Aan de slag voor: De padden

Uitkijken naar Vrouwtje Dooi

Mattias is directeur van de Christoforusgemeenschap, een zorginstelling voor volwassenen met een verstandelijke beperking. “Er is plek voor 26 bewoners, gespreid over drie huizen. Samen met onze bewoners gaan we elke dag op zoek naar het goede, het juiste. Dat klinkt misschien wat zweverig of zwaar op de hand, maar dat is het niet. Het is een dagelijkse tocht. Een ontwikkelingsweg waarin we onze gasten ondersteunen, uitgaand van hun eigen sterktes, hun interesses en hun netwerk. Dat werkt écht goed.” Op een tafel in de lichtrijke eetruimte staat Vrouwtje Dooi. Een simpel popje. “Dat is de seizoenstafel”, geeft Mattias aan. “De seizoenen vormen voor onze bewoners belangrijke ijkpunten door het jaar. Ze geven structuur en oriëntatie. Als Vrouwtje Dooi verschijnt, weten de bewoners dat de paddentrek eraan komt. Daar kijken ze elk jaar naar uit.” Vanavond mag ik mee op stap, padden rapen. Ik heb dat wel al vaker gedaan, op heel wat locaties, maar samen met mensen met een verstandelijke beperking, dat is ook voor mij toch nieuw.

Zwart als een hoge hoed

Het schemerduistert. 19u07. Freddy meldt zich als eerste aan. Hij is vandaag jarig. Hiep, hiep, hiep! Freddy wordt 75 en is zot van paarden. Hij is doofstom. Het is voor mij wat gokken wat hij met zijn handgebaren en korte klanken wil aangeven maar één ding is duidelijk: hij heeft er weer ferm veel goesting in. Ook Pieter gaat mee, samen met Tristan – één van de begeleiders die inwoont op Christoforus. Ook zijn dartele dochters Fleur en Hannah staan te popelen om de nacht in te duiken. Fluohesje, zaklamp, laarzen en emmers: ons padden-rescue-team staat klaar. We tjokkelen langs een aarden baantje naar de overzetactie. Het duister van de nacht is zwart als een hoge hoed: geen kunstlicht, geen maan. Het duurt even voor we door de nacht heen kunnen kijken, maar het lukt. Halverwege sluiten Roel, Tony en Wouter aan, bewoners uit ‘De Handboog’: een bruin volkscafé op het dorpsplein van Munte dat helemaal werd verbouwd tot een bijhuis van Christoforus. Mattias: “De Handboog is qua locatie top. Midden in het dorp, tussen de mensen in. Die locatie benadrukt dat onze bewoners ook Muntenaren zijn. Volwaardige mensen, die deel uitmaken van de dorpsgemeenschap, net als alle andere inwoners.” Inclusie op zijn best.

Schermen plaatsen is berenwerk

Wouter loopt op kop. Altijd. De anderen volgen in gespreide pas, elk op eigen tempo. De voortgang van onze zaklampenstoet is eerder traag, maar traag gaat ook. Dwaallichtjes in de nacht. Het moet voorzichtig, want niet iedereen is even mobiel. Freddy behelpt zich met een skistok, Wouter haakt zijn arm soms in bij mij. 19u24. We zijn aangekomen bij de overzetactie, vlak bij kasteel Ter Sinckt. Eerder op de maand hebben de bewoners van Christoforus met hun begeleiders hier zelf de schermen opgesteld en emmers ingegraven. De schermen beletten de padden om de straat over te steken, en leiden hen vervolgens naar de emmers waarin ze worden opgevangen. Die geleidingswanden en emmers ingraven, is berenwerk. Door de vele stenen in de grond is het wroeten om mooie gleuven te kunnen graven. Vooral Tony kan dat goed. Tony heeft ‘poten aan zijn lijf ’. In 2023 werden in gans Vlaanderen op 291 locaties overzetacties op poten gezet. Daarbij worden de geleidingswanden meestal geplaatst door de stedelijke of gemeentelijke groendienst, door maatwerkbedrijven of door vrijwilligers van lokale Natuurpuntafdelingen. Maar in Munte is dat dus een job voor de gasten van Christoforus. Dat kadert helemaal in de visie van deze zorginstelling: iedereen gaat op zijn eigen manier op zoek naar zijn plaats in de wereld, waar hij betekenisvol en dienstbaar kan zijn. Mattias: “Het plaatsen van die schermen zorgt voor zingeving. De bewoners voelen dat zij hiermee een verschil maken. Dat versterkt hun eigenwaarde en geeft hen meer veerkracht.

