Martijn het ganse verhaal uit de doeken. De auteur, fotograaf, publicist en reisleider, volgt deze roofvogelsoort al drie decennia lang. Hij bezocht verscheidene Europese landen waar de Zeearend al langer broedt en publiceerde hierover verschillende artikels en verslagen. Met boeiende foto’s en actuele informatie brengt hij het verhaal van de Zeearend in het dichtbevolkte Nederland in beeld. De soort concentreert zich hoofdzakelijk in de Oostvaardersplassen en de IJsseldelta. De Jonge bespreekt onder meer ook prooi- en nestboomkeuze, ontwikkelingen van de soort, risico’s en vooruitzichten op Europees niveau. Het boek bevat 200 foto’s waarvan 80% in Nederland gemaakt.

 Walter Belis 

Meesters G. 2019. Vogels kijken, de 101 beste tips

Meesters G., 2019. Vogels kijken, de 101 beste tips, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 160 blz., ISBN  978 90 215 7360 1, € 20.

Een vogelkijker wordt je gaandeweg, met vallen en opstaan. Het is vanzelfsprekend dat je niet vanaf het begin elk vogelgeluid kan thuisbrengen of dat je een vogel herkent aan het silhouet of vliegbeeld. Daar is ervaring voor nodig en die kan je opdoen. Een goede gids is een niet te versmaden hulpmiddel. in Vogels kijken wordt uitgelegd welke verrekijker je best aanschaft, hoe de vogelordes en -families geordend zijn, waar en wanneer je best vogels gaat kijken en welke soorten aan bepaalde habitats gebonden zijn en hoe je leert determineren. Met deze informatie in het achterhoofd verhoog je meteen de waarnemingskansen. Je leert snel soorten herkennen die eigen zijn voor strand, bos, heide of weide en je weet op de duur welke soorten in welk seizoen waarneembaar zijn in onze contreien. Op slag ga je ook vertrouwd geraken met vliegbeelden en silhouetten. Vogels waarnemen gaat een lonende bezigheid worden.

Walter Belis

Ebbinge B. 2019. Rottumerplaat. Verboden eiland in de Waddenzee.

Ebbinge B., 2019. Rottumerplaat, Verboden eiland in de Waddenzee, Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 288 blz., ISBN 978 90 450 3019 7, € 24,99.

De oudere generatie herinnert zich Rottumerplaat als het eiland waar in 1971 twee Nederlandse schrijvers, Godfried Bomans en Jan Wolkers, na elkaar een paar weken verbleven, met elke dag een uurtje radiocontact als enige band met de rest van de wereld. De heren reageerden totaal verschillend op de natuur waaraan ze tijdelijk waren overgeleverd. Bomans raakte de kluts kwijt en Wolkers werd voor altijd een waddenmens. Vanaf 1833 ontstond ten westen van Rottumeroog een zandplaat. Omstreeks 1860 was die zo groot en zo hoog, dat er duintjes op kwamen. het nieuwe eiland kreeg de naam Rottumerplaat. Na 1950 werd er een stuifdijk gemaakt op Rottumerplaat, door Rijkswaterstaat. Die dijk werd aangelegd omdat er plannen waren om van Rottumerplaat een werkeiland te maken voor inpoldering van de Waddenzee. Het eiland had begin 2000 een oppervlakte van ongeveer 1000 hectare. Rottumerplaat is een belangrijk rust- en voedselgebied voor vogels van strandvlakten: Drieteenstrandloper, Bonte Strandloper en Strandplevier. Op Rottumerplaat en Rottumeroog broeden ook grote aantallen kustvogels: Eidereend, Bergeend, Noordse Stern, Visdief, Dwergstern en Bontbekplevier. De Grote Stern vestigde zich in 1996 als broedvogel op Rottumerplaat en in 1998 waren er 2335 paren van deze vrij zeldzame vogel. Rottumerplaat is het gehele jaar gesloten voor publiek. Rottumerplaat, Rottumeroog en het wad ten zuiden ervan zijn vanaf 2005 een referentiegebied voor de Waddenzee, waar geen visserij is. De natuurlijke ontwikkeling wordt jaarlijks onderzocht. Elke vijf jaar kijken biologen of het gebied zich anders ontwikkelt dan de rest van de Waddenzee. In Rottumerplaat beschrijft Barwolt Ebbinge nauwgezet, gevat en zeer levendig zijn bezoeken aan het natuurreservaat. Je krijgt gewoon zin om er naar toe te gaan, maar dat mag niet. Gelukkig maar.

Walter Belis

Penteriani V. & del Mar Delgado M., 2019. The Eagle Owl

Penteriani V. & del Mar Delgado M., 2019. The Eagle Owl, Poyser,  (Bloomsbury), London, 368 blz., ISBN 978 1 4729 0067 8, £ 60 of  ± € 70.

Deze schitterende monografie is een eerbetoon aan de grootste roofvogel van het West-Palearctische gebied. De Oehoe maakte tot op heden het onderwerp uit van verschillende studies in tijdschriften maar de meeste zijn geografisch beperkt. De soort verdiende beter. De taak van het schrijven van een monografie toevertrouwen aan deze twee auteurs was op voorhand een garantie op succes. Vincenzo Penteriani is zonder enige twijfel "de" Oehoe-specialist Hij bestudeerde gedurende meer dan 20 jaar deze soort in al haar aspecten en dit in Frankrijk, Italië en het zuiden van Finland. Naast zijn gigantische ervaring en kennis is hij een getalenteerde fotograaf. Voor het schrijven van deze monografie werd hij bijgestaan door Maria del Mar Delgado. Haar interesse gaat uit naar evolutieve en gedragsecologie. Haar onderzoek heeft vaak een multidisciplinair en synthetisch karakter. De auteurs hebben in dit naslagwerk zowat alle beschikbare kennis over deze soort gebundeld. Kennis die verworven werd over het ganse verspreidingsgebied. Daarbij hebben ze zich vaak kunnen beroepen op hun eigen onderzoek. Na een beschrijving van de verschillende rassen komen verspreiding en populatiedichtheden aan bod. De soort is lange tijd vervolgd geweest en in Europa heeft de daling van de konijnenpopulatie in de voorbije eeuw de soort aardig parten gespeeld. Intussen heeft de Oehoe zich overal hersteld en doet de soort het uitstekend. Ook het dieet komt ruimschoots aan bod. De Oehoe beperkt zich helemaal niet tot kleine zoogdieren en vogels. De lijst van aangetroffen prooidieren is indrukwekkend en houdt enkele verrassingen in. De auteurs bestudeerden ook de intraspecifieke interacties met andere vogelsoorten. Het hele reproductieverhaal wordt gedetailleerd uit de doeken gedaan maar ook de voornaamste doodsoorzaken. Door zijn omvang is de Oehoe geregeld het slachtoffer van elektrocuties. De  territoria van Oehoe's zijn soms moeilijk te lokaliseren maar voor onze ervaren auteurs was het een peulschil om de Oehoe's gedurende jaren te volgen en te bestuderen. Het is verbazend dat deze indrukwekkende roofvogel de menselijke aanwezigheid niet schuwt, jaagt in de buurt van vuilnisbelten en zelfs op gebouwen broedt. Zoals hoger vermeld, blijft er geen enkel aspect onbesproken. ook de passages over het opvoeden van de jongen, de verspreiding na het broedseizoen, het gedrag binnen de home range en visuele en vocale communicatie hebben ons uitermate geboeid. Dit naslagwerk is bijzonder wetenschappelijk maar tevens vlot leesbaar. De auteurs hebben zich gebaseerd op meer dan 1300 referenties die in de literatuurlijst vermeld staan.

Walter Belis

Mackrill T. 2019. Ospreys

Mackrill T., 2019. Ospreys, Bloomsbury, London, 128 blz., ISBN: 978 1 4729 5603 3, £ 12.99 of  ± € 15.

Een Visarend die een vis uit het water plukt is wellicht één van de meest populaire beelden die we onthouden van deze soort, waarvan niemand trouwens de technische vaardigheden zal onderschatten. De gewoonte om geregeld in visvijvers prooien te gaan halen, werd weinig geapprecieerd en heeft in Groot-Brittannië voor een sterke achteruitgang gezorgd. Meer nog, het samengaan van het verdwijnen van zijn geliefkoosde habitats en de menselijke vervolging hebben de soort op een bepaald moment in het UK van de kaart doen verdwijnen. Dankzij beschermingsmaatregelen heeft de Visarend zijn natuurlijke territoria weer veroverd in de loop van de laatste decennia. Dit tot grote vreugde van ornithologen en fotografen. Dit aspect en nog veel meer kan u ook ontdekken in Ospreys: the revival of a global raptor van Alan F. Poole (Johns Hopkins University Press, 2019). Een uitstekend naslagwerk, maar toch hebben we een boontje voor het bescheiden boek van Tim Mackrill. De tekst van Mackrill is toegankelijker. De auteur behandelt alle biologische en ecologische aspecten van de Visarend en verschaft ons een overzicht van de verstandhouding tussen roofvogel en mens door de eeuwen heen. De Visarend heeft zich voortdurend weten aan te passen en dat maakte van hem een geduchte jager. Ospreys is exhaustief zonder in details te vervallen. Mackrill behandelt eveneens de migratie en vat de resultaten samen van de meest recente onderzoeken inzake opvolging per satelliet. Het mooi geïllustreerde boekje van Mackrill geeft in een notendop een degelijk totaalbeeld van deze prachtige roofvogel.

Walter Belis

Hume et al 2019. British Birds, a pocket guide

Hume R., Still R., Swash A., Harrop H. & Tipling D., 2019. British Birds, a pocket guide, Princeton University Press, Princeton, 272 blz., ISBN 978 0 69118 167 7, £ 9.99 of ± € 10,50.

Deze fotogids, zonder al te hoge ambities, wil eenvoudigweg een beknopte inleiding zijn voor de herkenning van de  246 meest waargenomen soorten in Groot-Brittannië en Ierland. Het objectief werd alvast bereikt en het lijdt geen twijfel dat deze gids zich ook leent voor gebruik op het Europese vasteland voor de herkenning van soorten die uw tuin bezoeken of welke men waarneemt tijdens een wandeling. De gids is geïllustreerd met honderden foto's die de vogels in hun diverse verenkleden tonen. Het boek, bedacht en geschreven door een ploeg ervaren ornithologen, behandelt de meest courante soorten,  alsook een dertigtal regelmatig op doortrek waargenomen soorten. Deze gids is in zekere zin een verkorte versie van Britain’s Birds: An Identification Guide to the Birds of Britain and Ireland, verschenen in 2016 bij dezelfde uitgever en samengesteld door dezelfde ploeg. Alleen behandelde dit naslagwerk ook minder courante soorten en was het met 560 bladzijden ook veel lijviger. De ondertitel a pocket guide neemt bij deze uitgave van in het begin alle twijfel weg.

Walter Belis

Howell S. & Zufelt K. 2019. Oceanic Birds of the World, A Photo Guide

Howell S.N.G. & Zufelt K., 2019. Oceanic Birds of the World, A Photo Guide, Princeton University Press, Princeton, 360 blz., ISBN 978 069117 501 0,  £ 27 of ± € 31.

Alleen al door het feit dat ze een groot deel van hun leven op volle zee doorbrengen, behoren oceaanvogels tot de meest opmerkelijke, de meest fascinerende maar ook de minst bekende. Dit brengt identificatieproblemen met zich mee omdat veel soorten op elkaar lijken en het moeilijk is om zich een goed beeld te vormen van een vogel vanaf een bewegende boot. Deze veldgids verhelpt grotendeels dit euvel omdat hij gebaseerd is op ervaringen uit eerste hand, opgedaan gedurende decennia door doorwinterde ornithologen. De tekst is duidelijk en bevat interessante tips, alsook recente informatie die de determinatie vereenvoudigt. De tekst beschrijft het vliegbeeld, de variatie in verenkleed gerelateerd aan leeftijd en rui, het seizoensgebonden voorkomen, trekroutes enz. Het boek wordt aangevuld met meer dan 2200 kleurenafbeeldingen die met zorg zijn gekozen. De teksten bij de illustraties geven de belangrijkste kenmerken weer, waardoor vergelijking met andere soorten mogelijk is. De algemene inleiding behandelt de vele recente ontwikkelingen in de taxonomie van zeevogels, deze gegevens zijn ook verwerkt in de monografieën waarin de verschillende soorten aan bod komen. Elke groep soorten heeft ook recht op een inleidend overzicht waarin de belangrijkste identificatie-uitdagingen worden uitgelegd en geïllustreerd door duidelijke vergelijkingen vergezeld van foto's. In totaal worden meer dan 270 soorten beschreven.

Walter Belis

Gorman G. 2018. Woodpeckers

Gorman G., 2018. Woodpeckers, Bloomsbury, London, 128 blz., ISBN 978-1-4729-5118-2,£ 9.99 of  ± € 12.

Het boek Woodpeckers is een schitterende en toegankelijke inleiding tot de spechtensoorten die aanwezig zijn in Groot-Brittannië.  Het gaat om de Groene Specht, welke we geregeld op het gazon aantreffen; Grote Bonte Specht, een vaste klant aan de voedertafel; Kleine Bonte Specht, waarvan de populatie helaas in dalende lijn gaat en de Draaihals, die men in het UK tijdens de doortrek waarneemt. De bij ons ook voorkomende Zwarte en Middelste Bonte Specht ontbreken dus. Gerard Gorman, spechtenspecialist bij uitstek, bespreekt deze vier soorten in geuren en kleuren: anatomie, voedsel, nestgewoonten, het emblematisch geroffel... Hij onderzoekt de verhouding tot de mens door de eeuwen heen en heeft aandacht voor de aanwezigheid wereldwijd van spechten in folklore, mythen, volksgeloof. Verder vertelt hij waar en hoe we het meeste kans maken om deze spechtensoorten waar te nemen.

Walter Belis

Wijnhoven 2019. De Turkse Tortel

Wijnhoven H., 2019. De Turkse tortel, Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 206 blz., ISBN 978 90 450 4036 3, € 22,99.

De Turkse Tortel is een kleine, slanke grijze duif met een opvallend zwart nekbandje. Ze staat bekend voor haar enorme expansie in Europa in de 20^ste eeuw. In enkele decennia heeft ze het volledige continent veroverd. De eerste exemplaren werden in het begin van de jaren 1950 in onze contreien opgemerkt en vanaf toen ging het bijzonder snel. Elk jaar werd bijna een verdubbeling van de populatie vastgesteld. De Turkse Tortel veroverde ook Engeland en in de Verenigde Staten en Canada wordt de soort weldra verwacht.  De dieren komen bij ons nu vooral voor in tuinen en zijn opvallend mak, wat ze ook kwetsbaar maakt. Ze leven van zaden en bessen en komen in het voorjaar en zomer vooral in koppeltjes voor. Hay Wijnhoven schreef in 2017 reeds een prachtige monografie over de Merel.  Ditmaal steelt de Turkse Tortel de show. In deze monografie gaat hij dieper in op de leefgewoonten van deze sierlijke tuinbezoeker.

Walter Belis

Toms 2019. Garden birds

Toms M., 2019. Garden Birds, William Collins, London, 454 blzp., ISBN 978 0 90 816475, £ 35 of ± € 41.

Dit boek is niet de zoveelste vulgariserende publicatie over tuinvogels en de manier waarop we ze kunnen aantrekken. Neen, dit lijvig naslagwerk is van de hoogste ornithologische en wetenschappelijke plank. Zes hoofdstukken zijn gewijd aan de ecologie van 'uw' tuin en de gevleugelde bezoekers. We stellen vast dat alsmaar meer groene ruimte wordt opgeofferd en natuurreservaten kunnen dit verlies niet altijd compenseren. Tuinen creëren een nieuwe groene ruimte en dragen op hun beurt bij tot de biodiversiteit in een stedelijke omgeving. De vogels die onze tuinen bezoeken zijn bij de de belangrijkste, zichtbare componenten van die stedelijke biodiversiteit. Velen onder ons proberen vogels in hun tuin aan te lokken. In dit boek legt Mike Toms uit waarom bepaalde soorten al dan niet uw tuin bezoeken en hoe ze dit doen. Zijn ze alleen geïnteresseerd in de voedertafel of overnachten ze er ook? Waarom kiezen ze die tuin uit en laat een andere hen onverschillig? De verstedelijking is gekoppeld aan de bevolkingstoename. Dit zal in de toekomst een invloed hebben op de beschikbare groene ruimte. Tuinen zullen in belang toenemen en meer en meer vogelsoorten zullen tuinvogels worden. De meeste tuinbezitters met interesse voor vogels beschouwen zich niet als ornithologen. Toch gaan ze vogels aantrekken omdat deze wezens hen boeien en omdat ze een steentje willen bijdragen tot het behoud van de avifauna. Meteen is de eerste stap naar de ornithologie gezet. Sommige tuin-vogelkijkers nemen nu reeds deel aan wetenschappelijke projecten die ons toelaten een beter inzicht te verwerven in de wijze waarom en waarop vogels geïnteresseerd zijn in onze tuinen, die ogenschijnlijk veel te bieden hebben, te oordelen naar de vastgestelde verscheidenheid aan tuinvogels. Dit en veel meer wordt door Mike Toms op een wetenschappelijke manier benaderd en uit de doeken gedaan. Het boek wordt afgesloten met een uitgebreid portret van de Britse tuinvogels en hun verspreiding.

Walter Belis

Palatitz et al. 2018. The Blue Vesper, Ecology and conservation of the Red-footed Falcon

Palatitz P., Salt S. & Fehevari P., 2018. The Blue Vesper, Ecology and conservation of the Red-footed Falcon, MME, Budapest, 240 blz., ISBN 978 615 80925 4 8, £ 45 of ± € 51.

Gewild of niet, met de leisteen blauwe kaft en de fel oranje schutbladen heeft het boek al iets weg van de Roodpootvalk Falco vespertinus die het onderwerp uitmaakt van deze monografie. In het Hongaars wordt de soort Kék vércse genoemd maar, geef toe, Blue Vesper klinkt toch poëtischer als titel. Bovendien vinden we er de wetenschappelijke naam in terug, een knipoogje naar het gedrag van deze sierlijke roofvogel, die laag boven de grond jagend, probeert vogels te verrassen. Vervolgens verzamelen de valken, soms in grote aantallen in de avondschemering, om gezamenlijk de nacht door te brengen. Dit naslagwerk is het resultaat van een Europees natuurproject dat werd gehouden in Hongarije en Slovakije. Dit heeft de auteurs niet weerhouden om ook gegevens over Servië, Roemenië en het Transsylvanisch bekken, dat de brug vormt tussen de populaties van Centraal en Oost-Europa, in het werk op te nemen. Vermits het boek door verschillende auteurs geschreven werd en vervolgens uit het Hongaars naar het Engels vertaald werd, is de vlotte leesbaarheid gegarandeerd. De 24 korte maar boeiende hoofdstukken puilen uit van informatie over gedrag, ecologie en status van deze roofvogel. De nadruk werd gelegd op het behoud van de soort, meer bepaald de maatregelen die reeds getroffen zijn of kunnen genomen worden om kleine, bedreigde populaties aan de westelijke grens van het Oost-Europese broedgebied te vrijwaren. In verschillende landen werden reeds stappen ondernomen om kleine beboste zones, die uitermate geschikt zijn als broedgebied, te beschermen. Ook trek en overwintering komen aan bod in het boek. Satellietgegevens tonen de indrukwekkende verplaatsingen van de soort tussen hun Europese broedgebieden en de rest van Europa. Prachtige foto's, die soms een dubbele pagina in beslagnemen, smukken de publicatie op en tonen deze roofvogel in al zijn glorie. Kaarten en grafieken vullen de tekst aan.

