Image
Tjiftjaf - Elwin van der Kolk

Tjiftjaf

Common Chiffchaff
Phylloscopus collybita
Zangers (Sylviidae)

De tjiftjaf is een kleine, bruingroenige zangvogel. Hij zingt zijn eigen naam en is een typische lentebode.

Grootte
11 - 12 cm - spanwijdte: 21 cm
Gewicht
8 gram
Levensverwachting

14 jaar

Favoriete maaltijd

Bijna uitsluitend insecten en hun larven: vliegen, muggen, kevers. In de herfst en de winter worden ook bessen en zaden gegeten

Status
Algemeen
Woonplaats

Zowat overal waar bomen struiken staan. In (stads)parken, tuinen met loofbomen, open bossen (met een voorkeur voor oudere loofbossen en gemengde bossen) maar evengoed in duindoornstruweel of moerassen.

Karakter

Beweeglijk en onrustig

Afkomst
Inheems

Hoe herken je de tjiftjaf?

  • De tjiftjaf is vooral te herkennen aan zijn zang: hij zingt zijn eigen naam!
  • Onopvallende, bruingroene bovenzijde
  • Vuilwitte onderzijde met gelige tint op keel en borst
  • Korte, onduidelijke, lichte wenkbrauwstreep
  • Donkere poten (gelijkende fitis heeft blekere poten)

De tjiftjaf is een kleine, onopvallend vogel met tinten van bruin, geel en groen. Hij heeft donkere poten en relatief korte vleugels. Als je hem ziet, vliegt hij vaak rusteloos van de ene naar de andere plaats of wipt hij zijn staart zenuwachtig op en neer.

Tjiftjaf - Elwin van der Kolk
Tjiftjaf - Elwin van der Kolk

Het geluid van de tjiftjaf

Een tjiftjaf herken je eerder aan zijn zang dan aan zijn uiterlijk: hij zingt zijn eigen naam. Je hoort hem ook wel een keer "fwiet" of "tsju-lie" roepen.

Audio file
Beluister hier

Hoe leeft de tjiftjaf

Wat eet de tjiftjaf?

De tjiftjaf eet bijna uitsluitend insecten en hun larven: vliegen, muggen, kevers. In de herfst en de winter worden ook bessen en zaden gegeten.

Afbeelding
Tjiftjaf op tak - Shutterstock
NP
Afbeelding
Tjiftjaf - familie - waarnemingen.be - Wim Deloddere
waarnemingen.be - Wim Deloddere

Hoe plant de tjiftjaf zich voort?

De tjiftjaf maakt haar nest meestal op of dicht tegen de grond, goed verscholen in dichte vegetatie. Het nest wordt gemaakt van droge grasstengels, bladeren en mos en wordt aan de binnenkant afgewerkt met fijne grassprietjes en pluimpjes. Een legsel telt meestal vier tot zeven eitjes die na een broedduur van 15 tot 17 dagen uitkomen. De jongen vliegen na 14 tot 16 dagen uit. De broedzorg (broeden, opkuis van het nest, voederen van de jongen) wordt bijna uitsluitend door het vrouwtje uitgevoerd.

Icon
Icoon - Wist je dat

Wist je dat?

