Heggenmus

Wat eet de heggenmus?

De heggenmus eet vooral insecten. In de winter wordt het dieet aangevuld met kleine zaadjes. Hij zoekt zijn voedsel bijna uitsluitend op de grond, hoppend en pikkend, vaak in dichte vegetatie.

Waar leeft de heggenmus?

• Overal waar struikgewas of kreupelhout staat, kan je de heggenmus vinden. De soort is algemeen in tuinen en parken en broedt vaak dicht bij de bebouwing, meestal in dicht struikgewas of coniferen.
• Verspreidingskaart van de heggenmus.

Hoe plant de heggenmus zich voort?

Een paartje heggenmus tolereert vaak een tweede mannetje (het bètamannetje) in hun territorium. Het eerste mannetje (het alfamannetje) probeert te verhinderen dat andere mannetjes met ‘zijn’ vrouwtje gaat paren maar het vrouwtje slaagt er regelmatig toch in om zich door het tweede mannetje te laten bevruchten. Voor het vrouwtje heeft dit twee voordelen. Een ongepaard bètamannetje zou anders het legsel van het paartje kunnen vernietigen. Door ook met het bètamannetje te paren, kan ze deze dreiging afwenden. Bovendien neemt het tweede mannetje een deel van de broedzorg van de jongen op zich. Zowel mannetjes als vrouwtjes kunnen er meerdere partners op nahouden.

Heggenmussen lijken wel geobsedeerd door seks. Ze paren erg vaak: één tot twee keer per uur, gedurende een tiental dagen. Doorgaans zijn die paringen erg kort en lijkt het er op alsof het mannetje gewoon over het vrouwtje springt. Het mannetje pikt in de cloaca van het vrouwtje waarop het een zaaddruppeltje produceert. Dit zorgt er voor dat het zaad van een voorganger uit de cloaca wordt verwijderd, zodat het zaad van het nieuwe mannetje meer kans heeft.

Hoe krijg je de heggenmus te zien?

De heggenmus is een erg onopvallende vogel. Mannetjes zingen vooral in de ochtendschemering vanuit de top van een struik, boom of conifeer. De rest van de dag schuiven ze meestal muisachtig door de dichte vegetatie. De heggenmus is de kampioen van de winterzangers. Meer nog dan de roodborst en de winterkoning kan je de heggenmus al volop horen zingen in februari. Uit onderzoek blijkt dat de soort de laatste jaren echter sterk achteruit is gegaan.

Weetjes over de heggenmus

• Het gros van onze broedvogels blijft jaarrond in België. Een groot deel van de jonge vogels, brengt de winter door in Frankrijk of Spanje. Volwassen vogels uit Scandinavië en Noord-Duitsland trekken echter ook weg. De trek piekt in de tweede helft van september en neemt in de loop van oktober snel in omvang af. De duinen worden in de herfst nagenoeg volledig verlaten. Wellicht trekken de heggenmussen naar de stedelijke gebieden om er in tuinen voedsel te zoeken.
• In de naamlijst van de Nederlandse vogels uit 1897 had men het over de bastaardnachtegaal - een naam die voor het eerst opduikt in 176 - omdat de aanhef van de zang van de heggenmus doet denken aan die van de nachtegaal.
• De heggenmus heeft in Vlaanderen erg veel dialectnamen. De meest voorkomende zijn blauwe haagmus, koolpijp, blauwe korenmus en blauwe rietmus. Meer opvallende dialectnamen zijn hageschijter, hagekutter, pietjekool en winterzanger.
• De heggenmus is niet verwant aan de huismus en de ringmus. Heggenmussen zijn dan ook geen mussen. De heggenmussen vormen een afzonderlijke familie in het vogelrijk.
• De heggenmus is één van de favoriete waardvogels van de koekoek.
• De Victoriaanse dominee F.O. Morris, raadde zijn parochieleden aan om een voorbeeld te nemen aan de bescheiden levenswijze van de heggenmus. Vermoedelijk was hij niet op de hoogte van het overspelige seksleven van de soort.

Wat kan jij doen voor de heggenmus?

De heggenmus houdt van rommelhoekjes: kreupelhout, dichte vegetatie, een braamstruweel of brandnetelruigte, een takkenhoop. Ook een dichte heg om de tuin is goed voor de soort. Maar zelfs in een kraaknette, strakke tuin vindt een heggenmus vaak nog geschikte broed- of foerageermogelijkheden.