LIFE Wetlands4Cities

Antwerpen
Brussel
Afbeelding
header_life_wetlands4cities
Wetlands4cities
Soort
LIFE
Werking
Natuurbeheer

Doelstellingen

Zeven partners in Vlaanderen (Natuurpunt, stad Mechelen, Vlaamse Milieumaatschappij en Pidpa) en Nederland (Natuurmonumenten, stad Tilburg, Waterschap De Dommel) willen de komende 5 jaar 360 ha wetland herstellen in de nabijheid van Mechelen en Tilburg. 

Natuurpunt en VMM gaan samen 320 ha wetlands herstellen in Natuurpark Rivierenland in Mechelen (de overige 40 ha rond Tilburg). Deze wetlands zijn van nature aanwezig in de valleien van de Dijle, Barebeek, Vrouwvliet en de Zenne maar zijn, door het wegvallen van de verbinding met de rivieren en de versnelde afvoer van water, sterk verdroogd. De voorbije droge zomers werd duidelijk dat deze gebieden daardoor extra kwetsbaar zijn voor de gevolgen van klimaatverandering, terwijl ze net zouden kunnen bijdragen aan het klimaatbestendiger maken van de regio. Door het herstel van deze wetlands kunnen ze hun natuurlijke functie als water- en dus ook klimaatbuffer opnieuw opnemen. Die natte natuur zorgt eveneens voor meer leefgebied voor dieren en planten en draagt bij aan een gezondere en meer (be)leefbare omgeving.” Het herstel en de toename van wetlands zal ook zorgen voor een afname van het hitte-eilandeffect, een extreem snel stijgende dreiging die zorgt voor een hoger aandeel doden tijdens periodes van extreem hoge temperaturen (de hittegolf van 2020 zorgde voor 1100 extra doden in België).  

Ontharding in de stad

Stad Mechelen wil daarnaast extra inzetten op ontharding van straten om zo te zorgen dat er extra water kan infiltreren in de bodem waardoor het grondwater aangevuld kan worden. Decennialang was de algemene strekking om water zo snel mogelijk af te voeren. Als antwoord op de klimaatuitdagingen moeten we dit helemaal omgooien. De sponswerking van de bodem herstellen door water lokaal vast te houden en ruimte voor dit water te creëren. Het behouden en versterken van natuur, of het ontharden van stukken openbaar domein en het opvangen van regenwater zijn daar zeer belangrijk voor. . Door het plaatsen van sensoren kunnen burgers via 'citizen science'- projecten mee de vochtigheid van de bodem en de warmte opvolgen. Zo kunnen we nog beter inspelen op wat het beste werkt. Daarnaast helpen we hen ook om zelf stappen te zetten: via het subsidiëren van groendaken, via het faciliteren van het tegeltuintjes of het ontharden van voortuinen.

Samen met Pidpa wordt er ook bekeken om regenwater af te koppelen en zo maximaal in te zetten op gescheiden riolering en infiltratie van regenwater in de Mechelse regio. Door onbevuild stedelijk hemelwater in het grensgebied met de natuurlijke valleigebieden van onder meer Vrouwvliet te bufferen, dragen we bij tot een meer robuuste waterhuishouding van de natuurgebieden.

CurieuzeNeuzen /tuintesters

Ook wil het project voortbouwen op de resultaten van CurieuzeNeuzen in de Tuin, het burgerwetenschapsproject dat de voorbije twee jaar op 5.000 plaatsen in Vlaanderen onderzoek deed naar hitte en droogte. In het project willen we voortbouwen op het burgerwetenschapsproject en verder onderzoek doen naar de effecten van droogte, hitte en extreme neerslag. Deze resultaten willen we gebruiken om de omwonenden te betrekken bij het project.

Afbeelding
LIFE Wetlands4Cities
Wim Dirckx

Wetlandherstel natuurgebieden

VMM, beheerder van Waterlopen

Binnen het LIFE Wetlands4Cities project zal de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) de waterlopen Vrouwvliet en de Barebeek in een meer natuurlijke toestand herstellen. Op die manier krijgen ze een evenwichtiger afvoerregime zodat de wetlands waarin ze gelegen zijn tijdens droge periodes niet meer uitdrogen en anderzijds bij hevige neerslag hun natuurlijke waterbergende functie beter kunnen vervullen. Bovendien zal VMM inzetten op de repliceerbaarheid van deze ingrepen.

