Image
IJsvogel - Elwin van der Kolk

IJsvogel

Kingfisher
Alcedo atthis
Alcedinidae (IJsvogels)

De ijsvogel is met zijn opvallend blauw en oranje kleuren een van de meest kleurrijke vogels in onze omgeving. Je kan hem met geen enkele andere inheemse vogel verwarren.

Grootte
17 - 19,5 cm, spanwijdte: 24 - 26 cm
Gewicht
tussen 34 en 44 gram
Levensverwachting

2 - 7 jaar, soms 20 jaar

Favoriete maaltijd

kleine vissen

Burgerlijke staat

solitair behalve tijdens de broedtijd

Status
Algemeen
Woonplaats

De ijsvogel leeft in de omgeving van water waar hij jaagt op kleine visjes.

Karakter

 schuw en territoriaal

Verleiding

baltsgedrag en roep, aanbieden van vis

Afkomst
Inheems

Hoe herken je de ijsvogel?

  • blauwe bovenzijde en oranje onderzijde
  • korte staart en pootjes
  • grote kop met grote ogen
  • een lange, dolkvormige snavel, geschikt om vissen mee te vangen en vast te houden.
  • flitsend snelle, rechtlijnige vlucht
  • opvallende geluid, verder is hij schuw
  • zitpost, waar hij over het water tuurt naar visjes

De ijsvogel is opvallend gekleurde kleine vogel met een korte staart en pootjes, een korte nek en korte afgeronde vleugels. Het verenkleed is diepblauw met oranje, een witte keel en zijhals. Hij heeft een grote kop en lange dolkachtige snavel. Vrouwtjes hebben een oranjerode snavelbasis, bij de man is die zwart. Vaak hoor je de ijsvogel eerst en duurt het even voor je hem te zien krijgt.

De ijsvogel heeft een snelle, rechte vlucht, vaak vlak langs het wateroppervlak. Hij kan op zo manier snelheden bereiken van maximaal 80 kilometer per uur. Zijn vleugelslag is snorrend, afgewisseld met een korte glijperiode.

IJsvogel - Elwin van der Kolk
IJsvogel - Elwin van der Kolk
IJsvogel - Elwin van der Kolk

Het geluid van de ijsvogel

Roep scherp, luid en hoog. In broedtijd gevarieerder.

Audio file
Beluister hier

Hoe leeft de ijsvogel

Wat eet de ijsvogel?

De ijsvogel leeft van kleine vis maar eet ook waterinsecten zoals libellenlarven. Vissen lokaliseert hij vanaf zijn zitpost vlak boven het water (vaak op een overhangende tak), en vangt het met een snoepduik. Vaak vliegt de ijsvogel hierna terug naar zijn zitpost. Daar slaat hij de vis dood tegen een tak en slikt hem door met de kop eerst zodat de vinnen naar achteren wijzen en de vis gemakkelijker naar binnen glijdt. Onverteerbare delen als graten, schubben en chitineresten worden in een kleine, ovale braakbal uitgebraakt.

Door zijn levenswijze heeft de ijsvogel nood aan bomen en struiken in zijn omgeving en moet het water visrijk en helder zijn.

Afbeelding
Ijsvogel
Luc Meert
Afbeelding
IJsvogels delen vis - Shutterstock
NP

Hoe plant de ijsvogel zich voort?

Broedt vanaf februari/maart. Ze graven tunnels van zeker een 0,5 meter in (oever)wanden, maar ook tussen wortels van bomen of in een kunstmatige ijsvogelwand. Een ijsvogelpaartje heeft vaak meerdere nesten per jaar van 6 - 7 eieren. Man en vrouw broeden de eieren in 19-21 dagen uit en voeren de jongen samen. De kuikens zitten zo'n 22-28 dagen op het nest voor ze uitvliegen. In drukke seizoenen, met veel voedsel in de aanbieding, zitten de vrouwtjes soms al nieuwe eieren uit te broeden terwijl het mannetje de jongen van het vorige nest verder grootbrengt. De jongen zoeken daarna een eigen territorium. Iedere ijsvogel heeft een ‘eigen’ stukje oever bij de rivier.