Walter Belis

Carter & Powell 2019. The Red Kite's Year

Carter I. & Powell D., 2019. The Red Kite's Year, Pelagic Publishing, Exeter, 230 blz., ISBN 978 1 78427 200 5, £ 25 of ± € 28.

Deze buitengewoon aangenaam geschreven en goed gedocumenteerde monografie, schetst een nauwkeurig portret van de rode wouw. Maar liefst twaalf van de in totaal 16 hoofdstukken gaan specifiek over de soort; de vier overige behandelen meer algemene thema's die uiteraard betrekking hebben op deze dagroofvogel. We vernemen in dit boek onder meer dat de rode wouw in de 15^e eeuw van bescherming genoot. Als straatruimer was hij immers onontbeerlijk. De rode wouw heeft inderdaad een vrij gevarieerd dieet waarin achtergelaten aas niet ontbreekt. Naarmate de straten in de steden zuiverder werden, werd voedsel er schaarser en de soort was er meteen niet meer welkom. De neerwaartse spiraal werd voor goed ingezet in het begin van de 17^e eeuw. Aan het einde van de 19^e eeuw bleven er nog enkele koppels over in afgelegen delen van Wales. Na een absoluut dieptepunt in de jaren 1930 kwam de bescherming van de soort heel langzaam op dreef. De auteurs leggen in deze publicatie uit hoe de populatie van Wales aangroeide van een dertigtal paren in 1980 tot ongeveer 60 in 1990. Het herintroductieplan, waar Ian Carter persoonlijk aan deelnam, werd in verscheidene delen van Engeland, Schotland en Ierland opgestart maar het succes was zeer ongelijk op de verschillende plaatsen waar de soort opnieuw werd uitgezet. Erger nog, de vervolging hield niet overal op. Ze komt aan bod in het hoofdstuk "threats and problems". Eirapers plunderen nog steeds horsten en aanvaringen met hoogspanningskabels zijn schering en inslag. De auteurs snijden nog andere netelige onderwerpen aan. Hebben voedertafels in gebieden, waar natuurlijk voedsel maar een korte periode van het jaar beschikbaar is zin? Wat zijn de voor- en nadelen van het bijvoederen in stadsparken en tuinen?...

Walter Belis

Cambodia Bird Guide Association 2019. Birds of Cambodia

Cambodia Bird Guide Association et al., 2019. Birds of Cambodia, Lynx Edicions, Barcelona, 290 blz., ISBN 978 84 16728 21 3, € 40.

Cambodja is een klein land, gelegen in een intertropische klimaatzone, ingesloten tussen Thailand, in het noorden en het westen, en Vietnam, in het oosten. Cambodja bestaat grotendeels uit een licht heuvelachtig landschap. Het is duidelijk dat het gebrek aan echt reliëf enerzijds een beperking inhoudt en anderzijds een rijkdom aan soorten, eigen aan wetlands en graslanden, garandeert. Onder hen zijn er de Reuzenibis en de Witschouderibis. Ze zijn al even zeldzaam als enkele gierensoorten waaronder de iconische Indische Oorgier. Deze zeldzaamheden zijn het onderwerp van een voortdurende internationale inspanning voor natuurbehoud. Hoe het ook zij, De avifauna van Cambodja is tot nu toe relatief onbekend gebleven. Aan het einde van de jaren zestig werd een voorlopige lijst van ongeveer 400 soorten opgesteld, maar deze werd nooit gepubliceerd. In de daaropvolgende volgende dertig jaar verhinderde de politieke situatie van het land elk ornithologisch onderzoek en pas halverwege de jaren negentig konden de studies worden hervat. Ze richtten zich eerst op bedreigde watervogelsoorten die men aantreft in de vele wetlands van het land, waaronder het Tonlé Sapmeer dat ongeveer 7,5% van het land beslaat en een unieke ecosysteem vormt. Deze habitat alleen al is uniek en onontbeerlijk voor het voortbestaan van vele bedreigde soorten. Sindsdien zijn verschillende studies uitgevoerd door diverse verenigingen in de vier windstreken van het koninkrijk. Ze hebben bijgedragen tot een betere kennis van de verspreiding en de aanwezigheid van soorten die leven in bossen, aan kusten, rivieren en in de Cambodjaanse weilanden. Deze gids behandelt 629 soorten wat de exhaustiviteit van het naslagwerk beklemtoont. Cambodja, drie keer kleiner dan Frankrijk, herbergt bijna evenveel soorten als gans Europa. Hiervan staan ongeveer 40 soorten op de rode lijst van wereldwijd bedreigde soorten. Deze prachtige veldgids biedt een perfecte inleiding tot de indrukwekkende avifaunistische diversiteit van Cambodja. Wie een harde kaft verkiest boven een soepele, geplastificeerde moet € 45 neertellen.

Walter Belis

Beintema A., 2019. De bergeend

Beintema A., 2019. De bergeend, Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 176 blz., ISBN 978 90 450 3942 8, € 24,99. Ledenprijs Natuurpunt € 22,5 Bestel hier

De bergeend is een kleurrijke verschijning aan de kusten van West-Europa alsook aan sommige kusten van de Middellandse Zee. Maar ook in het binnenland is de bergeend vaak te zien. Nederland telt zelfs één van de dichtste populaties in Europa. De determinatie van de soort kan niet eenvoudiger. De bergeend heeft een rode knobbel op zijn snavel (alleen bij mannetjes). De kop en de hals zijn zwart, de veren zijn wit met hier en daar een paar zwarte strepen. Verder heeft de bergeend een bruine band om zijn hals. De poten zijn vleeskleurig en de snavel rood. De bergeend houdt qua formaat het midden tussen een gans en een eend. Vandaar dat men deze halfgans in het Duits Brandgans noemt. Een andere merkwaardigheid is dat deze eend in konijnenholen broedt. U merkt al dat de bergeend veel te verbergen heeft. In deze aangenaam geschreven monografie vertelt Albert Beintema ronduit over deze iconische vogel, die het goed stelt. De laatste decennia stijgen overal in Europa de populaties.  Dat heeft de soort aan de steeds betere bescherming te danken en dat heeft ze ook verdiend.

Walter Belis

Rodts J., 2019. De slimste vogelgids

Rodts J., 2019. De slimste vogelgids, - Alle 192 broedvogels van België en Nederland, Uitgeverij Houtekiet, Antwerpen, 440 blz., ISBN 978 90 8924 749 0, € 29,99.

Op het vlak van vogeldeterminatiegidsen moesten we ons in illo tempore tevredenstellen met een vertaling van 'de' Peterson. Later werd de markt opengegooid en werd het aanbod aangevuld met de Tirions vogelgids van Ferguson-Lees en Willis, Vogels van Europa (Thieme) van Perrins en Attenborough, Vogels van Europa van Lars Jonsson en een ander 'Zweeds product', de ANWB vogelgids van Europa van Svensson, Mullarney en Zetterström. De 'Jonsson' ging de concurrentie aan met  de Peterson, die het gebruik van pijltjes om de voornaamste determinatiekenmerken aan te duiden, als pluspunt behield. In de gids van Svensson, aanvankelijk ook een Tirion-product, zijn de illustraties preciezer dan bij zijn landgenoot maar Mullarney en Zetterström tonen van elke soort heel veel vliegbeelden terwijl het formaat (20,5 x 14,5 cm) het niet toelaat de illustraties tot hun recht te laten komen. De uitgevers hadden dit snel begrepen en Tirion bracht reeds in 2001 het werk op groot formaat uit maar dat nam je dan weer niet mee in je rugzak. Gaandeweg werden ook meer en meer fotogidsen uitgebracht. Deze "slimste vogelgids" combineert foto's én pijltjes. Het ideaal voor de beginnende of minder ervaren vogelkijker, maar ook handig voor wie eenvoudigweg aandacht schenkt aan vogels die tijdens een wandeling worden waargenomen. De vogelgids van Jan Rodts beperkt zich tot de broedvogels van België en Nederland, vandaar dat 'maar' 192 regelmatige broedvogelsoorten besproken worden. Ruim voldoende om mee aan de slag te gaan en ervaring op te bouwen. Vermits deze soorten vaak ook in andere Europese landen aanwezig zijn, is deze gids een ideale reisgenoot. Het begrip 'regelmatige broedvogel' houdt hier in dat de soort sinds 1900 in minstens tien aaneengesloten jaren met zekerheid in België en/of Nederland gebroed heeft. Soorten die in opmars zijn en sporadisch broeden, en verwilderde populaties werden niet opgenomen. Exoten zijn dan weer een klasse apart: uitsluitend de soorten die reeds gedurende lange tijd ingeburgerd zijn, zoals Fazant, Halsbandparkiet en Grote Canadese Gans zijn in deze veldgids opgenomen. Origineel is dat de vogels niet volgens de één of andere taxonomie gerangschikt zijn. Deze is toch onderhevig aan discussie en een beginner heeft daar geen kaas van gegeten. De soorten staan gerangschikt volgens grootte (gemeten van de snavelpunt tot staartpunt). Op de tijdlijn kan je aan de hand van kleuren aflezen wanneer de balts en nestbouw plaatsvindt, wanneer de eieren gelegd worden en niet-vliegvlugge jongen in het nest aanwezig zijn, wanneer de jongen verzorgd worden en uiteindelijk vliegklaar zijn. De foto's zijn schitterend en haarscherp met een opzettelijk wazig gemaakte en gezuiverde achtergrond. Telkens als het verenkleed van mannetje en vrouwtje van een soort verschillend is, geeft de bovenste foto op die pagina het mannetje weer, de onderste het vrouwtje. Linksboven in de foto's staat dan ook het symbool ♂ of ♀ afgebeeld. Indien er in de foto's geen symbolen afgebeeld zijn, betekent dit dat beide geslachten er hetzelfde uitzien. Deze veldgids brengt geen uitvoerige soortenbeschrijving. Vermits het boek tot doel heeft een hulpmiddel op het terrein te zijn, werd het tekstgedeelte bewust beknopt gehouden. Het bevat achtergrondinformatie over habitatvoorkeur, nest- en broedgedrag, trek- of standvogel. De slimste vogelgids is niet de zoveelste publicatie die beschikbaar is. Hij onderscheidt zich door de originele aanpak, de bewuste keuze van de behandelde soorten en zijn didactische (meer)waarde. De verklarende woordenlijst en de registers van Nederlandse, Latijnse, Franse, Engelse en Duitse namen geven aan dit stevig uitgegeven naslagwerk een extra toets. Laat ons toe op te merken dat de titel zeer ambitieus is. Terecht trouwens, want "slim" heeft hier de betekenis van intelligent en dit laatste adjectief staat dan weer voor begrijpelijk, bevattelijk, doordacht, pienter, scherpzinnig… Dat al deze kenmerken van toepassing zijn op de algemene aanpak van de auteur hebben we reeds uitvoerig toegelicht en dat maakt dat deze gids ook garant staat voor (door)groeimogelijkheden. Vogels determineren leer je met vallen en opstaan, met gissen en vergissen. Wanneer je bij de determinatie meteen gewezen wordt op de belangrijkste kenmerken worden de faalkansen beperkt gehouden en ga je snel(ler) kennis en ervaring opdoen. De titel is dan ook terecht gekozen want wie ambitieus is, wil vlug hogerop geraken.

Walter Belis    

Mu-Chi Hsiao & Cheng-Lin L. 2017. A field Guide to the Birds of Taiwan

Mu-Chi Hsiao & Cheng-Lin L. 2017. A field Guide to the Birds of Taiwan, Wild Bird Society of Taïpei, Taïpei, 416 blz., ISBN 978 986 05 5019 1,  £ 39.95 of ± € 51.

Om de verscheidenheid aan vogels van Taiwan beter te begrijpen, moet men eerst de geografie van het land onder de loep nemen. Taiwan ligt aan de westkust van de Stille Oceaan, ongeveer 160 km verwijderd van de zuidoostkust van China, tussen Japan en de Filippijnen. Het land is ongeveer 400 km lang van noord naar zuid en meet 150 km op het breedste punt. Met een oppervlakte van 36.000 vierkante kilometer is Taiwan de helft zo groot als Sri Lanka. Het land telt 1000 km kustlijn en ligt op een migratieroute die Zuidoost-Azië met Australië verbindt en die jaarlijks door verscheidene miljoenen vogels gevolgd wordt. Een enorme bergketen stijgt tot 3.998 m boven de zeespiegel en herbergt het nationaal natuurpark van Yushan. De 15 belangrijkste toppen van meer dan 3.500 m hoogte vormen de ruggengraat. Deze bergrug leunt dicht aan bij de oostkust, waar de lagere hellingen de zee raken. In het westen dalen ze af naar een enorme vruchtbare dichtbevolkte landbouwvlakte, waar de meeste van de meer dan 20 miljoen inwoners gehuisvest zijn. Wetlands aan de westkust zijn zeer belangrijke rust- en overwinteringsgebieden voor duizenden migrerende watervogels en de vele geïsoleerde en onbewoonde eilanden voor de kust trekken verscheidene pelagische soorten aan die er slapen en broeden. De lange isolatie van Taiwan sinds de ijstijd heeft veel endemische soorten en tientallen endemische ondersoorten gecreëerd. Dit boek behandelt meer dan 670 soorten van de 684 die tot nu toe zijn geregistreerd in Taiwan en op de omliggende eilandjes, waaronder 27 endemische soorten en 56 endemische ondersoorten. Deze veldgids is voorzien van prachtige illustraties die seizoensgebonden verschillen in het verenkleed, leeftijd, geslacht en ondersoorten weergeven. De 190 kleurkaarten vullen de bijgewerkte verspreidingskaarten en de niet te beknopte en zeer informatieve tekst aan. Deze beperkt zich niet alleen tot een beschrijving die de identificatie moet mogelijk maken, maar behandelt ook verschillende aspecten van de vogelbiologie, zoals habitat en geluid. Deze nieuwe gids, die voor het eerst in 2014 in het Chinees verscheen, is een waardevolle aanvulling op het reeds beschikbare aanbod van veldgidsen voor deze regio.

Walter Belis

Coulson J.C., 2019. Gulls.

Coulson J.C., 2019. Gulls, William Collins, London, 478 blz., ISBN 978 0 00 820142 5,  ± € 67.

De meeuw is een vertrouwd beeld aan zee en - door zijn typische silhouet - een van de best herkenbare vogelsoorten. Aangezien sommige meeuwensoorten regelmatig het binnenland bezoeken, raken we eraan gewend en de meeste mensen stellen geen vragen meer over hun gedrag en de levensgewoonten van deze zeevogels. John C. Coulson brengt hier verandering in met een compleet overzicht van 9 verschillende soorten. De lezer zal al begrepen hebben dat dit boek geen determinatiegids is. Er komen wereldwijd meer dan 50 soorten meeuwen voor en verscheidene hebben zich goed aangepast aan het leven in stedelijke gebieden en bijgevolg ook aan de menselijke nabijheid. Maar er zijn ook minder bekende soorten die een veilige afstand respecteren tegenover strandliefhebbers. In een eerste hoofdstuk beantwoordt de auteur de netelige vragen van de taxonomie en de classificatie van meeuwen. Sinds Linnaeus, die alle zeemeeuwen onder het geslacht Larus classificeerde, is er veel veranderd. Vervolgens heeft de lezer recht op negen hoofdstukken, die elk gewijd zijn aan een soort. Elk van hen beschrijft de verspreiding, de ecologie en het gedrag, evenals de aanpassing aan de menselijke aanwezigheid. In het elfde hoofdstuk bespreekt Coulson zeldzame soorten die reeds waargenomen werden in Groot-Brittannië en Ierland. Het twaalfde behandelt de verschillende methoden die worden gebruikt bij het monitoren en bestuderen van meeuwen. In de laatste twee hoofdstukken gaat de auteur eerst in op het fenomeen stadsmeeuwen en vervolgens op het beheer ervan want deze vogels zorgen ook voor overlast. Hoewel het boek al een voorkennis van de verschillende soorten veronderstelt, bieden de vele kleurenfoto's de mogelijkheid om een idee te krijgen van de variatie in verenkleed binnen elke soort.

Walter Belis

Kirwan et al, 2019. Birds of the West Indies.

Kirwan G.M., Levesque A., Oberle M., Sharpe C.J., 2019. Birds of the West Indies, Lynx & BirdLife International Field Guides, Lynx Edicions, Barcelona, 400 blz., ISBN 978 84  16728 17 6, € 48.

De Antillen vormen een uitgestrekte archipel in de Caribische Zee, gaande van Florida tot voor de kust van Venezuela, uitgesmeerd over meer dan 3500 km. Toeristische plaatjes tonen ons voornamelijk paradijselijke stranden, in het groen badende rivieren en uiteraard het dolce far niente bij een glaasje rum. De Antillen staan echter ook bekend om hun indrukkende biodiversiteit. Elk eiland herbergt zijn endemische soorten maar door de gunstige geografische ligging worden de eilanden ook aangedaan door dwaalgasten uit Noord- en Zuid-Amerika en zelfs door Europese soorten die de Atlantische oceaan oversteken. Op het vlak van vogelgidsen over deze prachtige regio zijn we al altijd verwend geweest. Toch is er geen sprake van een overaanbod. Gooi vooral uw "oude" gidsen nog niet weg. De endemische soorten zijn blijvers en bovendien betekent elke nieuwe publicatie een herziening van en een aanvulling op de bestaande avifauna's. In deze gids wordt aandacht geschonken aan de ruim 700 vaste soorten en de ruim 190 endemische, die verspreid over 115 eilanden, behorend tot 27 verschillende landen en territoria voorkomen. De gedetailleerde teksten bevatten informatie over habitat, status, voorkomen (in tijd en ruimte) en verspreiding, typische veldkenmerken van het verenkleed, verwante soorten… Bij elke soort staat een QR-code die verwijst naar complementair audiovisueel materiaal op de website www.lynxeds.info.  Enkele pagina's verschaffen informatie over klimaat en de diverse habitats. Voor de uitgestrekte regio worden 29 hotspots toegelicht.

Walter Belis

Dubois & Rousseau, 2019. De 22 levenslessen die vogels ons leren.