 

Wetlandherstel Natuurpunt

Natuurpunt gaat samen met de VMM 320 ha wetlands rond Mechelen herstellen. Deze wetlands zijn van nature aanwezig in de valleien van de Barebeek, Vrouwvliet en de Zenne maar zijn, door het wegvallen van de verbinding met de rivieren en de versnelde afvoer van water, sterk verdroogd. De voorbije droge zomers werd duidelijk dat deze gebieden daardoor extra kwetsbaar zijn voor de gevolgen van klimaatverandering, terwijl ze net zouden kunnen bijdragen aan het klimaatbestendiger maken van de regio. Door het herstel van deze wetlands kunnen ze hun natuurlijke functie als water- en dus ook klimaatbuffer opnieuw opnemen. Herstel van natte natuur zorgt eveneens voor meer leefgebied van de vele amfibieën en watervogels en draagt bij aan een gezondere en meer leefbare omgeving. Dit door het milderen van het hitte-eiland effect  en het bufferen van water bij extreme neerslag hoeveelheden. 

Afbeelding
mechels_broek_mechelen

Om de wetlands aan het Mechels Broek te herstellen, kiezen we ervoor  om opnieuw een verbinding  te maken met de Dijle, waardoor rivierwater weer in het broek kan stromen. We installeren ook natuurlijke filters,  om het teveel aan nutriënten in het rivierwater te verwijderen.” De VMM zal op haar beurt werk maken van een meer natuurlijke inrichting en peilbeheer op de Vrouwvliet en Barebeek. Het herstel en de toename van wetlands zal ook zorgen voor een afname van het hitte-eilandeffect, een extreem snel stijgende dreiging die zorgt voor een hoger aandeel doden tijdens periodes van extreem hoge temperaturen (de hittegolf van 2020 zorgde voor 1100 extra doden in België).

Mechelen

n kader van Wetlands4cities wordt Mechelen op verschillende plaatsen bij de Vrouwvliet, Baarbeek en Hanswijkbeek het afvalwater en het regenwater gescheiden, zodat nog enkel regenwater terecht komt in deze waterlopen. Tegelijk met deze werken worden de desbetreffende straten ook ineens in meer of mindere mate vergroend.

Afbeelding
Mechelen

Naast inzetten op beter waterbeheer op openbaar domein, worden ook de burgers uitgebreid betrokken, zowel in het proces van de openbare werken, als in hun eigen huis en tuin. 300 Mechelaars zullen een meet-paddenstoel ontvangen om die in hun tuin te plaatsen. Daarmee wordt de regenval, bodemvocht en temperatuur automatisch gemeten. De resultaten van de metingen worden beschikbaar gemaakt op een online dashboard, waarmee de burgers zelf bewust duurzamer aan de slag kunnen met water.

In Mechelen konden inwoners tot op heden al beroep doen op een renovatiecoach die gratis langskomt bij hen thuis en duurzaam renovatieadvies geeft. Naar analogie daarmee, zullen de burgers dankzij dit project binnenkort ook specifiek water-advies op maat krijgen over aanpassingen aan hun woning om duurzamer om kunnen gaan met water.

Tilburg

Gemeente en Waterschap werken al gezamenlijk aan het water- en klimaatlandschap Pauwels. Het Europese project ‘LIFE Clima’ levert een bijdrage aan de realisatie van verschillende waterbergingen in Pauwels. Ook geeft het de stichting Educatieve Boerderij bij de Pauwelshoeve aan het Moleneind de mogelijkheid om op het gebied van klimaatverandering, water en natuur educatieve activiteiten op te zetten voor bijvoorbeeld basisscholen en bezoekers aan Pauwels.

Afbeelding
Tilburg

Dit project is ook interessant omdat we de effecten van klimaatverandering gaan meten. In Tilburg Noord willen we bij geïnteresseerde inwoners meettoestellen in tuinen plaatsen om onderzoek te kunnen doen naar droogte, hitte en extreme neerslag. 

