LIFE Averbode Bos & Heide

In het zuiden van de Kempen op de overgang met het Hageland, tussen Demer en Nete en in het land van Ernest Claes, de Witte en Willem Elsschot ligt mooi rond de welgekende abdij van Averbode het grootste natuurgebied dat Natuurpunt ooit kon kopen.

Met één handtekening werd Natuurpunt eigenaar van Averbode Bos & Heide, 530 ha natuur in één grote aaneengesloten blok.

De natuurwaarden in het gebied zijn nog hoog. Het feit dat Europa de aanwijzing van dit gebied als habitatrichtlijngebied goedkeurde is daar wel het bewijs van. Maar de natuur is ook hier zwaar in de verdrukking. Door intensieve bosbouw- en jachtpraktijken verdwenen veel van de natuurwaarden. De aankoop van het gebied was de eerste stap in de opwaardering van dit bijzondere landschap. Een grootschalig herstelproject was de volgende stap. Het Life-project Averbode Bos & Heide was geboren en de Europese Commissie keurde het goed.

Dit Life-fonds voorziet in een belangrijke cofinanciering voor projecten die de natuurwaarden in het cruciale Natura 2000-netwerk versterken. Goede projecten worden gehonoreerd en krijgen de kans belangrijke stappen voorwaarts te zetten in het beschermen of herstellen van op Europese schaal belangrijke natuurgebieden. Het Natura 2000-netwerk moet namelijk de ruggengraat vormen van het Europese natuurnetwerk en bestaat uit de habitat- en vogelrichtlijngebieden.

Wat voorziet het grote LIFE-natuurherstelproject voor dit gebied? Kort samengevat gaan we een aaneengesloten open strook habitats herstellen en het bos omvormen tot natuurlijk waardevol bos. De open habitats zijn een aaneenschakeling van vennen, heiden, duinen en graslanden. Het bos wordt op lange termijn omgevormd naar inheems bos door steeds de inheemse soorten te bevoordelen. Daarna mogen de bomen ouder worden en krijgen we een gevarieerd bos. 

Uiteraard zijn bezoekers welkom in het gebied en voorzien we de nodige wandelinfrastructuur. En met zo een rijk verleden, waar de abdij niet vreemd aan is, kunnen we moeilijk anders dan ook het cultuurhistorisch erfgoed terug een prominente plaats in het gebied geven.

Vele handen maken licht werk. ook in Averbode Bos & Heide is dat het geval. Ben je geïnteresseerd in actief meewerken of wil je op de hoogte gehouden worden over (de werking rond) het gebied, dan kan je je opgeven bij Manu Vlaeyens. 

Het project is gestart in 2006 en loopt tot 2011. Als u wilt weten wat de verschillende stappen zijn en hoe ver het project nu staat kan u terecht op de website van de Vlaamse Landmaatschappij die een aanzienlijk deel van het project samen met het Agentschap voor Natuur en Bos (Vlaamse Overheid) en Natuurpunt realiseert.

De resultaten van het project zijn ondertussen te bewonderen. Het water vond zijn weg weer naar laagtes in het landschap en de vennen verschenen waar ze altijd gelegen hadden.

Ook de vegetatie herstelt verrassend snel. Overal kiemen struikheideplantjes op de geplagde plekken. Liggende vleugeltjesbloem, stekelbrem en tormentil vinden hun weg in het vochtige heidelandschap. Veelstengelige waterbies, moerashertshooi en knolrus duiken op in de ondiepe kanten van de voedselarme wateren. Fraai hertshooi en mannetjesereprijs vinden hun gading in de overgangen naar het bos.  

Al enkele jaren zijn meerdere broedgevallen genoteerd van Nachtzwaluw, Boomleeuwerik en Boompieper. Deze vogelsoorten zijn typisch voor een gevarieerd landschap met bos, heide en grasland en reageerden direct op de landschapswijzigingen. Maar we hopen ook dat een reeks kleine beestjes het terug beter gaan doen in dit gebied. En de eerste signalen zijn hoopvol! Nog voor de beëindiging van de werken werden al 32 soorten libellen en 25 soorten dagvlinders waargenomen!
 

Meer info over het Life-programma van de Europese Unie vindt u hier.

Meer info over het Natura 2000-netwerk vindt u hier.

Overzicht werken (Stand van zaken 1 juli 2010)

Laatste update: 31/03/2014

De werken in het kader van de natuurinrichting kunnen grosso modo opgesplitst worden in 5 grote fasen:

Fase 0: de voorbereidende werken

Hiermee worden de kapwerken bedoeld die noodzakelijk zijn om de open zones te herstellen en de bodems van de waterpartijen boomvrij te maken, zodat de bomen niet staande sterven, wat noch ecologisch als landschappelijk de bedoeling is.
Stand van zaken:  de grootste kapwerken zijn uitgevoerd. Enkel op de Weefberg wordt in totaal nog 1 ha gekapt om oko daar het duinherstel verder uit te breiden (vraag van de gemeente). Daarnaast wordt nog op andere plaatsen ook gekapt, maar dan is dat niet meer om om te vormen naar open zones, maar om het bos om te vormen naar inheems bos.

