LIFE Grote Nete

Antwerpen
Afbeelding
life_grote_nete_-_header
LIFE Grote Nete
Soort
LIFE
Looptijd
Afgerond
Werking
Natuurbeheer

Inleiding

Het bovenstroomse gedeelte van de vallei van de Grote Nete is een prachtig natuurgebied waar Kempense beekjes zich doorheen het landschap slingeren. Bossen met de voeten in het water en bloemrijke graslanden met bont gekleurde vlinders bepalen hier de sfeer. De Grote Nete is ‘de blauwe draad’ die al deze natuurpareltjes aan elkaar rijgt.

De vallei van de Grote Nete is zo belangrijk, dat ze werd opgenomen in het Natura 2000 netwerk van de belangrijkste natuurgebieden in Europa.  Natuurpunt en de provincie Antwerpen werken hier samen in het kader van een Europees LIFE project aan de toekomst! Door een uitbreiding van de oppervlakte  broekbossen,  graslanden, duinvegetaties en ruigtes. Lees meer.

Het Natura 2000 netwerk is het Europese netwerk van beschermde gebieden opgezet om de bijzondere natuurwaarden te verzekeren. Het omvat bijna 18 % van het Europese grondgebied. Het is niet gelimiteerd tot natuurreservaten maar gebaseerd op het breder principe van behoud en duurzaam gebruik van de natuur. Een plaats waar mensen en natuur in harmonie kunnen samenleven.

Met zo een status moet alles toch in orde zijn? Helaas niet.
In het Vlaanderen van de 21ste eeuw krijgt de natuur weinig kansen. Woongebieden, industrieterreinen, intensieve landbouwgebieden,… versnipperen onze natuurgebieden en zetten de natuur onder druk. Immers, hoe kleiner het natuurgebied, des te groter de kans dat zeldzame planten en dieren er uitsterven. Daarnaast worden heel wat bijzondere biotopen zoals heiden en soortenrijke graslanden aan hun lot overgelaten of beplant met monotone dennen en populieren. Hierdoor verdwijnen hele landschappen en daarmee ook veel planten en dieren.

Geconfronteerd met deze pijlsnelle achteruitgang van de natuur in de Grote Netevallei, namen lokale vrijwillige medewerkers van Natuurpunt in 1990 het initiatief en startten de uitbouw van een groot, beheerd natuurgebied. De start van een succesverhaal voor de natuur én de mensen!

De hoofdrolspelers in het project zijn de plaatselijke vrijwillige medewerkers van Natuurpunt waarbij coördinatie voorzien wordt vanuit Natuurpunt Beheer vzw.

Natuurgebieden binnen dit project

  • Griesbroek
  • Malesbroek
  • Vennen
  • Zammelsbroek
  • Bels Broek en Hei
  • Zelguis
  • Roost-Craeywinckel

 

Meer info over het Life-programma van de Europese Unie vindt u hier.

Meer info over het Natura 2000-netwerk vindt u hier.

Partners

Landschap

Het landschap van de Grote Nete en haar zijrivieren is één van de belangrijkste vertegenwoordigers van een laaglandbekensysteem, typisch voor de Kempen.

De situatie van de Grote Nete is uniek. Op heel wat plaatsen zijn de valleigronden, met fijnere textuur en soms uitgestrekte veenpakketten, nog mooi aangesloten op de hogere, zandige gronden. Vooral de aanwezigheid van onbebouwde overgangen tussen landduinen en vallei maakt deze omgeving tot een erg waardevol landschap, waar op heel wat plaatsen zelfs nog zeldzame en typische soorten voorkomen.

We vinden er natuurtypes van zowel droge gronden (heide en afgeleiden) als van beekbegeleidende gronden (graslanden en natte struwelen). Het hele spectrum van successiestadia (open water, grasland, struweel tot bos) kan worden aangetroffen binnen het projectgebied, al dan niet in relictvorm.

In het projectgebied zijn er drie landschappen beschermd door de dienst onroerend erfgoed. De belangrijkste zijn de stuifduinen en broekzone van het landschap van Bel en aangrenzend het landschap van Scherpenbergen - De Hutten met zijn paraboolduinen en uitgestoven pannes. Meer stroomafwaarts is het Zammels Buitenbroek eveneens beschermd als landschap.

