Naar buiten - Op zoek naar de bron van Gageleer in het Hageven
Publicatiedatum
jun 2025
Bron
Natuur.
Categorie
Niet van toepassing
Thema
Natuurpunt
Type publicatie
Artikel
Wie wel eens in een bezoekerscentrum van Natuurpunt komt, ziet altijd Gageleer op de bierkaart staan. Er zit veel meer achter die schuimkraag dan je denkt. Gageleer wordt gemaakt van wilde gagel, een bijzonder aromatisch kruid dat slechts in een handvol Natuurpuntgebieden groeit. In het Hageven in Pelt bijvoorbeeld, waar het ook nog eens prachtig wandelen is. Volg ons mee door vloeiweiden en bossen, langs vennen en duinen op zoek naar de bron van de Gageleer. Uit Natuur. Zomer 2025
Bezoekerscentrum De Wulp ligt goed verscholen aan het eind van een lange weg, die je via boerderijtjes en een jeugdkampplaats naar de rand van het Hageven voert. Eenmaal binnen worden we op z’n Limburgs hartelijk ontvangen door Jack, een van de vrijwilligers die zich vandaag over de bar ontfermt. De reden van ons bezoek staat achter hem te blinken in de koelkast: de Gageleer. Het is een warme dag en het water loopt ons al in de mond. Maar voor we verdrinken in zo'n verfrissend vooruitzicht, nemen gidsen Jos en Jack ons eerst mee op wandel.
Grenzeloze natuur
Natuur kent hier geen grenzen in het noorden van Limburg, want we wandelen vandaag in het spoor van de gietijzeren grenspalen (nummers 185 en 186) tussen België en Nederland. De twee landen zorgen samen voor het beheer van het gebied, legt Jos uit. “Voluit heet het gebied Hageven-De Plateaux. Het Belgische deel, Hageven, is 250 hectare groot. Het Nederlandse deel, De Plateaux, 350 hectare. Het Hageven is qua landschap en biodiversiteit ontzettend rijk. Op een relatief kleine oppervlakte wandel je door heide en bos, langs landduinen en beekdalen, vennen en vijvers, door de Dommelvallei … In de loop der jaren is hier ook gewoon veel gebeurd. De vloeiweiden werden in ere hersteld, weilanden werden opnieuw omgetoverd tot heide, vennen werden uitgegraven en de Dommel werd recht- en weer kromgetrokken. Niets is wat het lijkt in het Hageven!”
Afbeelding
(c) Yannick Verbesselt
Gageleer en Natuurpunt: een gedeelde geschiedenis
De connectie tussen Gageleer en Natuurpunt is er al van bij het allerbegin. Het idee voor het bier komt uit de koker van Dirk Geysels (25 jaar lang conservator van de Liereman) en zijn compagnon, die tijdens een wandeling door Landschap De Liereman broedden op een bezoekerscentrum als toegangspoort tot het gebied. En bij dat bezoekerscentrum hoorde een eigen bier, gebrouwen met de wilde gagel die welig tiert in De Liereman.
Samen met een bevriend amateurbrouwer volgden vijf jaar aan proefbrouwsels, die werden verkocht tijdens rondleidingen. Het ene al lekkerder dan het andere. Van het beste brouwsel werden nog drie testvarianten gemaakt, waarvan de lekkerste met maar liefst 90% van de stemmen uiteindelijk tot de Gageleer werd gedoopt.
En dat smaakt niet alleen goed, de natuur heeft er ook baat bij. De opbrengst van Gageleer gaat bijna integraal naar natuurbehoud. Jaarlijks wordt een vast deel geschonken aan de algemene werking van Natuurpunt en ook de reservatenfondsen krijgen een deel van de koek.
“De houten hangbrug in het Hageven is al 20 jaar een geliefd decor voor trouw- en communiefoto’s –
we begrijpen waarom.”
Paardenkracht en kleurenpracht
We houden halt bij de historische vloeiweiden, UNESCO-werelderfgoed. “Afgeschrikt door de nationale hongercrisis in Ierland – de befaamde Potate Famine tussen 1845 en 1852 – besliste de toenmalige Belgische regering om alle arme heidegronden economisch te laten opwaarderen. Ze hebben toen deze vloeiweiden aangelegd, met kalkrijk water dat werd afgetapt uit het kanaal Bocholt-Herentals. Zo kon men er hooi op telen voor de paarden van de Antwerpse paardentram en het leger in Leopoldsburg. Zoals je kan zien, lopen door heel het perceel geultjes op kleine zandruggen, met aftakkingen die verder het veld in vloeien”, vertelt Jack.
“Dankzij dat kalkrijk water, dat bijzonder voedzaam is, zie je in deze wei bloemen die je nergens anders in Vlaanderen vindt. Herfsttijloos bijvoorbeeld: tegen de herfst verdwijnen de blaadjes en komen er prachtige lila bloemetjes op. Als alles in bloei staat, lijkt het hier, zeker tussen de hoge Canadese populieren, wat op het Hallerbos met de paarse hyacinten. Mensen komen speciaal hierheen voor die kleurenpracht.”