Dubois Ph. J. & Rousseau E., 2019. De 22 levenslessen die vogels ons leren, Over moed, reisplezier, liefhebben en kwetsbaarheid, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 176 p., ISBN 978 90 2157 264 2, € 15. Ledenprijs € 13,5

Bestel hier

Onderzoekers hebben de impact van vogelgeluiden op ons welzijn bestudeerd en hun invloed op onze gemoedstemming, aandacht en creativiteit gemeten. Ze kwamen tot de conclusie dat we positief reageren op vogelzang. We weten nog niet alles over de psychologische effecten van vogelgeluiden bij mensen, maar één ding is zeker: tijd doorbrengen in de natuur kan heilzaam zijn voor mensen uitgedrukt in termen van welzijn en welbevinden. Dit boek leert ons om te observeren en te luisteren naar de natuur om ons heen. Het is niet alleen de zang van vogels die ons kalmeert. Door het gedrag van vogels te bestuderen kunnen we ons drukke leven ontvluchten. Dit boek is een filosofisch handboek bedoeld voor het grote publiek. Het leert ons, aan de hand van 22 kleine levenslessen,  een leven te leiden dat geïnspireerd is door vogels. Cicero had geen ongelijk toen hij zei dat wijsheid de kunst van het leven is en dat vogels deze wijsheid wonderbaarlijk beheersen.

Walter Belis

Brown et al., 2019. Vogelsporen

Brown R., Ferguson J., Lawrence M. & Lees D., 2019. Vogelsporen, Vogels vinden en herkennen, ook al zie of hoor je ze niet, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 348 blz., ISBN 978 90 2157 3038, € 25. Ledenprijs € 22,5. Bestel hier

Vaak heel discreet laten vogels in onze omgeving tekenen van hun aanwezigheid achter. Onopvallend en soms bijna onzichtbaar, blijken ze een onschatbare bron aan informatie te bevatten voor diegenen die ze kunnen vinden en... lezen". Deze gids leert je om elk spoor te interpreteren: voetafdrukken, nesten, etensresten, braakballen, uitwerpselen, veren en schedels. De technieken om ze te vinden en vervolgens te meten en te verklaren, zijn in detail gepresenteerd. Met veel diagrammen, tekeningen, foto's en tabellen wordt het eenvoudig om de informatie in de praktijk toe te passen. We zijn Kosmos Uitgevers bijzonder dankbaar dat zij dit onontbeerlijke naslagwerk, waarvan de eerste, originele versie reeds in 1987 verscheen, nu opnieuw in het Nederlands uitgeeft nadat Tirion Natuur het naslagwerk reeds onder de vleugels had genomen. Een oerdegelijke en ongeëvenaarde klassieker krijgt hierdoor nieuw leven ingeblazen. Het iets kleiner formaat maakt de gids alleen maar praktischer om mee te nemen op het terrein.

Walter Belis

De Vos  & Gobin, 2019. Veldgids vogeltrek

De Vos D. & Gobin S., 2019. Veldgids vogeltrek, KNNV Uitgeverij, Zeist, 320 blz., ISBN 978 90 501 1665 7, € 32,95. Natuurpunt winkel leden 29,65 euro.

De vogeltrek is misschien wel het meest fascinerende natuurfenomeen dat we kennen. In het voorjaar vliegen miljarden vogels van hun wintergebieden naar de broedgebieden en in het najaar doen ze dit in omgekeerde zin. Over het waarom ze dat doen en hoe ze het realiseren, kunt u elders terecht. Deze gids laat u toe optimaal te genieten van dit grandioze spektakel. Vogels herkennen is soms al een hele klus, maar vogels op naam brengen die hoog in de lucht overvliegen, zonder zich ergens neer te zetten, dat is nog andere koek. Het vliegbeeld en de geluiden zijn vaak de beste identificatiekenmerken want kleuren exact waarnemen op zo'n afstand is een bijna onmogelijke opdracht. Deze veldgids biedt uitstekend fotomateriaal en duidelijke sonogrammen die zeker en vast zullen helpen bij de herkenning. Als toemaatje vermelden de auteurs verspreidingskaarten met de broed- en overwinteringsgebieden die de vaak lange trekroute precies in kaart brengen. De geluiden zijn te beluisteren op de app BirdSounds Europe, te koop in de stores van Apple en Android. Bij de ene soort zal het vliegbeeld het nuttigst zijn, bij een andere dan weer het geluid. Daarom is het bijzonder handig om gebruik te maken van deze uitgebreide app, die een aparte collectie opnames bevat die direct toegang bieden tot de geluiden die in de Veldgids Vogeltrek worden beschreven. De app bevat (op het moment van schrijven) bijna 2000 verschillende geluiden van 413 Europese vogelsoorten. En in de toekomst zal dit aanbod nog worden uitgebreid. De app Birdsounds Europe is beschikbaar voor Apple- én Android-toestellen.

Walter Belis

Reyt & Legay, 2019. Observer les oiseaux des Pyrénées

Reyt S. & Legay Ph., 2019. Observer les oiseaux des Pyrénées, Editions Ouest-France, Rennes, 168 blz., ISBN 978 2 8177 0664 1, € 12,90.

Met dit boek kunt u de vogels beter leren kennen die waar te nemen zijn in de Pyreneeën, van de Atlantische Oceaan tot de Middellandse Zee. De Pyreneeën bestaan uit een mozaïek van zeer gevarieerde landschappen. Deze verscheidenheid ligt aan de basis  van een uitzonderlijke rijkdom, zowel bij broedvogels als bij soorten die er op doortrek worden waargenomen. De Pyreneeën vormen een indrukwekkende barrière, die de vogels over hun migratieroute kruisen. Enkele doorsteekplaatsen zijn goed bekend bij vogelaars en de telposten zijn altijd goed bezet. In dit boek worden meer dan 250 soorten behandeld en 41 beschreven routes bieden de kans optimaal uw verblijf te benutten en vogels te observeren, het hele jaar door. Deze praktische gids (12,7 x 21 cm) past gemakkelijk in je rugzak. U zult in deze publicatie natuurlijk de imposante roofvogels ontdekken, zonder wie de bergen wel leeg lijken, maar ook de mediterrane grasmussen, de soorten die daar een oponthoud inlassen tijdens de migraties, verschillende soorten eigen aan de bergtoppen en ook hoenderachtigen, zonder de watervogels te vergeten die men in de buurt van de kust aantreft. Philippe Legay en Sylvain Reyt, twee  bescheiden maar ervaren natuuronderzoekers, hebben met deze leuke observatiegids de Pyreneeën extra in kijker geplaatst.

Walter Belis

Birkhead T., 2019. De fantastische meneer Willughby: de eerste echte ornitholoog

Birkhead T., 2019. De fantastische meneer Willughby: de eerste echte ornitholoog, Atlas Contact, Utrecht/Antwerpen, 366 p., ISBN 978 90 450 3805 6, € 34,99.

De naam van Francis Willughby (1635-1672) is nauw verbonden met deze van John Ray (1627-1705), bij wie hij als student zijn opleiding genoot aan de school van Sutton Coldfield en aan het Trinity College te Cambridge. In 1662, reisden ze samen de Engelse westkust af waar ze zich toelegden op het broedgedrag van zeevogels. Tussen 1663 en 1666, verkenden ze Europa en meer bepaald Nederland, Duitsland, Zwitserland en Italië. In Napels ging elk zijn eigen weg en Willughby keerde naar zijn vaderland terug, na een ommetje via Spanje. Eénmaal terug thuis in Groot-Brittannië, rees bij Ray en zijn discipel het idee om de resultaten van hun onderzoek uit te geven, maar Willughby overleed tijdens de voorbereiding van het werk. Vervolgens gaf Ray de Ornithologiae libri tres van Willughby in 1676 uit, gevolgd, twee jaar later, door een Engelstalige versie. Dit naslagwerk wordt vaak als het begin van de wetenschappelijk onderlegde ornithologie in Europa beschouwd. Het boek heeft inderdaad de taxonomie zeer ingrijpend gewijzigd doordat heel veel aandacht werd besteed aan anatomische kenmerken om tot een nieuw klasseersysteem te komen. Met de vragen die Willughby naar voor schoof, was hij lang vooruit op zijn tijd. Zijn bevindingen én zijn aanpak zijn nu nog steeds actueel. In de eeuwen die daarop volgden, heeft de reputatie van Ray meer bekendheid verworven, waardoor Willughby in de schaduw kwam te staan. In dit naslagwerk krijgt Willughby de eer en de aandacht die hij verdient. Tim Birkhead neemt ons mee op een denkbeeldige reis ten tijde van Karel II van Engeland. We belanden in een periode waarin nog geen duidelijk klasseersysteem van planten en dieren bestaat, een tijdperk waarin figuren als Willughby moesten knokken om hun theorieën aan de man te brengen. Aan de hand van reisdagboeken en notities van tijdgenoten is Birkhead er in geslaagd deze prachtige biografie te schrijven. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het voorbereidende werk tien jaar in beslag heeft genomen maar het resultaat is verbluffend. Het is alsof het leven en werk van Willughby onder de microscoop gelegd werden.

Walter Belis

Romberg J., 2019. De magie van vogels, het geluk hebben om vogels te mogen observeren,

Romberg J., 2019. De magie van vogels, het geluk hebben om vogels te mogen observeren, HarperCollins, Amsterdam, 304 blz., ISBN 978 94 027 0251 4, € 21,99.

Vroeger was – al dan niet intensief - vogels kijken voorbehouden voor mensen die tijd zat hadden. We denken aan rijke renteniers, baronnen… Wat recenter behoorden tot deze categorie ook de fervente, ietwat bizarre 'observeerders' gehuld in een camouflagepak. Zij liepen stilzwijgend, soms ook minachtend aan onze neus voorbij en verborgen zich in een schuilhut om er, na verloop van tijd, al even zwijgzaam weer uit te komen en te verdwijnen. Tegenwoordig is vogels kijken gelukkig voor iedereen toegankelijk geworden. De jaarlijkse tuinvogeltelling van Natuurpunt is bijzonder populair en aan toegankelijke vogelgidsen is absoluut geen gebrek. Integendeel, heel recent kwam  Het dwarse vogelboek op de markt en in september verschijnt de Slimste vogelgids, de spreekwoordelijke kers op de taart voor een laagdrempelige kennismaking. We kijken naar vogels niet alleen om zoveel mogelijk soorten te kunnen aanvinken maar ook om hun gedrag te bestuderen. De steeds van plaats wisselende vogels zijn niet alleen rustgevend voor onze geest, het observeren scherpt onze zintuigen. Bovendien brengen de natuur en het wriemelende vogelvolkje rust in ons hectisch leven. Kijken en luisteren naar vogels kan wellicht een bezoek aan de dokterspraktijk voorkomen. De magie van vogels beschrijft de persoonlijke ervaringen van Johanna Romberg, journalist en amateur-ornitholoog en het bevat ontelbaar veel wetenswaardigheden die misvattingen uit de wereld helpen en menig vogelleven zullen redden.

Walter Belis

Woldhek S., 2019.  Het dwarse vogelboek, angsthazen, showpikken en andere vogels

Woldhek S., 2019.  Het dwarse vogelboek, angsthazen, showpikken en andere vogels, Uitgeverij Podium, Amsterdam 176 blz., ISBN 978 90 5759 966 8, Natuurpunt winkel 29,99 euro, leden 27 euro 

bestel hier

Als je tegenwoordig in een gespecialiseerd ornithologisch tijdschrift een artikel leest over een bijzondere waarneming dan is de tekst vast en zeker geïllustreerd met foto's waarop een legertje natuurfotografen in aangepaste camouflagekledij te zien is. Ze staan als verstijfd door hun peperdure telescoop naar een onooglijk klein schepsel te gluren. Met de sociale media is het niet verwonderlijk dat een zeldzame gast in een mum van tijd een schare ornithologen op de been brengt. Maar kunnen deze vogelkijkers zich nog verwonderen over een alledaagse soort? Siegried Woldhek, ooit nog in de jaren 1980 directeur van Vogelbescherming Nederland geweest, betwijfelt het stellig. Vogelkijkers die je woonkamer doorkruisen omdat een Zwartkeellijster in de tuin aan een appel pikt, het beeld staat nog op het netvlies gebrand. Woldhek hecht veel meer aandacht aan de verwondering die je beleeft bij het kijken naar of het beluisteren van vogels. De kleuren, het gedrag… het maakt hem enthousiast. De auteur ontwikkelde zelfs een nieuwe taxonomie. Hij heeft het o.a. over vechtersbazen, witogen, narcisten, gelovigen, rijdansers, grauwgoed… met de bijhorende wetenschappelijke namen: pugnatoridae, leucopteridae, narcistidae, fidelidae, processionidae, pumilionidae... Wat we hoger beschreven is uiteraard een karikatuur van het vogelkijken, maar toch ook een beetje realiteit. In Het dwarse vogelboek heeft de auteur zijn allermooiste vogelfoto’s verzameld die hij in Nederland en op zijn vele reizen maakte. Ze zijn voorzien van ironische én leerzame commentaren die vele vogelliefhebbers zullen verrassen en enthousiasmeren. Niet alleen inhoudelijk is het boek dwars ook door het formaat maar dit komt de foto's ten goede.

Walter Belis

Knaus e.a. 2019. Atlas des oiseaux nicheurs de Suisse 2013-2016, Distribution et évolution des effectifs des oiseaux en Suisse et au Lichtenstein

Knaus P., Antoniazza S., Wechsler S., Guélat J., Kéry M., Strebel N. & Sattler T., 2019. Atlas des oiseaux nicheurs de Suisse 2013-2016, Distribution et évolution des effectifs des oiseaux en Suisse et au Lichtenstein, Station ornithologique suisse, Sempach, 648 blz., ISBN 978 3 85949 010-9, 88 CHF of ± € 77,60. Bestellen kan via internet: www.vogelwarte.ch/shop. 

Gedurende vier jaar hebben meer dan 2000 vrijwilligers hun waarnemingen verzameld. Het resultaat is deze volumineuze atlas voor Zwitserland en Lichtenstein. Het naslagwerk brengt een geactualiseerd overzicht van de huidige verspreiding van de broedvogelsoorten, de dichtheden, de aantallen, rekening houdend met de hoogte. In een land waar de hoogteverschillen variëren van 193 meter boven de zeespiegel tot 4634 m, is de hoogtevermelding van primordiaal belang. Het feit dat 39% van de Zwitserse broedvogels in 2010 reeds op de Rode lijst stonden en dat 16% andere soorten potentieel bedreigd zijn, wijst er op dat er een probleem is en dat verscheidene habitats bedreigd zijn. Na de jaren 1950 hebben de belangrijkste wijzigingen, ten gevolge van de intensivering van de landbouw, zich voorgedaan in de laagst gelegen delen van het land. Deze tendens heeft zich de laatste 20 jaar verdergezet in het middelgebergte en op de hoogste delen. Het zijn hoofdzakelijk vogelsoorten die in de vlakte broeden die getroffen zijn. De weergave van de huidige stand van zaken van de avifauna geeft uitstekend weer hoe het gesteld is met een onze relatie tot de natuur en het landschap. Als we bovendien kunnen vergelijken met gegevens van de laatste twee tot zes decennia wordt het nog interessanter.  Deze atlas biedt deze mogelijkheid en wint daardoor in belangrijkheid. Het naslagwerk vormt meteen een solide basis voor natuurbeschermers en al wie betrokken is bij het nemen van maatregelen om de inheemse broedvogelsoorten, en hun habitats, van Zwitserland en het Prinsdom Lichtenstein beter te beschermen. Deze atlas, behandelt 249 soorten en ondersoorten, hij bevat 345 foto's, meer dan 1400 verspreidingskaarten en 341 diagrammen. Het aantal broedvogelsoorten is constant gebleven als we de periode 1993-1996 vergelijken met  2013-2016 maar de dichtheden van verschillende soorten zijn  verminderd. Dit soort van actuele thema's, die tot nadenken stemmen, worden aangekaart in 46 syntheseteksten. De atlas kan integraal online  geraadpleegd worden in het Duits, Frans en Italiaans.  Binnenkort is ook een Engelstalige versie in PDF-formaat verkrijgbaar.

Walter Belis

Kwak e.a. 2018. Bedreigde vogels in Nederland

Kwak R., van Beusekom R., Foppen R., Louwe Kooijmans J. & de Pater K., 2018. Bedreigde vogels in Nederland, Vogels van de Rode Lijst in hun leefgebied, KNNV Uitgeverij, Zeist, 176 blz., ISBN: 978 90 5011 668 8, € 21,95. Natuurpunt Winkel Ledenprijs € 19,75 Bestel hier

Voor ons heeft Nederland altijd een voorbeeldfunctie vervuld als het om natuurbescherming- en behoud gaat. De Europese landen waar natuurbeleving zo intens wordt ervaren, zijn op één hand te lellen en dat levert zelfs voor een onhandige schrijnwerker geen telprobleem op. Nochtans is niet alles rozengeur en maneschijn bij onze buren. Elf vogelsoorten dreigen er te verdwijnen, waaronder Woudaap, Kwak en Velduil. Zomertortel zou het eerste slachtoffer worden. Volgens Vogelbescherming Nederland is deze soort sinds de jaren vijftig al met 90 procent achteruitgegaan. Niet alleen de dalende populatie baart zorgen, vooral de snelheid waarmee die soort nu achteruit gaat, is angstaanjagend. Er zijn nu nog 1200 tot 1400 paren die in Nederland broeden. Naast de opgesomde soorten zitten ook Korhoen, Dwergmeeuw, Draaihals, Grauwe Gors, Grauwe Kiekendief en Kuifleeuwerik in nauwe schoentjes. Vermits dit boek aandacht schenkt aan soorten die op de Rode en de Oranje Lijst staan, worden veel meer soorten besproken, alsook hun leefgebieden. De Oranje Lijst bevat soorten die dreigen op de Rode Lijst te komen. De auteurs bespreken niet alleen broedvogels maar ook doortrekkers en wintergasten. Ze willen ons niet opzadelen met een schuldgevoel. Ze schetsen de  huidige situatie en leggen uit wat we kunnen doen om vogels (beter) te beschermen. De suggesties zijn gerangschikt per landschapstype gaande van kust en duin, zoet water en moeras, heide en hoogveen, bos, boerenland tot stedelijk gebied. Het boek is mooi en rijkelijk geïllustreerd met foto’s, tekeningen, grafieken en verspreidingskaarten. De vergaande bewustwording en de zin voor initiatief is weer eens een pluim op de oranje hoed… zonder vogelveren weliswaar.

Walter Belis

Verbruggen M., 2018. De vallei van de Kleine Nete met De Zegge en de tijd van toen

Verbruggen M., 2018. De vallei van de Kleine Nete met De Zegge en de tijd van toen, 350 blz., in eigen beheer, € 55. Bestellen kan door overschrijving van dit bedrag op rekening nummer BE63 7360 4597 2408 van Annemie Verbruggen.