De Duinen van Bel

Kenmerkend voor het gehele landduinen complex is de aanwezigheid van twee paraboolduinen; een eerder zeldzaam geomorfologisch verschijnsel voor de Kempen dat bovendien een duidelijke stempel drukt op het landschapsbeeld en het een bijzondere geomorfologische waarde geeft. Daarnaast is er de duidelijk herkenbare en zo goed als gave topo- en chorosequentie van de overgang tussen de dorpskom van het straatdorp Bel en het valleigebied van de Grote Nete. Deze chorosequentie bestaat uit achtereenvolgens open akker-weilandareaal, een beboste zone op de paraboolduinen en nog zuidelijker de dambordvormige ontgonnen Belsehei, aansluitend op het Bels Broek en de valleigronden. De zone rond het Malesbroek en de Hutten kunnen we beschrijven als een mooi gesloten en gevarieerd valleilandschap met kleinschalige landbouwgronden.

Reeds op de Ferrariskaart is het straatdorp Bel aanwezig met ten zuiden een groot, open en gemeenschappelijk akkercomplex, waarvan de oorsprong teruggaat tot in de middeleeuwen. Ten zuiden van dit complex heeft men 1 groot heidegebied waartoe ook het oostelijke gedeelte van de Hutten behoorde; wat nu bebost is, was toen nog heide. Het Malesbroek is op dat moment een beemdengebied, rijk aan houtwallen met ten zuiden daarvan moerassige weiden. Bij Vandermaelen zien we het tot op vandaag bewaarde dambordvormige wegenpatroon van de Belse Heide; de duinen zijn reeds gedeeltelijk bebost. De ontginning van de heide vond pas plaats op het einde van de 19de eeuw; de hieruit resulterende dambordvormige perceelsstructuur is duidelijk te onderscheiden op de kaart van het MGI uit 1922. De Belseheideloop die nu door de weilanden loopt, is waarschijnlijk tijdens de ontginning gegraven om voor de afwatering te zorgen. Tijdens dezelfde periode werden de duinen verder met dennen beplant.

Knelpunten zijn hier de steeds oprukkende recreatie, de aanwezigheid van landbouw met negatieve effecten op het behoud van het kleinschalige karakter van het gebied en de niet-karakteristieke bewoning die verspreid over het gebied voorkomt. In het LIFE project wordt er voorzien van 10 hectare van het oorspronkelijke open stuifduinlandschap te herstellen aangevuld met 15 hectare van een meer boomrijke variant de boomrijke heide.

Bedreigingen

Zeer waardevol, beschermd en… toch bedreigd

Laatste update: 31/03/2014

De natuur in de Grote Netevallei is zo mooi en bedreigd dat ze werd opgenomen in het Natura 2000 netwerk van de belangrijkste natuurgebieden in Europa.

Het Natura 2000 netwerk is het Europese netwerk van beschermde gebieden opgezet om de bijzondere natuurwaarden te verzekeren. Het omvat bijna 18 % van het Europese grondgebied. Het is niet gelimiteerd tot natuurreservaten maar gebaseerd op het breder principe van behoud en duurzaam gebruik van de natuur. Een plaats waar mensen en natuur in harmonie kunnen samenleven.

Met zo een status moet alles toch in orde zijn? Helaas niet.

In het Vlaanderen van de 21ste eeuw krijgt de natuur weinig kansen. Woongebieden, industrieterreinen, intensieve landbouwgebieden,… versnipperen onze natuurgebieden en zetten de natuur onder druk. Immers, hoe kleiner het natuurgebied, des te groter de kans dat zeldzame planten en dieren er uitsterven. Daarnaast worden heel wat bijzondere biotopen zoals heiden en soortenrijke graslanden aan hun lot overgelaten of beplant met monotone dennen en populieren. Hierdoor verdwijnen hele landschappen en daarmee ook veel planten en dieren.

Geconfronteerd met deze pijlsnelle achteruitgang van de natuur in de Grote Netevallei, namen lokale vrijwillige medewerkers van Natuurpunt in 1990 het initiatief en startten de uitbouw van een groot, beheerd natuurgebied. De start van een succesverhaal voor de natuur én de mensen!

