Nachtegaal

Wat eet de nachtegaal?

In het broedseizoen staan vooral ongewervelden op het menu, met een voorkeur voor kevers en mieren. In het najaar worden ook bessen gegeten.

Waar leeft de nachtegaal?

• De nachtegaal houdt zich vooral op in dicht struikgewas (braamstruweel, duindoorn) en dichte brandnetelhaarden. Vochtige valleibossen (met veel ondergroei) en duingebieden vormen een favoriete habitat.
• Spreidingskaart nachtegaal

Hoe plant de nachtegaal zich voort?

De nachtegaal maakt een nest op de grond of in het dicht struikgewas. Een doorsnee nest telt vier tot vijf eieren. Het vrouwtje broedt de eieren alleen uit. Het mannetje helpt wel bij het voederen van de jongen.

Hoe krijg je de nachtegaal te zien?

De nachtegaal is een echte skulker: een soort die zich heel erg goed kan verstoppen, vaak in dicht struikgewas. Hem te zien krijgen is geen sinecure. Je kan best heel voorzichtig, behoedzaam en traag op een zingende nachtegaal toestappen in de hoop dat je er ééntje dicht genoeg kan benaderen die je op zijn zangpost kan ontdekken. Gemakkelijk is dit echt niet.

Weetjes over de nachtegaal

• De zang van de nachtegaal kan geluidspieken tot 93 decibel bereiken, vooral in lawaaierige buurten.
• Het tweede lid van het woord (-gaal) gaat vermoedelijk terug op het middelnederlands galen ‘lawaai maken, misbaar maken’, het oudhoogduitse galan ‘zingen, bezweren, betoveren’ of op het oudengelse galan ‘zingen, roepen’. Nachtegaal betekent dus letterlijk de nachtelijke zanger.
• In de Oudheid beklemtoonden rijke Romeinen hun status met een zingende nachtegaal in de huiskamer. Volgens Plinius brachten de beste zangers de prijs op van een slaaf.  
• Beatrice Harrison was een bekende Britse cellist. In haar tuin in Oxted zat een nachtegaal die bleef zingen terwijl Beatrice zat te repeteren. Dat bracht haar op de idee om een duet live uit te zenden op de BBC. Meer dan 1.000.000 luisteraars konden op de radio luisteren naar een cello-uitvoering van Songs my mother taught me (Dvořák), Chant Hindu (Rimsky-Korsakov) and the Londonderry Air (the tune of Danny Boy) met nachtegalengezang ertussendoor. De respons was overweldigend. In de weken die volgden op de uitzending ontving Beatrice Harrison meer dan 50.000 brieven van verrukte luisteraars. Zondermeer het meest succesvolle nachtegalenconcert ooit.
• Vroeger hadden volgens de volksmythologie zowel de nachtegaal als de hazelworm elk één oog. Beide konden goed met elkaar opschieten. Toen de nachtegaal op een bruiloft was uitgenodigd, stal hij het oog van de hazelworm zodat hij met twee ogen op het feest kon verschijnen. De hazelworm was woest en vastbesloten om zijn oog terug te pakken wanneer de nachtegaal sliep. De nachtegaal wou het oog echter kost wat kost houden en besloot daarom nooit meer te slapen. En sedertdien zingt hij dag en nacht, om niet in slaap te vallen.
• Een Europese studie uit 2008 onderzocht de voorbije 26 jaar de status van 124 algemene vogelsoorten. De conclusie was alarmerend: 56 soorten (45%) gaan er in 20 Europese landen op achteruit. Wie kreeg op Europese schaal de zwaarste klappen? Kuifleeuwerik (- 95%), kleine  bonte specht (- 81%), patrijs (- 79%), draaihals (- 74%), tapuit (- 70%), nachtegaal (- 63%), zomertortel (- 62%), matkop,(- 58%), kievit (- 51%) en Europese kanarie (- 41%).
• In de wetenschappelijke naam gaat de speciesnaam megarhynchos terug op het Griekse megas ‘groot, machtig’ en rhunkhos ‘snavel’. Op zich is dit ietwat vreemd, want zo’n grote snavel heeft de nachtegaal niet. Vermoedelijk wordt ‘groot’ hier dan ook in overdrachtelijke zin gebruikt: een groot, machtig, krachtig instrument, verwijzend naar de zeer gevarieerde, heldere en luide zang van deze soort.

Natuurpunt en de nachtegaal

Natuurpunt organiseert elk voorjaar vele vroegochtendwandelingen. Deze tochten zijn ideaal om vertrouwd te geraken met de geluiden van zangvogels. De nachtegaal is hierbij een absolute sterkhouder. Jammer genoeg gaat het niet zo best met de soort en zit het aantal zangposten in dalende lijn. Wil je toch even stil worden bij het betoverende gezang van de nachtegaal? Hou dan onze activiteitenkalender in de gaten en sluit je aan bij één van de vele lentewandelingen. Sommige dauwtrips focussen zelfs speciaal op deze soort. Nachtegaalwandelingen zijn heel populair en worden niet zelden gevolgd door een ontbijt in een fraai natuurgebied. Een aanrader.

Meer weten?

ANWB Vogelgids van Europa
Deze editie van de ANWB Vogelgids van Europa beschrijft:

• Ruim 900 vogelsoorten in Europa, inclusief Noord-Afrika
• Gedetailleerde informatie over habitat, verspreidingsgebied, voorkomen in Nederland en België, herkenning en geluid
• Kaartjes over broed- en wintergebieden en trekroutes
• Van iedere soort alle gegevens overzichtelijk gerangschikt op één tekstpagina tegenover de afbeeldingen
• Nauwkeurige kaarten geven de trekroutes en broed- en wintergebieden weer
• De gids bevat een register van vogelnamen in het Nederlands, Latijns en Engels.
• Meer dan 4000 tekeningen in kleur

Koop online