MENU

De steenmarter (Martes foina)

Steenmarters zijn ongeveer zo groot als een kat en hebben een grote witte vlek op hun keel en voorpoten. In België zijn de lichtbruine dieren met lange pluimstaart aan een opmars bezig, waardoor ze alsmaar vaker in de buurt van mensen huizen. De dieren zijn ongelofelijk schattig maar kunnen ook schade veroorzaken in je huis, tuin of auto. Gelukkig zijn er allerlei manieren om die schade te voorkomen.

Hoe kan je de steenmarter herkennen?

  • vleeskleurige neuspunt (donker bij boommarter)
  • vacht is overwegend lichtbruin, ondervacht is wit
  • opvallend witte (uitzonderlijk roomkleurige of gele) keelvlek
  • de keelvlek loopt door tot op de voorpoten
  • lange, donkerbruine staart en zwartbruine poten

Wat eet de steenmarter?

De steenmarter heeft een gevarieerd dieet. Vooral muizen en ratten staan op het menu. Ook insecten (kevers en rupsen), regenwormen, mollen, jonge konijntjes, vogels (en hun eieren) maar ook fruit en bessen (pruimen, kersen, braam, vogelkers, zwarte nachtschade …) worden gegeten. Plantaardig voedsel kan tussen juli en december tot driekwart van het voedsel uitmaken. Steenmarters eten ook etensresten van mensen (kaas, brood, vleesresten). Bij boerderijen en in dorpen roven ze wel eens eieren, kippen en duiven, en doden soms meer dieren dan ze direct kunnen opeten. Met het teveel aan gedode dieren, wordt een voedselvoorraad aangelegd.

Waar leeft de steenmarter?

  • De steenmarter is een cultuurvolger met een enorm aanpassingsvermogen. Op heel wat plaatsen in Vlaanderen is de soort min of meer gebonden aan menselijke bebouwing. Vooral schuilmogelijkheden en een voldoende voedselaanbod zijn belangrijk. Favoriete schuilplaatsen zijn houtstapels en takkenhopen, boerderijen, zolders en dakruimtes, spouwmuren en holtes onder boomwortels. Ook vossen- en konijnenholen worden soms door steenmarters gebruikt.
  • Verspreidingskaart van de steenmarter

Hoe plant de steenmarter zich voort?

Steenmarters hebben een nest per jaar, doorgaans met twee of drie jongen. De paartijd valt in de zomermaanden, van juni tot augustus, met een piek in juli. Na een uitgestelde implantatie van 8-9 maanden nestelen de bevruchte eicellen zich in de baarmoederwand en ontwikkelen ze zich verder. het vrouwtje werpt haar jongen (meestal twee of drie jongen), in maart-april. Die worden ongeveer acht weken gezoogd maar vanaf de zesde week krijgen ze ook vast voedsel aangeboden. Eind augustus zullen de eerste jongen de moeder achterlaten om een eigen leefgebied te zoeken. Steenmarters worden in hun tweede zomer geslachtsrijp.

Hoe krijg je de steenmarter te zien?

Steenmarters zijn vooral ’s nachts actief. Het gros van de waarnemingen heeft betrekking op verkeersslachtoffers of toevallige zichtwaarnemingen, vaak in het licht van de autolampen. Steenmarters laten heel wat sporen achter: prooiresten, voedselvoorraden, uitwerpselen. Steenmarters op zolder zijn soms erg luidruchtig (vooral opgroeiende, spelende jongen kunnen voor nachtelijke geluidsoverlast zorgen). Hun aanwezigheid op zolders van woonhuizen of stallingen wordt dan ook sneller gehoord dan gezien.