Doelsoorten

Beekprik en modderkruiper

Laatste update: 31/03/2014

Er zwemmen twee héél bijzondere vissoorten in de Grote Nete: de beekprik en de kleine modderkruiper. Voor beide vissoorten is de Grote Nete één van de belangrijkste leefgebieden in Vlaanderen.

De beekprik is een moeilijke vis, hij woont alleen op de mooiste plaatsjes. Daarnaast is hij ook geen gewone vis maar een rondbek. Zijn eerste zes levensjaren slijt hij als een blinde larve in de beekbodem, waar hij algen en wieren eet. Eénmaal als larve volgroeid, ondergaat hij een metamorfose tot volwassen prik. Het resultaat is een bizarre naaldvormige zwemmer ook wel zevenoog genaamd.

Zoals zijn naam al aangeeft, verschuilt de kleine modderkruiper zich overdag in de modder. s’ Nachts gaat hij op zoek naar eten dat hij kan lokaliseren door middel van zes gevoelige tastdraden.

Omwille van de hoge eisen die beide vissoorten aan hun leefomgeving stellen, zijn ze in Vlaanderen, maar ook elders in Europa, zeer zeldzaam geworden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Europese Commissie hun leefgebieden extra beschermde door ze aan te duiden als Europees Habitatrichtlijn-gebied.

Boomleeuwerik en nachtzwaluw

Boomleeuwerik en nachtzwaluw, worden verwacht op de nieuw te ontwikkelen heideterreinen nabij Bel. Beide soorten houden van open en zandige gebieden met plaatselijk enkele kleine boompjes. De nachtzwaluw is ’s avonds en ’s nachts actief en jaagt op allerlei insecten die met een wijd opengesperde bek uit de lucht worden geplukt. De boomleeuwerik houd van grote open heideterreinen met schaarse begroeiing.

Blauwborst

In de natte sferen is de blauwborst een graag geziene gast. Door de ontwikkeling van mozaïeken van broekbos en open vegetaties wordt een ideaal habitat voor de blauwborst gecreëerd.

Doelhabitats

Landduinvegetaties en droge heide

Laatste update: 31/03/2014

Landduinvegetaties (2330 en 2310) met buntgrasvegetaties en psammofiele heide (4030) worden hier op landduinen aangetroffen. Het grootste deel van de voormalige duingraslanden is bebost met dennen en sparren. Tot eind de jaren tachtig kon men nog op vrij uitgebreide schaal dit habitat terug vinden in bermen van wegen en tijdelijk ook in kapvlakten. Momenteel is de oppervlakte landduinvegetaties uitermate klein (grootte orde van enkele tientallen aren).  Het beekdal van de Grote Nete was omgeven door een immense heide. Op de flanken van de vallei ging natte valleigedeelte feilloos over in de droge heide (4030) die in mozaïekvorm voorkwam met het dynamischere duingrasland en psammofiele heide.

In het LIFE project  wordt 10 hectare van de open boomloze variant open landschapstypes hersteld en  15 hectare van een boomrijkere variant.

Broekbos

De bossen op alluviale grond met zwarte els en wilg (91E0) van de Grote Netevallei behoren zonder twijfel tot de mooiste van Vlaanderen. Dit Europees! prioritaire habitat komt verspreid voor in het gehele projectgebied en neemt een belangrijk deel van de oppervlakte in. Het zijn pareltjes waar gele lis, waterdrieblad en dotterbloem kleur geven aan deze wilde bossen. In het gebied zijn er grote potenties om de huidige oppervlakte kwalitatief uit te breiden. Er wordt 50 hectare nieuw broekbos gecreëerd en 40 hectare broekbos in mozaïekvorm met voedselrijke ruigte (6430) en kleinschalig grasland (6510).

Grasland en voedselrijke ruigte
De laaggelegen en natte graslanden langsheen de Grote Nete zijn samen met de natte ruigtes van Europese waarde. De oppervlakte wordt aanzienlijk uitgebreid waarbij topnatuurwaarden gecreëerd worden. Graslanden en ruigtes zijn de kleurijkste habitats in de vallei. Ze komen in mozaïekvorm voor met de struiken en bomen en het zijn prachtige landschappen om te wandelen met een hoge biodiversiteit.