Voor de jongsten onder de lezers, zal de naam Marcel Verbruggen geen lichtje doen branden. De 'oudere' generatie daarentegen herinnert zich nog levendig zijn prachtige natuurdocumentaires die destijds door de BRT werden uitgezonden. Samen met Marc Sleen presenteerde hij het programma Allemaal Beestjes dat een grote impact heeft gehad op televisiekijkend Vlaanderen. In 1969 verleende Marcel Verbruggen zijn medewerking aan een uitzending, die uiteraard over vogels ging, maar tevens een aanklacht vormde tegen de onverantwoorde jacht en vogelvangst. De uitzending kreeg de naam S.O.S. Natuur en bleek een echt succes te zijn. Er was nog nooit zoveel respons gekomen op een documentaire als toen. De BRT werd nadien overstelpt door 'gele briefkaarten', telegrammen en brieven waarin de kijkers hun reacties kenbaar maakten. In de uitzending werd een gevoelige snaar beroerd en het lijdt geen twijfel dat S.O.S. Natuur mee de aanzet heeft gegeven tot de definitieve afschaffing van de vogelvangst in 1972. Meteen was de aanzet gegeven voor een hele reeks korte documentaires, onder dezelfde titel, die onder andere zouden gaan over stookolieslachtoffers, insecticiden, bedreigde reservaten, de Schelde en de loofbossen. Stuk voor stuk onderwerpen waarin zou gefocust worden op de bestaande bedreigingen voor de natuur en die ook in dit boek uitvoerig aan bod komen. Van 1958 tot 1994 filmde Marcel Verbruggen voor programma’s als Een land zoekt zijn evenwicht, Natuur wat doe je ermee, S.O.S. Natuur, Allemaal Beestjes en Leven en Laten Leven. Vóór zijn carrière als cineast was Verbruggen door René Verheyen gevraagd om fotomateriaal aan te leveren voor De Giervalk, een ornithologisch tijdschrift van het Koninklijk Natuurhistorisch Museum van België. In 1961 werd Verbruggen conservator van het natuurreservaat De Zegge in Geel, dat onder het beheer stond en staat van de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen, die eveneens de Antwerpse zoo beheert. Hij volgde Jos Cuypers op, de eerste conservator van het reservaat. Met Verbruggen aan het roer groeide de Zegge uit tot een volwaardig reservaat. Het natuurreservaat De Zegge, waar dit boek over gaat, is een overblijfsel van het 'Geels Gebroekt', ooit een 600 ha groot laagveengebied dat zich uitstrekte langs de Kleine Nete. In 1952 werd een deel van het Geels Gebroekt aangekocht door de KMDA. Door een ingrijpende kanalisatie van de Kleine Nete, ontwateringen en ruilverkavelingen ging een belangrijk deel van dit gebied verloren. De Zegge bleef gespaard. In 2009, ontving Marcel Verbruggen op 84-jarige leeftijd de eerste Groene Dwarsligger, naar aanleiding van de viering van 40 jaar Red de Voorkempen, een actiecomité dat hij zelf had opgericht in 1969. In 2018 werd hij benoemd tot ereconservator van De Zegge. Hij voelt zich op en top thuis in de vallei van de Kleine Nete die hij kent als zijn broekzak. In zijn strijd voor natuurbehoud heeft Verbruggen meermaals dwars gelegen maar altijd met een positieve oplossing in het achterhoofd. Met zijn onwrikbaar karakter was Verbruggen één van de eerste natuuractivisten van ons land. Hij opende de ogen van het grote publiek voor de teloorgang van de natuur. Verbruggen was vaak de redder in nood. In 1951 werden nog slechts 7 nesten van Zwarte Stern geteld op de militaire terreinen te Brecht en in 1953 geen enkel meer. Ten gevolge van de drooglegging van de vennen was de soort er verdwenen. Hetzelfde werd gevreesd voor de Kalmthoutse heide. Een reden temeer voor cineast Marcel Verbruggen "om zo vlug mogelijk een reeks fotografische opnamen van het prachtige moeraszwaluwtje te maken." (De Wielewaal 1954: 19). De schitterende foto’s in dit boek werden gerealiseerd door Marcels schoonzoon Luc Van Elsacker, ook dochter Annemie hielp bij de publicatie. De foto's tonen de enorm rijke fauna en flora. Met dit boek wordt het unieke landschap van graslanden, ruigtes, moerkuilen en elzenbroekbossen in beeld gebracht. Tegelijkertijd bevat het buitengewoon mooi geïllustreerde naslagwerk pittige en grappige anekdotes over feiten en kleurrijke personen en een heleboel kostbare informatie over volksgebruiken en tradities van deze prachtige streek. Marcel Verbruggen verhaalt de jacht, visserij, stroperij en ondoordachte beslissingen die het natuurgebied geen deugd hebben gedaan, denken we maar aan het droogleggen van broekgronden voor landbouwgrond. Door verstandige keuzes te maken op vlak van beheer en natuurbescherming zijn tal van planten- en diersoorten teruggekeerd. Met een monument van een cineast (1925°) werd in één klap ook een landschapsmonument vereeuwigd. Dit naslagwerk blikt terug op een rijk verleden maar vormt ook de basis voor een doordacht natuurbeheer in de nabije toekomst.

Walter Belis   

Hofmann H., 2019. Vogels in en rond de tuin

Hofmann H., 2019. Vogels in en rond de tuin, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 256 blz., ISBN 978 90 2157092 1, € 15.

Dit boek is ideaal geschikt voor de beginnende vogelwaarnemer. Het beschrijft de 100 meest voorkomende vogelsoorten die men in de tuin en in de onmiddellijke omgeving kan waarnemen en bevat alle ingrediënten van een goede determinatiegids zonder al teveel in details te treden. Naast de grondige soortbeschrijving gaat Helga Hofmann dieper in op het gedrag, geluid, voedsel en legsel. Deze handige gids behandelt niet alleen de klassieke vogels uit de stads- of plattelandstuin met bescheiden afmetingen. Ook minder evidente tuingasten zoals Ransuil, Zwarte Specht, Blauwe Reiger, Draaihals, Halsbandparkiet, Sperwer, Havik, Roek, Steenuil, Krooneend, Ooievaar… hebben een plaats verworven in de gids waarvan de titel – "in en rond de tuin" - letterlijk moet worden genomen. Helga Hofmann heeft zich gespecialiseerd in dierenecologie en daarom leert ze ons via het gedrag vogels op te sporen in de tuin en de natuur.  Bij elke soort wordt een gemakkelijk te herkennen determinatiekenmerk (zang, gedrag, uiterlijk…) vermeld. Dit boek kwam tot stand in samenwerking met Vogelbescherming Nederland en Natuurpunt.

Walter Belis

Dunne P. & Karlson K.T., 2018. Gulls simplified, A comparative Approach to Identification

Dunne P. & Karlson K.T., 2018. Gulls simplified, A comparative Approach to Identification, Princeton University Press, Princeton, 192 blz., ISBN 978 0 691 15694 1, £ 20 of ± € 23.

De herkenning van volwassen meeuwen is vaak moeilijk, laat staan deze van immature vogels. Dit komt in de eerste plaats omdat er binnen één soort duidelijke geografische varianten optreden en de ondersoorten niet altijd duidelijk te onderscheiden zijn. Daarom stellen ornithologen de laatste decennia regelmatig voor om ondersoorten tot aparte soort te verheffen maar daarmee is de klus nog niet geklaard. Deze fotografische determinatiegids brengt een vergelijkende aanpak van Noord-Amerikaanse meeuwensoorten. De auteurs hebben zich vooral toegelegd op de grootte, de lichaamsvorm, de structuur en de typische kenmerken van het verenkleed. Voor elke soort is een verspreidingskaart voorzien en wordt verspreiding en status toegelicht. Aan de hand van de talrijke foto's en de details die met pijltjes in de verf worden gezet, wordt het herkennen van immature, subadulte en volwassen vogels eenvoudiger en dit in alle verenkleden van het jaar. Daardoor is dit naslagwerk meteen een pak praktischer dan de meeste (algemene) vogelgidsen voor Noord-Amerika. Maar het blijft een moeilijke materie en dat zal blijken uit de 35 quizvragen die achteraan in het boek gesteld worden. Peter Dunne et Kevin T. Karlson zijn alvast in hun opzet geslaagd

Walter Belis

Darrell-Lambert D., 2018. Birdwatching London: all the best places to see birds in the capital

Darrell-Lambert D., 2018. Birdwatching London: all the best places to see birds in the capital, Safe Haven Books, London, 192 blz. 978 0 9932911 5 9, £ 12.99 of ± € 15.

Meer dan 300 verschillende vogelsoorten werden, gespreid over een gans jaar, reeds opgetekend in Londen. Sommige zijn voortdurend aanwezig andere komen er aan als dwaalgast uit Siberië of ten zuiden van de Sahara. Deze prachtig uitgegeven gids maakt een inventaris op van de beste plaatsen van de Britse hoofdstad om vogels waar te nemen. Het gaat om beboste of vochtige gebieden, industriële sites uit Groot-Londen. Wanneer u de 46 beschreven plekken bezoekt, maakt u veel kans om een steltkluut, een bruine kiekendief, zelfs een roerdomp of een slechtvalk waar te nemen. Het volledig in kleur uitgegeven boekje vermeldt ook welke periode het meest geschikt is om een maximum aan interessante waarnemingen te realiseren. De meeste foto's werden door de auteur gemaakt. De praktische informatie over de besproken plekken is bijzonder welkom. Zo vernemen we hoe de waarnemingsplaatsen met het openbaar vervoer bereikbaar zijn, of er toiletten in de omgeving aanwezig zijn en of er een mogelijk bestaat om zijn honger te stillen. Dit boekje vervangt uiteraard The Birds of the London Area van Rupert Hart-Davis (London Natural History Society, 1964) en Where to watch Birds in the London Area van Dominic Mitchell (Helm, 1997). De gids is eveneens veel praktischer (in formaat) en minder zwaar dan The London Bird Atlas (The London Natural History Society, 2017) waarvan de kleine verspreidingskaartjes een onduidelijke verzameling van puntjes zijn die ons niet veel wijzer maken, tenzij men de Britse hoofdstad kent als zijn broekzak.

Walter Belis

Craik R. & Quý Minh L., 2018. Birds of Vietnam

Craik R. & Quý Minh L., 2018. Birds of Vietnam, Lynx Edicions, Barcelona,  400 blz., ISBN 978 84 16728 10 7, € 45.

Binnen Azië, behoort Vietnam tot de nieuwe, populaire, ornithologische bestemmingen. Niet zo verwonderlijk want met meer dan 900 soorten is het ook één van de boeiendste. Niet minder dan 19 soorten zijn endemisch, terwijl bijna 27 andere bijna uitsluitend in Vietnam voorkomen. Het aantal waarneembare soorten ligt in de buurlanden van Vietnam wellicht iets hoger maar met 19 puur inheemse soorten bijt Vietnam wel de spits af in dit deel van Azië. Merkwaardig aan de Vietnamese avifauna is ook dat sommige van deze endemische soorten tot voor het einde van de 20^e eeuw onbekend waren voor de wetenschap. Andere soorten, zoals Kastanjeoorlijstergaai en Geelvleugellijstergaai, twee mysterieuze en inheemse soorten, werden nog maar recent ontdekt, na lang zoeken en bij gebrek aan geluidsopnamen. Heel deze verscheidenheid aan soorten staat opgesomd in deze terreingids, waarvan er trouwens twee versies bestaan. Voor € 45 heeft u de versie met een soepele geplastificeerde kaft, voor € 55 heeft u inhoudelijk dezelfde gids maar met een harde kaft. Het is duidelijk dat de uitgever heeft geopteerd voor een "meeneemversie" en een "boekenkastversie". Deze gids, die deel uitmaakt van een nieuwe reeks van Lynx Edicions en volgt op Birds of Thailand (2018), beschrijft 916 soorten waarvan  een relatief hoog aantal endemisch of bijna inheems is, 2 geïntroduceerd zijn en 73 op doortrek worden waargenomen. Meer dan 1900 illustraties beschrijven de diverse soorten en ondersoorten en tonen de vogels in de vlucht, zowel mannetjes, vrouwtjes en juveniele vogels. Naast de 870 verspreidingskaartjes geeft de begeleidende tekst meer uitleg over status, habitat, gedrag, geografische variatie en geluid van elke soort. Bovendien worden ook soorten getoond die voor verwarring kunnen zorgen. Interessant voor wie zich in deze avifauna nog moet inwerken. Voor elke soort is er ook een QR-code die dan weer toegang verleent tot extra foto's, video's en geluidsopnames. De tekst bevat tevens de lokale namen. De gevolgde taxonomie is deze van de Handbook of the Birds of the World en BirdLife International. Deze gids bevat ook een lijst met wetenschappelijke, Engelse en Vietnamese namen. Als toemaatje bevat Birds of Vietnam een code die de mogelijkheid biedt een Checklist of the Birds of Vietnam (een PDF bestand) te downloaden. Deze lijst werd speciaal door de auteurs, Richard Craik en Lê Quý Minh, opgesteld. U kan op die manier uw waarnemingen aanvinken maar u treft er ook extra informatie aan over hotspots waar de meest gezochte soorten kunnen worden waargenomen. Men kan moeilijk beter op zijn wensen bediend worden.

Walter Belis

Bezzel E., 2019. 55 Irrtümer über Vögel.

Bezzel E., 2019. 55 Irrtümer über Vögel, Aula Verlag, Wiebelsheim, 304 p., ISBN 978 389104 819 1, € 19,95.

Wanneer we in gezelschap over vogels praten, merken we vaak dat onze gesprekspartners er soms meningen op nahouden die totaal onwaar zijn. En het zijn niet alleen de idioten die zoiets verkondigen, die vergissen zich ook op andere vlakken…. De mensen aan wie ik denk kunnen best als intelligent beschouwd worden en waarschijnlijk zijn ze dat ook.  Maar van vogels weten ze weinig af. Veel van deze misvattingen zijn ontstaan uit het bijgeloof. Eksters stelen alles wat blinkt. Aalscholvers vissen rivieren en vijvers leeg en zwaluwen zijn vieze vogels. Aalscholvers eten vis maar eenmaal de buik gevuld is, houden ze op en voor de vissers blijft er voldoende over. Dat werd intussen wetenschappelijk aangetoond. Voor het opvangen van de uitwerpselen van nestelende zwaluwen zijn er tal van mogelijkheden. Nesten weghalen of vernietigen is totaal immoreel. Einhard Bezzel, toch wel één van de grootste ornithologen van onze tijd, heeft de bestaande literatuur grondig doorgenomen en  populaire tradities en bijgeloof bestudeerd. In dit boek analyseert hij wat hij gelezen heeft en plaatst de ganse problematiek in het juiste daglicht. De auteur, beoefent de ornithologie al bijna 70 jaar en hij kent er alle facetten van. Hij is er in geslaagd om op een begrijpelijke en vlot leesbare manier de onnauwkeurigheden te ontmantelen en de vogels in ere te herstellen. Dit kan het gevleugelde volkje alleen maar ten goede komen.

Walter Belis

Knaus P. et al., 2019. Atlas des oiseaux nicheurs de Suisse 2013-2016, Distribution et évolution des effectifs des oiseaux en Suisse et au Lichtenstein

Knaus P., Antoniazza S., Wechsler S., Guélat J., Kéry M., Strebel N. & Sattler T., 2019. Atlas des oiseaux nicheurs de Suisse 2013-2016, Distribution et évolution des effectifs des oiseaux en Suisse et au Lichtenstein, Station ornithologique suisse, Sempach, 648 blz., ISBN 978 3 85949 010-9, 88 CHF of ± € 77,60. Bestellen kan via internet: www.vogelwarte.ch/shop. 

Gedurende vier jaar hebben meer dan 2000 vrijwilligers hun waarnemingen verzameld. Het resultaat is deze volumineuze atlas voor Zwitserland en Lichtenstein. Het naslagwerk brengt een geactualiseerd overzicht van de huidige verspreiding van de broedvogelsoorten, de dichtheden, de aantallen, rekening houdend met de hoogte. In een land waar de hoogteverschillen variëren van 193 meter boven de zeespiegel tot 4634 m, is de hoogtevermelding van primordiaal belang. Het feit dat 39% van de Zwitserse broedvogels in 2010 reeds op de Rode lijst stonden en dat 16% andere soorten potentieel bedreigd zijn, wijst er op dat er een probleem is en dat verscheidene habitats bedreigd zijn. Na de jaren 1950 hebben de belangrijkste wijzigingen, ten gevolge van de intensivering van de landbouw, zich voorgedaan in de laagst gelegen delen van het land. Deze tendens heeft zich de laatste 20 jaar verdergezet in het middelgebergte en op de hoogste delen. Het zijn hoofdzakelijk vogelsoorten die in de vlakte broeden die getroffen zijn. De weergave van de huidige stand van zaken van de avifauna geeft uitstekend weer hoe het gesteld is met een onze relatie tot de natuur en het landschap. Als we bovendien kunnen vergelijken met gegevens van de laatste twee tot zes decennia wordt het nog interessanter.  Deze atlas biedt deze mogelijkheid en wint daardoor in belangrijkheid. Het naslagwerk vormt meteen een solide basis voor natuurbeschermers en al wie betrokken is bij het nemen van maatregelen om de inheemse broedvogelsoorten, en hun habitats, van Zwitserland en het Prinsdom Lichtenstein beter te beschermen. Deze atlas, behandelt 249 soorten en ondersoorten, hij bevat 345 foto's, meer dan 1400 verspreidingskaarten en 341 diagrammen. Het aantal broedvogelsoorten is constant gebleven als we de periode 1993-1996 vergelijken met  2013-2016 maar de dichtheden van verschillende soorten zijn  verminderd. Dit soort van actuele thema's, die tot nadenken stemmen, worden aangekaart in 46 syntheseteksten. De atlas kan integraal online  geraadpleegd worden in het Duits, Frans en Italiaans.  Binnenkort is ook een Engelstalige versie in PDF-formaat verkrijgbaar.

Walter Belis

Verbruggen M., 2018. De vallei van de Kleine Nete met De Zegge en de tijd van toen, 350 blz., in eigen beheer, € 55. Bestellen kan door overschrijving van dit bedrag op rekening nummer BE63 7360 4597 2408 van Annemie Verbruggen.