Weetjes over de steenmarter

  • Territoria worden intensief afgebakend met geursporen door uitwerpselen en urine, maar ook via de specifieke geurkliertjes die uitmonden aan de onderzijde van de eeltkussens van tenen en voetzolen. Bij elke stap wordt daarbij een zekere hoeveelheid geurstof op het substraat gestempeld. Waar vaak gelopen wordt, zoals nabij goede dagrust- en nestplaatsen, ontstaan aldus geurpaadjes.
  • De steenmarter speelt de hoofdrol in Floere het Fluwijn (1951), één van de bekendere werken van Vlaamse heimatschrijver Ernest Claes uit Zichem.
  • Tot begin vorige eeuw werd gedacht dat steenmarter en boommarter soms onderling kruisten. Dat boommarters zich soms meer als een steenmarter gedragen (ze kruipen wel eens in gebouwen) en steenmarters soms ook in boomholtes verblijven, werkte die (foute) veronderstelling mee in de hand. Ook de uiterlijke kenmerken zorgen voor verwarring. Zo kunnen steenmarters soms een geelachtige keelvlek hebben (wat eerder typisch is voor boommarters) en boommarters een witachtige keelvlek (wat eerder typisch is voor steenmarters).
  • Van de haren van marters worden de beste penselen gemaakt.

Samenleven met de steenmarter

Omdat er heel wat vragen zijn rond de steenmarter heeft Natuurpunt CVN een infoavond "Samenleven met de steenmarter" in de aanbieding. Heb je interesse om deze voordracht ook in jouw gemeente te laten organiseren, stuur dan een mailtje naar Tineke Thijs.

Floere, het fluwijn wint opnieuw terrein. De steenmarter is aan een stevige opmars bezig in Vlaanderen. Maar de sympathieke vrijbuiter is de stad ingetrokken en heeft een kwalijke reputatie opgebouwd. Lawaai op zolder,  gestolen kippen en stukgebeten autokabels zijn de belangrijkste aanklachten. Bejagen is zinloos, maar creatieve oplossingen hebben hun deugdelijkheid bewezen en helpen ons om samen te leven met dit prachtige roofdier. 

Wat kan jij doen voor de steenmarter?

Steenmarters mogen niet opzettelijk worden gedood. Indien men onderzoek wil doen naar de aanwezigheid van zware metalen of wanneer men de genetische kenmerken van een steenmarterpopulatie in kaart wil brengen, vormen doodgereden exemplaren een ideaal onderzoeksobject. Het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO) heeft daarom een marternetwerk opgericht van vrijwillige medewerkers, die over alle nodige vergunningen beschikken, en bereid zijn dood gevonden dieren op te halen. Het marternetwerk heeft, verspreid over heel Vlaanderen, een 30-tal diepvriezers ter beschikking waarin de ingezamelde marters tijdelijk kunnen worden gestockeerd. Voor het ophalen van dode marterachtigen kan je steeds een beroep doen op de medewerkers van het marternetwerk.

Vind je een doodgereden steenmarter, voer dan de exacte locatie in op www.waarnemingen.be. Natuurpunt wil de zwarte punten op de Vlaamse wegen nauwkeurig in kaart brengen en samen met de bevoegde overheden zoeken naar efficiënte oplossingen.

Overlast met de steenmarter vermijden?

Steenmarter in huis

Steenmarters hebben niet zo’n beste reputatie. Exemplaren die doordringen op (kruip)zolders en dakruimtes kunnen daar aanzienlijke schade veroorzaken: dakisolatie wordt vernield, de isolatie van waterleidingen wordt stukgebeten maar ook in computer- en telefoonkabels worden regelmatig de tanden gezet. De meeste klachten hebben echter betrekking op geluidsoverlast. Een familie steenmarter op zolder kan voor slapeloze nachten zorgen. Vooral in het voorjaar zijn jonge, spelende marters behoorlijk luidruchtig. 

Bijkomend probleem: ze deponeren hun uitwerpselen op een vaste plek (een latrine). Zo’n latrine kan - net als opgehoopte prooiresten - zorgen voor geurhinder. Steeds vaker wordt ook steenmarterschade aan auto’s vastgesteld. Die schade ontstaat wanneer steenmarters langs onder binnenkruipen in de motorruimte van geparkeerde wagens en daar leidingen van waterkoeling of ruitensproeiers, bougiekabels en (motorkap)isolatie stukbijten of -trekken. 

