Bastaardkikker

Pool frog

Pelophylax kl. esculenta

Echte kikkers (Ranidae)

De bastaardkikker is de middelste soort van het groene kikkercomplex (Pelophylax esculenta synklepton).

Grootte

9 cm (mannetjes) - 10 cm (vrouwtjes)

Gewicht

100 g (mannetjes) - 150 g (vrouwtjes)

Levensverwachting

tot 10 jaar

Favoriete maaltijd

Bastaardkikkers eten bijna alles wat in hun muil past: slakken en insecten, andere amfibiesoorten én zelfs soortgenoten.

Status

Algemeen

Woonplaats

Water

Verleiding

Met zijn paringsroep verleidt het mannetje de wijfjes, de vrouwtjes worden tijdens de paring in hun oksels omklemt en het mannetje bevrucht de eitjes.

Afkomst

Inheems

Hoe herken je de bastaardkikker?

middelgrote, groene kikker (mannetjes tot 9 cm, vrouwtjes tot 11 cm)
groen rug met een aantal eerder kleine, cirkelvormig en duidelijk afgelijnde zwarte vlekken
vaak met een smalle, gele tot lichtgroene rugstreep
witte buik met grijze of bruinige marmertekening
witte tot grijze kwaakblazen

De bastaardkikker is een hybride die oorspronkelijk ontstaan is uit een kruising tussen poelkikker en meerkikker. De uiterlijke kenmerken van een bastaardkikker liggen tussen die van de meerkikker en de poelkikker in. De bastaardkikker is op de rug groen tot bruin van kleur (soms met donkere vlekken), veelal met een lichtgroene lengtestreep midden op de rug en een marmertekning op de buik. De achterpoten zijn relatief lang. Het belangrijkste kenmerk is de vorm (asymmetrisch) en grootte (40 à 50% van lengte teen) van de graafknobbel. Zie hiervoor de Herkenningskaart groene kikkers. Mannetjes hebben grijze kwaakblazen.

Het geluid van de bastaardkikker

De roep van de bastaardkikker gelijkt vrij goed op die van de poelkikker maar is harder en het aantal pulsen volgen elkaar trager op zodat ongeveer 20 tot 30 tonen per seconde geproduceerd worden.

Beluister hier

Deze soort lijkt op

Hoe leeft de bastaardkikker?

Wat eet de bastaardkikker

Volwassen bastaardkikkers zijn generalisten en opportunisten en eten vrijwel alle ongewervelde dieren die niet te klein of niet te groot zijn. Vergeleken met de poelkikker eet de bastaardkikker relatief veel ‘landprooien’ en weinig ‘waterprooien’. Dit suggereert dat bastaardkikkers vaker op de oever foerageren dan poelkikkers. Kannibalisme komt voor. Larven leven vooral van plantaardig materiaal, detritus en dood materiaal van dierlijke oorsprong en schakelen met toenemende leeftijd over op levend dierlijk materiaal.

Hugo Willocx

Hoe plant de bastaardkikker zich voort?

Eind april of mei verzamelen de mannetjes van de bastaardkikker zich in het voortplantingswater. De piek van de paartijd is tussen half april en half juni. De bastaardkikker kwaakt hoofdzakelijk ’s avonds, maar op warme en zonnige dagen ook overdag. Vrouwtjes kunnen per jaar twee tot twaalf eiklompen afzetten. Afhankelijk van de lichaamsgrootte van het vrouwtje bevat een eiklomp tussen de 100 en 500 eieren. De eiklompen worden los afgezet in de oeverzones van stilstaande wateren. In tegenstelling tot eieren van bruine kikker drijven de eiklompen van groene kikkers niet.

Na 5-10 dagen komen de larven uit en bij een lengte van 45-80 mm voltooien zij hun metamorfose. De juvenielen zijn dan ongeveer 12 mm lang en wegen ca. 4 gram.

