Slakken

slak_an-de-wilde.jpg

Slakken

Slakken zijn de enige weekdieren die ook op het land leven, maar het overgrote deel van de slakken leeft in zee of in zoet water. Er zijn wereldwijd zo'n 60.000 tot 75.000 verschillende soorten bekend.

Al die slakken kan je op verschillende manieren indelen; er zijn slakken die door kieuwen ademen en soorten die door longen ademen en er zijn aaseters of planteneters. Maar de meest bekende indeling is wellicht; huisjesslakken en naaktslakken.

Water en slijm

Het lichaam van een slak bestaat voor een heel groot deel uit water. Bij landslakken zorgt de slijmerige huid er voor dat ze niet uitdrogen. Het slijm komt vooral van pas bij de voortbeweging van de dieren. Wanneer slakken verticaal moeten klimmen, scheiden ze een ander soort slijm af.

Naast het vochtgehalte zijn slakken ook zeer gevoelig voor andere omgevingsinvloeden zoals temperatuur, lichtintensiteit en zoutgehalte. Bijgevolg zoeken landslakken plaatsen op waar de relatieve luchtvochtigheid hoog is en leven ze verscholen in de vegetatie, onder afgevallen bladeren of dood hout, onder stenen, in spleten, ... Ook composthopen zijn een paradijs voor deze slijmerige beestjes.

Veel soorten zijn vooral of zelfs alleen 's nachts actief of komen tevoorschijn na een regenbui.

Eten en gegeten worden

Slakken zorgen voor het opruimingswerk in de natuur. Eigenlijk eten ze alles, van dood organisch materiaal, overlevende planten, tot kleine diertjes. Hun natuurlijke vijanden zijn egels, spitsmuizen, vogels (merels, lijsters, spreeuwen, eenden en kippen), kikkers en padden, reptielen (hagedissen, ringslangen en hazelwormen), sommige insecten (loopkevers, vliegenlarven, glimwormen, libellenlarven) en enkele spinnen of spinachtigen zoals een hooiwagen.

500 eitjes

Naaktslakken leven 9 tot 12 maanden. Eén slakje kan tot 500 eitjes leggen. Bij vochtig zomerweer en in afwezigheid van natuurlijke vijanden kan dat tot spectaculaire aangroei leiden. De eitjes zijn klein en wit doorschijnend. Ze worden in hoopjes van 20 tot 30 gedeponeerd. Naargelang de temperatuur van de omgeving duurt het weken tot maanden vooraleer ze uitkomen.

Bestrijding en overlast van slakken

Slakken zijn een gruwel voor veel tuinliefhebbers. Naaktslakken vreten immers aan de bladeren van vrijwel alle groenten. Op die manier kunnen ze hele planten stuk maken, want ook schimmels en bacteriën krijgen nu vrij spel. Dikwijls, maar niet altijd, laten de slakken ook nog eens slijmsporen achter.

Hoewel ze van geen enkele groente vies zijn, hebben slakken toch een duidelijk voorkeur voor zachte plantdelen en jonge kiemplanten: in zaai- of plantbedden kunnen ze ware ravages aanrichten. Oogstklare gewassen, die niet meer verder groeien, vormen ook een geliefde vreetplaats.
Je kan die slakken in je tuin bestrijden, maar bedenk ook dat er maar een beperkt aantal soorten zijn die van je planten eten. Veel andere soorten leven van ander voedsel en verrichten heel 'nuttig' werk door dood materiaal op te ruimen en als voedingsstof aan de bodem toe te voegen.

Slakken in de winter

Veel slakken houden van warm en nat weer, denken we. De meeste soorten gaan bij te droge, te warme of koude periodes in een rustfase. Ze kruipen dan weinig rond en verstoppen zich tussen spleten, onder hout of in de bodem. Maar net zoals bij veel andere in de natuur zijn er ook hierbij uitzonderingen.

De glasslakken (vitrinidae) zijn slakken die wat tussen de naaktslakken (geen huisje) en de huisjesslakken zitten. Op hun lichaam dragen ze een zeer dun, doorzichtig huisje met zich mee. Omdat het huisje wat klein is passen ze er niet helemaal in. Wanneer het diertje kruipt, slagen ze een deel van hun weke lichaam over de schelp heen. Dit deel wordt de mantel genoemd. In ons land komen er 3 soorten voor.
De doorschijnende glasslak (Vitrina pellucida) is de algemeenste soort en kan je vinden in elke tuin, tegen muren onder brandnetels en houtkanten. Wat deze slak zo bijzonder maakt is dat je ze in tegenstelling tot vele andere soorten vaak aantreft in de wintermaanden. Dit gaat echter zover dat er al slakken gezien werden die tijdens vriestemperaturen actief op boomstammen kropen. Als dat nog niet genoeg is werden er zelfs al

slakken actief onder een dik pakket sneeuw zien kruipen!

Dit is niet uitzonderlijk en slakken uit deze familie staan erom bekend in de winter actief te zijn. Dit is te verklaren vanuit hun levenscyclus. Deze slakken worden geboren in het vroege voorjaar. Tegen het einde van de zomer zijn ze volwassen en kom je ze vaker actief tegen. Ook tijdens de winter blijven ze actief rekening houdend met het feit dat ze bij zeer lage temperaturen ook wegkruipen.

Exemplaren die de winter overleven krijgen de kans eieren te leggen en te zorgen voor het nageslacht. Andere slakkensoorten zoals wijngaardslak (Helix pomatia) zijn niet zo’n koude dieren en kruipen daarom weg in de winter en sluiten hun huisje af met een slijmlaagje dat verkalkt tot een tijdelijke sluitplaat. Ze groeien op dat moment niet en hun mondrand krijgt een tijdelijke verdikking. Als je dan later een schelp vindt kan je precies zien hoeveel winters het dier heeft meegemaakt. Deze slakken worden in tegenstelling tot de glasslakken enkele jaren oud.

Ook bij de naaktslakken zien we een soort die opmerkelijker actiever wordt in de koudere seizoenen. De bos-aardslak (Lemhania valentiana) is een algemene soort die in verschillende loofbossen voorkomt. De soort is meestal grijsbruin met aan de kop een bandenpatroon en op de rugzijde een duidelijke witte veeg. Hij is steeds te vinden kruipend op boomstammen waar ze algen eet. Overdag slapen ze in spleten, scheuren, holte van de boom. De soort kom je vaak tegen in de wintermaanden.

Voor mensen die vaak stilzitten in de winter en niet weten wat te doen, kunnen eens opzoek gaan naar deze slakken. Heb je er een gevonden? Vergeet dan zeker niet je waarnemingen door te geven op waarnemingen.be.

Tekst Jelle Ronsmans - Slakkenwerkgroep Arianta