Tijdens en na het project is het ook de bedoeling om inspiratie te bieden aan andere steden over de mogelijkheden om via een aanpak gericht op watersysteemherstel steden en hun omgeving klimaatbestendiger te maken. Het project met de aanleg van waterbergingen, ligt in het Landschapspark Pauwels. In dit Landschapspark ten noorden van Tilburg, komt een innovatief en aantrekkelijk water –en klimaatlandschap.

De gemeente Tilburg en waterschap De Dommel werken samen met andere partners (zoals ZLTO en Natuurmonumenten) aan een mooi, schoon watersysteem om overtollig regenwater uit de stad op te vangen, te zuiveren en terug te geven aan de natuur.

Het waterlandschap ontlast het watersysteem in de stad, biedt meer water voor gebruik door boeren en draagt bij aan het herstel van het grondwater. Een stelsel van beekjes, vijvers, wadi’s en greppels zorgt hiervoor.

Daarmee pakken we de nadelige effecten van de klimaatontwikkeling aan. Wat het gebied zo bijzonder maakt is dat recreatie, natuurinclusieve landbouw\agrarische activiteiten, ecologie en waterberging hier samen komen.

We maken aantrekkelijke recreatieve fiets- en wandelroutes met meer ruimte voor natuur en het mooie landschap. Deze routes komen langs bijzondere punten waar het verhaal van het waterlandschap wordt verteld en ook echt zichtbaar is.

Doordat het een aantrekkelijk gebied is om te recreëren, wordt het minder druk in de Loonse en Drunense duinen, wat weer goed is voor dat gebied.

Het water- en klimaatlandschap maakt de leefgebieden van vogels en amfibieën, zoals groene kikkers en de kamsalamander, aantrekkelijker.

Zo werken we aan een aantrekkelijk landschapspark Pauwels voor iedereen.

Tuintesters

In kader van het LIFE project wensen we de komende 4 jaar, van april 2023 tot en met augustus 2027 metingen uit te voeren in Mechelen en Tilburg om de effecten van hitte, droogte en extreme neerslag te meten.

Voor deze metingen verdelen we zowel in Tilburg als in Mechelen meer dan 100 tuintesters ( zie bovenstaande foto). Het onderzoek is gebaseerd  op het citizen science project van Universiteit Antwerpen in samenwerking met De Standaard, curieuzeneuzen in de tuin, meer informatie hierover kan je terugvinden op de project website

Afbeelding
Tuintesters

Hoe gaat het in zijn werk?

  1. Je schrijft je voor 5 maart in via het formulier op deze pagina om je kandidaat te stellen om de meetpaddenstoel in jouw tuin te plaatsen.
  2. Stad Mechelen, stad Tilburg hebben elk 300 meetpaddenstoelen. Indien we meer dan 300 inschrijvingen ontvangen, dan moeten we een selectie maken om een optimale spreiding van de sensoren te verzekeren.
  3. Ben je geselecteerd voor een meetpaddenstoel? Super! We nemen we contact met je op om een korte overeenkomst te ondertekenen voor de samenwerking. (Ben je niet geselecteerd, dan geven we je uiteraard ook een seintje.)
  4. Na registratie krijg je van ons een pakketje met de meetpaddenstoel en de nodige installatie-uitleg toegestuurd bij je thuis.
  5. Installeer de paddenstoel zeker voor 5 april, want op 8 april beginnen de metingen!
  6. Ziezo, jouw meetpaddenstoel is geïnstalleerd! Je bent nu een echte TuinTester! Log je aan op het dashboard dat je ontvangt via mail en volg live de evoluties in jouw tuin.  

Voorwaarden

  1. Je hebt een vrij stuk tuin van minstens 2m².
  2. De meetpaddenstoel kan in volle grond geplaatst worden.
  3. Je laat de meetpaddenstoel gedurende 4 jaar staan. Je kan het gras errond afmaaien, maar laat de paddenstoel steeds staan.

Wie een tuintester heeft staan krijgt via een dashboard live data te zien over de eigen tuin. De handleiding voor de plaatsing en wat extra bijkomende info over het toestel kan je hieronder terugvinden.

Doe mee !

