Buxusmot
buxusmot_lj53.jpg

De buxusmot is een invasieve exotische nachtvlindersoort die sinds 2010 ook in Vlaanderen voorkomt. Hij werd per ongeluk vanuit Azië ingevoerd en is nu in diverse Europese landen een plaag geworden.
Hoe herken je de Buxusmot?
Buxusmotten zijn ongeveer 4cm groot (spanwijdte) en zijn daarmee tot één van de grootste micro-nachtvlinders (behorend tot de familie van de grasmotten). Het is best een mooie verschijning: witte vleugels met een donkerbruine rand.
Minder voorkomend is de donkere vorm: egaal bruin met een witte middenstip op de voorvleugel. De buxusmot is opvallend driehoekig van vorm.
De rupsen van de buxusmot worden ca. 2 cm lang. Ze zijn groen met enkele donkere lengtestrepen op de zijkant. Op elk segment staan zwarte wratten die een stippenrij vormen. Verspreid over de rups staan korte, witte haren.
Waar vind je de buxusmot?
De buxusmot is een echte tuinsoort. Hij heeft het gemunt op buxus en dat is een populaire tuinplant. In Vlaanderen is de kolonisatie door de buxusmot nog volop aan de gang. Anno 2017 is de soort algemeen in het centrum (de driehoek Brussel – Antwerpen – Gent), terwijl delen van West-Vlaanderen en Haspengouw nog grotendeels buxusmot-vrij zijn.
- Voor een gedetailleerd en up-to-date verspreidingskaartje, klik hier.
Schade door de buxusmot
Rupsen van de buxusmot kunnen op vrij korte tijd grote schade aanrichten aan buxusstruiken. Vaak vreten ze het bladgroen op, waarna dorre blaadjes aan de struik blijven zitten. De rupsen spinnen blaadjes aan elkaar. Als je die spinsels bekijkt, zie je vaak ook de frass: de uitwerpselen van de rupsen, herkenbaar als groene bolletjes. Ook het popstadium wordt in die spinsels doorgebracht.
Niet elke schade aan buxus wordt veroorzaakt door de buxusmot. Er is al langer een schimmel in het land die buxussen aantast en ook late vorst kan de toppen van buxustwijgjes doen sterven (verblekende blaadjes).
Wanneer zie je de buxusmot (of de rups)?
Buxusmotten kennen in ons land twee generaties: de motten vliegen in mei-juli en opnieuw in augustus-september. Voorafgaand aan die vliegtijden is er telkens een periode waarin de rupsen zich ontwikkelen. Die piekperiodes van rupsenschade liggen dus in april-mei en in augustus.
Hoe kan je de buxusmot bestrijden?
Wat kan je doen tegen de buxusmot?
Buxussen zijn planten met een sterk herstelvermogen. De vraat die buxusmotten aanrichten, ziet er erger uit dan hij is. Vanuit esthetisch oogpunt is het uiteraard niet mooi, en bovendien zijn buxusmotten lokaal zo algemeen dat de kans groot is dat jouw buxus tweemaal per jaar quasi wordt kaalgevreten als je niets doet.
Er zijn verschillende manieren om buxusmotten te bestrijden.
- Het manueel verwijderen van de rupsen.
Het plukken van rupsen uit de struiken is arbeidsintensief en tijdrovend. Vanuit milieuoogpunt is dit echter de minste schadelijke bestrijding. We kregen ook al meldingen van mensen die de buxus met de hogedrukreiniger afspoten. In Nederland zijn er dan weer tuinaannemers die experimenteren met loopeenden. - Het gebruik van feromoonvallen.
Feromoonvallen lokken mannetjes van de buxusmot. In de val worden de mannetjes gedood. De buxusmot uitroeien met behulp van feromoonvallen is wellicht onmogelijk: er zullen altijd mannetjes zijn die al met een vrouwtje gepaard hebben vooraleer ze in een feromoonval vliegen. - Het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen.
Natuurpunt raadt elk gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen af wegens schadelijk voor het milieu. - Het gebruik van biologische bestrijdingsmiddelen.
Er bestaan bestrijdingsmiddelen op basis van een bacteriepreparaat (Bt of Bacillus thuringiensis) of het inzetten van aaltjes (nematoden). Deze middelen zijn biologisch afbreekbaar en dodelijk voor rupsen indien ze op het juiste moment worden toegepast. Aangezien er op buxusstruiken maar één soort rups te vinden is, kan je dit op die manier selectief toepassen op de buxusmot. Bestrijdingsmiddelen op basis van Bt zijn niet vrij te koop. Professionele tuinaannemers mogen deze wel gebruiken. Wie echt verknocht is aan zijn buxus kan via dit type bestrijding de struiken buxusmotvrij houden. Bestrijding moet meermaals per jaar worden toegepast en vergt dus wel wat energie en middelen. Bewaak ook dat zeer selectief gesproeid wordt, want deze middelen zijn niet-selectief en ook dodelijk voor rupsen van andere vlindersoorten.