Voor de jongsten onder de lezers, zal de naam Marcel Verbruggen geen lichtje doen branden. De 'oudere' generatie daarentegen herinnert zich nog levendig zijn prachtige natuurdocumentaires die destijds door de BRT werden uitgezonden. Samen met Marc Sleen presenteerde hij het programma Allemaal Beestjes dat een grote impact heeft gehad op televisiekijkend Vlaanderen.In 1969 verleende Marcel Verbruggen zijn medewerking aan een uitzending, die uiteraard over vogels ging, maar tevens een aanklacht vormde tegen de onverantwoorde jacht en vogelvangst. De uitzending kreeg de naam S.O.S. Natuur en bleek een echt succes te zijn. Er was nog nooit zoveel respons gekomen op een documentaire als toen. De BRT werd nadien overstelpt door 'gele briefkaarten', telegrammen en brieven waarin de kijkers hun reacties kenbaar maakten. In de uitzending werd een gevoelige snaar beroerd en het lijdt geen twijfel dat S.O.S. Natuur mee de aanzet heeft gegeven tot de definitieve afschaffing van de vogelvangst in 1972. Meteen was de aanzet gegeven voor een hele reeks korte documentaires, onder dezelfde titel, die onder andere zouden gaan over stookolieslachtoffers, insecticiden, bedreigde reservaten, de Schelde en de loofbossen. Stuk voor stuk onderwerpen waarin zou gefocust worden op de bestaande bedreigingen voor de natuur en die ook in dit boek uitvoerig aan bod komen. Van 1958 tot 1994 filmde Marcel Verbruggen voor programma’s als Een land zoekt zijn evenwicht, Natuur wat doe je ermee, S.O.S. Natuur, Allemaal Beestjes en Leven en Laten Leven. Vóór zijn carrière als cineast was Verbruggen door René Verheyen gevraagd om fotomateriaal aan te leveren voor De Giervalk, een ornithologisch tijdschrift van het Koninklijk Natuurhistorisch Museum van België. In 1961 werd Verbruggen conservator van het natuurreservaat De Zegge in Geel, dat onder het beheer stond en staat van de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen, die eveneens de Antwerpse zoo beheert. Hij volgde Jos Cuypers op, de eerste conservator van het reservaat. Met Verbruggen aan het roer groeide de Zegge uit tot een volwaardig reservaat. Het natuurreservaat De Zegge, waar dit boek over gaat, is een overblijfsel van het 'Geels Gebroekt', ooit een 600 ha groot laagveengebied dat zich uitstrekte langs de Kleine Nete. In 1952 werd een deel van het Geels Gebroekt aangekocht door de KMDA. Door een ingrijpende kanalisatie van de Kleine Nete, ontwateringen en ruilverkavelingen ging een belangrijk deel van dit gebied verloren. De Zegge bleef gespaard. In 2009, ontving Marcel Verbruggen op 84-jarige leeftijd de eerste Groene Dwarsligger, naar aanleiding van de viering van 40 jaar Red de Voorkempen, een actiecomité dat hij zelf had opgericht in 1969. In 2018 werd hij benoemd tot ereconservator van De Zegge. Hij voelt zich op en top thuis in de vallei van de Kleine Nete die hij kent als zijn broekzak. In zijn strijd voor natuurbehoud heeft Verbruggen meermaals dwars gelegen maar altijd met een positieve oplossing in het achterhoofd. Met zijn onwrikbaar karakter was Verbruggen één van de eerste natuuractivisten van ons land. Hij opende de ogen van het grote publiek voor de teloorgang van de natuur. Verbruggen was vaak de redder in nood. In 1951 werden nog slechts 7 nesten van Zwarte Stern geteld op de militaire terreinen te Brecht en in 1953 geen enkel meer. Ten gevolge van de drooglegging van de vennen was de soort er verdwenen. Hetzelfde werd gevreesd voor de Kalmthoutse heide. Een reden temeer voor cineast Marcel Verbruggen "om zo vlug mogelijk een reeks fotografische opnamen van het prachtige moeraszwaluwtje te maken." (De Wielewaal 1954: 19). De schitterende foto’s in dit boek werden gerealiseerd door Marcels schoonzoon Luc Van Elsacker, ook dochter Annemie hielp bij de publicatie. De foto's tonen de enorm rijke fauna en flora. Met dit boek wordt het unieke landschap van graslanden, ruigtes, moerkuilen en elzenbroekbossen in beeld gebracht. Tegelijkertijd bevat het buitengewoon mooi geïllustreerde naslagwerk pittige en grappige anekdotes over feiten en kleurrijke personen en een heleboel kostbare informatie over volksgebruiken en tradities van deze prachtige streek. Marcel Verbruggen verhaalt de jacht, visserij, stroperij en ondoordachte beslissingen die het natuurgebied geen deugd hebben gedaan, denken we maar aan het droogleggen van broekgronden voor landbouwgrond. Door verstandige keuzes te maken op vlak van beheer en natuurbescherming zijn tal van planten- en diersoorten teruggekeerd. Met een monument van een cineast (1925°) werd in één klap ook een landschapsmonument vereeuwigd. Dit naslagwerk blikt terug op een rijk verleden maar vormt ook de basis voor een doordacht natuurbeheer in de nabije toekomst.

Walter Belis   

Brandsma M. & Goldschmidt T., 2016. Identities

Brandsma M. & Goldschmidt T., 2016. Identities, Oscar Lourens Book Production, Arnhem, 120 blz., ISBN 978 94 91609 09 1, € 30. Te bestellen bij olbp@live.nl of bij Martin Brandsma info@martinbrandsma.nl

Dit hoogst originele boek – de tekst is tot het uiterste minimum beperkt – zou best de ondertitel "de kunst van het observeren" verdienen. De titel zelf, vertelt niet veel over de inhoud maar al dra wordt duidelijk dat alles draait rond determinatie. Dit prachtig uitgegeven boek kwam tot stand na vijf jaren (2011-2016) intens waarnemen. Martin Brandsma is ornitholoog en beeldend kunstenaar. Hij woont en werkt in Zuidoost-Friesland, waar de Klapekster nog op verschillende plaatsen overwintert. Tijdens het maken van zijn schetsen op 58 plaatsen, verspreid over de provincies Friesland, Drenthe en Overijssel merkte Brandsma dat een exemplaar dat hij dezelfde dag op dezelfde plaats dacht gezien te hebben toch lichtjes verschilde. Dank zij zijn geoefend oog en zijn talent om de waarneming haarfijn op papier te zetten, kwam Martin Brandsma tot de vaststelling dat het om een ander individu ging. Er zijn inderdaad geen twee Klapeksters hetzelfde en geoefende waarnemers zullen bevestigen dat ze in de wintermaanden heel wat verschillen vaststellen in het verenkleed van deze soort. In dit kunstboek toont Brandsma op gestileerde wijze meer dan 150 individuen. Telkens in zijaanzicht (links en rechts) gezeten op een denkbeeldige tak. Met deze strakke weergave, waarbij de aandacht door niets anders wordt afgeleid, is het de kunstenaar gelukt de kleinste details, die net het verschil maken, weer te geven. De vorm van het zwarte gezichtsmasker het al dan niet aanwezig zijn van een witte wenkbrauwstreep, behoren tot de gemakkelijkst waar te nemen details. Maar even belangrijk zijn onder meer de kleur van de stuit of witte vlekken op de schouderveren of op de vleugels. Het boek werd uitgegeven door Oscar Lourens, zelf een kunstenaar die probeert de wereld te doorgronden door deze consequent en systematisch op te meten. Met de precisie van een wetenschapper ontleedt hij de architecturale werkelijkheid in meetbare eenheden. De neuzen van Martin Brandsma en Oscar Lourens staan manifest in dezelfde richting en dat is deze publicatie alleen maar te goede gekomen. Aarzel niet tijdig een exemplaar te bestellen, de oplage is beperkt gebleven tot 500 exemplaren.

Walter Belis

Hoogenstein L. & Meesters G., 2017. Handboek Vogels van Nederland en België

Hoogenstein L. & Meesters G., 2017. Handboek Vogels van Nederland en België, KNNV Uitgeverij, Zeist, 344 blz., ISBN 978 90 5011 580 3, € 34,95. Leden Natuurpunt € 26,95.

bestel hier

Er zijn weinig landen in Europa waar de ornithologie zoveel bijval heeft en op zoveel ondersteuning kan rekenen vanuit de uitgeverswereld dan in Nederland. Daar zijn verschillende redenen voor. Enerzijds wordt de belangstelling voor vogels gestimuleerd en anderzijds zijn het de veldornithologen die het materiaal voor de boeken aanleveren. Wij, als lezer, genieten er gretig mee van, vooral omdat deze derde compleet herwerkte uitgave tot ons land werd uitgebreid. Het Handboek Vogels van Nederland en België is weer één van de vele pareltjes die onze Noorderburen afleveren, in samenwerking met Natuurpunt. Een boek om duimen en vingers af te likken. Dit naslagwerk behandelt ruim 300 vogelsoorten die in Nederland en België te zien zijn. Het betreft algemene, broedende en niet-broedende soorten maar ook schaarse. Dit boek is geen atlas en ook geen determinatiegids, het combineert beide. Van elke soort beschrijft het naslagwerk hoe die te herkennen is en waar zij in Nederland of België voorkomt. Het wegvallen van de – weliswaar kleine - verspreidingskaartjes is een beetje jammer maar deze beslissing werd waarschijnlijk om praktische redenen genomen. De vrijgekomen ruimte werd verstandig ingevuld met cijfermateriaal en extra informatie over de broedecologie van de soort. Het boek vertelt meer over trek, leefgebied, voortplanting en punten waar de soort gevoelig voor is of die juist de kwetsbaarheid uitmaken. Uit de reeds bestaande literatuur hebben de auteurs gegevens geput aangaande de nieuwste populatietrends en huidige aantallen. Soorten die op de Rode Lijst van bedreigde vogels staan, zijn gemarkeerd met een rode lijster. Regelmatig wordt verwezen naar interessante vogelkijkgebieden, die terug te vinden zijn op een overzichtskaart, vooraan in het boek. Elke vogel is met een foto afgebeeld en vaak aangevuld met een tekening en vliegbeelden. De aanschaf van dit boek loont absoluut de moeite omdat het zo compleet, handig en overzichtelijk is.

Walter Belis

Menkhorst P., et al., 2017. The Australian Bird Guide

Menkhorst P., et al., 2017. The Australian Bird Guide, Princeton University Press, Princeton, 560 blz., ISBN 978-1-4729-1235-0, £ 32.95 of ± € 37,30.

De Australische avifauna is divers, ruim en spectaculair en hij weerspiegelt de indrukwekkende habitats en de evolutionaire geschiedenis van het continent. Met meer dan 900 beschreven soorten, is deze publicatie de meest uitgebreide veldgids over Australische vogels die momenteel beschikbaar is. Hij geeft bovendien een goed idee van de zeevogels uit de omringende regio. Met 249 kleurenplaten en  4.000 verbluffende afbeeldingen, van enkele van de meest getalenteerde illustratoren, biedt dit boek een zeer grondige benadering van ondersoorten, zeldzaamheden en de verschillende verenkleden. Deze gloednieuwe gids heeft een aantrekkelijk uiterlijk en de verspreidingskaarten zijn up-to-date kaarten. The Australian Bird Guide is onmisbaar voor alle vogel- en natuurliefhebbers die geïnteresseerd zijn in dit deel van de wereld, inclusief de zuidelijke oceanen.

Walter Belis 

Ascanio D. e.a., 2017. Birds of Venezuela

Ascanio D., Rodriguez G. & Restall R., 2017. Birds of Venezuela, Christopher Helm, London, 592 blz., ISBN: 978 1 4081 0535 1, £ 35.99 of ± € 40,60 (Helm Field Guides).

De avifauna van Venezuela behoort tot de rijkste van de hele wereld, hij zou zelfs op de zesde plaats staan. Dit boek is dan ook essentieel voor wie de diverse habitats van dit prachtige Zuid-Amerikaanse land wil gaan verkennen. Bovendien vormt het een interessante aanvulling bij Birding in Venezuela, verschenen in 2003 (Lynx Edicions). Deze publicatie deelde het immense land in zes regio's in en belichtte de belangrijkste vogelkijkplaatsen. Birds of Venezuela is dan weer een volwaardige determinatiegids met een zeer interessante tekst en schitterende kleurplaten. De aanpak van de auteurs en de combinatie van afbeeldingen en tekst die netjes naast elkaar staan waardoor de informatie snel kan worden verwerkt, maken dat deze bestemming binnen ieders bereik komt te liggen. Deze terreingids bevat 248 kleurplaten waarop meer dan 1400 soorten staan afgebeeld. We kennen de kwaliteit van de Helm Field Guides en is dan ook niet verwonderlijk dat veel aandacht werd besteed aan de diverse rassen en verenkleden. De tekst brengt ook informatie over habitat, zang en bespreekt de status van soorten en ondersoorten, met inbegrip van de 45 endemische soorten in Venezuela. Elke soort heeft ook recht op een gedetailleerde verspreidingskaart.

Walter Belis

Eriksen J. & Porter R., 2017. Birds of Oman

Eriksen J. & Porter R., 2017. Birds of Oman, Christopher Helm, London, 272 blz., ISBN: 978 1 4729 3753 7, £26.99 of ± € 30,50 (Helm Field Guides)

Oman vormt een smeltkroes van West- en Oost-palearctische vogelsoorten, aangevuld met typisch Afrikaanse soorten. Dit ornithologisch juweeltje, gelegen aan de zuidoostkust van het Arabische Schiereiland, bevindt zich bovendien op een kruispunt van trekroutes. Het is dan ook niet verwonderlijk dat dit sultanaat een grote aantrekkingskracht uitoefent op ornithologen afkomstig uit alle windstreken van de aardbol. De 528 soorten die op de officiële lijst van Oman prijken, worden in dit naslagwerk besproken en staan afgebeeld op de 116 kleurplaten. Aan de afbeeldingen werd uitermate veel zorg besteed. Zo staan de soorten in diverse kleden afgebeeld en werd aandacht besteed aan de diverse rassen en occasionele dwaalgasten. In de beschrijving van de soorten worden de belangrijkste veldkenmerken vermeld, met inbegrip van habitat en zang. Bij de tekst horen kaartjes die de verspreiding tijdens broed-, overwinter- en trekperiode weergeven. Dit althans voor de soorten die geregeld in Oman tot broeden komen.

Walter Belis      

Dilger M., 2017. Nightingales in November, A Year in the Lives of Twelve British Birds

Dilger M., 2017. Nightingales in November, A Year in the Lives of Twelve British Birds, Bloomsbury, London, 368 blz., ISBN 978 1 47291 535 1, £ 9.99 of ± € 11,35.

Heeft u zich al afgevraagd wat vogels in de winter eten wanneer ze niet terecht kunnen aan de voedertafel of er geen bessen meer voorradig zijn in de tuin? Waar slapen de vogels die niet op een beschutte plaats rond uw huis of onder een overhangend deel van het dak gehuisvest zijn? Mike Dilger geeft een antwoord op de meeste van deze vragen in Nightingales in November. Hij volgde eigenhandig een twaalftal in Groot-Brittannië populaire vogelsoorten en vulde zijn gegevens aan met informatie die hij aantrof in ornithologische publicaties van de laatste decennia. Voor een neofiet is dit boek een ware onderdompeling en een schat aan informatie over onze tuinvogels. Maar ook wat meer ervaren vogelkijkers zullen met veel genoegen het boek doornemen en nieuwe zaken ontdekken. U verneemt er o.a. waar "onze" zwaluwen rond Kerstmis rondhangen en wanneer de tijd rijp is om jonge uilen te gaan bewonderen of te genieten van de zang van de nachtegaal.

Walter Belis

Nicolson A., 2017. The Seabird's Cry: the lives and loves of Puffins, Gannets and other ocean voyagers

Nicolson A., 2017. The Seabird's Cry: the lives and loves of Puffins, Gannets and other ocean voyagers, William Collins, London, 400 blz., ISBN 978-0-00-816569-7, £ 16.99 of ± € 19,50.

Adam Nicolson was van kindsbeen af gefascineerd door zeevogels. Vooral de wijze waarop ze gracieus,  gedragen door de wind, zich tegelijkertijd wervelend en vastberaden over het ruime wateroppervlak bewegen, werkte betoverend op de auteur. Soorten  die op de open zee naar vis zoeken en nestelen op steile en ruige kusten, ze hebben nog niet al hun geheimen onthuld. In de afgelopen decennia zijn we beetje bij beetje meer te weten gekomen over deze mysterieuze vogels, die soms redelijk dichtbij komen maar anderzijds er niet voor terugdeinzen om zich over duizenden kilometers over zee te verplaatsen. In The Seabird's Cry wijdt Nicolson telkens een hoofdstuk aan een andere soort. Hij onderzoekt hun gedrag, de migratieroutes over de Atlantische Oceaan en hun overlevingstactieken. Het is verbazingwekkend met welk gemak en meesterschap de auteur erin slaagt om ons zeer complexe verschijnselen uit te leggen. Daarnaast citeert hij de auteurs die hij heeft geraadpleegd, wat ons aanmoedigt om ons verder te verdiepen. Het laatste hoofdstuk gaat in op de bedreigingen die de  zeevogels boven het hoofd hangen: vervuiling van de oceaan, vernietiging van habitats, klimaatverandering, enz.

Walter Belis

Toms M. 2017. Flight Lines: tracking the wonders of bird migration

Toms M., 2017. Flight Lines: tracking the wonders of bird migration, BTO Books, Thetford, 224 blz., ISBN: 978-1-908581-77-8, £ 25.00 of ± € 28,30.

Of het nu de aanblik is van de eerste zwaluw of het geluid van een koekoek in de lente, de terugkeer van 'onze' trekvogels levert een geruststellend gevoel van een wereld die, ondanks alles, nog steeds draait. Dat vogels zulke lange en gevaarlijke trektochten moeten ondernemen, heeft ons al eeuwen lang gefascineerd en het is steeds een onuitputtelijke inspiratiebron geweest voor kunstenaars,  schrijvers en niet te vergeten duizenden wetenschappelijke onderzoeken. Nu we in een tijdperk leven waarin veel van onze trekvogels het alsmaar moeilijker hebben om zich aan te passen en te overleven, wordt onze fascinatie voor migratie nog relevanter. Door kunstenaars en wetenschappers bij elkaar te brengen, wordt het verschijnsel migratie op verschillende wijze belicht. De twee belangengroepen  vragen zich af wat ze zien, maar ze kijken met andere ogen. Hoewel de wetenschap de noodzakelijke bewijzen kan leveren waarop beleidsbeslissingen kunnen worden gebaseerd, is het onze emotionele gehechtheid aan dieren in het wild die uiteindelijk de drang naar natuurbehoud zal stimuleren. Dit boek maakt duidelijk dat kunst en wetenschap belangrijke spelers zijn bij het aanleveren van effectieve beschermingsmaatregelen voor trekvogels en andere in het wild levende dieren.

Walter Belis

Quist M. 2017. Het verhaal van Pieterrr. 

Quist M., 2017. Het verhaal van Pieterrr, L'Indépendance, Dwingeloo, 72 blz., ISBN 978 90 9030623 0, € 14. Te bestellen door € 14 over te maken, met vermelding van naam en volledige adres, op gironummer NL77 INGB 0660 2720 08  ten name van M. Quist te Dwingeloo.

Pieter nam in 1995 als vrijwilliger contact op met de Werkgroep Roofvogels Nederland. Hij woonde toen in een aftandse caravan en kickte af van drank, heroïne en wiet. Via de wet Inschakeling Werklozen werd hij schaapherder op het Balloërveld en zette zijn ontwenningskuur verder. Intussen ontpopte hij zich tot gelegenheidsgids en roofvogelkenner. Begin 1999 overleed de zoon van Maria Quist in een verkeersongeval. Maria en Pieter vonden bij elkaar steun maar het liep mis met Pieter. Onder invloed van wiet stak hij drie mensen neer en belandde in de gevangenis. Hij las er natuurboeken en het tijdschrift De Takkeling, werkte zich in in de evolutieleer van Darwin. Na zijn vrijlating hervatte hij zijn veldactiviteiten en hield Rob Bijlsma als grote held voor ogen.  De samenwerking liep niet altijd gesmeerd want Pieter was vlug op stang gejaagd en reageerde (te) impulsief. In 2015 werd hij rustiger maar zijn gezondheid ging sterk achteruit. Zijn vechtlust doofde in 2016 verder uit en in maart 2017 overleed hij. Dit boek, het meeslepend en adembenemend verhaal hoe de natuur en in het bijzonder roofvogels iemand op het rechte pad kunnen zetten,  beschrijft de 22 laatste levensjaren van Pieter de Haan.