Probleemdieren doden of verplaatsen is geen oplossing en is zelfs verboden. Bestrijding is nutteloos omdat met het doden van een dier een geschikt territorium vrijkomt dat heel gauw wordt ingenomen door een andere exemplaar. Steenmarters zijn bovendien nuttige dieren (ze vangen veel muizen en ratten die vaak overlast veroorzaken). De Zoogdierenwerkgroep van Natuurpunt geeft aan hoe problemen met steenmarters op een duurzame en meer structurele manier kunnen worden opgelost.

Denk je dat er steenmarter op je zolder (of andere plaats in huis) zit? Volg dan dit stappenplan om (meer) schade te voorkomen.

Stap 1: Ga na of er een steenmarter in huis is

Stap 2: Zoek de toegang

Stap 3: Sluit alle toegangen af

Stap 4: Een nieuwe woonst voor de steenmarter

 

Stap 1: Ga na of er een steenmarter in huis is

Niet alleen steenmarters maar ook andere dieren kunnen lawaai maken of schade veroorzaken. Zoek op zolder naar sporen zoals de typische uitwerpselen of prooiresten zoals eierschalen en vogelresten.

Zie je een steenmarter in de tuin, dan betekent dit nog niet dat hij op je zolder woont. Steenmarters hebben een erg groot leefgebied. Geniet vooral van de waarneming, want het is een mooi dier dat maar weinig mensen te zien krijgen! Klik hier voor meer informatie over het herkennen van een steenmarter.

Stap 2: Zoek de toegang

Voor je een steenmarter kan verjagen, moet je eerst weten langs waar hij binnenkomt. Het dier kan zich door openingen van 5 cm breed en spleten van 3 cm breed naar binnen wurmen. Loop rondom de woning en zoek alle mogelijke toegangen tot het huis. Stop eventueel proppen papier of doek in de vermoedelijke ingangen om te kijken of ze effectief gebruikt worden. Als de prop er na enkele dagen uit is, heb je de ingang gevonden.

Zoek zowel hoog als laag, want steenmarters kunnen meer dan een meter hoog springen en erg goed klimmen,  zelfs tegen rechte muren op. Steenmarters zijn slim genoeg om losliggende dakpannen omhoog te tillen, zich door zachte materialen te bijten en gaas opzij te duwen. Als je een opening met je hand kan maken, kan een steenmarter er meestal ook door.

Stap 3: Sluit alle toegangen af

Sluit alle toegangen af, met uitzondering van de meest gebruikte toegang, of maak ze onbereikbaar. Gebruik daarvoor een materiaal waar een steenmarter niet doorheen kan bijten, zoals een stevig gaas met een maasbreedte van 3 cm of een plankje. Plaats in de overblijvende ingang opnieuw een prop en wacht tot de steenmarter opnieuw naar buiten komt. Sluit dan meteen ook het laatste gat af.

1. Openingen dichtmaken

Maak alle openingen ontoegankelijk voor steenmarters, bijvoorbeeld met een stevig gaas (gegalvaniseerd, draaddikte minimum 1,45 mm, maasbreedte maximum 3x3 cm). Zo kan de steenmarter niet naar binnen, maar kunnen vleermuizen toch nog een veilig onderkomen vinden. Als je een steenmarter in huis hebt, sluit de marter dan niet in. Een steenmarter die wanhopig een uitweg naar buiten zoekt, kan veel schade aanbrengen en een dode steenmarter in huis levert enkel (geur)hinder op. Laat de vermoedelijke hoofdtoegang daarom nog even open. Maak de opening pas dicht direct nadat de steenmarter(s) op jacht gegaan is, meestal laat op de avond.

