Vuursalamander

De vuursalamander is een grote, stevige landsalamander met een unieke geelzwarte tekening. Hij is zeldzaam en leeft vooral in oude eiken-beukenbossen.

Hoe kan je de vuursalamander herkennen?

• grote, plomp gebouwde salamander (tot 20 cm)
• glanzend zwarte rug met opvallende gele vlekken of strepen
• buik meestal dof, blauwgrijs, eveneens met gele vlekken
• rolronde staart en afgeronde snuitpunt
• mannetjes hebben een sterk gezwollen cloaca, vrouwtjes zijn vaak forser gebouwd

Wat eet de vuursalamander?

Volwassen vuursalamanders eten landslakken, miljoenpoten, regenwormen, spinnen en rupsen.

Waar leeft de vuursalamander?

• De vuursalamander is sterk gebonden aan oude, vochtige eiken- en beukenbossen met heldere bronbeekjes, bospoelen en veel dood hout. Een dikke humuslaag van traag verterende bladeren waarin hij zich kan ingraven, is ideaal. De soort komt enkel nog voor in Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant (o.a. in het Zoniënwoud, het Hallerbos, het Meerdaalwoud en de bossen van de Vlaamse Ardennen; allemaal relicten van het vroegere Grote Kolenwoud).
• Verspreidingskaart van de vuursalamander

Hoe plant de vuursalamander zich voort?

Het mannetje besnuffelt eerst het vrouwtje, kruipt dan onder haar door, tilt haar op en neemt haar aan de voorpoten in een houdgreep. Gaat het vrouwtje in op zijn avances, dan zet het mannetje een zaadpakketje (spermatofoor) af dat door het vrouwtje wordt opgenomen langs de cloaca. De vuursalamander is levendbarend. Na de inwendige bevruchting, ontwikkelen de embryo’s zich in het lichaam van het vrouwtje. Wanneer de larven voldoende ontwikkeld zijn, trekt het vrouwtje naar het water, kruipt er met het achterlijf in en zet de larven af. Het aantal afgezette larven per vrouwtje varieert tussen 10 en 50. De larven worden niet allemaal ineens afgezet.

Hoe krijg je de vuursalamander te zien?

De vuursalamander is een zeldzame soort die vooral ’s nachts actief is. In het vroege voorjaar (maart - april) en het vroege najaar (september - oktober) kan je vuursalamanders het makkelijkst spotten tijdens of na zware regenbuien. Overdag verschuilen ze zich vooral onder stenen, dood hout of in houtstapels en zijn dan moeilijk te vinden.

Weetjes over de vuursalamander

• De vuursalamander kan 20 jaar oud worden.
• Volwassen vuursalamanders zijn individueel herkenbaar door het unieke vlekkenpatroon op rug en flank.
• De soort komt aan haar naam omdat vroeger werd gedacht dat het dier uit het vuur werd geboren. De vuursalamander houdt zich vaak schuil onder dood hout of in een houtstapel. Het gebeurde wel eens dat er eentje ongemerkt mee naar huis werd ‘gesprokkeld’, wanneer kachelhout in het bos werd verzameld. Als het hout dan op het vuur werd gegooid, kwam de vuursalamander tevoorschijn.
• In 2013 ontdekten wetenschappers van de Universiteit Gent een nieuwe schimmelsoort. Batrachochytrium salamandrivorans is een zeer agressieve schimmel en blijkt in staat om vuursalamanders binnen twee weken te doden. Op drie jaar tijd slaagde de schimmel er in om 96% van de Nederlandse vuursalamanders uit te roeien.
• Op de Rode Lijst van de amfibieën en reptielen in Vlaanderen staat de vuursalamander opgelijst in de categorie ‘kwetsbaar’.

Wat kan jij doen voor de vuursalamander?

Er wordt gevreesd dat de pas ontdekte schimmel Batrachochytrium salamandrivorans ook in Vlaanderen zou kunnen uitbreken. Mocht je een dode vuursalamander vinden waarvan de doodsoorzaak niet duidelijk is, stop die dan in plastic zakje in de diepvriezer en meldt dit aan Natuurpunt. Het exemplaar wordt dan zo vlug mogelijk opgehaald voor verder onderzoek.

Natuurpunt en de vuursalamander

Natuurpunt schreef een soortbeschermingsplan voor de vuursalamander in Oost-Vlaanderen (2008). Natuurpunt beheert een aantal natuurgebieden waarin de zeldzame soort voorkomt. Bovendien ijvert de vereniging voor verbindingen tussen bosgebieden waar de soort voorkomt zodat verschillende populaties niet geïsoleerd blijven.

Meer weten over de vuursalamander?

• Koop dit boek in de Natuur.winkel: De amfibieën en reptielen van Nederland
• Bezoek de website van Hyla, de reptielen- en amfibieënwerkgroep van Natuurpunt. www.hylawerkgroep.be