Riviergebonden natuur

In de Grote Nete bruist het van het leven. De rivier verbindt de verschillende natuurgebieden langs haar oevers en zorgt voor migratie van planten en dieren doorheen de hele vallei. Er zwemmen ook twee héél bijzondere vissoorten: de beekprik en de kleine modderkruiper. Voor beide vissoorten is de Grote Nete één van de belangrijkste leefgebieden in Vlaanderen.

De beekprik is een moeilijke vis, hij woont alleen op de mooiste plaatsjes. Daarnaast is hij ook geen gewone vis maar een rondbek. Zijn eerste zes levensjaren slijt hij als een blinde larve in de beekbodem, waar hij algen en wieren eet. Eénmaal als larve volgroeid, ondergaat hij een metamorfose tot volwassen prik. Het resultaat is een bizarre naaldvormige zwemmer ook wel zevenoog genaamd.

Zoals zijn naam al aangeeft, verschuilt de kleine modderkruiper zich overdag in de modder. s’ Nachts gaat hij op zoek naar eten dat hij kan lokaliseren door middel van zes gevoelige tastdraden.

Omwille van de hoge eisen die beide vissoorten aan hun leefomgeving stellen, zijn ze in Vlaanderen, maar ook elders in Europa, zeer zeldzaam geworden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Europese Commissie hun leefgebieden extra beschermde door ze aan te duiden als Europees Habitatrichtlijn-gebied.

Mijlpalen

Het Life-project loopt sinds september 2005 tot maart 2012. In deze periode zal de natuur versterkt worden zodoende dat meer mensen uiteindelijk kunnen genieten van deze natuurlijke rijkdom.

De afwerking van de belangrijke herstelmaatregelen is voorzien tegen maart 2012. In totaal wordt er 100 hectare natuur hersteld. Hiervoor zijn verschillende acties voorzien:

  • 15 ha nieuw broekbos door het verwijderen van aanplantingen
  • 25 ha broekbos door verbossing
  • 50 ha broekbos in mozaïek met graslanden en ruigtes
  • 10 ha open heide- en stuifduinlandschap en 15 hectare van de boomrijke variant
  • Herstel van de natuurlijke hydrologie
  • 2 x 0,5 ha turfput herstellen
  • 5 hectare bloemrijk hooiland
  • Afbraak en integratie van weekendverblijven in de vallei
  • Herstel van de riviervallei door het afgraven van ruimingswallen en de creatie van waardevol aquatisch leefgebied.
  • Bestrijding van agressieve exoten (pestsoorten)
  • Opstarten van het lange termijnbeheer van de mozaiëken, graslanden en landduinvegetaties.

Voor het informeren van het brede publiek zijn verschillende infoborden, wandelfolders, infobrochures en infomomenten voorzien

Doelstellingen

Door de oppervlakte en de relatieve intactheid van grote delen van het projectgebied zijn uitstekende kansen aanwezig om de habitats en soorten van het Natura 2000 gebied op grote schaal te herstellen.

Na uitvoering van de geplande werkzaamheden in dit LIFE-project zal de vallei van de Grote Nete één van de kerngebieden in West-Europa zijn voor de habitats 2310, 2330, 4030, 6510 en met name 91E0 (zie codering hierna). Habitats zoals 3150 en 7240, die momenteel uit het Habitatrichtlijngebied verdwenen zijn, zullen waarschijnlijk hersteld kunnen worden. Ook het leefgebied van beekprik en kleine modderkruiper zal op een significante manier verbeterd worden.

We streven ernaar dit Natura 2000-gebied ook maatschappelijk te verankeren. Zo zullen er bijkomende en nieuwe wandelpaden en andere bezoekersfaciliteiten aangelegd worden, waardoor meer wandelaars, fietsers en andere bezoekers het projectgebied kunnen ontdekken. Daarnaast is er ook aandacht voor samenwerking met landbouwers. Het partnership met de provincie Antwerpen m.b.t. het creëren van nieuwe kansen voor aquatische habitats en de Annex II vissoorten is uniek in Vlaanderen.