Walter Belis

Woods 2017. The Birds of the Falkland Islands.

Woods R.W., 2017. The Birds of the Falkland Islands: An Annotated Checklist,  British Ornithologists’ Club, Tring, 288 blz., ISBN 978 0 9522886 6 4, £ 29.99 of ± € 34, https://www.nhbs.com/the-birds-of-the-falkland-islands-book.

Deze nieuwe checklist van de vogels van de Falklandeilanden is de meest uitgebreide ooit gepubliceerd. Het boek werd nauwkeurig voorbereid en het geheel van beschikbare publicaties werd zorgvuldig geraadpleegd. Het boek is de bekroning van enkele tientallen jaren veldwerk door de auteur en andere ornithologen. Dit naslagwerk brengt alles samen wat bekend is over de status en verspreiding van vogels die men aantreft in deze fascinerende archipel. Een uitgebreide inleiding verschaft een biogeografische en ecologische achtergrond, met duidelijk de  nadruk op de interacties tussen mens en vogels en de ontwikkeling van natuurbehoud. Duidelijk twee stokpaardjes van de auteur. De systematische lijst bestrijkt alle 205 soorten waarvan het voorkomen op de Falklands bewezen is, plus nog eens 54 soorten die nadere bevestiging behoeven. Zeven bijlagen en 32 pagina's kleurenfoto's maken het werk af. Dit definitieve overzicht van de avifauna van de Falklands, zal voor geruime tijd een essentiële referentie zijn voor iedereen die geïnteresseerd is in de verbazingwekkende fauna van de Zuid-Atlantische Oceaan.

Walter Belis

Jarvis F. 2017. A bird guide to the field of experience.

Jarvis F., 2017. A Bird Guide to the Fields of Experience, Chatterpie, Swanton Morley, 152 blz., ISBN: 978 0 9957976 0 4, £ 24 of ± € 27, http://www.abirdguide.co.uk.

Dit boek vormt het eerste luik van schetsen en tekeningen die Frank Jarvis maakte in Schotland (1985-1986) en Norfolk (1986-1993). Zijn weduwe verzorgde de publicatie en zij hoopt een tweede deel klaar te hebben vóór de zomer van 2018.  Jarvis maakte voortdurend nauwgezette aantekeningen in het veld. Hij bezat nooit een camera. Voor hem was tekenen een kwestie van "echt zien". Hij ontwikkelde zijn eigen "interne camera" door te kijken en te observeren. Zijn illustraties waren niet bedoeld als vogelportretten of determinatietekeningen, ze waren eerder pogingen om zijn indrukken en  specifieke ervaringen, verworven onder verschillende omstandigheden en in verschillende seizoenen, weer te geven. Deze private veldnotities en tekeningen zijn ontleend aan Franks uitgebreide dag- en  notitieboeken en zijn een postuum eerbetoon. Het herinnert aan een tijd die grotendeels vrij was van technologie, toen verrekijkers, notitieboekjes en veldwerk de essentie vormden voor een dagje uit in het veld.

Walter Belis

Rees C. 2017. A history of Cornish Ornithology.

Rees C., 2017. A History of Cornish Ornithology: the patch to conservation, Penrhys, Truro, 445 blz., ISBN: 978 1 5272 0293 1, £ 12,99 of ± € 14,70, Tormark Book Distributors, office@tormark.co.uk.

Alleen al door haar geografische ligging, in het uiterste zuidwesten van het Verenigd Koninkrijk, biedt Cornwall buitengewone perspectieven voor het observeren van vogels. Het graafschap telt op zich al een rijke avifauna en vormt bovendien een voortdurend schouwtoneel voor dwaalgasten die de Atlantische Oceaan oversteken. Door de eeuwen heen hebben talloze ornithologen uit Cornwall geprobeerd het 'buitengewone van de plek' vast te leggen. Om de historische personages, hun geschriften en waarnemingen correct te kaderen, begint A History of Cornish Ornithology met een overzicht van Cornwalls kenmerkende landschappen en andere opvallende eigenschappen. De auteur start in de prehistorie, benadrukt de ontwikkelingen in de middeleeuwse periode en beklemtoont de toenemende belangstelling voor ornithologie in de daaropvolgende eeuwen. De grote naturalisten uit Cornwall: Moyle, Carew, Borlase, Couch, Rodd en Ryves staan centraal. Colin Rees onderzoekt hun invloed op de Cornishmen en  op ornithologen uit de rest van Groot-Brittannië. Naast illustere individuen wordt ook de rol van de Cornwall Bird Watching Preservation Society en The Cornwall Wildlife Trust beschreven. Zij lagen mee aan de basis van de aanleg van natuurreservaten. Verder beschrijven enkele hoofdstukken de dramatisch veranderende status van vogelpopulaties en hun habitats en de inspanningen die geleverd worden om de vogelrijkdom te verzekeren. Het laatste hoofdstuk blikt vooruit en schetst een mogelijke toekomst voor de vogels in Cornwall en de rest van het land. Dit boek borduurt verder op het werk van  Roger David Penhallurick, overleden in 2004. Penhallurick, aan wie A History of Cornish Ornithology respectvol is opgedragen, schreef verscheidene werken over de ornithologie van Cornwall.

Walter Belis

Lohrman & Rudolph 2017. Die Vögel des Chiemseegebietes.

Lohmann M. & Rudolph B.-U., 2016. Die Vögel des Chiemseegebietes,  Ornithologische Gesellschaft in Bayern e.V., München, 536 blz., ISBN 978-3-00-052054-9, € 35, https://www.og-bayern.de/neuerscheinung-die-vogelwelt-des-chiemseegebietes

Dit lijvige naslagwerk beschrijft en bespreekt voor het eerst het avifaunistisch belang van de Chiemsee. Dit meer, ook het Beierse Meer genoemd, is het grootste meer in Beieren en na het Müritzmeer en het Bodenmeer het derde meer in grootte van Duitsland. In het boek vatten de auteurs de resultaten samen van een onderzoek dat over een periode van bijna een halve eeuw werd gevoerd. Het startsein werd in 1967-1968 gegeven en de census liep 47 jaren later ten einde. Michael Lohrmann en Bernd-Ulrich Rudolph benadrukken, met overvloedig cijfermateriaal als referentie, het belang van de verschillende zones rond het meer voor broedvogels, watervogels, soorten die er tijdens de trek neerstrijken of er overwinteren. Elke soort wordt in een aparte monografie behandeld. Zoals elders werden ook hier tijdens de studieperiode nieuwe soorten opgemerkt terwijl andere dan weer verdwenen. Dit maakt deel uit van een natuurlijke dynamiek maar wordt ook in grote mate bepaald door het al dan niet aanwezig zijn van beschermingsmaatregelen rond het meer. Bijgevolg komt ook dit onderwerp aan bod in het boek. In een inleidend hoofdstuk lichten de auteurs de diverse habitats toe. Ze bespreken de status van de waargenomen soorten in Beieren en vergelijken met de situatie in Europa. We vernemen tevens waar en wanneer welke soort kan worden waargenomen en krijgen alle mogelijke informatie over broedgegevens en tendensen, welke met gelijkaardige gebieden vergeleken worden.  Gezien de aanzienlijke oppervlakte van het meer kent dit gebied een rijke landschappelijke diversiteit welke zich in het avifaunistisch aanbod vertaalt: 180 vogelsoorten hebben er reeds gebroed of ondernamen tenminste een broedpoging; 147 soorten broeden er geregeld. Het aantal soorten dat reeds met zekerheid werd waargenomen bedraagt 329.

Walter Belis

Bemse 2017. Der Weisstorch.

 Bense A.R., 2017. Der Weißstorch – Vom Vogel zum Kult, Westarp Verlag, Wiebelsheim, 122 blz., ISBN  978-3-86617-139-8, € 19,95.

De ooievaar is al meer dan 4000 jaar een cultusvogel. Hij stelt in de mythologie de lente en de vruchtbaarheid voor. Het is dan ook niet voor niets dat de ooievaar eeuwenlang de kindjes aan huis bracht. De voorbeeldige broedzorg van deze soort ligt waarschijnlijk aan de basis van dit volksgeloof. Enkele aspecten uit het volksgeloof zijn inmiddels verzwakt of zelfs geheel verdwenen maar aan populariteit heeft de ooievaar niet moeten inboeten. Dit boek is er het duidelijke bewijs van. In Der Weißstorch toont Prof. Dr. Alfons Rolf Bense, soms met een degelijke dosis humor, aan dat onze perceptie van deze vogelsoort nog steeds beïnvloed wordt zijn culturele geschiedenis. Het boek is rijkelijk geïllustreerd.

Walter Belis 

Ouweneel 2017. Biesbosch-vogels.

Ouweneel G., 2017. Biesbosch-vogels, de jeugddagboeken van Tom Lebret, Uitgeverij Liverse, Dordrecht, 151 blz., IS

BN 978 94 92519 07 8,  € 19,95.

Thomas Lebret (1918-1982) heeft internationaal bekendheid verworven als watervogelkenner. Toch is hij in België vrijwel onbekend gebleven.  Zijn naam is ontegensprekelijk verbonden aan de Biesbosch. een nationaal park dat dankzij de recente publicatie van Thomas van der Es T. en Stef den Ridder, De Nieuwe Biesbosch, van polderland naar waterland (NNV Uitgeverij), in het middelpunt van de belangstelling is komen te staan. Met het laatste boek van Gerard Ouweneel wordt de spreekwoordelijke kers op de taart gezet. Hij besteedt aandacht aan de jeugddagboeken van Tom Lebret die reeds in zijn jeugdjaren elk vrij moment in De Biesbosch doorbracht en telkens zijn bevindingen neerschreef. Ouweneel weet de teksten met vlotte pen aaneen te rijgen en van verhelderende commentaar te voorzien. De vogeldagboeken beslaan de periode 1932-1938. In het laatste hoofdstuk gaat Ouweneel dieper in op de streeknamen voor vogels die in de dagboeken aan bod komen, benamingen die in vele gevallen uit het taalgebruik zijn verdwenen en nog gevonden kunnen worden in dialectwoordenboeken, het Verklarend en etymologisch woordenboek van de Nederlandse vogelnamen (Eigenhuis, 2004) of De Nederlandse vogelnamen en hun betekenis (Blok en ter Stege, 1995). Nu het Regionaal Archief Dordrecht zich ontfermt over de ornithologische nalatenschap van Thomas Lebret zet deze, wat vormgeving betreft, bescheiden publicatie de figuur van Lebret in de schijnwerpers.

Walter Belis

Daalder 2017. De Meerkoet.

Daalder R., 2017. De Meerkoet, Atlas Contact, Amsterdam, 144 blz., 978 90 450 3025 8  19,99.

Daar waar ondiepe plassen, vochtige gebieden en vijvers zijn, bij voorkeur met een rietgordel en veel waterplanten, tref je Meerkoeten aan. Ze zijn gemakkelijk te herkennen aan de typische rode ogen, de witte snavel en de opvallende witte voorhoofdsplaat. Het zijn eerder vogels die een weinig opvallend bestaan lijken te leiden, maar schijn bedriegt. Sommige paren blijven hun hele leven trouw aan hun nestplek en hun partner, andere zijn ongebonden avonturiers, die de Middellandse Zee oversteken om in Afrika te gaan overwinteren. Meerkoeten hebben een enorm verspreidingsgebied en komen voor tot 1400 meter boven de zeespiegel. Om alle geheimen van deze vogelsoort te doorgronden, is Remco Daalder de Meerkoet gaan bestuderen op de Nederlandse grachten maar ook wereldwijd. Dit boek maakt deel uit van een reeks uitstekende monografieën.

Walter Belis

Emery 2017. Vogelbrein, hoe intelligent zijn vogels

Emery N., 2017. Vogelbrein, hoe intelligent zijn vogels?, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 192 p., ISBN 978 90 2156 642 9, € 22,50.

Wat bepaalt het niveau van intelligentie van een levend wezen? Het is de verhouding tussen de grootte van het lichaam en het volume van de hersenen. Daarom staan gewervelde dieren, vooral zoogdieren en vogels, bovenaan op de ladder als het over intelligentie gaat, omdat ze veel hersenen hebben voor weinig gewicht. Amfibieën en vissen zijn de minst begaafde in de dierenwereld. Toch heeft men lang gedacht dat vogels niet intelligent zijn. Ten onrechte blijkt nu. Men leefde in de overtuiging dat dieren instinctief leven en reageren op stimuli. De afgelopen twee decennia heeft de studie naar vogelintelligentie diepgaande ontwikkelingen ondergaan. We weten nu dat sommige vogels vrij complexe hersenen hebben. Dit prachtig geïllustreerde boek geeft ons de gelegenheid om de hersenen van vogels beter te verkennen. De auteur bevestigt dat kraaiachtigen net als papegaaien en een aantal minder bestudeerde soorten, tot de "genieën" van de avifauna behoren. Ondanks de complexiteit van het probleem, is dit boek zeer toegankelijk. Het laat zien dat vogels  verfijnde hersenen hebben. Vogels beheersen ongehoorde vaardigheden zoals zelfherkenning, empathie, verbeelding en inzicht. Het is niet nodig om aan te tonen dat de hoger genoemde soorten creatief zijn in probleemoplossing. Ook andere soorten vallen onder die noemer omdat ze, bijvoorbeeld werktuigen gebruiken. Het boek is geschreven door een toonaangevende expert en bevat een voorwoord van Frans de Waal, die bekend staat om zijn werk over dierlijke intelligentie.

Walter Belis

Dietzen 2017. Die Vogelwelt von Rheinland-Pfalz, band 2 & 3

Dietzen Ch. et. al., 2014-2017. Die Vogelwelt von Rheinland-Pfalz, Gesellschaft für Naturschutz und Ornithologie Rheinland-Pfalz, Mainz, Band 1, [2014], 864 blz., ISBN 978 3 9807669 9 9, € 44,90; Band 2, [2015], 640 blz., ISBN 978 3 946121 00 8, € 44,90;  Band 3, [2016], 896 blz., ISBN 978 3 946121 01 5, € 44,90; vierde deel aangekondigd voor 2017. Te bestellen via mainz@gnor.de

De auteurs beogen in deze reeks, die uiteindelijk 4 delen zal tellen, een avifaunistisch overzicht te brengen van de Duitse deelstaat Rijnland-Palts. Er werden in 2012 357 vogelsoorten geteld: broedvogels, doortrekkers en overwinteraars maar ook enkele zeldzame dwaalgasten. Voeg daarbij enkele soorten ontsnapt uit gevangenschap en de lijst groeit aan tot 375 die in dit naslagwerk uitvoerig besproken worden. In het eerste deel worden opzet en werkwijze uit de doeken gedaan. Verder wordt de deelstaat landschappelijk onder de loep genomen: geologie, klimaat, landgebruik, biotopen… Een literatuurlijst die meer dan 4000 referenties bevat geeft een overzicht van de avifaunistische rijkdom van Rijnland-Palts. Band 2 behandelt Anseriformes en Ciconiiformes. in totaal 90 soorten waarvan habitat, verspreiding broedbiologie, bedreiging en bescherming worden toegelicht. Ook enkele soorten uit gevangenschap ontsnapt of sporadisch voorkomend, worden vermeld. Een vlugge rekensom toont aan dat een honderdtal soorten gespreid over 640 bladzijden automatisch betekent dat elke soort zeer uitvoerig wordt behandeld. Tabellen en uiterst precieze en gedetailleerde verspreidingskaarten vullen de monografieën aan. Een soort gebonden literatuurlijst sluit het tweede volume af.  Band 3 neemt Accipitriformes en Piciformes voor haar rekening.  In totaal 156 soorten die met een onbeschrijfelijke grondigheid de revue passeren. We kijken intussen hals rijkend uit naar het vierde deel. Dit naslagwerk is voor ons van kapitaal belang omdat deze deelstaat in het westen aan ons land grenst en ons toelaat Belgische gegevens te toetsen aan deze van Rijnland-Palts.

Walter Belis 

Withrington 2017. Wildlife adventures in eastern Europe.

Withrington D. & Raven P., 2017. Wildlife Adventures in eastern Europe, uitgegeven in eigen beheer en te bestellen bij Natural History Book Service www.nhbs.com , 104 blz., £ 12.50 of ± € 13.50. 

Dit boek, prachtig geïllustreerd met 360 foto's van topkwaliteit, uitgegeven in A4-formaat, bevat de reisverhalen van enkele Britse naturalisten in Estland, Bulgarije, Griekenland en Macedonië, Hongarije et Slovakije tussen 2012 en 2015. Het opzet van de publicatie was een algemeen beeld te schetsen van elk land met telkens gedetailleerde beschrijvingen van de gevolgde circuits. De auteurs hebben de nadruk gelegd op vogels maar beschrijven eveneens de vlinders en bloemen die ze hebben waargenomen. Naast de beschreven parcours worden de interessantste overnachtingsmogelijkheden besproken. Aan het einde van het boek bevinden zich lijsten van de vogels en vlinders waargenomen in de bezochte landen. Voor wie een uitstap in Oost-Europa overweegt is dit naslagwerk alvast een uiterst nuttige informatiebron en onmisbare reisgezel.

Bergmann 2016. Spuren und Zeichen der Vögel Mitteleuropas

Bergmann H.-H. & Klaus S., 2016. Spuren und Zeichen der Vögel Mitteleuropas, AULA-Verlag, Wiebelsheim, 288 blz., ISBN 978 3 8910 4791 0, € 24,95

Vogels zijn, in tegenstelling tot planten, vluchtige wezens die vaak flitsend verschijnen en onmiddellijk nadien uit het beeld verdwijnen. Gelukkig laten ze  in veel gevallen sporen na van hun aanwezigheid en kunnen we hiermee aan de slag. Sporen interpreteren is een hele klus en een degelijke handleiding is geen overbodige luxe. Dit boek helpt bij het lezen van sporen, het ontdekken van nestholtes, het analyseren van braakballen en nog veel meer. Alle vaak voorkomende pootafdrukken en overblijfselen, die op eenvoudige wijze in het wild kunnen worden gevonden, worden behandeld met uitzondering van veren, botrestanten en nesten, waarvoor er speciale boeken in de handel verkrijgbaar zijn.

bestel hier

Böhre & De Raedt 2017. Roofvogels en uilen van NW-Europa

Böhre P. & De Raedt J., 2017. Roofvogels en uilen van Noordwest-Europa, Fontaine Uitgevers BV, Hilversum, 254 blz., ISBN 978 90 5956 724 5, € 19,95, leden Natuurpunt 17,95

bestel hier

In dit unieke naslagwerk worden 21 roofvogels en 10 uilensoorten voorgesteld. Het boek is een verzameling artikelen die eerder in het maandblad Roots gepubliceerd werden. In de inleiding licht Paul Böhre zijn passie voor roofvogels toe en in de volgende hoofstukken komen trek, verwantschappen tussen roofvogels en uilen, vleugelvormen en spanwijdtes aan bod. Meteen al een heleboel informatie die uitermate nuttig is bij de determinatie. Vervolgens zijn er de monografieën, opgesteld volgens een vast stramien. Dat biedt veel houvast en maakt het boek evenwichtig en vlot leesbaar. Voor elke soort wordt de meest recente informatie over aantallen en verspreiding vermeld maar ook gewicht, spanwijdte, maximale leeftijd, geluid, populatietrends… worden meegedeeld. In het laatste deel staat informatie over de anatomie van roofvogels en uilen, hun eieren en volgen enkele waarnemingstips. De illustraties van Joris De Raedt verdienen een woordje uitleg want ze geven aan deze publicatie een extra dimensie. Er verschijnen geregeld naslagwerken over dag- en nachtroofvogels, maar in dit boek dienen de afbeeldingen niet uitsluitend tot ondersteuning van de tekst. Ze vullen het tekstgedeelte aan. Jachttechnieken, prooikeuze, vlucht… zijn prachtig afgebeeld. Bovendien werd een aparte techniek aangewend. De afbeeldingen van vliegende, zittende of vogels in actie, prooien en momentopnamen werden onmiddellijk op de computer getekend. Papier en potlood werden nauwelijks aangewend. Een nieuwe generatie vogel(kijk)boeken is duidelijk in wording.    