Maak de laatste opening niet dicht in de periode tussen maart en juli wanneer er binnenin een nest kan zitten waarvan de jongen nog niet oud genoeg zijn om mee op pad te gaan met de moeder. Is het probleem acuut en moet je toch ingrijpen in deze periode om grote schade te voorkomen, contacteer dan je gemeente die een specialist zal contacteren met de nodige vergunningen en kennis om de marters te vangen. Contacteer zo nodig ook een dakwerker om herstellingen aan het dak uit te voeren.

Je kan de steenmarter(s) ook naar buiten jagen door hun slaapplaats te verstoren met lawaai of vreemde geuren. Niet alle steenmarters laten zich daardoor afschrikken, maar uiteindelijk moet elke steenmarter op pad om eten te vinden.

2. Openingen onbereikbaar maken

In sommige situaties is het (bijna) onmogelijk om alle openingen dicht te maken of is het dak erg kwetsbaar (rieten daken). In zo’n gevallen kun je er voor zorgen dat de openingen of gevoelige delen van het huis onbereikbaar zijn voor steenmarters, maar dit is geen eenvoudige opdracht. Het is ook minder natuurvriendelijk.

Steenmarters zijn erg goede klimmers en kunnen zonder problemen meer dan 1,5 meter hoog springen. Zijn de voegen tussen de muurstenen wat diep, dan klimmen ze zonder probleem een rechte muur op en af. Doe het volgende om het dak of de dakrand onbereikbaar te maken:

  • Verwijder klimhulpen zoals gevelbegroeiing (klimop of andere klimplanten), struiken of bomen tegen de muur.
  • Verwijder alles rond het huis dat als opstapje kan dienen. Denk bijvoorbeeld aan hagen die tot tegen de muur groeien, vuilbakken, banken, overhangende boomtakken en dergelijke meer.
  • Plaats een kraag rond regenpijpen en vrijstaande bomen die over het huis hangen, zodat de steenmarter er niet meer tegenop kan klimmen.
  • Is de woningmuur erg ruw of zijn de voegen dieper dan 3 mm, dan moeten extra maatregelen genomen worden om de muur onbeklimbaar te maken.
    • Een eerste optie is om bovenaan de muur, tegen de dakrand, drie stroomdraden boven elkaar aan te brengen met 20 cm tussenruimte en op 3 cm afstand van de muur. Dit dient zonder onderbrekingen volledig rondom het huis te gebeuren.
    • Een andere optie is om op dezelfde plaats een glad oppervlak (rondom) van minimum 50 cm hoogte aan te brengen (bv. van plexiglas, glas of metaal).

Minder betrouwbare maatregelen

Geurstoffen (martersprays, wc-blokjes of andere sterke geurproducten), ultrasone toestellen, lichtflits genererende toestellen en dergelijke meer hebben slechts een tijdelijke steenmarterverjagende werking - als ze die al hebben. Steenmarters hebben doorgaans schrik van nieuwe dingen zoals vreemde geuren, een nieuwe omgeving, nieuwe objecten of vreemde geluiden. Na een tijdje worden deze zaken deel van  hun omgeving en verliezen ze hun schrik waardoor afschrikmiddelen hooguit tijdelijk werken. Deze middelen kunnen wel kortstondig gebruikt worden op het moment dat men een steenmarter wil verjagen om vervolgens zo snel mogelijk (binnen de 24-48u) alle toegangen dicht te maken.

Stap 4: Een nieuwe woonst voor de steenmarter

Verjaag je een steenmarter uit je huis, dan neem je eigenlijk de nestplaats van een (beschermd) dier af. Je zou daarom elders een alternatieve schuilplaats voor de steenmarter moeten voorzien. Als die schuilplaats goed genoeg is, kan dat voorkomen dat de steenmarter de zolder van je buur opzoekt.

Wat is de ideale schuilplaats voor een steenmarter?

Steenmarters zoeken naar een warme, droge en rustige nestplaats.