Beelden

Hugo Willocx

Wist je dat

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam (Pelophylax) is afgeleid van de woorden pelos (modder) en phylax (iemand die iets bewaakt). Pelophylax betekent dus letterlijk ‘iemand die modderige gebieden bewaakt’. Wanneer een bastaardkikker aan de waterkant wordt verstoord, springt hij doorgaans snel weg en maakt hij een typisch alarmgeluid waarmee ook andere dieren worden gewaarschuwd voor een eventuele dreiging. Vermoedelijk ligt dit gedrag aan de basis van de Latijnse genusnaam.
Het tweede deel van de wetenschappelijke naam (esculentus) betekent ‘eetbaar’. Kikkerbillen zijn een befaamde lekkernij maar de bastaardkikker is (net als alle andere inheemse amfibieën en reptielen) volledig beschermd door het Soortenbesluit van 1 september 2009. Het is dus verboden ze te vangen, laat staan te bereiden of te consumeren. Toch kan je kikkerbillen nog op de menukaart van een aantal Vlaamse restaurants vinden. Over het algemeen gaat het dan om billen van soorten die werden geïmporteerd uit India en andere tropische en subtropische gebieden.
In het verleden werden vaak kikkers gebruikt om uit te maken of een vrouw zwanger was of niet. Bij deze zwangerschapstest werd urine van de proefpersoon in een kikker gespoten. Indien de vrouw zwanger was, veranderden de bloedplaatjes in de kikker na enkele dagen van vorm onder invloed van hormonen in de urine. Dit kon worden vastgesteld door microscopisch onderzoek van het zwemvlies van de ingespoten kikker.
De bastaardkikker heeft zijn naam te danken aan het feit dat de bijzondere vorm (die eigenlijk geen echte soort is) oorspronkelijk ontstaan is uit een kruising tussen een poelkikker en een meerkikker.
De larven bereiken een lengte van 4 tot 8 cm maar soms groeien ze uit tot echte "reuzenlarven" die wel een lengte van meer dan 18 cm bereiken.

Waar vind je de bastaardkikker?

De bastaardkikker is een zon- en warmteminnende soort met een voorkeur voor onbeschaduwde wateren. De oeverzone moet bij voorkeur goed begroeid zijn. Ze zijn schuw en bij verstoring op land springen ze direct het water in en verbergen zich tussen waterplanten of graven zich in de waterbodem in. De larven bevinden zich bij zonnig weer in de bovenste waterlagen liefst nabij waterplanten. Bij verstoring duiken ze snel tussen de plantenmassa. In de paartijd zijn bastaardkikkers vooral aan het wateroppervlak te vinden. ’s Avonds en in de vroege nacht kwaken bastaardkikkers het meest. Hoe hoger de temperatuur, hoe groter de roepactiviteit. De trefkans is het grootst in de voortplantingstijd (mei - juli) omdat zich dan de luidruchtige paarkoren vormen.

Bekijk deze soort op waarnemingen.be

Natuurgebieden

Alle natuurgebieden

Wat kan jij doen?

Grotere tuinvijvers zijn een ideale plaats voor bastaardkikkers. Drijvende waterplanten (witte waterlelie, gele plomp, kikkerbeet …) vormen een uitgelezen rust- en loerplaats waarop ze kunnen zonnen of van waaruit ze een voorbijvliegend insect kunnen verschalken. Een goed ontwikkelde ondergedoken watervegetatie biedt dan weer bescherming aan de larven. De vijver mag niet in de schaduw liggen.

De bastaardlkikker geniet in Vlaanderen een wettelijke bescherming en mag niet worden gevangen, gedood, verstoord of verplaatst.

Sinds 1 september 2009 is het Besluit van de Vlaamse Regering met betrekking tot soortenbescherming en soortenbeheer van kracht (het zgn. Soortenbesluit). Door dit Besluit worden alle inheemse amfibieën bij wet beschermd. Het Besluit verbiedt o.a. om inheemse amfibieën opzettelijk te vangen, te doden, of opzettelijk en betekenisvol te verstoren.

Wat doet Natuurpunt?

Natuurpunt raadt aan om geen kikkers (of andere soorten) in de tuinvijver uit te zetten en te wachten tot soorten uit de omgeving spontaan naar je tuinvijver komen.

Pluk geen kikkers (illegaal) weg uit de natuur. Koop ze ook niet in een tuincentrum. Ze worden vaak verkocht als ‘Egyptische groene kikkers’. Onderzoek heeft aangetoond dat die meerkikkers vooral uit het Midden-Oosten afkomstig zijn. De aankoop van deze uitheemse meerkikkers wordt streng afgeraden en het uitzetten ervan is in principe verboden. Het werkt de verdere verspreiding van de uitheemse meerkikkers in Vlaanderen in de hand.

Leer soorten herkennen en geef je waarnemingen door

Trek met je telefoon naar buiten en identificeer soorten met de gratis app ObsIdentify: de natuurherkenner in je broekzak. Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Download de app hier:

Download voor iOS Download voor Android

8x Wandelen over water

Wandel over vlonderpaden, vaar in een fluisterboot, trek je modderlaarzen aan en ontdek de mooiste waterrijke natuur. Natuurpunt ontrafelt al de geheimen én superkrachten van waternatuur in de Waterwandelgids.

Vraag je Waterwandelgids aan

Bastaardkikker

Hoe herken je de bastaardkikker?

Het geluid van de bastaardkikker

Deze soort lijkt op

Poelkikker

Meerkikker

Amerikaanse stierkikker

Bruine kikker

Boomkikker