Landschap LIFE Turnhouts Vennengebied
Laatste update: 31/03/2014
De Noorderkempen neemt in Europa een prominente plaats in op het vlak van heide en vennen. Het Turnhouts vennengebied vormt één van de belangrijkste en meest waardevolle heide en vennengebieden in deze regio.
Samen met Landschap de Liereman en de Kalmthoutse Heide vormt het vennengebied een laatste restant van dit unieke landschap.
Dit landschap kwam tot stand door de symbiose tussen mens en natuur. De oorspronkelijke bossen werden omgevormd tot akkers en graslanden. Het weidse landschap is het resultaat van menselijke invloed.
Het ontstaan van dit prachtige open landschap ging hand in hand met de komst van nederzettingen in het gebied. Door de eeuwen heen werden de oorspronkelijke bossen ontgonnen en omgevormd tot akkers, graslanden en heide. De bewoners van de nederzettingen waren aangewezen op het heidelandschap met zijn arme bodems. Om te overleven ontwikkelden ze dan ook aangepaste landbouw methodes.
Overdag graasden schapen op de uitgestrekt heide buiten. s Nachts overnachtten de schapen in een stal, de zogenaamde potstal. Men maaide en plagde heide om in de potstal te gebruiken. Plaggen is het verwijderen van de bovenliggende strooisellaag tot een zekere diepte. We doen dit om voedsel arme bodems te krijgen.
De verkregen stalmest, werd gebruikt om de akkers, rondom de nederzetting, vruchtbaar te maken voor akkerbouw. Zo slaagden de bewoners van de heide erin zelf voedsel te voorzien. Daarnaast leverden de vochtige heide, vennen en venen door het steken van plaggen en turf de nodige brandstof voor andere doeleinden. Ook de verschillende planten van de heide zelf hadden vele functies. De struikheide werd bijvoorbeeld gebruikt als bezem, matrasvulling en zelfs als fundering voor wegen.
Zo ontstonden heel wat landbouwgemeenschappen die later uitgroeiden tot steden zoals Turnhout en Hoogstraten. De meest schrale zandgronden geraakten na een tijd uitgeput. Door de langzame ontginning en de beperkte ingrepen ontwikkelde een symbiose tussen mens en natuur en leidde tot een heel nieuw landschap. Het heidelandschap was geboren. Deze geleidelijke ontwikkeling maakt dat heidegebieden deel uitmaken van ons cultureel erfgoed.
In de achttiende eeuw werden de grote middelen ingezet: het heide- en vennengebied deelde men bij een grootschalige verkaveling in rechthoekige blokken op. Dat had als gevolg dat de eens zo uitgestrekte heideterreinen nog slechts sporadisch in het landschap voorkomen.
Samen met de Kalmthoutse heide, de Liereman, verschillende militaire domeinen en de Kampina in Nederland, vormt het Turnhouts vennengebied een restant van wat ooit één uitgestrekt heidelandschap was.
Dankzij Life Turnhouts Vennengebied kan het landschap van het Turnhouts Vennengebied terug in zijn oude glorie hersteld worden.