  • Grootschalig herstel en opzet van duurzaam beheer voor de Annex I-habitats Corynephorus- en Agrostis-duingraslanden (2330), psammofiele heides met Calluna en Genista (2310), droge heide (4030), alluviale bossen (Saliceto-Franguletum en Alnion glutinosa incanae (91E0)) en beekbegeleidende graslanden (6510) met fragementen van Molinion- en Nardetaliavegetaties.
  • Herstel van de Annex I-habitats Nanocypertalia (3130), Magnopotamion (3150) en laaglandriviervegetaties (3260), natte ruigtes (6430) en Querco-Betuletum bos (9190). Ontwikkeling van hoogveen (7140), een habitattype dat tot voor enkele decennia in het pSCI voorkwam.
  • Opstart van lange termijnoverleg met het Antwerpse provinciebestuur (partner in dit project), zodat de Annex II-soorten beekprik en kleine modderkruiper kunnen behouden en versterkt worden. Voor deze soorten is dit de eerste dergelijke samenwerking in Vlaanderen.
  • Het realiseren van duurzaam lange termijnbeheer ten behoeve van de belangrijke duinhabitats 2310 en 2330, grasland (type 6510), lange termijnbeheer voor toplocaties, die nu reeds soortenrijk zijn, dit alles in samenwerking met vrijwilligers van onze N.G.O.
  • Het habitatherstel zou een belangrijke positieve invloed moeten hebben op een waaier van bedreigde Annex I-vogelsoorten zoals nachtegaal, ijsvogel, zwarte specht, nachtzwaluw, boomleeuwerik en kwak.
  • Toename van het sociaal-economische potentieel van deze Natura 2000-site, onder meer door efficiënte gebruikmaking van de mogelijkheden van natuurgerichte recreatie, inschakelen en aanzetten van vrijwilliger medewerkers in het natuurbeheer, informatieverstrekking aan de lokale bevolking, aan bezoekers en aan de betrokken autoriteiten. Voorts willen we ook een aantal nieuwe partnerschappen opzetten bij wijze van voorbeeld van goede praktijk bij de uitvoering van dit soort projecten.

Natuurherstel

Diensten van de natuur

De natuur zorgt voor ons. Bossen vangen CO2 en leveren ons zuurstof. Kruiden geven ons voedel pit, maar de natuur verschaft ons ook tal van geneeskrachtige planten en geneesmiddelen. En in prachtige landschappen kunnen we heerlijk onthaasten na een drukke werkweek…

De natuur ondersteunt ons ook met grondstoffen zoals constructie- en brandhout. Regen- en oppervlaktewater verdwijnen in de bodem en borrelen enkele jaren later door de zuiverende werking van planten en bodem weer op als drinkbaar water. Het zijn maar enkele van de vele zogenaamde ‘ecosysteemdiensten’ die de natuur voor ons verzorgt.

De veelzijdigheid van de natuur blijkt ook in tijden van overvloedige neerslag. Natte moerasgebieden zorgen voor waterveiligheid. Bij hevige regen houden ze het water vast, waardoor meer stroomafwaarts gelegen gebieden gevrijwaard worden van overstromingen. Wanneer het droger is, wordt het water traag terug afgegeven aan de rivier.

Meer natuur voor iedereen

Omdat de natuur onder druk staat, ondernemen we actie en voeren we werken uit om de natuur, en zo ook de ecosysteemdiensten die ze levert, te herstellen en zelfs uit te breiden waar mogelijk. Dit kan op verschillende manieren.

In samenwerking met de provincie Antwerpen worden er met behulp van grote kranen dijken rondom de rivier weggegraven. Voortaan kan de rivier opnieuw overstromen; zo wordt de natuurlijke sponswerking van de overstromingsgebieden in de vallei hersteld.

Weekendverblijven die in overstromingsgebied zijn gebouwd, worden afgebroken en verwijderd zodat de natuur terug haar plaats kan innemen. De bijhorende vijvers krijgen opnieuw schuin aflopende oevers waar de ijsvogel, libellen en een hele reeks planten van profiteren. Het herstelde landschap, waaruit ook alle oude draadafsluitingen verwijderd zijn, wordt opnieuw toegankelijk gemaakt via wandelpaden.

Grote grazers zorgen voor variatie

Op verschillende plaatsen in de Grote Netevallei helpen grote grazers, zoals runderen en paarden, bij het natuurbeheer. Waar mogelijk werken we samen met landbouwers en particulieren. Indien er geen interesse is van lokale gebruikers, zet Natuurpunt haar eigen Schotse Galloway-runderen in.