Afbeelding
(c) Yannick Verbesselt
Cola in het wild
Via een stukje bos trekken we richting de open heide: een verzand vergezicht dat diagonaal in twee gesneden wordt door de landsgrens. We lopen op en over oude en nieuwe duinen, tot we stranden bij plukken frisgroen struikgewas. Jos klinkt enthousiast: “Dit is dus de wilde gagel. Aan de takken groeien allemaal donkerrode katjes. De vrouwelijke katjes worden gebruikt om bier mee te maken. Als je zo’n katje tussen je vingers fijnwrijft, zal je merken dat ze ontzettend aromatisch zijn. In april staat de gagel in bloei, de roestbruine knoppen krijgen dan rode bloemen. Prachtig als de zon erop schijnt."
“Vroeger hingen de mensen zelfs takjes in hun kleerkast, zoals mottenballen”, weet Jack. En effectief, er komt een bijzonder zoet en kruidig aroma vrij dat ons zelfs wat aan cola doet denken. Niet meteen de associatie die Jos maakt, maar blijkbaar toch ook niet uit de lucht gegrepen: “Cola? Dat heb ik niet eerder gehoord, maar dat zou goed kunnen. Voor de komst van hop als 'bewaarmiddel' werden kruiden gebruikt om bier houdbaar te maken. In onze streken was gagel het hoofdbestanddeel van dat kruidenmengsel, het gruut genoemd. Het schijnt dat het bier ervan tamelijk zoet was."
“De gebieden in Vlaanderen waar je gagel kan vinden, zijn schaars", gaat Jos verder. "Het grootste deel bevindt zich in de Antwerpse en Limburgse Kempen. Maar ook in de streek rond Brugge hangt er zoetigheid in de lucht. Gagel groeit het liefst op arme zandgrond en rond vennen die gevuld zijn met zuur water.”
“Wilde gagel heeft een bijzonder kruidig aroma. Vroeger hingen mensen de takken ervan zelfs in hun kleerkast, zoals mottenballen.”
Meanderen langs de Dommel
Langs een smal paadje omgeven door hoog riet zetten we koers richting de houten hangbrug over de Dommel. We snappen meteen waarom dit al 20 jaar een populaire plek is om communiefoto’s of trouwfoto’s te nemen. Althans voor zij die gezegend zijn met een goed evenwichtsorgaan. De brug schommelt en zwaait zoals de betere kermisattractie. Vanop de brug zien we enkele libellen – of zijn het juffers? – over het wateroppervlak van de Dommel dartelen.
Vervolgens meanderen we mee met de snelstromende rivier, langs bomen en beekjes waar bevers als volleerde houthakkers hun sporen hebben nagelaten. Pauzeren doen we bij een enorme vogelkijkhut, die uitgeeft op de spiegelende gemeentevijver. Vanuit de kijkhut zien we in vogelvlucht de tocht die we tot hiertoe hebben afgelegd. In de verte zien we de rijen Canadese populieren bij de vloeiweiden, het stukje aangelegd bos, de jagershutten op de heide ... Dit is een prachtig plekje om even uit te blazen. Alsof dat nog niet genoeg was, worden we getrakeerd op een fluitconcert van de fitis, tjiftjaf en de merel. “Dankzij al het riet is de gemeentevijver ook een ideaal broedgebied voor de roerdomp”, vult Jos aan. “Dat is een van de soorten die we terug naar hier proberen te halen en dat lijkt te lukken: in 2024 hadden we vier broedparen.”
Via de tuin van de Wulp wandelen we het bezoekerscentrum weer binnen. Binnenkort wordt hij volledig heraangelegd, als onderdeel van een ingrijpende verbouwing. Zo zal je hier bijvoorbeeld de verschillende biotopen die je in het gebied tegenkomt al in het klein kunnen ontdekken. Die vernieuwing wordt mogelijk gemaakt door de mede-financiering via het Interreg-project 'Grensloos Park De Groote Heide.' Maar nu eerst het zaligste moment na een dagje wandelen: een fris biertje!
Afbeelding
(c) Yannick Verbesselt
Gagel in het glas
Vier flesjes op tafel. De Hagevenner en de drie soorten Gageleer die momenteel op de markt zijn: blond, bruin en alcoholvrij. Het blonde alcoholvrije bier weet ons te verrassen en moet zeker niet onderdoen voor zijn goudblonde evenknie van 7,5%: frisfruitig en met een intens boeket aan aroma’s. Maar vooral bij de donkere Gageleer vinden we de wilde gagel terug in ons glas: die roestbruine kleur, de warme gloed wanneer het licht erin verdrinkt ... Een zoet en kruidig aroma ontvouwt zich, net zoals de heerlijke geur van de fijngewreven gagel die nog aan onze vingers plakt. Goed nieuws voor de liefhebbers van de alcoholvrije lekkernijen trouwens: binnenkort komt er een donkere Gageleer 0% op de markt.
Smaken verschillen, maar over een ding zijn we het volmondig eens: een dag in de natuur kunnen besluiten op een zonovergoten terras in goed gezelschap en met biertjes van eigen bodem, wat heeft een mens meer nodig? En dat we ze vandaag wel geloven, die middeleeuwers die liever bier dronken dan water.
Afbeelding
(c) Yannick Verbesselt
Ontvang nieuws over onze natuur en activiteiten rechtstreeks in je mailbox.
Abonneer je op onze nieuwsbrief