In het wild schuilen steenmarters vaak onder (erg) grote houtstapels of in hooi- en houtschuren. Als je over voldoende ruimte beschikt kan je daar een schuilplaats aanleggen. Een ideale houtstapel bezit onderin meerdere holle ruimten met eventueel wat nestmateriaal (droge bladeren, hooi, …) erin. Hij wordt opgebouwd uit meerdere lagen van dun en dik snoeihout zodanig dat het onderste deel steeds droog blijft. Doorgaans is zo’n stapel 2 à 3 meter hoog. Een klein schuurtje met in een hoekje een stapel balen hooi of stro is ook geschikt. Ze worden zo gestapeld dat erin een ruime warme holte overblijft.

Je kan ook overwegen om dit samen met de buren en de gemeente aan te leggen op een openbare plek in de buurt. In beide gevallen is het erg belangrijk dat die schuilplaats afgelegen ligt en niet verstoord wordt, zodat de steenmarter zich daar veilig voelt.

Steenmarters en auto’s

Met de opkomst van de steenmarter ontstond een nieuw fenomeen : de ‘automarter’. Die sabbelt wel eens aan autokabels en bijt ze daardoor stuk. Dergelijke schade is te voorkomen, maar tal van middeltjes daarvoor bieden geen of onvoldoende bescherming zoals sprays, ultrasone toestellen en speciale matten.

Waarom bijt een steenmarter in autokabels?

Steenmarters die in autokabels bijten werden rond 1980 voor het eerst waargenomen in Zwitserland. Sindsdien heeft het fenomeen zich uitgebreid naar België. De precieze oorzaak van dit bijtgedrag blijft onduidelijk. Sommigen opperen dat de verwerking van visolie of vismeel in het rubber de dieren aantrekt, maar daarvoor bestaan geen bewijzen.

De reden waarom steenmarters in auto’s kruipen is wel bekend. Tijdens de paartijd (maart-juli) vertonen steenmarters een versterkt territoriaal gedrag. Ze markeren objecten, waaronder auto’s, in hun omgeving intensiever met geursporen. Auto’s veranderen regelmatig van plaats en bevatten nogal vreemde geuren. Zo kan een auto met de geur van de ene steenmarter in een territorium van een andere steenmarter geparkeerd worden. De steenmarter in dat gebied denkt dan dat er een vreemde steenmarter zijn territorium is binnengedrongen. Hierop kunnen ze heftig reageren en het kan gebeuren dat ze daarbij in auto-onderdelen bijten. Ook speels gedrag van jonge steenmarters wordt genoemd als mogelijke oorzaak.

Schade aan je auto voorkomen

Je kan je op drie manieren beschermen tegen steenmarterschade:

  • Parkeer de auto in een goed afgesloten garage.
  • Installeer een stroomstootapparaatje in de motorruimte. Dat werkt volgens het principe van een schrikdraad. Enkele metalen plaatjes worden op strategische plaatsen in de motorruimte aangebracht waardoor de steenmarter een lichte elektrische schok voelt wanneer hij in de motorruimte kruipt. Laat het apparaatje installeren door je autoverdeler of garagist (dat kan al vanaf € 70). Zo vermijd je problemen met de garantie. Vaak werken dergelijke apparaatjes met een combinatie van stroomstoten en ultrasone geluiden. Er zijn echter allerlei dieren die last kunnen hebben van ultrasone geluiden (zoals vleermuizen, maar bv. ook je huisdieren). Probeer daarom het gebruik van deze combi-apparaatjes te vermijden.
  • Maak de motorruimte of kabels onbereikbaar. Voorkom dat de steenmarter in de motorruimte geraakt door ze af te sluiten met een draadrooster of bescherm de kwetsbare kabels met stevige kabelgoten. Informeer je hierover bij je garagist. Ben je technisch aangelegd en wil je dat zelf doen, contacteer dan vooraf en achteraf toch even je garagist om garantie- of verzekeringsproblemen te vermijden. Marterafwerende kabelgoten zijn verkrijgbaar in de handel voor ongeveer € 9 per twee meter.

Lees alles over steenmarters in je huis, tuin of auto

Meer weten

 

TOP