Meerkikker

Wat eet de meerkikker?

Volwassen meerkikkers eten vooral dagactieve ongewervelden (spinnen, loopkevers, mieren, snuitkevers, zweefvliegen, wantsen), landslakken en rupsen. Ze kunnen ook vissen, salamanders, spitsmuizen, jonge zangvogeltjes en andere meerkikkers eten.

Waar leeft de meerkikker?

• Meerkikkers zijn uitgesproken waterratten. Ze hebben een duidelijke voorkeur voor grotere, voedselrijke en diepere wateren: meren, oude rivierarmen, visvijvers, de oeverpartijen van grote rivieren, brede sloten. De soort duikt ook regelmatig op in (kunstmatige) tuinvijvers. In België zijn de meeste populaties vermoedelijk ontstaan als een gevolg van uitgezette dieren. Meerkikkers kunnen (door een zeer ingewikkeld systeem van hybridogenese) ook ontstaan uit een kruising van 2 inheemse bastaardkikkers. De meeste meerkikkers zitten in de vallei van de Boven-Schelde (tussen Kortrijk en Gent) en de vallei van de Beneden-Schelde (tussen Gent en Wetteren). Ook langs de Dijle, de Nete, de Demer en de Maasvallei zitten veel meerkikkers. In Oost-Brabant is het de meest algemene groene kikkersoort.
• Verspreidingskaart van de meerkikker

Hoe plant de meerkikker zich voort?

Tijdens de paartijd vormen de mannetjes geen paarkoren maar zitten ze verspreid in het water te roepen. Mannetjes bakenen hun territorium vooral af door hun roep. Meerkikkers zijn relatief agressief en zitten niet graag dicht bij elkaar. Wanneer een mannetje in het territorium komt van een ander mannetje, springen ze op elkaar, proberen elkaar onder water te duwen tot het sterkste dier als overwinnaar het territorium inneemt. Het mannetje klemt zijn voorpoten om de oksels van het vrouwtje (amplexus), het vrouwtje zet haar eitjes af die dan door het mannetje worden bevrucht. De eitjes worden in meerdere eiklompen afgezet. Het aantal eitjes kan sterk verschillen (4000 tot 5000) en is afhankelijk van de grootte van het vrouwtje. In uitzonderlijke gevallen kan een vrouwtje tot 16.000 eitjes per seizoen afzetten.

Hoe krijg je de meerkikker te zien?

Een fietstocht in één van bovenvermelde riviervalleien, op een warme avond/nacht tussen eind april en begin juli, biedt een goede kans op roepende meerkikkers.

Weetjes over de meerkikker

• De meerkikker werd voor het eerst beschreven in 1771 door Pallas, na zijn reis door Siberië en het gebied ten noorden van de Kaspische Zee. Het was vooral de paringsroep van de kikker die Pallas opviel. Hij vergeleek die met menselijk gelach. Dit gelach leek hem zo karakteristiek dat hij het gebruikte als basis voor de wetenschappelijke soortnaam: Pelophylax ridibundus, waarbij het tweede lid is afgeleid van het Latijnse werkwoord ‘ridere’ wat ‘lachen’ betekent.
• Meerkikkers kunnen tot 11 jaar oud worden en overwinteren onder water. Ze ademen dan door hun huid.
• De eerste waarneming in Vlaanderen dateert pas van 5 december 1975, toen de Bulgaarse triucker Vacil Boev Mancev een lading levende meerkikkers voor consumptie afleverde in Bourg-en-Bresse (Frankrijk). Vacil reed door naar Wetteren, om planten in te laden voor transport naar Bulgarije. Bij het inladen van de planten bleken nog wat kikkers tussen de paletten rond te springen. Alle exemplaren werden uit de laadruimte verwijderd, recht de Wetterse wateren in. Wat volgt, is een goed gedocumenteerd succesverhaal van een invasieve exoot.
• In ‘De Witte van Sichem’, een film van Robbe De Hert uit 1979 naar de gelijknamige schelmenroman van Ernest Claes wordt een bepaalde scène op de geluidsband van de film begeleid door het gelach van meerkikkers. Vreemd. De opnames van deze film werden immers gemaakt tussen 13 augustus en 12 oktober 1979 in Zichem, Testelt, Diest, Averbode, Ottenburg en Antwerpen, lang voor de eerste gekende waarneming van meerkikker in Vlaanderen (die dateert van 15 juni 1997). Zouden de kwakers uit de Witte van De Hert die eerste waarneming dan voorafgaan? En zouden meerkikkers bijgevolg dus al veel langer dan totnogtoe werd vermoed in Vlaanderen voorkomen? Navraag leerde dat het geluid van de lachende meerkikkers achteraf in de studio werd toegevoegd. De verantwoordelijke voor de geluidsband heeft uit het geluidsarchief vermoedelijk het eerste beste kikkergeluid gekozen. Een schoonheidsfoutje dus bij de geluidsmontage.

