LIFE Dunias

DUNIAS is een letterwoord en staat voor ‘DUNe restoration by tackling Invasive Alien Species’, vrij vertaald: het herstel van onze duinen door het verwijderen van woekerplanten. In dit natuurherstelproject zullen duingebieden langsheen de volledige Vlaamse kuststrook vrijgemaakt worden van struikachtige invasieve uitheemse soorten.

Het project is gestart op 1 december 2021 en loopt tot 1 december 2026. Agentschap Natuur en Bos (ANB) zal samen met 15 partners via een gecoördineerde aanpak woekerplanten verwijderen. Het DUNIAS project ontvangt financiële steun via het LIFE-programma van de Europese Unie, alsook van alle projectpartners.

Uniek aan het DUNIAS project is de gecoördineerde aanpak met alle voornaamste duinbeheerders in België. We zetten ze even op een rijtje voor jou:

• Coördinatie: Agentschap Natuur en Bos
• 4 geassocieerde partners die zelf acties zullen uitvoeren:
  • Natuurpunt Studie
  • Natuurpunt Beheer
  • Natuurinvest
  • Compagnie het Zoute
• 11 co-financiers die een financiële bijdrage leveren aan het project:
  • Agentschap voor maritieme dienstverlening en kust (Afdeling kust)
  • Agentschap wegen en verkeer
  • Provincie West-Vlaanderen
  • Koninklijke schenking
  • Ministerie van defensie
  • Aquaduin (voormalige IWVA)
  • Royal Ostend golf club
  • Gemeente Koksijde
  • Gemeente Knokke-Heist
  • Gemeente De Panne
  • Stad Oostende

Met LIFE DUNIAS laten we inheemse soorten opnieuw floreren in ons uniek duingebied door de woekerplanten te verwijderen. Met kranen graven we het duinenzand op, we zeven het en herstellen zo de inheemse natuur. Niet schrikken dus, als je binnenkort grote machines aan het werk ziet langs de kuststrook. Ze verzekeren de toekomst van onze duinen!

Ook jij kan een belangrijke rol spelen bij het natuurherstel van onze duinen. Woekerplanten hebben vaak prachtige bloemen waardoor ze graag gezien zijn in onze tuinen. Ze horen er echter niet thuis en brengen ecologische en economische schade met zich mee. Kies jij voortaan voor inheemse planten in jouw tuin?

Daarnaast is het een grote hulp wanneer je woekerplanten in de duinen kan signaleren via waarnemingen.be: zo voorkomen we in de toekomst verdere overwoekeringen van het duinenlandschap. Jullie waarnemingen gebruiken we namelijk om snel de nodige actie te ondernemen!

Concrete acties

1. Verwijdering van ongeveer 40 ha woekerplante in de Vlaamse duinen van alle partners en co-financiers. Doordat deze planten over het algemeen niet eenvoudig te verwijderen zijn, zetten we hiervoor grote machines met kraan, grote mobiele zeven en tractoren in.
2. Aankoop 30 ha privégronden, zodat ook hierop woekerplanten kunnen verwijderd worden.
3. Uitgebreide communicatiecampagneover de terreinacties: DUNIAS film, brochure, expo, infoborden, infowandelingen, enz.
4. Sensibiliseren via trainingen van natuurgidsen, vrijwilligers, tuinrangers, ‘community-based’ verwijdering (samen met scholen, jeugdbewegingen en jongeren woekerplanten verwijderen)
5. Sensibiliseren via trainingen in secundaire en hogescholen, overleg met professionele sector (plantencentra, tuinarchitecten, plantensector), enz. 
6. Sensibilisatie van de kustgemeentes via lijsten van te gebruiken plantgoed, presentaties en infowandelingen, prijs voor gemeentes die inspanningen leveren, enz.
7. Twee internationale workshops over IAS (woekerplanten)
8. After LIFE conservation plan: plan om aanpak woekerplanten na het project vast te leggen, met ultieme doel een aantal ondertekende engagementen te verkrijgen (bv. geen aanplant woekerplanten meer in plantsoen kustgemeentes).

Het projectgebied strekt zich uit over de volledige kustlijn. Hierbij een overzicht van de gebieden waar woekerplanten aangepakt worden.

De Vlaamse kustduinen vormen een uniek ecosysteem met heel wat bijzondere en beschermde dieren en planten: zoals de rugstreeppad, de heivlinder en heel wat soorten orchideeën. De verscheidene Europees beschermde natuurtypes die we in de Vlaamse duinen aantreffen zijn de volgende:

Duingrasland

In de kustduinen vind je graslanden die je nergens anders in Vlaanderen aantreft. In deze soorten- en kleurrijke duinkalkgraslanden groeien soorten als bokkenorchis, geel zonneroosje, gewone vleugeltjesbloem, grote tijm en muurpeper.

Duinstruweel

Je vindt duinstruwelen langs de volledige Vlaamse kust. Deze struikvegetaties worden gedomineerd door soorten zoals duindoorn, vlier, meidoorn en sleedoorn. In dit struweel kunnen heel wat zangvogels aangetroffen worden, zoals de nachtegaal, de cetti’s zanger en de sprinkhaanzanger in vertoeven. Het leeuwenaandeel van bijv. de Simliduinen in Nieuwpoort bestaat uit struweel. De duindoorn en sleedoorn kunnen zich via hun worteluitlopers snel sterk uitbreiden en het duinlandschap overwoekeren ten koste van duingrasland en vochtige duinpannen. Om voldoende open plekken te vrijwaren moet het struikgewas lokaal worden ingeperkt.

