Veenmol

In tegenstelling tot wat zijn naam doet vermoeden, is de veenmol wel degelijk een krekel en geen mol.

Hoe kan je de veenmol herkennen?

• De veenmol heeft een roodbruine kleur
• is relatief groot; 3,5 tot 4,5 centimeter bij mannetjes en 4 tot 5 centimeter bij vrouwtjes.
• Heel kenmerkend zijn de brede molachtige voorpoten die dienen als krachtige graafwerktuigen. Die heeft de veenmol nodig om ondergronds te kunnen leven.
• De voorvleugel van de veenmol is vrij kort terwijl de achtervleugel dan weer lang is.
• Verder heeft de krekel relatief korte antennen en zijn de kop en het halsschild bedekt met fluweelachtige haartjes.
• Ook de lange, rechte aanhangsels aan het achterlijf zijn behaard. Deze aanhangsels gebruiken ze om te kunnen tasten wanneer ze achterwaarts een gang uit moeten.

Wat eet de veenmol?

De veenmol is een alleseter. Toch eet hij het liefst van al levende diertjes, zoals insectenlarven en regenwormen. Met dierlijk voedsel kan een vrouwtje tot 4 nesten grootbrengen in amper 3 of 4 maanden. Maar ook plantaardig voedsel staat op zijn menu. Dat maakt hem een niet zo graag geziene gast bij eigenaars van tuinbouwkwekerijen, moestuinen en serres, waar de veenmol schade kan aanrichten. Toch zal de veenmol niet snel kiezen voor een puur plantaardig dieet. Dit kan de ontwikkeling van het diertje immers grondig verstoren; de vitaliteit ligt lager, de ontwikkelingsduur wordt vertraagd, het aantal eieren ligt lager, de sterftegraad ligt hoger en de kans op kannibalisme neemt toe.

Waar leeft de veenmol?

De veenmol kan je terugvinden van West-Europa en Noord-Afrika tot in de Kaukasus. Zowel in België als in Nederland is de veenmol vrij zeldzaam. Vroeger was de soort opgenomen in de Vlaamse Rode Lijst in de categorie ‘bedreigd’, maar deze eeuw lijken de aantallen stabiel. In de nieuwe Rode lijst (2017) wordt hij daarom als 'momenteel niet bedreigd' beschouwd. Toch is de soort is in heel Noordwest-Europa duidelijk afgenomen gedurende de voorbije decennia. In West-Nederland en in Vlaanderen is de soort in sommige regio’s talrijk, bijvoorbeeld langs de Beneden-Dijle, Rupel en Schelde. Elders in Vlaanderen en in Wallonië is de soort zeldzaam of ontbreekt zelfs volledig.  

De veenmol leeft ondergronds in een zelfgegraven gangenstelsel. De veenmol heeft een losse en vochtige bodem nodig. Die vindt hij in beekdalen, bijvoorbeeld aan de oevers van sloten, in landbouwgebieden, maar ook in tuinen. Ook de zoektocht naar voedsel, de paring en het grootbrengen van jongen gebeuren net onder het oppervlak.

Hoe plant de veenmol zich voort?

Om de paring voor te bereiden, graaft het mannetje een ondergronds gangenstelsel van een vinger dik. Aan de ingang ervan begint hij te tjirpen, precies op een plekje waar de holte het geluid versterkt. Daarmee probeert hij een vrouwtje te lokken. De paring zelf vindt plaats in het hol. Ook de eieren worden ondergronds, in het midden van het gangenstelsel, gelegd. Opvallend hierbij is dat de vrouwtjes niet beschikken over een legboor waarmee ze hun eieren op de juiste plek kunnen leggen. Per nest legt het vrouwtje 250 tot 300 eieren, al kan dit in sommige populaties oplopen tot liefst 600 eieren. Uniek voor de veenmol is dat het de enige van alle krekels en sprinkhanen is die broedzorg vertoont. De moeder bewaakt het nest en likt regelmatig aan de eieren om schimmelvorming te voorkomen. Na 10 tot 45 dagen komen de nymfen uit hun ei, waarna ze nog enkele weken in het ouderlijke nest blijven om dan hun vleugels uit te slaan.

Hoe krijg je de veenmol te zien?

De kans dat je een veenmol ontmoet, hangt sterk af van waar je woont (of zoekt…). In de regio’s waar de soort veel voorkomt, kan ze erg talrijk zijn, in het bijzonder in moestuinen en volkstuincomplexen. Men stoot er dan op bij het spitten. Veenmollen kan men ook onder stenen, hout of andere materialen aantreffen. Je kan dus bijvoorbeeld zo een object uitleggen in een gebied waar veenmollen leven en dat af en toe omdraaien om ze te zien te krijgen.

Weetjes over de veenmol

• Vroeger werd de veenmol ook wel aardkreeft genoemd.
• Een volwassen veenmol kan behoorlijk oud worden: ongeveer 600 dagen. Bovendien duurt het anderhalf jaar eer de jongen volwassen zijn.
• De veenmol richt een kinderkamer in: een ondergronds holletje ter grootte van een kippenei. Daar worden honderden eitjes afgezet en verzorgd.
• De veenmol is een belangrijk prooidier voor één der allermooiste Europese vogels: de hop. Met de achteruitgang van de veenmol, is ook de hop als broedvogel uit België verdwenen…Omgekeerd, als we de veenmol beschermen, kunnen we deze prachtige vogel misschien terug krijgen…
• Vaak wordt beweerd dat de veenmol overwintert in composthopen. Maar in werkelijkheid gebeurt dit nauwelijks.
• De veenmol heeft dan wel vleugels, toch staat de krekel bekend als een onhandige vlieger.
• Niet-geoefende oren kunnen de zang van de veenmol verwarren met de zang van een rugstreeppad of van bepaalde vogels, met name een snor of een nachtzwaluw. Enkel de mannetjes zingen trouwens.
• Niet alleen kan de veenmol schade aanrichten aan gewassen door ze op te eten. Daarnaast verdrogen jonge kiemende planten doordat ze losgewoeld worden door de gravende veenmol. Bovendien ontstaat er in juni en juli gewasverlies doordat de oppervlakte boven de nesten plantenvrij wordt gemaakt om de bodem en dus ook de eieren en jongen warm te kunnen houden.

Wat kan jij doen voor de veenmol?

Heb je een tuin waar veenmollen leven ? Besef dan dat het op Vlaams niveau en zelfs binnen de hele Benelux zeldzame dieren zijn, al komen ze bij jou in de regio misschien nog veel voor. Laat de diertjes dus gewoon zitten. Gebruik ook geen pesticiden in je tuin. Brengen ze toch teveel schade teweeg? Zet ze dan in het meest nabijgelegen geschikt natuurgebied.