Leer Wild Spotten in onze natuur

Afbeelding
Gratis online cursus wild spotten
NP

Er valt in België heel wat prachtige natuur te spotten, zoals te zien was in de reeks en de film Onze Natuur. Je hoeft maar goed te kijken en te luisteren. En hoe meer je over de soorten en hun verstopplaatsen weet, hoe boeiender je zoektocht wordt.
Start met de gratis online cursus en kom meer te weten over wilde natuur in Vlaanderen. Je ontvangt 1 les per week waarbij onze Natuurpunt-experts je de beste zoektips geven om wilde soorten te spotten.

Ga meteen van start

Icon
Icoon - Wist je dat

Wist je dat?

  • De ijsvogel is ondanks zijn naam gevoelig voor strenge winters. Zijn Nederlandse naam heeft waarschijnlijk geen relatie met ijs, maar is een verbastering van de Germaanse naam Eisenvogel wat zoiets als 'ijzervogel' betekent. Die naam slaat op de metaalachtige glans van het blauwe verenkleed. Een andere verklaring is dat de ijsvogel 's winters bij het ijs werd gezien om er vissen te vangen
  • De rugveren van de ijsvogel hebben geen pigment. De felle blauwe kleur is een optische illusie die wordt veroorzaakt door een speciale veerstructuur. Het waterdichte en isolerende verenkleed van de ijsvogel bestaat uit korte, dichte veren die tot zes keer per dag gepoetst en gekamd worden. Dit kan per keer 15 tot 20 minuten duren. De ijsvogel kent een voor vogels unieke poetsbeweging: hij wrijft over zijn kruin met de binnenkant van zijn vleugel.
  • De ijsvogelsnavel stond model voor de Japanse kogelvormige ‘bullet-trein’. De trein had last van extreem luide drukgolven wanneer hij uit een smalle tunnel reed. Omdat ijsvogels nauwelijks spatten maken tijdens het duiken, werd de neus van de trein zodanig aangepast.

Waar vind je de ijsvogel?

IJsvogels vind je vooral bij beken en rivieren met helder zoet, stromend visrijk water met bomen en struiken langs de kant, maar ze broeden ook aan stilstaand water.  's Winters ook te zien bij meer open brak of zout water. Ze zitten vaak rechtop op een laaghangende tak boven het water te loeren naar visjes. Vliegt luid roepend (tot zelfs zo’n 80 km/uur) over het water. Veel meer dan een blauwe flits die laag over het water scheert, heb je dan niet gezien.
De ijsvogel duikt steeds vaker op aan tuinvijvers, maar zit er maar heel kort. Misschien wordt je vijver een vaste stek die hij op vaste tijdstippen bezoekt. Eens je zijn roep leert kennen, hoor je hem al van ver aankomen. 

> Bekijk deze soort op waarnemingen.be

Kom deze soort veel voor?

De ijsvogel komt voor in een groot deel van Europa. Strenge winters kunnen de populaties fel afzwakken door een gebrek aan voedsel.

Natuurgebieden

Alle natuurgebieden

Leer soorten herkennen en geef je waarnemingen door

Afbeelding
ObsIdentify - Shutterstock
NP

Trek met je telefoon naar buiten en identificeer soorten met de gratis app ObsIdentify: de natuurherkenner in je broekzak. Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Download de app hier:
 

Download voor iOS    Download voor Android

Icon
Icoon - Vrijwilligers - Helpende handen

Help de ijsvogel

Wat kan jij doen?

In België en Nederland gold de ijsvogel jarenlang als een bedreigde soort, maar de laatste jaren is hun aantal weer toegenomen. De soort wordt geholpen door het maken van wakken en ijsvogelwanden, speciaal voor deze dieren ingerichte oeverwanden.
Wil je zelf de ijsvogel een handje helpen? Hou dan het vaste hoekje waar hij komt vissen ijsvrij. Wanneer alles dichtvriest, kost de winter aan vele ijsvogels het leven.

Wat doet Natuurpunt?