Denk eens ‘out of the buxus’
Meermaals per jaar bestrijden: het is een dure en vooral weinig duurzame oplossing. Waarom de aantasting van je buxus niet als aanleiding zien om jouw tuinconcept eens te herdenken?
Want hoewel buxus wel een inheemse plant is in Wallonië, is de waarde voor onze biodiversiteit beperkt. Er leven nauwelijks insecten op, hij vormt geen bessen voor vogels en vaak is de structuur van de struik zo dicht dat een merel er niet in kan nestelen. Buxussen die je laat uitgroeien tot metershoge struiken, kunnen wel nestgelegenheid bieden voor vogels. Bloeiende buxussen produceren pollen die bijen aantrekken. Het zijn precies die oude buxusstruiken die op bepaalde plaatsen, zoals parken, pastorietuinen en kerkhoven een grote erfgoedwaarde hebben. De overgrote meerderheid van de buxusstruiken in Vlaanderen betreffen echter lage cultivars, die als kleine haag of 'bolletje' gesnoeid worden.
Strakke perken met lage, gesnoeide buxus en steriele bodembedekkers als Pachysandra vervangen door bloemrijkere aanplantingen met bijvoorbeeld Verbena, lavendel of marjolein, levert heel wat natuurwinst op. Vlinders, hommels, wilde en honingbijen zullen je dankbaar zijn. Gemengde hagen met liguster, meidoorn, sporkehout of veldesdoorn kunnen hogere buxushagen vervangen en zijn veel biodiverser.
Er bestaan geen inheemse dwergstruiken die je, net zoals buxus, kan snoeien in allerlei vormen. Eén Aziatische plant wordt op sommige sites aangeraden: Ilex crenata. In Nederland werd echter vastgesteld dat deze nogal eens verwildert en bijgevolg potentieel invasief is. We houden het dus liever bij inheemse planten. Voor kleine hagen is liguster een optie.
Veel gestelde vragen over de buxusmot
Is de buxusmot schadelijk voor de natuur?
De buxusmot tast enkel buxus aan en dat is in Vlaanderen geen inheemse plant. Buxussen worden enkel aangeplant in parken en tuinen; in natuurgebieden richt de buxusmot dus geen schade aan.
In Wallonië komt buxus lokaal wel voor als inheemse plant. Voorlopig komen daar nauwelijks buxusmotten voor. Maar in Duitsland en Zwitserland vreten de buxusmotten wel de buxusstruiken in bossen kaal. Wellicht zal de wilde buxus in Zuid-België dus ook aangetast worden.
Kent de buxusmot geen vijanden?
De buxusmot is afkomstig uit Oost-Azië. Voor zover we weten hebben ze bij ons nauwelijks inheemse vijanden zoals sluipwespen of roofwantsen. Op buxus is de insectendiversiteit sowieso laag. Wel zijn er lokaal vogelsoorten, vooral kauwen en koolmezen, die ‘leren’ dat er in buxus lekkere hapjes te vinden zijn. Momenteel ligt die predatie te laag om de plaag echt in te dijken, maar vogels kunnen snel leren van elkaar.
Kan de buxusmot ook andere planten aantasten?
Nee, in Europa is de buxusmot strikt gebonden aan buxus. De rupsen hebben een voorkeur voor compacte struiken met een dichte structuur. De strak gesnoeide haagjes en bolvormige struiken zijn bij buxusmotten meer geliefd dan grote struiken die minder in vorm worden gehouden.
In het oorspronkelijke verspreidingsgebied (China, Korea, etc.) kunnen de rupsen occasioneel op een andere plant zoals Japanse kardinaalsmuts (Euonymus japonicus) voorkomen, maar de kans dat de rupsen in Europa naar een andere plant kunnen overschakelen is zeer klein.
Ik pas bestrijding toe, maar mijn buren niet. Hoe erg is dat?
Buxusmotten zijn mobiele vlinders. Ze kunnen ’s nacht kilometers afleggen. Zelfs al zou er in alle tuinen in jouw straat bestrijding worden toegepast, dan nog is de kans groot dat er nieuwe buxusmotten blijven opduiken (bijv. uit naburige gemeenten). Een landelijke bestrijdingsplicht lijkt praktisch moeilijk te organiseren.
Vraag je gratis vlindergids aan
Maak van je tuin een vlinderparadijs!
Leer onze meest voorkomende vlinders vlot herkennen en ontdek met welke planten je de vlinders echt een plezier doet. Vraag je gratis vlindergids aan en ga aan de slag met onze tips.