Sperwer

Wat eet de sperwer?

De sperwer eet bijna uitsluitend kleine vogels. Mannetjes gaan vooral voor vinken, mussen, mezen en gorzen, vrouwtjes hebben een voorkeur voor lijsters, spreeuwen en duiven. Prooien worden doorgans verschalkt door een verrassingsaanval

Waar leeft de sperwer?

• De sperwer is een bosrandvogel. Hij verkiest kleinschalige landschappen met voldoende (naald)bos om in te broeden maar jagen doet hij vaker in iets meer open landschappen met voldoende dekking (struiken, houtkanten). Vooral in de winter duiken ze meer en meer op in stadsparken en tuinen.
• Verspreidingskaart van de sperwer

Hoe plant de sperwer zich voort?

De sperwer broedt bij voorkeur in naaldhout. Hij bouwt elk jaar een nieuw nest. Met de opkomst van DDT en een reeks andere pesticiden in de jaren ’50 en ’60 daalde het broedsucces: het aantal eieren per legsel daalde en het aandeel aan eieren dat niet uitkwam steeg. Voor 1947 slaagden 100% van 80 opgevolgde nesten erin om ten minste één jong groot te brengen. In de periode 1947 - 1955 daalde dit naar 66% opgevolgde nesten) en tussen 1956 - 1970 zakte dit verder naar 55% (bij 48 opgevolgde nesten). De sperwerpopulatie kreeg hierdoor rake klappen.

Hoe krijg je de sperwer te zien?

De sperwer is een schuwe vogel, maar in de winter duikt hij vaak op in tuinen in een poging om een kleine vogel mee te grissen op de voederplek. Wanneer je op de voederplek plots de vogels in alle richtingen ziet wegschieten, is de kans groot dat er net een sperwer door je tuin schoot. Wanneer die een zangvogel te pakken krijgt, zal hij die soms in de buurt plukken. Zo’n plukplaats (hoopje losgerukte veren) verraadt dat er een sperwer aan het werk is geweest.

Weetjes over de sperwer

• De toename van de sperwer zorgt voor een sterk toegenomen onveiligheidsgevoel bij kleine zangvogels. Die proberen het risico om door een sperwer te worden verschalkt te minimaliseren door risicovolle plaatsen te vermijden. De huismus is hiervan een goed voorbeeld. Die komt nu vooral nog voor in tuinen waar een dichte haag snel dekking biedt tegen jagende sperwers. Ook een dichte hulststruik kan een ideale schuilplaats zijn. Bebouwing zonder voldoende dekking in de buurt is meestal huismusloos.
• In 1934 loofde de Belgische Duivenbond in totaal nog voor 60.010 BEF aan premies uit voor 12.002 paar sperwerpoten. Tussen 1951 en 1964 werden in België 106.521 roofvogels gedood (en geregistreerd), bijna 8000 per jaar. Vanaf 1952 betaalde de Belgische Duivenbond een premie uit van 40 BEF voor elk paar poten van een sperwer, havik, torenvalk of rode wouw. De poten dienden tot op de dij te worden afgesneden om op basis van veerresten de soortdeterminatie te vergemakkelijken. Pas bij Koninklijk Besluit van 10 oktober 1966 werden alle in België voorkomende roofvogels wettelijk beschermd.
• Vroeger werd gedacht dat de koekoek na het broedseizoen in een sperwer veranderde. In het voorjaar veranderde de sperwer dan weer in een koekoek. Met die aanname probeerde men te verklaren waarom de koekoek in ons land enkel in het broedseizoen werd gezien. Dat de soort in werkelijkheid vanaf augustus wegtrok om de winter door te brengen bezuiden de evenaar, werd pas veel later ontdekt.
• De koekoek lijkt door zijn dwarsgestreepte borst inderdaad behoorlijk goed op een sperwer. Door die gelijkenis kan een koekoek makkelijker nesten vinden. Aan de intensiteit van de paniekreacties bij mogelijke waardvogels - die denken dat er een voor hen gevaarlijke sperwer aan komt vliegen wanneer ze een sterk op de sperwer gelijkende koekoek zien- kan de koekoek afleiden hoe dicht hij bij het nest is van een potentiële waardvogel (waarin hij zijn ei wil leggen).
• Enkele dialectnamen van de sperwer zijn stekvogel, klamper, duivendief en mussenpakker.
• Het Belgisch dagrecord van overtrekkende sperwers op één telpost staat op 206 exemplaren en werd gevestigd op 19 oktober 2012 op de trektelpost van de Maatheide in Lommel.

Wat kan jij doen voor de sperwer?

Sperwers spelen op de verrassing: ze duiken vaak op uit het niets en schieten de tuin in richting voederplek. Er ontstaat grote paniek en in een razendsnelle achtervolging pogen ze een kleine zangvogel weg te grissen. De focus op hun vliegend voedsel is dan zo groot, dat ze niet zelden op volle snelheid tegen een raam knallen. Ramen vormen een onzichtbare hindernis.

Vogelbescherming Vlaanderen maakte een balans op van 6.486 (nog levende) raamslachtoffers die in de periode 2000 - 2008 werden aangemeld bij de erkende opvangcentra voor vogels en wilde dieren (VOC’s). Na de merel (972 ex.) stond de sperwer (504 ex.) op nummer twee.

Raamslachtoffers kunnen worden vermeden door het raam meer zichtbaar en ondoorvliegbaar te maken. Een (parel)gordijn zal het aantal aanvliegingen drastisch verlagen. Op zich maakt het niet uit wat je net voor of achter het raam hangt of plaatst: alles (opgehangen strandballen, de was, kamerplanten …) draagt ertoe bij dat het raam minder gemakkelijk een deel zal uitmaken van de vliegroute van vogels. In de handel zijn zelfklevende roofvogelsilhouetten beschikbaar die je op het raam kan aanbrengen.

Vogels worden niet afgeschrikt door het roofvogelsilhouet zelf (ze zijn onverschillig t.o.v. het beeld van een onbeweeglijke roofvogel) maar de stickers maken het raam zichtbaar. Bij gewone, doorzichtige ramen, wordt de sticker best aan de binnenzijde aangebracht zodat ze niet onderhevig zijn aan de weersinvloeden. Bij spiegelglas of donkere ruiten moeten de silhouetten op de buitenzijde worden gekleefd.