Overlast met de meerkikker vermijden?

De meerkikker is een luidruchtige soort die tijdens de voortplantingsperiode (eind april - begin juli) roept. De roepactiviteit piekt bij warm weer en stopt bij temperaturen beneden de 12 °C. Woon je in de buurt van een populatie meerkikkers, dan zorgen de roepkoren op warme lente- en zomeravonden voor geluidsoverlast.

Sinds 1 september 2009 is het Besluit van de Vlaamse Regering met betrekking tot soortenbescherming en soortenbeheer van kracht (het zgn. Soortenbesluit). Door dit Besluit worden alle inheemse amfibieën bij wet beschermd. Het Besluit verbiedt o.a. om inheemse amfibieën opzettelijk te vangen, te doden, of opzettelijk en betekenisvol te verstoren. Vreemd genoeg wordt ook de meerkikker (waarvan het merendeel afstamt van geïntroduceerde, exotische populaties) door dit Besluit beschermd. Reden: de meerkikker kan ook ontstaan door een kruising tussen twee inheemse bastaardkikkers. Bovendien kan de meerkikker op basis van uiterlijke kenmerken enkel door specialisten worden onderscheiden van de inheemse bastaardkikker. De meerkikkers niet opnemen in het Soortenbesluit (en dus vogelvrij verklaren), zou ertoe kunnen leiden dat ook de sterk gelijkende bastaardkikker (ten onrechte) zou worden verdelgd.

Concreet: de meerkikker geniet in Vlaanderen van dezelfde wettelijke bescherming als de bastaardkikker en mag niet worden gevangen, gedood, verstoord of verplaatst. Om geluidsoverlast met meerkikkers te vermijden, is er momenteel geen afdoende oplossing voorhanden.

Wat kan jij doen voor de meerkikker?

Mensen die een tuinvijver aanleggen, willen graag kikkers in hun vijver en plukken die niet zelden (illegaal) weg uit de natuur of kopen ze in tuincentra. Net in deze tuincentra worden heel wat meerkikkers te koop aangeboden, vaak als ‘Egyptische groene kikkers’. Onderzoek heeft aangetoond dat die meerkikkers vooral uit het Midden-Oosten afkomstig zijn. De aankoop van deze uitheemse meerkikkers wordt streng afgeraden en het uitzetten ervan is in principe verboden.

Op deze manier wordt de verdere verspreiding van de uitheemse meerkikkers in Vlaanderen bespoedigd. Natuurpunt raadt aan om geen kikkers (of andere soorten) in de tuinvijver uit te zetten en te wachten tot soorten uit de omgeving spontaan naar je tuinvijver komen.

Meer weten?

• Download dit rapport in onze Publicatiedatabank: Groene kikkers in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
• Lees dit natuurbericht over de meerkikker:
• http://www.natuurbericht.be/?id=8405&cat=amfibie
• Hyla is de reptielen- en amfibieënwerkgroep van Natuurpunt.