Natuurherstel in Fort van Ertbrand

Het Fort van Ertbrand kan nog meer overwinterende vleermuizen ontvangen

Het Fort van Ertbrand is gelegen naast de Antitankgracht in Kapellen. Het is het meest noordelijke fort van de buitenste fortengordel rondom Antwerpen. Het Ertbrandbos is ook hét natuurknooppunt tussen de natuur- en bosgebieden van Stabroek, Kapellen, Brasschaat en het Grenspark Kalmthoutse Heide. Dankzij het gericht bos- en natuurbeheer dat we uitvoeren in het Ertbrandbos kunnen we de Kalmthoutse heide als grootste natuurgebied in Vlaanderen verder versterken.

Het Fort Ertbrand behoort tot het habitatrichtlijngebied 'Historische fortengordels van Antwerpen als vleermuizenhabitats'. Het was al een goede overwinteringsplek voor vleermuizen wat niet zo verwonderlijk is. Verschillende soorten vleermuizen zoals watervleermuis, baardvleermuis en franjestaart houden van de combinatie van een goed winterverblijf en een aantrekkelijk jacht- en leefgebied in de omgeving. Het omringende Ertbrandbos voldoet aan dit profiel. In de toekomst zal ook hier een aangepast beheer gevoerd worden wat zal leiden tot meer oudere bomen met holten waarin vleermuizen ’s zomers verblijven. Daarbovenop wordt er gewerkt aan een betere bosstructuur met meer insecten als voedsel voor vleermuizen.

Van 2019 tot 2021 werd er hard gewerkt in het fort. Behalve een opknapbeurt voor de toegangspoort, brug en toegangsweg werden er enkele inrichtingen gedaan om de leefomstandigheden van de vleermuizen te verbeteren.

Vleermuizen houden van een stabiel binnenklimaat tijdens hun winterslaap, daarom werden er op enkele plaatsen houten balken in de raamopeningen geplaatst en tochtwerende deuren geïnstalleerd. Hierdoor is de temperatuur stabieler en is er minder tocht. De openingen die de vleermuizen gebruiken om in- en uit te vliegen werden afgesloten met tralies, waardoor ze wel nog hun toegangen behouden.

In het fort zijn ook verschillende nieuwe hangplaatsen gecreëerd, in de vorm van verticale boorgaten in niet-authentieke muren en swaenenboxen.

De oude afwateringsgangen waren met de tijd dichtgeslibd met zand. De gangen werden vakkundig leeggezogen door de firma “Group Peeters” uit Herentals. Zij zetten een gespecialiseerde installatie in, bestaande uit een spuitwagen voorzien van een zogenaamde ‘rioolrat’ (kop op slang die zichzelf door het zand heen kan spuiten) en een zuigwagen die het natte zand tot net buiten de fortgracht kon transporteren (de vrachtwagens zelf konden o.w.v. het gewicht niet over de brug het fort binnen). De gangen werden nadien afgesloten met hekwerk om ongewenste bezoekers tegen te houden. Het herstel van de functie van deze gangen draagt bij aan de instandhouding van het gebouw, en ze bieden ook het ideale klimaat voor de vele overwinterende vleermuizen.

Om de vleermuizen zo weinig mogelijk te storen, werden alle inrichtingswerken in de zomerperiode uitgevoerd. Nu is het nog even wachten tot de vleermuizen hun intrek nemen in de nieuwe ruimtes.
De inrichting van overwinterings- en zwermplaatsen is een actie binnen het soortbeschermingsprogramma vleermuizen. Deze werken werden mee mogelijk gemaakt door het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO) en de Vlaamse Overheid.
Tekst: Rosan Heremans (Dienst Natuurbeheer - Consulent planning regio Antwerpen en Mechelen), Wout Willems (Natuurpunt Studie) en Wannes Maebe (Consulent beheeruitvoering en aanbestedingen)