Grutto

Bron: xeno-canto

Wat eet de grutto?

In de broedgebieden eet de grutto vooral regenwormen en (larven van) insecten. Vooral emelten (= larven van langpootmuggen) worden vaak gegeten (tot 1.200 per dag per grutto). Tijdens de trekperiode en in de overwinteringsgebieden maakt ook plantaardig materiaal (o.a. rijst) deel uit van het dieet.

Waar leeft de grutto?

• Grutto’s vind je (als broedvogel) vooral in laaggelegen graslanden en kruidenrijke hooilanden met een lichte bemesting, een late eerste maaibeurt en een lage dichtheid aan vee.
• Verspreidingskaart van de grutto

Hoe plant de grutto zich voort?

De eerste legsels worden doorgaans gevonden eind maart maar de eileg gaat door tot eind mei, met een piek in de tweede helft van april. Grutto’s proberen hun nest onder het gras te bedekken. Als het gras hoger wordt, probeert de broedende grutto de om het nest groeiende halmen over zich heen te trekken, om zo het nest aan de scherpe ogen van predatoren te onttrekken. Een legsel telt meestal drie tot vier eieren, die 22 tot 24 dagen worden bebroed. Nederlands onderzoek leerde dat 90% van de gruttoparen na terugkeer uit Afrika binnen 700 meter afstand broedt van de plaats waar ze het jaar daarvoor nestelden. Meer dan de helft (60%) nestelde zelfs binnen 50 meter van de vorige nestplaats. Van de jonge vogels (die meestal na twee jaar voor het eerst terugkeren om te broeden), werd 75% als broedende vogel teruggevonden op een plek die minder dan 18 km verwijderd was van de geboorteplaats.

Hoe krijg je de grutto te zien?

De grutto keert als één van de eerste soorten die in Afrika overwinteren terug naar de broedgebieden in de Lage Landen. Eind februari - begin maart landen doortrekkende grutto’s bij ons op drassige hooilanden en in ondergelopen valleigebieden (op 3 maart 2017 werden er 3.445 ex. geteld in de IJzervallei). Tijdens deze korte voedselstops laten ze zich vaak opvallen door hun typische roep. In de broedgebieden voeren grutto’s acrobatische, kantelwiekende en luidruchtige baltsvluchten uit, waarbij ze met gespreide staart hoog in de lucht achter elkaar aan vliegen. Wanneer er gevaar dreigt, wordt er vaak gealarmeerd vanaf een weidpaaltje.

Weetjes over de grutto

• Grutto's die na het broedseizoen vanuit de Lage Landen terugvliegen naar Afrika, komen daar steeds vroeger in het najaar aan. Dat brengt Afrikaanse rijstboeren in problemen. Kwamen grutto’s vroeger pas in augustus terug, dan arriveren ze - door de veranderde bedrijfsvoering van Nederlandse melkveehouders - nu al in juli. De Afrikaanse boeren hebben dan net hun rijst ingezaaid, en net die rijst verdwijnt steeds vaker in gruttomagen.
• De afgelopen 150 jaar zijn mannetjesgrutto’s - die bonter gekleurd zijn dan vrouwtjes - steeds bleker geworden. Dit is een ongewone ontwikkeling, omdat dit het tegenovergestelde is van wat je verwacht. In de regel zijn bontere mannen betere mannen, juist omdat ze op hun ‘bontheid’ worden geselecteerd door potentiële partners. Vrouwtjes die hebben gepaard met blekere, minder bonte mannetjes, leggen grotere eieren met een grotere overlevingskans. Mannetjes die er meer uitzien als vrouwtjes zijn tegenwoordig dus succesvoller dan kleurrijke mannetjes.
• Er bestaat een groot aantal volksnamen voor deze vroeger zo algemene weidevogel. Griet en varianten daarop als gruut, grit, gryt, grait en grieto. De bijnaam griet komt voor in het gezegde ‘In mei leggen alle vogeltjes een ei, behalve de koekoek en de griet, die leggen in de meimaand niet’.
• De oudste grutto die - voor zover bekend - ooit in Europa heeft rondgevlogen, werd in april 2011 bij Krommenie (Noord-Holland) dood aangetroffen. Deze grutto was als kuiken geringd en daarom kon zijn leeftijd worden vastgesteld op 29 jaar, 9 maanden en 8 dagen.
• In Friesland staat de grutto bekend als de Kening fan ‘e Greide, de Koning van de Weide. Buiten Friesland is er maar één taal die de grutto koninklijk noemt. In Italië heet hij pitima reale, wat zoiets betekent als ‘koninklijke priem’.
• In Nederland, het grutto-land bij uitstek, kunnen consumenten zuivel kopen die met respect voor natuur en weidevogels is geproduceerd. Een lijst verkooppunten van grutto-vriendelijke zuivelproducten vindt u hier.
• Grutto’s hebben hun legdatum tot de jaren zeventig steeds meer vervroegd. Vermoedelijk deden zij dit als antwoord op bepaalde landbouwactiviteiten op hun broedlocaties, zoals maaien. Omdat de landbouwactiviteiten nog altijd verder worden vervroegd, zou je verwachten dat dit ook voor de legdatum geldt, maar uit onderzoek blijkt dat dit niet het geval is. Wellicht zijn ze nu echt op een grens gestoten.

Natuurpunt en de grutto

In 1981 werd het broedbestand in Vlaanderen op 750 - 780 paar geschat. Daarna volgde een toename tot 865 - 910 paar in 1990 en 1.050 tot 1.200 in 2000. In 2012 was het aantal alweer gezakt tot 900. Op dit moment is de populatie vrij stabiel, omdat een groot deel van de grutto’s in natuurgebieden broedt. Binnen die gebieden zijn de dichtheden zesmaal zo hoog als daarbuiten en driekwart van de vogels slaagt er in om meer dan één jong groot te brengen. Buiten de natuurgebieden slaagt slechts een kwart van de vogels hierin. De hoogste dichtheden worden bereikt in de kustpolders, met een zwaartepunt aan de Oostkust. Topreservaat is de Uitkerkse Polder, met 153 broedpaar in 2017.

Meer weten?

• Lees meer over de grutto
• Koop dit boek in de Natuurpunt Winkel