Het aantal dieren wordt door Natuurpunt bewust laag gehouden. Al grazend zorgen de dieren ervoor dat er een prachtige mozaïek ontstaat van graslanden, ruigten, struiken en bos.

Dit gevarieerde landschap oefent een grote aantrekkingskracht uit op tal van vogels waaronder blauwborst en houtsnip. Ook tal van insecten en zoogdieren hebben het hier naar hun zin. Goed ontwikkelde mozaïeklandschappen zijn bovendien prachtig om in te wandelen!

Blinkend, purper en blond

De monotone naaldhoutaanplanten op landduinen worden op verschillende plaatsen omgevormd naar gevarieerd bos. Dit gebeurt door stelselmatig kleine groepjes of individuele bomen te kappen. Daar komen dan vanzelf jonge zomereiken en berken in de plaats. Door de bossen op deze manier te beheren, vindt er een  langzame evolutie naar structuurrijke inheemse bossen plaats.

Hier en daar in de landduinen worden ook grotere zones naaldbossen gekapt om de heide te herstellen. Op die plaatsen worden nagenoeg alle bomen gekapt. Vervolgens wordt de bovenste humuslaag afgeschraapt (‘geplagd’) en afgevoerd naar een naburige akker, waar ze zorgt voor een hogere opbrengst voor de boer. Het resultaat na enige jaren is paarsbloeiende heide met daartussen verschillende zones blonde stuifduinen. In de lagere zones blijft het water staan en ontstaan er blinkende vennen.

Bloemrijk hooiland en natte ruigte

Hooilanden zijn samen met natte ruigtes de bontst gekleurde van het gezelschap. Daarenboven trekken ze ook nog een massa vlinders aan die allen genieten van de bloemenrijkdom. Deze hooilanden zijn omgezet naar akkers, populierenplantages  of worden overbemest waardoor enkel productieve grassoorten overblijven. In sommige gevallen worden de stronken van de populieren weggefreesd zodat  in samenwerking met plaatselijke landbouwers door een  zeer extensieve begrazing  of maaibeheer  na verloop van tijd de bloemenpracht van de graslanden en ruigtes hersteld wordt.

Publicaties

LIFE Grote Nete, "Gedragen door vrijwilligers, gefinancierd door Europa"

Laatste update: 31/03/2014

Er beweegt wat in de vallei van de Grote Nete, geen wonder. De laatste jaren voerde Natuurpunt, in samenwerking met de provincie Antwerpen een Europees project uit om de natuur te versterken. Dankzij het project koos de Grote Nete opnieuw het ruime sop en stuift het er als nooit te voren. LIFE Grote Nete is sinds maart 2012 afgelopen.

De resultaten liegen er niet om: 74 hectare broekbosuitbreiding, 700 meter onnatuurlijke ruimingswallen afgegraven, 4 hectare open water, meanders en plas dras zones. 125 hectare mozaïeklandschappen met broekbos, ruigte en grasland. Hiernaast werden 18 weekendverblijven afgebroken, 15 weekendvijvers vernatuurlijkt, 3 hectare turfput hersteld en werden de pestsoorten bestreden. Deze acties situeerden zich in de vallei maar ook op de drogere gronden werden acties uitgevoerd. 15 hectare boomrijke heide en 16 hectare stuifduinvegetaties werden hersteld.

Laymansreport (English version)

Welcome to the valley of the Grote Nete
Something is happening in the valley of the Grote Nete, no wonder. Recently Natuurpunt carried out a European project to restore nature. Thanks to this project the Grote Nete chose its own path while the land dunes are again built by wind. Welcome to the valley of the Grote Nete!

2012/02 - LIFE Grote Nete verkiest het ruime sop

De mozaïeklandschappen langs de Grote Nete vormen een mix van overstroombare moerassen, roestbruine grachtjes, bloemrijke natte ruigtes en kletsnatte moerasbossen. Volledig overgeleverd aan de seizoenen kun je hier in alle rust een prachtige afwisselende wandeling maken.

Welkom in de vallei van de Grote Nete (2011.05)

Op het grondgebied van de gemeenten Balen, Mol, Meerhout, Geel, Laakdal en Westerlo ligt het bovenstrooms gedeelte van het beekdal van de Grote Nete. Hier kan je een uniek Kempens rivierlandschap beleven. Landduinen met heide en bossen worden afgewisseld door zompige valleien met natte graslanden, ruigten en broekbossen.