Vooral mannen rapen padden

We lopen het scherm af. Het is intussen 19u45. Het regent goed. Kleddernat en boterzacht: dat moet padden opleveren, ook al is het nog maar 8 februari. Rond deze tijd van het jaar hoort het eigenlijk nog hard te vriezen en zouden alle amfibieën in diepe winterslaap moeten zitten. Niet dus. “8 februari. Rond deze tijd van het jaar hoort het eigenlijk nog hard te vriezen en zouden alle amfibieën in diepe winterslaap moeten zitten. Niet dus.” AAN DE SLAG VOOR NATUUR 5 3 De eerste drie emmers blijken leeg. De volgende twee ook, op een verzopen loopkever na. Maar de verwachting van een eerste pad houdt de stemming erin. In emmer 7 is het prijs: een enkel mannetje, half verdoken onder een bruinrode baksteen op de bodem van de emmer. Hoewel niemand echt bang is van die beestjes, is het toch vaak Tony die de padden uit de emmers grist. Het valt me plots op dat er van de bewoners alleen maar mannen mee zijn. “Klopt”, zegt Tristan. “Onze meiden hebben het niet zo voor donker, koud en nat. Behalve Anna en Cindy, die zijn daar wel voor te vinden. Maar we werken met beurtrollen en vanavond was het niet aan hen. Het is een beetje zoeken, maar iedereen is de actie wel hard genegen. Ook de thuisblijvers zijn altijd benieuwd naar de buit van de dag. Als er een echte topavond is geweest, dan weten ook zij dat het écht gauw lente wordt.

Droeftoeters

20u01. Oeh. Oe-oe-oe-oeeeeeh. “Bosuil!”, roept Pieter. Pieter is een stille jongen met een hart voor vogels. Hij heeft een scherp gehoor. Hij is ook verknocht aan zijn fototoestel. Pieter is passie en de intense blijdschap om de nachtelijke bosuilroep is aandoenlijk om zien. Ik ben nog maar net met die gasten op stap maar ik heb ze nu al in mijn hart gesloten. Omdat ze echt zijn, mooi, puur, dicht bij zichzelf. Dat raakt me. Intussen zitten we al aan een pad of 10. Het wordt best druk in onze verzamelemmer. Er staan niet overal schermen langs de weg, omdat op enkele plaatsen de oprit naar woningen vrij moest blijven. Net daar sukkelen kikkers, padden en salamanders toch soms de straat op. “Dzju! Een dode salamander!”, meldt Tony. Het eerste verkeersslachtoffer van de avond. Een triest restant van wat enkele minuten geleden nog een mooi levend wezen was. Dzju, dzju, dzju! Ontroerend hoe het lijkje lieflijk langs de kant van de weg wordt gelegd. De platgereden alpenwatersalamander maakt duidelijk indruk. Niet dat ons groepje er voor de rest van de avond als een bende droeftoeters bijliep, maar toch … Ik moet denken aan een zin op de website van de Christoforusgemeenschap: ‘Wij zijn Opgericht in 1985 26 volwassenen met verstandelijke beperking 23 begeleiders 20.326 amfibieën gered sinds 2002 Christoforusgemeenschap 5 4 NATUUR AAN DE SLAG VOOR een plek waar mensen zorgen voor mensen. Maar we dragen ook zorg voor de aarde, de planten en de dieren. Want zorgen voor de aarde is zorgen voor de mens en we dragen elkaar hierin mee’. Dat zinnetje krijgt hier plots zoveel betekenis.

Paddenparking

De avond is intussen een flink pak opgeschoven. Het is bijna 20u30. De lichtende optocht van zaklampen keert op haar stappen terug. Tijd om alle ingezamelde amfibieën los te laten in de kasteelvijver. Dat gebeurt altijd op hetzelfde plekje, aan de rand van het water, bij een zelfgemaakt houten bordje waarop met zwarte stift ‘paddenparking’ werd geschreven. Zin voor humor hebben ze wel, die gasten. De buit is oké: 10 padden, een vrouwtje alpenwatersalamander en twee vrouwtjes vinpootsalamander. Tijd om terug te gaan naar huis. Door de stilte van de nacht, zachtjes denkend aan het goeds dat we samen hebben verricht. In huis worden de aantallen keurig op de telformulieren bijgeschreven. De ploeg van Christoforus heeft sinds 2002 al 20.326 amfibieën met zielsveel liefde de weg over geholpen. Daar wordt een mens stil van. Merci, gasten

Zet je oversteekplaats in de kijker met de stickers uit onze Natuurpunt Winkel. Op www.natuurpunt.be/ paddenoverzet vind je meer info, zowel voor organisatoren als deelnemers.