  • De wetenschappelijke genus-naam Phylloscopus is een samenstelling van phyllon/φυλλον, (= blad), en skopeo/σκοπεω (= kijken, zoeken). Hiermee wordt het foerageergedrag van de tjiftjaf goed omschreven: de soort spendeert immer veel tijd aan het bekijken van bladeren, op zoek naar rupsen, insecten, spinnen …
  • De wetenschappelijke soortnaam collybita kreeg de tjiftjaf in 1817 van de beroemde Franse natuuronderzoeker Vieillot (1748-1828). Vieillot hoorde dit vogeltje in Normandië ‘compteur d'argent’ noemen. Hierop bedacht hij de Latijnse transcriptie van het Griekse κολλυβιστής (kollubistês), wat geldwisselaar betekent. De naam is vermoedelijk een klanknabootsing die verwijst naar de overeenkomst van de eentonige zang met het tellen en toetsen van zilveren munten.
  • De tjiftjaf wordt in heel wat talen genoemd naar zijn typische zang. Toch leidt die ‘vertaling’ van de zang naar de eigenlijke soortnaam in elk van die talen tot een andere naam: tjiftjaf (Nederlands), Zilpzalp (Duits), Chiffchaff (Engels), Csilp-csalp (Hongaars), Zzviždak (Servisch-Kroatisch), Tiltaltti (Fins) …
  • In de Suske en Wiske strip ‘De toornige tjiftjaf’ speelt de tjiftjaf de hoofdrol. Het verhaal gaat over de vogelvangst in België. In het verhaal zaait een reusachtige tjiftjaf paniek onder vogelvangers, nestrovers en jagers door hun vangnetten kapot te maken en vogelvangers af te ranselen. Deze reusachtige vogel is niemand anders dan Lambik, die als Toornige Tjiftjaf ten strijde trekt tegen de vogelvangers. Het verhaal verscheen in De Standaard en Het Nieuwsblad van 4 juli 1970 tot 12 november 1970. De volledige strip verscheen in 1971. Kort erna, in 1972,  wordt de vogelvangst afgeschaft door toenmalig minister van landbouw Leo Tindemans.

Waar vind je de tjiftjaf?

De tjiftjaf kan je eigenlijk zowat overal zien waar bomen struiken staan. In (stads)parken, tuinen met loofbomen, open bossen (met een voorkeur voor oudere loofbossen en gemengde bossen) maar evengoed in duindoornstruweel of moerassen.

De tjiftjaf verraadt zijn aanwezigheid meestal door zijn kenmerkende ‘tjif-tjaf-zang. Een zingende tjiftjaf zit meestal in een boom of struik. Het is een onrustige soort die niet lang op dezelfde plaats blijft zitten en zich onrustig en zeer beweeglijk door de vegetatie beweegt, maar echt verstoppen doet de soort zich niet.

> Bekijk deze soort op waarnemingen.be

Kom deze soort veel voor

De tjiftjaf komt algemeen voor.

Natuurgebieden

Alle natuurgebieden
Icon
Icoon - Vogelhut

Start tijdig met het voederen van de vogels in je tuin

Vanaf de herfst zoeken vogels actief naar een voedselplek voor de winter. Door je voedertafel dan al te vullen, weten ze dat ze in de winter in jouw tuin terecht kunnen.
Wanneer het echt koud wordt, kan je vetbollen en pindaslingers aanbieden.

Hoe voeder je tuinvogels, en wie eet wat?

Icon
Icoon - Vrijwilligers - Helpende handen

Help de tjiftjaf

Wat kan jij doen?

De tjiftjaf is geen kieskeurige vogel. Zorg in je tuin voor enkele loofbomen en wat struiken en de kans is groot dat je hierdoor een tjiftjaf kan aantrekken. Zorg voor een bodem die goed bedekt is met vegetatie, waarin de tjiftjaf op zoek kan gaan naar voedsel.

Wat doet Natuurpunt?

De effecten van klimaatverandering op vogels zijn, in vergelijking met andere soortgroepen, relatief goed onderzocht. Ook Natuurpunt doet mee aan dit onderzoek. Sinds 1985 wordt de gemiddelde aankomstdatum van onze zomervogels opgevolgd. Bij heel wat soorten zien we dat ze in het voorjaar vroeger terugkeren vanuit de zuidelijke overwinteringsgebieden naar de meer noordelijk gelegen broedgebieden. Vooral bij korte tot middellange- afstandstrekkers - die dus eerder in Zuid- Europa overwinteren - zijn deze verschuivingen opvallend. Bij de tjiftjaf is deze verschuiving erg opvallend. Natuurpunt kon op basis van haar onderzoek vaststellen dat in 1985 de eerste tjiftjaf in Vlaanderen gemiddeld aankwam rond 24 maart, terwijl die gemiddelde eerste aankomstdatum in 2003 al was vervroegd tot 4 maart.

Leer soorten herkennen en geef je waarnemingen door

Afbeelding
ObsIdentify - Shutterstock
NP

Trek met je telefoon naar buiten en identificeer soorten met de gratis app ObsIdentify: de natuurherkenner in je broekzak. Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Download de app hier:
 

Download voor iOS    Download voor Android