Symboolsoorten wilde bijen in West-Vlaanderen

Symboolsoorten wilde bijen in West-Vlaanderen

Soortkeuze en maatregelen 

Het PDPO (Programma voor plattelandsontwikkeling)  project Kruisbestuivers werd in 2020 gelanceerd. Regionaal Landschap Houtland & Polders, Regionaal Landschap West-Vlaamse Hart, Inagro en Knokke-Heist zetten samen met 13 lokale besturen, 3 jaar lang hun schouders onder een bijvriendelijke regio. Doelstelling van het project was om het openbaar domein als hefboom te gebruiken om een boost te geven aan de habitat van wilde bijen en insecten in de regio. Dit gebeurde door terreinrealisaties, sensibiliseringsacties, monitoring en opleidingen. Daarnaast werd ingezet op een kruisbestuiversnetwerk om uitwisseling van kennis en ervaring te bevorderen. Verder ging ook aandacht naar een meer bijvriendelijke landbouw (Inagro) en een campagne rond pesticidevrije tuinen (Knokke-Heist).

Het idee voor dit rapport ontstond gedurende het project. Enerzijds de nood aan kennis over wilde bijen en het daaraan gekoppelde beheer. Maar anderzijds ook de nood aan wervende communicatie. De Honingbij is bij het brede publiek bekend en ook wilde bijen zijn voor veel mensen geen onbekende. Toch blijft wilde bijen een vage verzamelnaam voor een prachtige diversiteit aan bijensoorten. Dit willen we doorbreken. En dat hopen we te doen met het selecteren van typisch West-Vlaamse bijen. Bijen die we willen koesteren en een gezicht geven. In West-Vlaanderen hebben we diverse habitats, niet in het minst dankzij de kustlijn, en dat maakt sommige soorten uniek voor Vlaanderen.

Met de resultaten van dit rapport kunnen we een beperkte set van wilde bijen bekend maken bij het bredere publiek, samen met advies voor beheer en acties. Acties die voor deze koestersoorten ondernomen worden, zullen ook een gunstig effect hebben op veel andere soorten bijen en insecten. Dit maakt bijen dan ook ideale paraplusoorten. Op die manier zetten we ons in voor alle wilde bestuivers en bij uitbreiding alle insecten.

Op basis van de 228 bijensoorten waarvoor betrouwbare waarnemingen bestaan in de database www.waarnemingen.be werden twee lijsten opgesteld.

1)      Typisch West-Vlaamse bijen. Hiertoe behoren alle soorten waarvoor minstens 33% van de 1*1 kilometerhokken met waarnemingen in de provincie West-Vlaanderen liggen. Een totaal van 28 bijensoorten voldeed aan dit criterium. Van de 28 aldus geselecteerde soorten zijn er 19 soorten wilde bijen significant wijder verspreid in West-Vlaanderen dan erbuiten. De overige 9 soorten betreffen (uiterst) zeldzame bijen die in (zeer) weinig hokken op Vlaamse schaal werden waargenomen, en waarvoor een statistisch verschil momenteel dus moeilijk aan te tonen is. Vijf soorten werden enkel in de provincie West-Vlaanderen aangetroffen. Een groot deel van de typisch West-Vlaamse bijen komt specifiek voor in de Kustduinen of de Polders.

2)      Zeldzame bijensoorten. Indien een soort op Vlaams niveau bedreigd of zeldzaam is, zijn alle populaties van die soort belangrijk, ook indien West-Vlaanderen niet specifiek belangrijker is dan andere provincies voor behoud van die soort. Aangezien er nog geen Vlaamse Rode Lijst beschikbaar is voor wilde bijen werd het zeldzaamheidscriterium gebruikt, in combinatie met een sterke historische voor- of achteruitgang.

Uit de analyses rond onderzoeksgraad blijkt dat heel wat regio’s in West-Vlaanderen (momenteel) slecht onderzocht zijn. Dit heeft gevolgen voor de volledigheid van de overzichtskaarten per bijensoort, maar eventueel ook voor de selectie van typisch West-Vlaamse bijen of die van zeldzame bijensoorten. Dit rapport bevat dan ook een kaart van de provincie West-Vlaanderen met de onderzoeksgraad per gemeente.

Om tot een keuze van te bespreken symboolsoorten voor de provincie West-Vlaanderen te komen, werden drie principes toegepast. 1) Een soort moet ofwel typisch zijn voor de provincie ofwel zeldzaam zijn. 2) Er moeten specifieke maatregelen voor deze soort kunnen opgesteld worden. En 3) De maatregelen moeten in meer dan 1 gemeente of regio toegepast kunnen worden. In totaal worden in dit rapport 15 symboolsoorten voor de provincie West-Vlaanderen besproken. Het gaat om Blauwzwarte houtbij, Paardenbloembij, Tweekleurige wespbij, Grashommel, Gewone koekoekshommel, Grote bandgroefbij, Kustbehangersbij, Grote kegelbij, Duinkegelbij, Heuphaakroetbij, Grote behangersbij, Gedoornde slakkenhuisbij, Slakkenhuistubebij, Ogentroostdikpoot en Vroege bloedbij.

Voor elk van deze 15 symboolsoorten werd een hoofdstuk opgesteld met daarin: herkenning van de soort, een uitgebreide beschrijving van de ecologie, informatie over de verspreiding op verschillende schalen (inclusief een verspreidingskaart van de provincie West-Vlaanderen), een reeks specifieke acties voor landbouwers, gemeentebesturen en particulieren en tenslotte ook een lijst van bijen die tevens profiteren van de voorgestelde maatregelen.

Het rapport bevat tenslotte ook nog twee bijlages. In bijlage 1 staat de volledige soortenlijst voor de provincie West-Vlaanderen,  inclusief informatie over de levenswijze en de zeldzaamheid. In bijlage 2 staat in welke mate in de West-Vlaamse gemeenten gewerkt kan worden rond die 15 symboolsoorten uit dit rapport.