Wielewaal

Wat eet de wielewaal?

De wielewaal eet vooral grote rupsen, meikevers, sprinkhanen en vlinders. Harige rupsen worden eerst ‘gevild’ door ze stevig tegen de vegetatie aan te slaan, alvorens ze worden opgegeten. Vanaf de zomer staan ook bessen op het menu. Kersen vormen zijn favoriete hap.

Waar leeft de wielewaal?

• De wielewaal heeft een voorkeur voor hoog, vochtig loofbos in beek- en riviervalleien. Vooral eiken- en populierenbos genieten de voorkeur.    
• Verspreidingskaart van de wielewaal

Hoe plant de wielewaal zich voort?

Een legsel telt doorgaans drie tot vijf eieren. Het broedsel gaat zelden verloren omdat beide oudervogels alle belagers (vooral gaai, ekster en rode eekhoorn) zeer agressief verjagen. Mantelzorg is bij de wielewaal heel gewoon: jongen van het vorige jaar helpen bij het uitbroeden en voeden van jongen van de nieuwe generatie.

Hoe krijg je de wielewaal te zien?

De wielewaal laat zich gemakkelijker horen dan zien. De soort houdt zich doorgaans hoog in de kroonlaag op en valt er, ondanks zijn tropische kleuren, niet goed op.

Weetjes over de wielewaal

• Het woord wielewaal gaat terug op het westgermaanse widuwalo waarin het eerste lid ‘widu-’ ‘bos, hout’ betekent en het tweede lid ‘-walo’ mogelijk te verbinden is met het Tjechisch werkwoord volati, wat zoveel betekent als ‘roepen’. De wielewaal is dus, letterlijk vertaald, een bosroeper.
• De mannetjes komen gemiddeld vier tot acht dagen vroeger aan in de broedgebieden dan de vrouwtjes.
• De wielewaal is de protagonist in het volgend Vlaamse volkslied. ‘Kom mee naar buiten allemaal, dan zoeken wij de wielewaal. En horen wij die muzikant, dan is zomer weer in ’t land. Dudeljo klinkt zijn lied. Dudeljo klinkt zijn lied. Dudeljo en anders niet. Hij woont in 't dichte eikenbos. Gekleed in gouden vederdos. Daar jodelt hij op zijn schalmei. Tovert onze harten blij. Dudeljo klinkt zijn lied. Dudeljo klinkt zijn lied. Dudeljo en anders niet.’
• De wetenschappelijke naam Oriolus komt van het Latijnse aureolus en betekent ‘sierlijk van goud gemaakt’. De link met het opvallende, kleurige verenkleed van de Wielewaal is duidelijk.
• In Klein-Brabant was de soort in de oorlogsjaren (begin 1940) nog zeer talrijk aangezien het roven van wielewaaleieren voor voedsel lonend bleek als overlevingsstrategie.
• De dalende trend van het aantal broedpaar kan deels worden verklaard door het verdwijnen van hoogstamboomgaarden en het rooien van vele (waterzieke) populierenbossen. De wielewaal is, samen met de boomvalk, de kramsvogel en de kleine bonte specht, een soort die goed gedijt in (nochtans exotische) populierenaanplanten.
• De wielewaal werd reeds afgebeeld in het Oude Egypte. De tombe van Baqet III op de begraafplaats in Beni Hasan toont een vliegend mannetje. De mastaba van Niankhhunum en Khnumhotep tonen een wielewaal die verstrikt zit in een net dat over een vijgenboom werd gespannen. Een andere afbeelding in de dubbeltombe van Akhethotep en zijn zoon Ptahotep laat een wielewaal zien die, samen met een scharrelaar uit een vijgenboom opvliegt. Onder de boom zit een man die een strik spant. Jammer genoeg is deze tradie van wielewaalvangst nooit gestopt. Ook nu nog worden in het het Middellandse Zeegebied en in Noord-Afrika jaarlijs duizenden wielewalen gevangen voor menselijke consumptie …

Wat kan jij doen voor de wielewaal?

Natuurpunt en de wielewaal

De Wielewaal was een Vlaamse natuurvereniging, opgericht in 1933. Eén van de oprichters en centrale figuur was priester Frans Segers. De vereniging had een aantal afdelingen die excursies, informatieavonden, cursussen en reizen organiseerden. Het ledenblad ‘Wielewaal’ verscheen tussen 1938 en 2001. Eind jaren ‘40 groeide het besef dat natuur het best kon worden beschermd door gronden aan te kopen. Daartoe richtte de vereniging vanaf 1948 natuurreservaten op. De Wielewaal ga naast een algemeen ledentijdschrift (met dezelfde naam als de vereniging) ook een ornithologisch vaktijdschrift uit, Oriolus, genaamd naar de wetenschappelijke naam van de wielewaal. In 2001 fuseerde Wielewaal met de in 1953 opgerichte Natuurreservaten vzw. Deze fusieorganisatie werd Natuurpunt, de grootste natuurvereniging in België.

Meer weten?

ANWB Vogelgids van Europa
Deze editie van de ANWB Vogelgids van Europa beschrijft:

• Ruim 900 vogelsoorten in Europa, inclusief Noord-Afrika
• Gedetailleerde informatie over habitat, verspreidingsgebied, voorkomen in Nederland en België, herkenning en geluid
• Kaartjes over broed- en wintergebieden en trekroutes
• Van iedere soort alle gegevens overzichtelijk gerangschikt op één tekstpagina tegenover de afbeeldingen
• Nauwkeurige kaarten geven de trekroutes en broed- en wintergebieden weer
• De gids bevat een register van vogelnamen in het Nederlands, Latijns en Engels.
• Meer dan 4000 tekeningen in kleur

Koop online