Ouweneel G. 2016. Een haagse vogelaar, het leven van Frans P.J. Kooijmans

Ouweneel G., 2016. Een Haagse vogelaar, het leven van Frans P.J. Kooijmans, Uitgeverij Liverse, Dordrecht, 168 blz., ISBN 978 94 9103495 4, € 19,95.

Frans Kooijmans was een natuurfotograaf die zowel vóór als na de Tweede Wereldoorlog veel van De Beer in foto’s heeft vastgelegd. Het kroondomein De Beer, later vogelreservaat De Beer of ook wel vogeleiland De Beer genoemd was een strandvlakte waarop plaatselijk een onderbroken lage duinenrij met struikgewas en elders rietmoeras tot ontwikkeling was gekomen. Het lag ten noorden van de Maasmonding aan de Hollandse kust. Van oudsher stond dit gebied ook bekend als de Hoek van Holland. Kooijmans was vóór de oorlog bekend om zijn zelf gebouwde teleobjectieven van een ontzagwekkende grootte waarmee hij schitterende vogelopnames maakte. Hij was de eerste die er in slaagde om de Lachstern, een zeldzame broedvogel in Nederland, op de gevoelige plaat vast te leggen.

Kooijmans is ook één van de auteurs, samen met o.a. Niko Tinbergen, van het legendarische boek Het Vogeleiland uit 1930, waarin De Beer op indrukwekkende en ook aanstekelijk enthousiaste wijze is vastgelegd. Jac. P. Thijsse verzorgde de inleiding. Kooijmans verdiende de kost als fotograaf bij de Gemeentelijke Dienst Stadsontwikkeling van de stad Den Haag en vogels waarnemen was een hobby. Hobby? Eerder een bijkomende passie waarvan hij gedurende een groot deel van zijn leven dagboeken bijhield. Deze natuurbelevenissen werden door zijn zoon Roald uitgetypt. Uit deze dagboeken is meer bekend geworden over de betrokkenheid van Frans Kooijmans bij het eerste naoorlogse broedgeval van de lachstern op De Beer. Het is aan Gerard Ouweneel te danken dat veel negatiefmateriaal van Kooijmans zich nu in het archief van het Nederlands Foto Museum in Rotterdam bevindt. Als kers op de taart brengt Ouweneel, die lange tijd bevriend is geweest met Kooijmans, een eerbetoon aan pionier van de natuurfotografie. Hij  beschrijft niet alleen het leven en het werk van Kooijmans maar ook gedeelde ervaringen en ontmoetingen met andere ornithologen.  Het boek, bescheiden in omvang, bevat een schat aan informatie en is verrijkt met fragmenten uit de dagboeknotities van "Kooij", zoals hij in het werk vermeld wordt, historisch fotomateriaal en anekdotische tekeningen.   De toon zouden we verhalend objectief durven noemen: ideaal om de vogelaar-fotograaf in de beste omstandigheden te ontdekken.

Werkman E. 2017. Vogels en de liefde

Werkman E., Vogels en de liefde, KNNV Uitgeverij i.s.m. Vogelbescherming Nederland, Zeist, 128 blz., ISBN 978 90 5011607 7, € 14,95.

Liefde bij vogels, het is een gevarieerd onderwerp. Misschien wel boeiender dan menselijke liefde. Sommige soorten overwinteren duizenden kilometers van elkaar verwijderd en komen weer samen tijdens het broedseizoen. Een vogel die vreemd gaat en een partner die een oogje dichtknijpt, een spannende driehoeksverhouding of een vogel die een homoseksueel gedrag vertoont. Het zijn allemaal facetten van het uiterst gediversifieerde liefdesleven van vogels.  Paarvorming, paarbanden, echtscheidingen, echtelijk  geweld, emoties, van opwinding tot liefdesverdriet, het lijkt allemaal zo menselijk  bij vogels, alleen de psychiater is hen vreemd. In vogelgidsen staat er maar weinig over te lezen en de puur wetenschappelijke literatuur is vaak ontoegankelijk. Elvira Werkman heeft de klus voor ons geklaard. Zij wilde er meer over te weten te komen, las ontzaglijk veel en verwoordde het op een eenvoudige maar waarheidsgetrouwe manier. Het boek werd mooi geïllustreerd door Stef den Ridder.

Grewall e.a. 2017. Field guide to the birds of India, Pakistan, Nepal, Bhutan, Sri Lanka and Bangladesh.

Grewal B., Sen S., Singh S., Devasar N. & Bhatia G., 2017. A Photographic Field Guide to the Birds of India, Pakistan, Nepal, Bhutan, Sri Lanka, and Bangladesh, Princeton University Press, Princeton, 792 blz., ISBN 978 0 69117649 9, £ 37.95 of ± € 45.

Deze fotografische veldgids behandelt in één volume alle vogelsoorten van het gehele Indiase subcontinent. Voor elke soort en ondersoort - ongeveer 1375 in totaal – zijn foto's en een beknopte tekst voorzien en voor de meeste ook een verspreidingskaart. De gids bevat meer dan 4000 prachtige foto's, waarvan verscheidene nog nooit eerder gepubliceerd werden. Ze werden zorgvuldig geselecteerd om de belangrijke identificatiekenmerken van elke soort te illustreren. De geactualiseerde tekst bevat een beknopte beschrijving van verenkleed, geluid, verspreiding, habitat en gegevens over de recente taxonomische veranderingen. Om zich tot één volume te beperken heeft de uitgever een bewuste keuze gemaakt, zowel voor het aantal pagina's als voor de bladschikking. De voorkeur is naar het fotografisch materiaal gegaan, wat maakt dat de verspreidingskaartjes – ook al zijn ze nauwkeurig ingekleurd – vrij klein zijn. Deze gids bevat eveneens een inleiding die een overzicht geeft van de avifauna en in het kort de geschiedenis schetst van India en de buurlanden. Het opzet van de auteurs was een encyclopedische fotogids te realiseren met daarin alle soorten die men in het Indiase subcontinent kan aantreffen. Dit objectief werd bereikt. Het spreekt voor zich dat wie plannen koestert om doelgericht welbepaalde regio's te bezoeken, nog andere naslagwerken zal moeten aanschaffen maar dit boek is alvast een uitstekende uitvalsbasis.

Kaatz, Wallschläger, Dziewiaty & Eggers 2017. Der Weiẞstorch

Kaatz Ch.,  Wallschläger D., Dziewiaty K. & Eggers U., 2017. Der Weiẞstorch,  Westarp Wissenschaften (Neue Brehm Bücherei), Magdeburg, 672 blz, ISBN: 978-3-89432-273-1, € 59,95.

bestel hier

Dit boek vormt één van de meest volledige monografieën die ooit over de Ooievaar zijn geschreven. Het gewichtige naslagwerk werd samengesteld door een team  van specialisten en behandelt  systematiek, fylogenie, morfologie en fysiologie, gedrag, voortplanting, overwintering, verspreiding,  habitat, populatietrends, ecologie, bedreigingen, reeds genomen en nog te nemen beschermingsmaatregelen. Nu we kennis genomen hebben van de inhoudsopgave is het, rekening houden met de spreekwoordelijke Duitse "Gründlichkeit", onnodig nog te vertellen dat u met deze  monografie in de hand wellicht een antwoord zal vinden op al uw vragen.

Forsman D. 2017. Handboek determineren vliegbeelden roofvogels Europa, N. Afrika en Midden-Oosten

Forsman D., 2017. Handboek determineren van vliegbeelden roofvogels van Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten, KNNV Uitgeverij, Zeist, 544 blz., ISBN 9789050116022, € 49,95, leden € 44,95

bestel hier

De determinatie van vogels verloopt stapsgewijs en is gebaseerd op gelijkenis binnen een familie. Bij vogels waargenomen zittend op een tak of een paaltje, kan je vergelijken met een aantal gekende silhouetten. Anders verloopt het met vogels in de vlucht. Roofvogels in de lucht vormen vaak een lastige determinatieklus, ook voor ervaren vogelkijkers. Het feit dat roofvogels geregeld wisselen van vluchttype en dat veranderingen in morfologie en verenkleed leeftijdsgebonden zijn, maakt de determinatie niet eenvoudiger. Bovendien gelijken sommige roofvogels op elkaar in de vlucht. In plaats van te knoeien en geregeld te falen, bestaat de eenvoudigste oplossing er in terug te grijpen naar vastgelegde vliegbeelden waarmee je kan vergelijken.. Dat is dan ook het opzet van dit handboek.  Aan de hand van meer dan 1100 gedetailleerde foto’s van vliegbeelden en verenkleden, leer je stelselmatig 60 roofvogelsoorten uit Europa, Noord-Afrika en Midden- tot Centraal-Azië herkennen. Naast het fotomateriaal behandelt de informatieve tekst onderwerpen als rui en verenkleed in detail, maar ook thema’s als variatie, verspreiding en gedrag. De 1100 foto’s werden zorgvuldig geselecteerd om de vogels zo levensecht mogelijk te portretteren. Dit is van uiterst belang wil men de vogels op leeftijd en geslacht determineren. Dick Forsman, roofvogelspecialist van wereldformaat, heeft extra aandacht besteed aan de verschillende geografische vormen en hybridisatie van soorten. Verder verschaft de auteur per soort een beschrijving van de variatie, verspreiding, gedrag, soortdeterminatie, rui, geslachtsbepaling en verwijst naar gelijkende soorten. In een gedetailleerde beschrijving wordt verder ingegaan op de verenkleden van juveniele, oudere onvolwassen vogels (overgangskleden), adulte exemplaren en dit voor beide geslachten. Dit handboek mag eenvoudig weg niet ontbreken in de bibliotheek van een vogelaar die zich au sérieux neemt.

Vliegenthart e.a. 2017. Crossbill Guide Eastern Andalucía

Vliegenthart A., ten Cate B., Hilbers D. & Woutersen K., 2017. Crossbill Guide Eastern Andalucía, KNNV Uitgeverij i.s.m. Crossbill Guides Foundation,Zeist, 256 blz,  978 9 49164810 6, € 28,95. Ledenprijs € 26,05

Bestel hier

In de reeks Crossbill Guides verschenen twee nieuwe natuurreisgidsen die de Zuid-Spaanse regio Andalusië in kaart brengen en een derde over de Nederlandse Veluwe. Intussen zijn we vertrouwd met de werkwijze van deze gidsen. De auteurs leggen in de eerste plaats uit wat een streek zo aantrekkelijk maakt en vervolgens hoe we de natuurgebieden op een efficiënte manier kunnen ontdekken. Aandacht voor fauna en flora gecombineerd met praktische reis- en verblijftips, meer hoeft het niet te zijn voor een natuurliefhebber die reisplannen koestert. De eerste gids over Andalusië behandelt de westelijke provincies Huelva, Sevilla, Cádiz en Málaga. Zoals steeds in deze gidsen beschrijven de auteurs enkele interessante routes en de belangrijkste hotspots, waaronder Coto Doñana, Cádiz en de straat van Gibraltar, Alcornocales, Sierra de Grazalema, las Nieves and Morena. In de tweede gids komt het oostelijke deel van Andalusië aan de beurt. Naast de steden Córdoba, Jaen, Granada en Almería wordt aandacht besteed aan enkele adembenemende plaatsen, zoals de Sierra Nevada, Sierra de Cazorla, Sierra de Andújar, Cabo de Gata en de Desierto de Tabernas. In dit deel treft de lezer informatie aan over fauna en flora, landschap en traditionele landbouw. Verder worden we rondgeleid aan de hand van 18 minutieus uitgestippelde routes die ons bij 28 hotspots brengen. De derde gids bestrijkt een kleiner, maar niet minder interessant gebied: de Veluwe. In deze publicatie ligt de nadruk op het wandelen en fietsen. De Veluwe heeft honderden kilometers aan wandel- en fietsroutes en Dirk Hilbers maakte hier een keuze uit, uiteraard beantwoordend aan de twee basisvragen die de Crossbill guides kenmerken. Met deze gids in de hand of in de bagagetas van je fiets, ontdek je de mooiste plaatsen van dit stukje natuurschoon. Waar ook je belangstelling naar uitgaat, je vindt altijd de mogelijk een circuit uit te stippelen dat je voldoening zal schenken. Bij het boek hoort ook een handige app voor onderweg. Je vindt er seizoensgebonden informatie bij specifieke plekken, maar je kunt ook tips krijgen hoe je bepaalde dieren kunt vinden. Spilfiguur bij deze 3 nieuwe gidsen is Dirk Hilbers, bioloog en de oprichter van stichting Crossbill Guides, lesgever aan de Amsterdamse Universiteit.

Wijnhoven 2017. De Merel

Wijnhoven H., 2017. De Merel. Atlas Contact, Amsterdam, 256 blz., ISBN 978 90 450 3395 2, € 21,99. Ledenprijs € 19,79.

Bestel hier

De merel is één van de meest algemene vogels in België. Met zijn gitzwart verenkleed en oranje gele snavel is deze forse lijsterachtige onmiddellijk herkenbaar. Ooit was deze soort een schuwe bosbewoner maar dat is al een hele poos veranderd. Terwijl de huismus het in de steden zwaar te verduren heeft, gedijt de merel er wonderwel. Van IJsland tot het Oeralgebergte wekt hij de bevolking met zijn melancholische zang. Niet overal is de merel een tuinbezoeker. Wat is dan het verschil tussen een bos- en stadsmerel? Hoe heeft de merel die evolutie van bos- naar tuinvogel gerealiseerd? Is de soort echt zo territoriaal en monogaam als beweerd wordt? Gaat het in werkelijkheid echt zo goed met de soort of is zijn algemene aanwezigheid oogverblinding? Hay Wijnhoven, auteur van het Mereldagboek (KNNV, 2010), heeft de soort jarenlang gevolgd en hield nauwgezet alles bij in een dagboek. In dit boek, de zoveelste prachtige monografie in de reeks, verweeft de auteur zijn kennis met deze van andere specialisten. De tekst is bijzonder aangenaam geschreven en leest bijgevolg vlot. De Merel is zonder enige twijfel de meest wetenschappelijke publicatie in deze reeks. Het boek sluit af met een 26 bladzijden tellende literatuurlijst, om verder in te grasduinen…

Baker 2016. Identification of European non-passerines

Baker J., 2016. Identification of European Non-Passerines, British Trust for Ornithology, Thetford, 464 blz., ISBN 978 0 903793 18 6, £ 15 of ± € 17,4. 

Deze erg gespecialiseerde gids richt zich voornamelijk tot ringers, wetenschappers die zich over balgen buigen, maar waarom ook niet tot ervaren vogelkijkers? Hij bevat alle sleutelkenmerken die toelaten om geslacht en leeftijd te bepalen en verder gegevens over rui en geografische varianten. Als we gaan grasduinen binnen de bestaande (engelstalige) naslagwerken omtrent dit onderwerp, dan stellen we vast dat de keuze beperkt is. Er zijn de publicaties van Svensson (Identification Guide to European Passerines, 1992) en Baker (Identification Guide to European Non-Passerines, 1993). Deze twee klassiekers hebben hun kwaliteiten aangetoond maar sinds het einde van de 20ste eeuw is de kennis erg geëvolueerd. Deze nieuwe gids, die meer dan 150 soorten behandelt, bevat 130 bladzijden meer dan de vorige uitgave. Onnodig toe te lichten dat het boek grondig werd herzien en aangevuld. Aan steltlopers werden ongeveer 80 pagina's extra besteed. Een ander, niet verwaarloosbaar detail: de meeste illustraties zijn nu in kleur. De overige extra pagina's behandelen soorten die bij de vorige versie weinig verspreid waren in Europa en invasieve soorten (o.a. exoten). We willen wel duidelijk in de verf zetten dat het niet om een doordeweekse determinatiegids gaat. Een degelijke basiskennis is onontbeerlijk want de nadruk licht op details die enkel met een verrekijker of telescoop waarneembaar zijn of wanneer men de vogel in de hand houdt. Deze gids kan aanzien worden als een uitstekende aanvulling bij de Advanced bird ID Guide van  Nils van Duivendijk (2010) en de Guide d'identification des oiseaux en main van Laurent Demongin (2014). In vergelijking tot deze twee naslagwerken heeft de nieuwe Baker enkele pluspunten. Het boek van N. van Duivendijk is helemaal niet geïllustreerd en dat van Demongin bevat wel zwart-wit tekeningen maar deze gaan enigszins verloren in de samengebalde tekst, bovendien in kleine letters gedrukt. Het boek van Demongin bevat meer soorten maar de leesbaarheid van Baker is optimaler. Om praktische reden is men bijna verplicht om van Duivendijk en Demongin thuis te raadplegen terwijl men Baker vlot in de rugzak mee op terrein neemt. Men leert uit het verleden en – al is het niet altijd het geval - nieuwigheden hebben vaak dat extraatje dat voordien ontbrak.

Forsman 2016. Raptors in focus

Forsman D., 2016. Raptors in focus, New Holland Publishers, London, 176 blz., ISBN 978 1 921517 68 6, £ 19.99 of  ± € 23,15.

Onnodig om de auteur nog uitvoerig voor te stellen. Dick Forsman is een Finse ornitholoog, auteur, kunstenaar en natuurgids. Zijn belangstelling voor vogels, in het bijzonder roofvogels, startte reeds in zijn kinderjaren en sindsdien is zijn passie alleen maar toegenomen. Intussen is hij uitgegroeid tot een autoriteit van wereldformaat. Raptors in focus brengt een unieke reeks van meer dan 150 foto's over roofvogels. Niet minder dan 43 verschillende soorten worden behandeld. De adembenemende kiekjes werden, gespreid over tien jaren, gerealiseerd. Ze werden in Finland genomen en verder zowat overal waar Forsman op ontdekkingstocht ging in het West-Palearctische gebied en ver daarbuiten. Als specialist van gedrag en rui heeft de fotograaf-ornitholoog ook oog gehad voor gedragskenmerken. In dit prachtige naslagwerk werd aandacht geschonken aan jachttechnieken, migratie, hybridisatie en het grootbrengen van de jongen. In het hoofdstuk "Technical details", achteraan in het boek, staan alle technische snufjes en wetenswaardigheden vermeld die tot de verbluffende resultaten geleid hebben.