In deze brochure ontdek je hoe Natuurpunt hier – met steun van Europa, de Vlaamse overheid, de provincie Antwerpen en gemeentebesturen – werkt aan méér natuur voor iedereen.

De brochure is tijdelijk offline gehaald, gelieve ons te excuseren voor het ongemak.

In English

Restoration of the "Grote Nete" lowland river ecosystem

Laatste update: 31/03/2014

In the south of the Campine region, there is a unique natural area for the Low Lands: the lowland river system 'Grote Nete'.

This area is characterised by high geomorphological diversity, which has led to several types of endangered habitats. Among them, the most important are sand dune and dune-heath vegetations on land dunes (2310, 2330), dry heath (4030) on valley sides, a diversity of species-rich grasslands (6510), aquatic plant communities (3130, 3150, 3260) and last - but not least - forests on wet soils with an extremely high epiphyte flora (91E0).

Especially for sand dune and dune-heath vegetations on land dunes (2310, 2330), diverse subtypes of alluvial forests (91E0) and lowland hay meadows (6510), the project area is of European importance. These habitats are rare and threatened in the whole of the European Union. The river system 'Grote Nete' itself is without doubt one of the strongholds for two Annex I fish species in Flanders and even Western-Europe, namely Lampetra planeri and Cobitis taenia.

An important part of the Flemish population (> 15%) of both fishes lives in the project area! The wide variety of habitats is also reflected in the presence of several rare bird species from Annex I of the Bird Directive. Luscinia svecica, Alcedo atthis, Pernis apivorus and Dryocopus martius are breeding birds in the area. Caprimulgus europaeus and Lullula arborea are former breeders, and can return after habitat restoration. Botaurus stellaris, Ixobrychus minutus, Nycticorax nycticorax and egretta alba are wintering in the project area. Unfortunately, the presence of the unique habitats and species is decreasing in the pSCI.

The biggest threats for this project area are the fragmentation of the Annex I habitats and the consequent isolation of target species populations, the disappearance of valuable habitats by large-scale afforestation and intensively worked agricultural fields, the lack of adequate management, an unnatural hydrology, eutrophication of the Annex I habitats, the destruction of suitable habitat for the Annex II fish species and the lack of social support.

Objectives

  • Large-scale restoration and sustainable management of the special Annex I habitats, especially Corynephorus and Agrostis dune grasslands (2330), psammofillous heathlands with Calluna and Genista species (2310), dry heathlands (4030), alluvial forests (Saliceto-Franguletum and Alnion glutinosa incanae (91E0) and lowland hay meadows (6510) with fragments of Molinion- and Nardetalia-vegetations. After finishing the Life-project, the pSCI wille be one of the key areas in lowland Europe for all these habitats.
  • Restoration of the valuable Annex I habitats Nanocypertalia fen vegetations (3130), Magnopotamion (3150) and water course of plain levels (3260), tall herb fringe communities (6430) and Querco-Betuletum forests (9190). Development on a small scale of quaking bogs (7140), a habitat which disappeared from the present-day pSCI.
  • Starting a long term partnership with the provincial government 'Provincie Antwerpen' (partner in the Life-project) to preserve and enlarge the populations of the Annex II fish species Lampetra planeri and Cobitis taenia. This will be the first partnership of its kind in Flanders!
  • To establish a sustainable long-term management for the very important land dune vegetations (2310, 2330), the hay meadows (6510) and long term management on species rich top locations, all in co-operation with volunteers of our NGO.
  • Habitat restoration, which will have an important beneficial effect on a wide range of endangered Annex I bird species, especially Luscinia svecica, Alcedo atthis, Dryocopus martius, Caprimulgus europaeus, Lullula arborea and Ixobrychus minutus.
  • Large increase of the socio-economic potential of this Natura 2000 area, through optimally using the possibilities for nature-oriented recreation, integrating volunteers into nature management and informing local people, visitors and authorities about the project and building new partnerships as an example of good practice.