Fase 1: exotenbestrijding

Om de bossen hun spontaan en natuurlijk karakter terug te geven gebeuren er twee zaken. Enerzijds wordt er gedund, zodat er terug ruimte en licht komt in de bossen. Anderzijds worden de agressief verjongende en dominante exotische soorten verwijderd. Deze “pestsoorten” vormen immers een bedreiging voor de inheemse soorten. Amerikaanse vogelskers, Amerikaanse eik en Amerikaans krentenboompje zeggen hun uitheemse herkomst al door middel van hun naam. Robinia en Rododendron zijn ook niet inheems en bedreigend. Deze werken worden grotendeels uitgevoerd door een gespecialiseerde firma.  De firma startte de werken op 1 augustus 2008. Ook Natuurpunt zelf pakt bepaalde deelzones aan.

Stand van zaken: De grootste oppervlakte werd door de firma behandeld. De firma is de werken aan het afronden. Natuurpunt zal zelf de opvolging op zich nemen.

Fase 2: Plaggen in Tessenderlo en Laakdal

Over een aanzienlijke oppervlakte dient de strooisellaag afgeschraapt te worden. Deze laag bevat immers erg veel voedingsstoffen. Wanneer deze weg is, kunnen de soortenrijke vegetaties van schralere bodems opnieuw herstellen. Iedereen kent wel heidegebieden, maar ook duinen en bloemrijke heischrale graslanden zijn voorzien. De werken worden uitbesteed aan professionele firma’s. Deze starten de werken op 1 maart 2009.

Stand van zaken: De zone in Tessenderlo is afgerond. In Laakdal is het werk voor 70% afgerond. De vooruitzichten zijn dat eind dit jaar (2010) de werken afgerond zijn.

Fase 3: Plaggen in Averbode

De plagwerken in Fase 3 zijn identiek aan die in Fase 2, maar worden door een andere firma uitgevoerd en zijn gelegen in het deel Averbode. De firma is aan de werken begonnen op 1 oktober 2009.

Stand van zaken: De werken verlopen vlot. De aannemer heeft reeds meer dan 50% van de oppervlakte behandeld. De werken zijn eind dit jaar (2010) afgerond.

Fase 4: Grote graafwerken

Naast de plagwerken, is er een zeer grote fase voorzien waarbij alle echte graafwerken betrokken zijn. Zo zullen in deze werken bijvoorbeeld de voedselrijke, want jaren door landbouw gebruikte bodems van de vennen afgegraven worden, de diepe greppels gedempt en stuwen geplaatst.

Stand van zaken: De bouwvergunning voor deze werken werd verkregen. In het voorjar werd in Laakdal al een kleine zone afgegraven. In het najaar (vanaf auguatus) wordt in de andere zones gegraven. We hopen dat de werken afgerond zijn in het voorjaar van 2010. Daardoor is het mogelijk dat we met veel machines tegelijk zullen moeten werken.

Buiten deze werken, zullen er ook kleinere zaken nog gebeuren:

• Nieuwe wandelpaden in de bossen en open zones worden aangelegd
• Infoborden en zitbanken worden geplaatst
• Er komt een schaapskudde op bezoek
• Exotenbestrijding blijft noodzakelijk
• Ook het blijven dunnen van de bossen blijft nodig (dit najaar de zone Averbode)
• Daarnaast start het “reguliere” beheer: de heide wordt onderhouden

Na LIFE zullen er nog kleine werken gebeuren

• Dreven worden hersteld, samen met de Regionale landschappen en de gemeenten

Infobrochure 2012

Laatste update: 31/03/2014

Waar de provincies Vlaams-Brabant, Limburg en Antwerpen samenkomen, ligt mooi rondom de aloude abdij van Averbode het uitgestrekte natuurgebied “Averbode Bos & Heide”. De bossen lopen er over de eerste ijzerzandsteenheuvels van het Hageland, geven uit op heidegebiedjes en omringen moerassige depressies op de Kempense ondergrond. Sinds 2006 is het gebied eigendom van Natuurpunt en is het beschermd als natuurgebied. Nu kan iedereen de bossen, de heide en vennen komen ontdekken die het decor vormden voor verhalen van Willem Elschot en Ernest Claes. Deze brochure geeft een kijk op wat Averbode Bos & Heide te bieden heeft. Tegelijk vertellen we welke natuurherstelwerken werden uitgevoerd en welke resultaten dit opleverde.

Lekenrapport 2012

Natuurherstel in een landschap vol geschiedenis

In het natuurgebied Averbode Bos & Heide investeerden we de afgelopen jaren sterk in de natuur. Er werd hard gewerkt om de natuurlijke dynamiek van het gebied te herstellen. Deze brochure wil een kijk geven op welke doelstellingen werden nagestreefd en hoe het project werd uitgevoerd.

Wandelfolder 2011

Op de grens van de Kempen en het Hageland, rondom de aloude Norbertijnenabdij van Averbode, midden in het plattelandsproject de Merode, ligt Averbode Bos & Heide, een aaneengesloten brok natuur van 575 ha. De gemeenten Laakdal, Tessenderlo en Scherpenheuvel-Zichem en de provincies Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant ontmoeten elkaar in dit grootste aaneengesloten natuurgebied van Natuurpunt. Oostelijk sluit Averbode Bos & Heide naadloos aan op het bekende gebied Gerhagen-Houterenberg rond de Tessenderlose VVV-toren. Andere uitlopers reiken tot de Demervallei en tot de Vallei van de Drie Beken.

Poster LIFE Averbode Bos & Heide

Contact

Laatste update: 31/03/2014

• Noah Janssen
  [email protected]
  015-29 72 36 (projectcoördinator)

Links

• Abonneer je op de Averbode Bos & Heide flits
• www.demerodeonline.be/averbode
• www.averbodebosenheide.be