Gosney 2016. Finding birds in the South of France

Gosney D., 2016, Finding Birds in the South of France, Easybirder,Sheffield, 45 p., € 8,41

Het is uiteraard onmogelijk gans Zuid-Frankrijk in één enkel boekje te presenteren, ook al zou dit vrij lijvig zijn. Deze publicatie richt zich dan ook voornamelijk tot ornithologen die voor de eerste keer de Franse Midi bezoeken en bovendien over niet al te veel tijd beschikken om alle hot spots te bezoeken. We hebben de lectuur van het boekje haarfijn en ietwat ondeugend met een bijzonder kritische blik aangepakt en vonden enkele lacunes. Men treft er slechts een deel van de Pyrénées-Atlantiques in aan, meer bepaald de vallei van Ossau, de col du Portalet, Gavarnie….). Maar aangezien de auteur reeds een boekdeel aan Noord-Spanje heeft besteed, zullen de Pyreneeën ongetwijfeld het onderwerp uit maken van een volgende publicatie, misschien wel meerdere. Dit boekje vervangt het eerder verschenen Finding Birds in Southern France (1994) dat 30 pagina's telde. Is de auteur in zijn opzet geslaagd om een (totaal) nieuw boekje af te leveren? Met dezelfde kritische blik zijn we op zoek gegaan: voor de Pyreneeën zijn er 3 extra pagina's, voor de Camargue 13 bladzijden i.p.v. 8, specifiek voor de steenvlakte van de Crau gaan we van 3,5 pagina's naar 6, voor de Cevennes van 2 naar 5,5 en voor de zuidelijke Alpen van 4 naar 7 pagina's. De auteur heeft overduidelijk alle plaatsen terug bezocht. Het is een beetje jammer dat hij alle regio's in één enkele publicatie heeft willen bundelen. Als we terugkoppelen naar de vraag of het opzet geslaagd is willen we gedeeltelijk een affirmatief antwoord geven. De Crau, de  Alpilles en de Camargue komen er (heel) goed uit wat de kaarten en de plaatsbeschrijvingen betreft maar Gosney had zich beter moeten inlichten over de allerlaatste populatieaantallen. We geven toe dat wanneer men te maken heeft met schaarse of bedreigde soorten, deze sterk onderhevig zijn aan schommelingen. Ondanks deze kritieken, geformuleerd door een Zuid-Frankrijk-fanaat, willen we dit boekje absoluut aanbevelen aan al wie deze plaatsen nog nooit heeft bezocht. Het naslagwerkje brengt je perfect naar de interessantste plaatsen, vermeldt de belangrijkste zeldzaamheden en bespaart je, door de praktische indeling, veel zoekwerk. Ook de voorbereiding van je ornithologische trip wordt eenvoudig. In tegenstelling tot de reeds verschenen brochures is er dit maal geen DVD bijgeleverd.

Cave 2016. A Lizard bird diary: A Study of the Birds of the South Lizard Peninsula, Cornwall: 1970-2015

Cave B. 2016. A Lizard Bird Diary: A Study of the Birds of the South Lizard Peninsula, Cornwall: 1970-2015, in eigen beheer, 162 blz., ISBN 978 1 5272 0040 1, £ 25 of ± € 28,5. 

Brian Cave, auteur van Birds of the Helford River (1998) en The Birds of Predannack Airfield (1983) is – zeker in onze contreien – weinig of niet bekend. Onterecht want in deze bijzonder fraaie publicatie brengt deze ornitholoog het resultaat van zijn observaties op het schiereiland South Lizard, in het graafschap Cornwall, in het uiterste zuidwesten van Groot-Brittannië. Het boek bestrijkt de periode 1970-2015 en het heeft de auteur negen jaar gekost om alles op punt te stellen. Het boek is dan ook de bekroning van hard, maar met passie vervuld, labeur. Brian Cave bespreekt zowel de avifauna van 45 jaar geleden als de hedendaagse. Vermits zowel oude als recente gegevens verwerkt werden en voorzien zijn van grafieken en statistieken, is het naslagwerk veel meer dan een dagboek dat de periode 1970-2015 zou weergeven. Door de geografische ligging is het studiegebied uitermate belangrijk voor trekvogels en dit aspect wordt dan ook uitvoerig behandeld. Het werk is prachtig geïllustreerd met foto's van diverse soorten. Het schiereiland South Lizard is 5.9km² groot en bevat een rijkdom aan habitats: rotskusten, kreken, heidelandschappen, akkergronden en woongebieden. Dit paradijselijke gebied trekt niet alleen (trek)vogels aan, het is helaas ook blootgesteld aan verscheidene bedreigingen, met inbegrip van menselijke verstoring. Dit boek, op 500 exemplaren gedrukt, is van bijzonder belang voor plaatselijke ornithologen maar ook voor al wie plannen koestert om dit unieke plekje te gaan ontdekken.

Moss 2017. Hebben vogels knieën?

Moss S., 2017. Hebben vogels knieën?, Utrecht/Antwerpen, Kosmos Uitgevers, 238 blz., ISBN: 978 90 2156 469 2, € 18,99, ledenprijs € 17,09

bestel hier

Wie veel over vogels weet, kan er lang over vertellen? Stephen Moss is een ervaren ornitholoog, schrijver van vogelboeken en producer van natuurprogramma’s voor de BBC. Aan de hand van zeer pertinente vragen prikkelt hij onze nieuwgierigheid. Sommige vragen hebben we misschien al eerder gesteld zonder een antwoord te vinden. Voor andere vinden we het antwoord mits wat denkwerk. De vragen zijn absoluut niet vergezocht. "Waarom blijven trekvogels niet gewoon in Afrika?" is toch geen domme vraag. Waarom tweemaal een lastige en gevaarlijke tocht ondernemen? Andere vragen bieden de mogelijkheid om de zoektocht verder te zetten: "zijn de snavels van vogels aangepast aan hun dieet?" Meteen gaat de vraagstelling verder en vernemen we uit welk materiaal de snavel gemaakt is, waarom sommige vogels een kromme snavel hebben… Wie gericht vragen zoekt kan thema's uitkiezen in een register dat maar liefst vijf bladzijden telt. Hebben vogels knieën? is één van de meest interessante boeken die ooit geschreven werden. Het boek is uitnodigend en de vraagstelling speels. Het boek verveelt nooit, integendeel, je moet je dwingen om het even opzij te schuiven. Met de 500 wetenswaardigheden over vogels verwerft men een encyclopedische kennis om nooit meer te vergeten.

Peeters 2016. Vogels kijken in de Camargue en de Crau, de beste vogelplekken - de mooiste routes - met complete checklist

Peeters H., 2016. Vogels kijken in de Camargue en de Crau, de beste vogelplekken - de mooiste routes - met complete checklist, KNNV Uitgeverij  in samenwerking met Crossbill Guides Foundation, 160 blz., ISBN: 978 90 50115 90 2, € 21,95, ledenprijs € 19,75.

bestel hier

De Camargue en de steenvlakte van de Crau zijn duidelijk "in". Na de hernieuwde brochure van Dave Gosney krijgen we nu deze mooie, in kleur geïllustreerde publicatie voorgeschoteld. Voor wie de streek niet kent: de Camargue bevindt zich in de deltamonding van de Rhône, in Zuid-Frankrijk. Het is een prachtig, uitgestrekt gebied bestaande uit ondiepe meren met rietkragen, rijstvelden en zoutpannen. Aangezien het gebied door de zee wordt overspoeld, vermengen zout en brak water zich wat een unieke flora en fauna waarborgt. Hier broeden tienduizenden flamingo's en tijdens de trek is het de ideale plek om bijzondere dwaalgasten waar te nemen. Draaihals, Bijeneter, Scharrelaar Hop behoren tot de algemeen verspreide soorten. Kleine Trap, Griel, Kleine Torenvalk, Witbuikzandhoen, Blauwe Rotslijster, Havikarend of - tijdens de wintermaanden – Bastaardarend, kan je alvast op je lijstje zetten. Vergeet wel niet deze gids in je bagage te steken, hij zal je grote diensten bewijzen. Voor de gemakkelijkheid heeft Hans Peeters de Camargue in vijf gebieden verdeeld, die elk apart worden besproken. De steenwoestijn La Crau, ten noordoosten van de Camargue, staat los van het natuurreservaat en wordt apart behandeld. Aan de hand van nauwkeurige kaartjes word je efficiënt naar de beste plekken gebracht waar je, in optimale omstandigheden, de meest interessante  soorten, gelinkt aan dat deel, zal aantreffen. Met de gids in de hand kan je als het ware de vogelsoorten van je lijstje niet ontlopen. Zoals gebruikelijk bevat deze gids informatie over verblijfmogelijkheden, bezoekerscentra, toeristische evenementen, fietsen, wandelen en toeristische steden. Verder bevat deze gids zeven hoofdstukken die een specifieke vogelsoort in de kijker plaatsen. Omwille van de veelzijdige aanpak en het exhaustieve karakter is deze gids een absolute aanrader. Boek alvast je vakantie, maar vergeet voor de zomer je muggenmelk niet. 

Pedersen & Svennson 2015. Vogelzang

Pedersen J. & Svensson L., 2015. Vogelzang, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 256 blz., ISBN 978 90 21563 66 4, € 34,99, leden € 31,49

Bestel hier: http://winkel.natuurpunt.be/vogelzang

Vogelzang maakt deel uit van ons dagdagelijks leven, het fleurt het zelfs op. Maar welke soort zingt daar verborgen in het struikgewas of hoog in een boom? We zouden het maar al te graag vlug vernemen maar hoe beginnen we daaraan? Deze publicatie biedt een gepast antwoord. Wat zijn de pluspunten van deze uitgave? Je kan op alle mogelijke manieren de zang van een vogelsoort trachten te beschrijven, je zal er nooit in slagen weer te geven wat je in de natuur hoort. Tegelijkertijd informatie kunnen lezen over de habitat en de typische gewoonten van de soort is pure luxe. De combinatie van tekst en geluid helpt bij het onthouden van de informatie, vooral omdat de typische kenmerken van de zang haarfijn worden omschreven. Met een eenvoudige druk op de toets kies je de gewenste soort uit. Er is geen verdere apparatuur vereist en het volume is zo geregeld. De meeste courante soorten kan je op basis van hun melodieuze zang, geluid of alarmkreet op naam brengen.  Het boek werd reeds in diverse talen op de markt gebracht en het verscheen enkele jaren geleden bij Tirion. De heruitgave bewijst het belang voor zowel beginnende als ervaren vogelkijkers.

Mikulica et al 2016. Koekoek, beeld van een onverwachte gast

Mikulica O., Grim T., Schulze-Hagen K., Stokke B., 2016. Koekoek. Beeld van een onverwachte gast, KNNV Uitgeverij, Zeist, 160 blz., ISBN: 978 90 50115 87 2, € 24,95, leden € 22,45.

bestel hier

Koekoeken bouwen zelf geen nest, maar leggen hun eieren in de nesten van andere vogels. Wanneer deze het ei niet tijdig ontdekken, duwt het koekoeksjong de andere vogels of eieren uit het nest en eist het alle zorg voor zichzelf op. Zo ontstaat dus een behoorlijke drukte door natuurlijke selectie bij vogelsoorten die worden bezocht door broedparasieten als koekoeken. Dit fascinerende verschijnsel werd in dit boek door vier experts behandeld. Naast de bestaande informatie brachten zij ook nieuwe gegevens aan. Meer bepaald komen ecologie, biologie en gedrag, maar ook folklore en cultuur, broedparasitisme, onderzoek, bescherming en bedreigingen aan bod. Deze publicatie is niet alleen qua tekstinhoud interessant, ze krijgt een meerwaarde dankzij de spectaculaire natuurfoto’s van Oldřich Mikulica. Deze Tsjechische topfotograaf, in 2011 uitgeroepen tot  European Wildlife Photographer, brengt namelijk het specifieke gedrag van deze parasiterende soort in beeld. Tomáš Grim is een Tsjechische hoogleraar gedragsecologie en koekoek-expert; Karl Schulze-Hagen is een Duitse ornitholoog en auteur van The Reed Warbler (KNNV Uitgeverij, 2011) Dit laatste werk werd bovendien uitgeroepen tot "Best bird book 2012". Bård Stokke leidt aan de Universiteit van Trondheim (Noorwegen) een onderzoeksgroep die broedparasitisme onderzoekt. De combinatie van wetenschappelijk sterk onderbouwde teksten en sublieme foto's maken van dit naslagwerk tegelijkertijd een uniek kijk- en leesboek. De ondertitel wordt al snel duidelijk. Deze brutale vlegel en onverwachte gast onder de vogels wordt in al zijn pracht en intimiteit getoond. 

Freriks K. 2016. Het nieuwe vogels kijken

Freriks K., 2016. Het nieuwe vogels kijken. Tweehonderd en meer zeldzame vogelsoorten in de Lage Landen, Uitgevrij Athenaeum, Amsterdam. 300 blz., ISBN  978 90 2530 457 7, € 24,99, ledenprijs € 22,49.

bestel hier

Kester Freriks schreef eerder Vogels kijken over de 300 niet-zo-zeldzame vogels in Nederland: broedvogels, gewone wintergasten en doortrekkers maar twitchers kicken op zeldzaamheden en wat dat betreft was 2016 een geslaagd jaar in Nederland. Dat werd meteen het onderwerp van dit nieuwe boek. Niet alleen de drie Wijzen uit het kerstverhaal komen uit het oosten. Nederland werd bezocht door o.a. een Bruine Lijster, maar dat verhaal eindigde tragisch. Verder was er een Bergheggenmus, op de Maasvlakte. Deze uitschieters lagen in het verlengstuk van 'gewonere' Oost-Europese vogels, zoals de Witkopgors en de Siberische Tjiftjaf. Om aan 200 soorten te komen heeft Freriks ook meer vertrouwde, maar daarom niet minder geapprecieerde, soorten behandeld, afkomstig uit de vier windstreken. De aantrekkelijkheid van dit boek wordt verder beklemtoond door de mooie, vrij oude illustraties uit de collectie van de Artis Bibliotheek. Niet direct bruikbaar voor determinatie in het veld – dat is ook niet de bedoeling van de auteur- maar wel verfijnd en kunstzinnig. Onder de 215 behandelde dwaalgasten zit ook de Eskimowulp. De kans dat we deze soort nog ooit in de Lage Landen zullen zien is zo goed als onbestaand. Deze werd voor het laatst gezien in Canada in 1966 en is intussen vrijwel zeker uitgestorven. Als een ware muggenzifter hebben we het boek onderworpen aan een uiterst kritische lectuur. Over enkele eerste waarnemingsdata kan gediscussieerd worden maar we hebben zelf al aan de lijve ondervonden dat bronnen niet altijd dezelfde informatie bevatten. Oude waarnemingen worden ook geregeld herzien. De vertelstijl is zeer aangenaam en onderhoudend. Hopelijk mag uit deze recensie blijken dat het laatste boek van Kester Freriks uitermate verzorgd en boeiend is.

Del Hoyo 2016. Checklist of the Birds of the World part 2

Del Hoyo J. et al., 2016. Checklist of the Birds of the World, Volume 2, HBW & BirdLife International, 2016, passerines, Lynx Edicions, Barcelona, 1018 blz., ISBN: 978-84-96553 98 9, € 225. Ledenprijs € 202,5.

bestel hier

Wie reeds het eerste deel had aangekocht zat wellicht ongeduldig op het tweede volume te wachten. Uw geduld werd beloond en de wachttijd was heel kort. Of u tevreden zal zijn? Daar twijfelen we niet aan. Laten we even het opzet van dit project in herinnering brengen. Naast het Handbook of the Birds of the World (16 volumes) besloot de Catalaanse uitgever deze geïllustreerde Checklist op de markt te brengen. Deze twee delen brengen enerzijds een volledige lijst van alle vogels, rekening houdend met de allerlaatste taxonomische beslissingen. Anderzijds is deze uitgave een beknopte versie van het HBW. Aangezien de publicatie daarvan gespreid is geweest over verscheidene jaren (1992-2013) is er intussen veel gewijzigd. Soorten werden (her)ontdekt, andere zijn verdwenen. Dit tweedelige naslagwerk met aangepaste teksten en actuele verspreidingskaarten biedt de lezer de gelegenheid de allerlaatste informatie te verwerven. De twee publicaties zijn op elkaar afgestemd. Ze vullen elkaar aan in die zin dat de Checklist meer is dan een samenvatting van het HBW. Hij bereikt zijn volle waarde wanneer ook het basiswerk wordt geraadpleegd. In tegenstelling tot de meeste checklists is deze prachtig geïllustreerd. Het unieke materiaal, tekeningen gemaakt door 's werelds grootste illustratoren, was toch voorradig.

Veen J. & Dallmeijer H. 2016. Griend, eiland voor vogels

Veen J. & Dallmeijer H., 2016. Griend – eiland voor vogels, uitgegeven in eigen beheer, 200 blz., ISBN 978 90 822096 1 7 , € 37,95

Er zijn prachtige, godvergeten plekjes die plots duidelijk op de kaart gezet worden. Dat is onder meer het geval voor het eiland Griend. Griend is eigenlijk een kleine, begroeide zandplaat, het restant van een vroeger groter eiland, gelegen midden in de Waddenzee, op ongeveer twaalf kilometer ten zuidwesten van Terschelling. In 2016 was het net geteld een eeuw lang in beheer bij Natuurmonumenten. Deze bescherming verdient het eiland dubbel en dik. Griend herbergt immers de grootste kolonie van Grote Stern van West-Europa. Momenteel broeden er nog maar 500 paren op het eilandje maar de laatste decennia liep het aantal broedparen op tot 10000. Er zijn er in de loop der jaren grote fluctuaties geweest, van 0 tot maximaal 25000 paren. Daarnaast broeden op Griend onder meer de Visdief, Noordse Stern, Eidereend, Bergeend, Scholekster, Tureluur, Kokmeeuw, Stormmeeuw, Kleine Mantelmeeuw, Zilvermeeuw, Grote Mantelmeeuw en soms ook Zwartkopmeeuw en Velduil. Griend is bij uitstek een vogeleiland en dat wilden de auteurs in hun boek duidelijk maken. Ze woonden van 1965 tot 1972 tijdens de zomermaanden als boswachter op de voormalige zandplaat en deden onderzoek in de broedkolonies van Grote Stern. Na hun vertrek als vogelwachter, bleef de band met het eiland bestaan: elk jaar keerden ze terug om- hun opvolgers te begeleiden of om deel te nemen aan vogeltellingen. In de halve eeuw dat ze Griend bezocht hebben, hebben ze het eiland zien veranderen. Nieuwe vogelsoorten doken op, andere verdwenen. In dit prachtig – eigenlijk is dit adjectief nog ontoereikend - geïllustreerde boek (225 foto's) beschrijven Jan Veen en Hanneke Dallmeijer de eeuwenoude geschiedenis van Griend, het dagelijkse leven van vogelwachters en vooral de vogels die het eiland bevolken. een mooier eerbetoon aan deze natuurparel is niet denkbaar. Voor meer informatie kan u terecht op www.griendboek.nl.