Kruipwilgstruweel

Nabij vochtige duinvalleien kunnen zich dwergstruwelen met kruipwilg ontwikkelen. Kenmerkende soorten zijn onder meer kruipwilg, rond wintergroen, moeraswespenorchis en het zeer zeldzame kaal stofzaad. Kruipwilgstruwelen herbergen een typische paddenstoelenflora met onder meer vezelkoppen en gordijnzwammen.

Duinbos

Daar waar loofbos zich heeft ontwikkeld op duinen spreken we over een duinbos. Typische boom- en struiksoorten van duinbossen zijn onder meer zachte berk, zomereik, eenstijlige meidoorn en ratelpopulier. In de kruidlaag komen soorten als maarts viooltje, gewone vogelmelk en brede eikvaren voor, samen met heel wat paddenstoelen. Vogels als de boomklever, bosuil en kleine bonte specht vinden hier ook een thuis.

Embryonale duinen

In de eerste fase van duinvorming gebeurt de fixatie van stuifzand door de kolonisatie met biestarwegras. Wanneer het proces van duinvorming zich verderzet, kunnen de embryonale duintjes hoger worden en start de fixatie met helmgras. Andere typische soorten zijn onder andere zeepostelein, zeeraket en stekend loogkruid. Natuurlijke stranden zijn mogelijke broedgebieden voor zeldzame vogels zoals bontbekplevier, strandplevier en dwergstern. Mooie voorbeelden hiervan vinden we aan het strand van Lombardsijde en voor de Zeebermduinen in Oostduinkerke.

Stuifduin

Verstuiving is typisch voor het duinenlandschap. Door de verplaatsing van zandkorrels worden duinen gevormd, die continu veranderen en zich verplaatsen. Dit stuivend duinlandschap is het leefmilieu van typische soorten zoals de blauwe zeedistel, de strandzandloopkever en de duinveldridderzwam.

Duinpanne

Onder invloed van de bij storm overheersende noordwestenwind ontstaan duinen in de vorm van een hoefijzer, de zogenaamde paraboolvormige duinen. Het zand stuift uit tot aan het grondwaterniveau en het opgestoven zand stapelt zich op tot een paraboolvormig duin, dat zich blijft voortbewegen in zuidoostelijke richting. In het kielzog van dat bewegende duin ontstaat een vochtige duinpanne. Deze vochtige omgeving vormt opnieuw een waardevol habitat voor heel wat bijzondere planten en dieren. Zo kan de zeldzame rugstreeppad zich hier in het voorjaar voortplanten en groeien er zeldzame planten zoals de moeraswespenorchis en de parnassia.

Wat zijn invasieve exoten?

Dreiging in de duinen

De natuur staat helaas sterk onder druk, o.a. door woekerplanten. Deze planten, ook wel Invasive Alien Species (IAS) genaamd, komen langsheen de volledige Vlaamse kuststrook voor en verdrukken er de lokale duinnatuur. Struiken zoals rimpelroos, mahonie, boksdoorn en Amerikaanse vogelkers vertonen allen een invasief karakter en verdringen onze duinecosystemen.
Woekerplanten komen op verscheidene manieren in de duinen terecht. Sommige Zuiderse planten breiden zich op een natuurlijke wijze uit door klimaatsopwarming, maar vaak worden woekerplanten aangeplant in privé tuinen of gemeentelijke parken die grenzen aan de duinen, van waaruit deze planten ‘ontsnappen’ in de vrije natuur (bv. vogels eten zaden op, waarna deze via hun uitwerpselen in omringende duinnatuur belanden). Een ander gekend probleem is het dumpen van tuinafval in de natuur, waarna sommige planten zich vestigen en nadien uitbreiden in de duingebieden.

Ken je deze woekerplant?

Ook jij kan een belangrijke rol spelen bij het natuurherstel van onze duinen. Het is een grote hulp wanneer je woekerplanten in de duinen kan herkennen en signaleren via waarnemingen.be: zo voorkomen we in de toekomst verdere overwoekeringen van het duinenlandschap. Jullie waarnemingen gebruiken we namelijk om snel de nodige actie te ondernemen!

Hier vind je een lijst van de meest voorkomende en hardnekkigste woekerplanten in de Vlaamse kustduinen. Klik op de soort om meer te ontdekken.

• Rimpelroos Rosa rugosa
• Mahonie Mahonia aquifolium
• Hemelboom Ailanthus altissima
• Boksdoorn Lycium barbarum
• Struikaster Baccharis halimifolia
• Amerikaanse vogelkers Prunus serotina
• Valse acacia Robina pseudoacasia
• Witte abeel Populus alba
• Cotoneaster soorten Cotoneaster sp.
• Palmlelie Yucca sp. 
• Japanse duizendknoop Fallopia japonica
• Gele ribes Ribes aureum
• Rode ribes Ribes sanguineum
• Sneeuwbes Symphoricarpos albus
• Amerikaans krentenboompje Amelanchier lamarckii
• Sering Syringa vulgaris
• Steeneik Quercus ilex
• Kokardebloem soorten Gaillardia sp.
• Smalle olijfwilg Elaeagnus angustifolia
• Zilverbes Elaeagnus ebbingei
• Japanse haagliguster Ligustrum ovalifolium
• Hottentotvijg Carpobrotus edulis (Extra info: Snelle verwijdering van Hottentotvijg aan de kust)
• Late/Canadeze guldenroede Solidago sp.
• Wingerd soorten Parthenocissus sp.
• Pampasgras Cortaderia jubata
• Bamboe