Actions

  • Development of an integrated conservation plan, based on a detailed vegetation map and field research and at the end of the project an 'after LIFE conversation plan' which highlights the long term perspectives.
  • Development of proper planning and monitoring processes for the first results.
  • Acquisition of 100 ha in the project area for habitat restoration, to start a long-term management of the project area directed towards the favourable conservation status of the Annex I habitats, to protect and connect the special habitats and to preserve sustainable populations of the target species.
  • Large-scale restoration of the Annex I habitats in the project area, - especially on the newly acquired land - which, in turn, also form good habitats for several species of the Bird and Habitat Directive, by removing pine and poplar plantations, spontaneous development of new alluvial forests, integrating sites with buildings, and restoration of the natural hydrology and ancient peat extraction ponds.
  • Starting up a daily management scheme to retain the high quality of the Annex I habitats in the future.
  • Restoration and creation of new habitat for the Annex II fish species on 5 sites.
  • Development and realisation of a wide range of measures to promote the tourist and socio-economical potential of the area, through the publication of several leaflets, information on tracks, the development of new tracks and information signs, designing the observation tower, the publication of articles, the writing of a layman's report and yearly public activities.
  • Organisation of several activities to exchange knowledge and experience with the local people, other LIFE projects and several authorities.

Results

  • Large-scale restoration and sustainable management of the higher mentioned Annex I habitats in the project area. After the LIFE-project, the valley of the Grote Nete will be one of the core areas in lowland Europe for several Annex I habitats, especially for the priority habitat 91E0 (alluvial forests).
  • Sustainable restoration and increase of populations of Annex I species such as Luscinia svecica, Alcedo atthis, Dryocopus martius, Caprimulgus europaeus, Lullula arborea and Ixobrychus minutus.
  • Increase of the populations of the Annex II fish species Lampetra planeri and Cobitis taenia through a unique partnerships as an example of good conservation practice.
  • Better visitor facilities and more information (brochures, leaflets, flyers) about the area and a better socio-economic support of the Natura 2000 area and the LIFE project.

Contact

De hoofdrolspelers in het project zijn de plaatselijke beheerteams van de verschillende reservaten waarbij coördinatie voorzien wordt vanuit Natuurpunt Beheer vzw. Indien je interesse hebt om mee te genieten, samen met de plaatselijke teams kan je steeds bij hen terecht voor meer informatie.

Beheerteam verantwoordelijken

  • De Vennen: Jan Mallants (014/81 70 09)
  • Griesbroek: Tom Schildermans (014/ 32 28 53) |Dirk Geenen (014/ 30 38 54)
  • Belsbroek en Heide: Luc Van den Berg
  • Malesbroek: Luc Van den Berg
  • Zammelsbroek: Dirk De Schutter  (0478/ 64 19 40) en Koen thibau
  • De Roost - Craeywinckel: Vic Vandyck (014/ 84 02 10)

Projectgebied

Het LIFE projectgebied bevat de gehele beschermde Natura 2000 zone van de Grote Nete op het grondgebied van Balen, Mol, Meerhout en Geel.  

De Vennen

Helemaal stroomopwaarts is de Grote Nete nog een kleine rivier in het natuurgebied De Vennen. Ze geeft er samen met de Kleine Hoofdgracht mee vorm aan het bosrijke valleilandschap van de Vennen.

Griesbroek

In het Griesbroek is de Nete al verworden tot een grote rivier en is ze dominant aanwezig langsheen de prachtige oude broekbossen met wuivende rietkragen en prachtige hooilandjes.

Belsbroek en heide - Malesbroek

Het Bels Broek en Heide is samen met het Malesbroek de plaats waar de Grote Nete de overgang maakt van haar woelige bovenstroomse karakter tot een traag stromende rivier in een brede vallei die begrensd wordt door blonde landduinen.

Zammelsbroek

Het Zammelsbroek is gekend door de brede broek of moeraszone die bijna permanent vochtig is. Hier vind je uitgestrekte oppervlaktes natte ruigte in mozaïek met wilgenkoepels.

Zelguis

Het Zelguis is gelegen langs de zusterrivier de Molse Nete en bestaat hoofdzakelijk uit open water met turfputten en weekendvijvers.

Roost-Craeywinkel

De mooie bossen en turfput van de Roost- Craeywinckel zijn gelegen langs de Grote Laak die in het Zammelsbroek in de Grote Nete uitmond.  

Nieuws