Woon je in Tilburg of Mechelen en wil je deelnemen aan het project tuintesters, registreer je dan via de website van stad Mechelen of stad Tilburg

Afbeelding
Wetlands4Cities
Wim Dirckx

In English

Seven partners in Flanders (Natuurpunt, city of Mechelen, Vlaamse Milieumaatschappij and Pidpa) and the Netherlands (Natuurmonumenten, city of Tilburg, Waterschap De Dommel) want to restore 360 ha of wetlands in the vicinity of Mechelen and Tilburg over the next five years.

Natuurpunt and VMM will jointly restore 320 ha of wetlands in Natuurpark Rivierenland in Mechelen (the remaining 40 ha around Tilburg). These wetlands are naturally present in the valleys of the Dijle, Barebeek, Vrouwvliet and Zenne rivers but, due to the loss of the connection with the rivers and the accelerated discharge of water, they have dried up considerably. The past dry summers showed that this makes these areas especially vulnerable to the effects of climate change, when they could just contribute to making the region more climate resilient. By restoring these wetlands, they can resume their natural function as water and thus climate buffer. These wetlands also provide more habitat for animals and plants and contribute to a healthier and more (liveable) environment." The restoration and increase of wetlands will also reduce the heat island effect, an extremely rapidly increasing threat that causes a higher proportion of deaths during periods of extremely high temperatures (the 2020 heat wave caused 1,100 additional deaths in Belgium).

Depavement in the city

City of Mechelen also wants to put extra effort into softening streets to ensure that extra water can infiltrate into the soil, thus replenishing groundwater. For decades, the general thrust was to drain water as quickly as possible. In response to climate challenges, we need to change this completely. Restoring the sponge effect of the soil by retaining water locally and creating space for it. Preserving and enhancing nature, or softening stretches of public domain and collecting rainwater are very important for this. . By placing sensors, citizens can help monitor soil moisture and heat through 'citizen science' projects. This allows us to respond even better to what works best. We also help them to take steps themselves: by subsidising green roofs, facilitating tiled gardens or softening front gardens.

Together with Pidpa, we are also looking at disconnecting rainwater to maximise separate sewers and rainwater infiltration in the Mechelen region. By buffering unpolluted urban rainwater in the border area with the natural valley areas of, among others, Vrouwvliet, we contribute to a more robust water management of the natural areas.

Curious Noses/garden testers

The project also aims to build on the results of CurieuzeNeuzen in de Tuin, the citizen science project that conducted research on heat and drought at 5,000 locations in Flanders over the past two years. In the project, we want to build on the citizen science project and conduct further research on the effects of drought, heat and extreme precipitation. We want to use these results to involve local residents in the project.

Stedelijke Wetlands

Wetlands leveren een belangrijke bijdrage in de strijd tegen klimaatverandering in Vlaanderen: van bescherming tegen overstromingen en waterschaarste tot koolstofopslag en een functie als groene airco in oververhitte stedelijke gebieden. Daarom behoren wetlands tot de meest waardevolle ecosystemen in Europa. Het zijn bovendien plekken waar duizenden bijzondere planten- en diersoorten zich thuis voelen. Wetlands4Cities zal ook buiten Vlaanderen gepromoot worden als een krachtig instrument ten voordele van natuur, klimaat en mensen!

Wanneer kunnen we spreken van stedelijke wetlands.
Een stedelijk wetland moet meer zijn dan een moeras, een plas met water of een waterbuffer.
Stedelijke wetlands combineren verschillende functies en ecosysteemdiensten op een kwalitatieve manier: ze zijn belangrijk voor de natuur en haar biodiversiteit, voor het klimaat en de waterhuishouding (overstromingen, droogte en hittestress), en ze vervullen een sociale en maatschappelijke rol.

We onderscheiden in Vlaanderen 3 ‘stedelijke’ wetlandtypes:
• Stedelijke wetlands langs kustzones
• Stedelijke wetlands in natuurlijke systemen (landinwaarts)
• Stedelijke wetlands van antropogene oorsprong (door de mens gecreëerd)

Daarnaast hebben we criteria opgesteld die een ‘stedelijk wetland’ moet
vervullen:
• CO2-captatie
• Waterbuffering / -infiltratie
• Versterken/ herstellen van biodiversiteit
• Verkoeling bieden
• Recreatie en educatie
• Bijdragen aan gezondheid en welzijn
• Bepaalde omvang en ligging

Contact

Partners