LIFE Delta

LIFE DELTA  vindt plaats in de natuurgebieden ‘Schulensbroek’ en ‘Webbekomsbroek-Borchbeemden’. Natuurpunt werkt er samen met projectpartners ANB, VMM en Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren aan de uitbouw en het herstel van Europees beschermde habitats en soorten. 

Het projectgebied situeert zich op het kruispunt van drie Vlaamse ecoregio’s, met name het Hageland, Haspengouw en de Kempen. Dankzij deze ligging kent het werkingsgebied van het project een uitzonderlijke afwisseling in milieufactoren, wat zich vertaalt in een rijke  biodiversiteit.

Uit de drie ecoregio’s komen uit alle hoeken verschillende beken samen in de Demer, die de ruggengraat van het gebied vormt. Het projectgebied wordt dan ook gekenmerkt door een soort omgekeerde deltastructuur, getekend door driehoeken van samenstromende beken met een sterk overstromingsregime.

Het unieke karakter van het projectgebied wordt gekenmerkt door een binnenlandse brede open kleipolder met bijhorende habitats en soorten. Deze situatie is quasi uniek voor Vlaanderen, op de kuststreek na. Verder komt deze situatie nog sporadisch voor in Nederland. Bovendien kennen zowel de waterhuishouding als de bodemsamenstelling lokaal sterke verschillen, wat leidt tot de bijzondere diversiteit aan milieufactoren.

Hieruit volgt een rijke biodiversiteit, waarbij de uitzonderlijke hydrologie samen met het open landschap het gebied ideaal maakt voor het realiseren van duurzame kernpopulaties van de doelsoorten. In combinatie met een forse areaaluitbreiding van Europees beschermde habitats kan het gebied uitgroeien tot een onmisbaar onderdeel van het  Natura2000 netwerk.  Bovendien vormt het projectgebied een onontbeerlijke stapsteen voor doortrekkers en overwinteraars.

Volgende eigenschappen van het projectgebied maken dat investeringen in natuurherstel hier tot bijzondere resultaten kunnen leiden;

• Het projectgebied is als overstromingsgebied met binnenlandse kleipolder op de kruising van drie ecoregio’s een uniek abiotisch gegeven in Vlaanderen, en zelfs ver daarbuiten.
• Voor verschillende van de Europees beschermde doelsoorten is het gebied één van de laatste bolwerken, met veel potentieel voor een duurzaam herstel van de populaties.
• Internationaal kan het kerngebied worden in het Natura 2000 netwerk, ook op vlak van doortrekkers en overwinteraars.
• Het project komt de biodiversiteit in het algemeen ten goede gezien de talrijke soorten die mee kunnen profiteren van het geplande natuurherstel. Life Delta kadert hiermee perfect in het Europese framework Horizon2020.

Met dit project richten we ons op een aantal specifieke doelsoorten en hun leefgebieden. Denk hierbij onder andere aan graslanden, riet- en moeraslanden, vijvers en waterlopen, waarvan het merendeel als Europees habitat beschermd is.

Het duurzaam herstel van leefgebieden en populaties van volgende doelsoorten vormt de ruggengraat van Life Delta:

Dieren

• Kwartelkoning (Crex crex) Bijlage I Vogelrichtlijn
• Roerdomp (Botaurus stellaris) Bijlage I Vogelrichtlijn
• Woudaap (Ixobrychus minutus) Bijlage I Vogelrichtlijn
• Grauwe klauwier (Lanius collurio) Bijlage I Vogelrichtlijn
• Blauwborst (Luscinia svecica) Bijlage I Vogelrichtlijn
• Porseleinhoen (Porzana porzana) Bijlage I Vogelrichtlijn
• Bruine kiekendief (Circus aeruginosus) Bijlage I Vogelrichtlijn
• Kamsalamander (Triturus cristatus) Bijlage II Habitatrichtlijn
• Grote modderkruiper (Misgurnus fossilis) Bijlage II Habitatrichtlijn
• Kruipend moerasscherm  (Apium repens) Bijlage II Habitatrichtlijn
• Drijvende waterweegbree (Luronium natans) Bijlage II Habitatrichtlijn

Zoals reeds vermeld zullen talrijke fauna- en florasoorten mee kunnen liften met het natuurherstel gericht op deze doelsoorten. Een aantal soorten die ongetwijfeld baat zullen hebben bij de geplande inrichtingswerken zijn onder andere Bittervoorn, Kleine zilverreiger, IJsvogel, Wilde zwaan, Kleine Zwaan, Visarend, Kleinst waterhoen, Visdief, Krakeend, Grutto, Wulp, Gevlekte witsnuitlibel, Boomkikker …

Vegetaties en habitats

Om populaties van doelsoorten de kans te geven zich duurzaam te ontwikkelen maken we werk van het herstel van de Vegetaties en habitats waarin deze soorten zich optimaal thuis voelen. De focus ligt hierbij op de ontwikkeling van volgende natuurtypes:

• Eerder uitzonderlijk in de Vlaamse context kenmerken natuurlijke overstromingen het projectgebied. Zowel naar kwantiteit als kwaliteit geeft dit aanleiding tot de beste binnenlandse voorbeelden van  Zilverschoongraslanden. Het gebied herbergt in deze vegetatie één van de belangrijkste Vlaamse populaties voor van bijlage II-soort Kruipend moerasscherm. Historische vegetatieopnames wijzen bovendien op bijzondere potenties voor habitatherstel in het projectgebied.
• Iets hoger in het valleilandschap vinden we Vossenstaarthooilanden terug. Ze zijn een typisch element van een halfnatuurlijk overstroombaar rivierenlandschap. De goede kwaliteit ervan wordt aangeduid door snel zeldzamer wordende  soorten als Trosdravik, Waterkruiskruid en Veldgerst. 90% van het West-Europese areaal van dit specifieke graslandtype bevindt zich in Vlaanderen, waarvan het grootste deel tot de kustpolders behoort. Binnen Life Delta is deze vegetatie met andere woorden een uitzonderlijk juweeltje.
• Op de drogere bodems ontwikkelen zich zogenaamde  Glanshavergraslanden (habitat 6510). Onder andere Glanshaver, Grote bevernel, Groot streepzaad, Goudhaver en lokaal Knolsteenbreek zijn er aanwezige kensoorten van. Op sommige zandopduikingen of ‘donken’ kunnen zeer soortenrijke varianten ontstaan die de overgang vormen naar het Blauwgraslanden (habitat 6410) of Heischrale graslanden (habitat 6230).
• Veldrusgraslanden onder kwelinvloed (habitat 6410) komen voor aan sommige kwelrijke randen van de Demervallei, vooral in de gebieden rond de samenvloeiing van de vallei van de Zwarte Beek. Je vindt er soorten als Blauwe en Bleke zegge, Blauwe knoop, Tormentil en Gevlekte orchis. Het voorkomen van zowel de zure als basenrijke kwelgebonden types wijst nogmaals op de bijzonder rijke abiotische condities en gerelateerde vegetaties van het gebied en dito potenties die nog zeer goed te herstellen zijn.
• Langs sloten en in open plekken in sommige moerasbosjes komen nog indicatorsoorten voor van Overgangsvenen (habitat 7140) zoals Waterscheerling, Moeraswederik, en Moerasvaren. Langs de Zwarte Beek en in de ‘Goeren’ werden vorige eeuw nog van de soortenrijkste overgangsvenen ooit gedocumenteerd in Vlaanderen met één van de laatste groeiplaatsen in België van Lange zonnedauw, Ronde-, Draad- en Veenmoszegge. Deze gebieden zijn ondertussen verbost waarbij Veenmossen, Slangenwortel, Gagel en Moeraswederik de vroegere locaties indiceren.
• In de ‘Goeren’ waren tot voor kort mooie Mesotrofe waterplassen (habitat 3130) met veelvuldig de bijlage 2 soort Drijvende waterweegbree aanwezig. De soortenrijke gemeenschap van mesotrofe waters kwam vroeger heel verspreid voor in de kwelrijke zones van het gebied.
• In kwelrijkere zones die onder frequente invloed staan van overstromingen komen Dottergraslanden voor. Ook deze kunnen lokaal nog in mozaïek voorkomen met Kleine zeggenvegetaties (habitat 7140). De sloten in het overstroombare valleigebied onder invloed van kwel behoren tot het voedselrijke gebufferde Wateren met rijke waterplantvegetatie (habitat 3150).
• Door het grootschalig verlaten van de natte graslanden door de landbouw verruigden –al dan niet onder populier- vele graslanden en evolueerden tot het habitattype  Voedselrijke ruigtes (habitat 6430) met als kenmerkende soort Poelruit. Nog nattere zones evolueerden tot rietland.

Om bovenvermelde doelen voor habitats en soorten te realiseren wordt een waaier aan concrete herstelacties vooropgesteld. Het verloop en de resultaten van deze ingrepen zullen we uitgebreid communiceren naarmate het project vordert. We geven alvast enkele doelstellingen mee die de komende jaren in het projectgebied van Life Delte zullen gerealiseerd worden:

• Ontwikkeling van 28 ha nieuw rietland en ruim 8 km waterriet in geherprofileerde grachten (Roerdomp, Woudaap, Blauwborst)
• Herstel van 62 ha graslanden en ruigten (Kwartelkoning, Grauwe Klauwier)
• Herstel van 9 km dichtgegroeide grachtenstelsels, de aanleg van 4 ha lagunes (Grote modderkruiper)
• Herstel hydrologie + de ontwikkeling overstroombare graslandvegetaties (Kruipend moerasscherm)
• Uitbreiding tot 134 ha leefgebied voor Bruine Kiekendief.
• Potenties voor 5 broedparen Porseleinhoen dankzij herstel leefgebeid.
• Toename van 1 tot 4 broedparen Grauwe klauwier dankzij landschapsherstel.
• 4 Groeiplaatsen Drijvende waterweegbree.
• Duurzame vestiging van de Kamsalamander in het projectgebied.
• …

Chris Dictus
Coördinator Life Delta
Consulent Planning
Regio West Limburg (Vallei van de Zwarte Beek - Schulensbroek)

Mail: [email protected]

Gsm 0497- 49.21.96