Kleine watersalamander

Smooth newt

Lissotriton vulgaris

Salamandridae

Zijn naam zegt het zelf: de kleine watersalamander is met maximaal 10 cm (staart inbegrepen) niet van de grootste. Toch valt hij op door zijn rugkam tijdens de paartijd en het donkere stippenpatroon op zijn flanken en staart. Deze kleine schoonheid is de ambassadeur-amfibie voor kleinschalige landschappen.

Grootte

6 - 11 cm

Gewicht

1,2 - 2,5 gr

Levensverwachting

In de natuur zelden ouder dan 8 jaar

Favoriete maaltijd

Volwassen exemplaren zijn vooral verlekkerd op watervlooien, roeipootkreeftjes en dansmuglarven. Net als veel andere salamanders is de kleine watersalamander kannibalistisch: eieren en larven van soortgenoten staan dus ook op het menu.

Burgerlijke staat

Op vrijersvoeten

Status

Algemeen

Woonplaats

Zonnige poelen in een (half)open, kleinschalig weidelandschap genieten de voorkeur van de kleine watersalamander.

Karakter

Niet bang om kleur te bekennen

Verleiding

Hoffelijke uitslover

Afkomst

Inheems

Hoe herken je de kleine watersalamander?

mannetjes duidelijk herkenbaar met 5 tot 7 zwartbruine strepen op kop en gegolfde rugkam (enkel in paartijd)
donkerbruine bovendelen, opvallend getekend met zwartbruine vlekken
roomwitte keel met opvallend vlekkenpatroon
gevlekte buik met in het midden een helder donkergele tot oranjerode lengtestreep
wijfjes zijn flets bruin, nauwelijks getekend maar wel met kleine vlekjes op keel en buik

Vooral tijdens de paartijd zijn mannetjes kleine watersalamander een lust voor het oog. Met een gegolfde rugkam, bruinzwarte strepen op de kop, een bruinzwart vlekkenpatroon op het lichaam en een heldere, oranjerode lengtestreep op de buik vallen ze meteen op. In de landfase blijven mannetjes makkelijk te onderscheiden van vrouwtjes door een meer afstekende kleur, donkere vlekken op de rug en flanken en een witte buikzijde, met een lichtoranje streep in het midden en opnieuw een vlekkenpatroon.

Kleine watersalamander - Vrouw - Elwin van der Kolk

Deze soort lijkt op

Hoe leeft de kleine watersalamander?

Wat eet de kleine watersalamander?

In het water leeft de kleine watersalamander hoofdzakelijk van vrijzwemmende diertjes, zoals watervlooien. Op het land maakt hij vooral kleine slakken en regenwormen buit, aangevuld met een occasioneel insect. Larven eten tot slot vooral waterbodemdiertjes.

Danny Declercq

Hoe plant de kleine watersalamander zich voort?

Kleine watersalamanders verblijven het grootste deel van het jaar op het land en begeven zich naar het water in het vroege voorjaar, vaak zelfs al vanaf half februari. Mannetjes gaan vroeger naar de paarplaats dan vrouwtjes en blijven er meestal ook langer. De paartijd ligt tussen begin maart en half mei. Daarna zet het wijfje gedurende een periode van verschillende weken 200 tot 300 eitjes individueel af. Na 2 tot 4 weken komen de larven uit de eitjes. In juni verlaten de meeste adulten het water. Vanaf dan blijven ze op het land tot het volgend voorjaar. Tussen half juli tot eind september verlaten ook de larven het water.

Beelden

Wist je dat

De kleine watersalamander is niet de kleinste salamandersoort die in België voorkomt. Met een maximale lengte van 9,5 cm is de vinpootsalamander iets kleiner.
Bij verstoring draait de kleine watersalamander zich op zijn kwetsbare, maar felgekleurde buikzijde. Dat heet de ‘unkenreflex’, die dient om belagers af te schrikken.

Waar vind je de kleine watersalamander?

De kleine watersalamander houdt zich op veel plekken schuil. Je kan hem aantreffen in loof- en naaldbossen, duinen, polders, graslanden, moerassen en oude groeves. Ook in parken en tuinen voelt hij zich thuis. Om te paren verkiezen watersalamanders weidepoelen, (visvrije) vijvers, sloten en greppels, of aangelegde tuinvijvers. Zolang de waterpartijen zonbeschenen zijn, komt deze zonneklopper eropaf.

Bekijk deze soort op waarnemingen.be

Komt deze soort veel voor?

De kleine watersalamander is een wijdverspreide en algemene amfibiesoort. Toch gaat hij erop achteruit.

Natuurgebieden

Alle natuurgebieden

Wat kan jij doen?

Kleine watersalamanders komen vaak voor in natuurlijk ingerichte tuinvijvers, met inheemse planten. Zelfs met een klein plastic kuipje in een drukke woonwijk stelt de soort zich soms tevreden. Zorg ervoor dat je vijver niet wordt beschaduwd en visvrij is.
Tijdens warme/droge periodes in de zomer en tijdens het najaar zoeken kleine watersalamanders soms kelders op. Zit er een in die van jou? Bekijk dan best de weerberichten even. Is er de komende twee weken geen grondvorst voorspeld? Dan kan je salamander vrijlaten op een geschikte locatie, best dicht bij de vindplaats. Een beschaduwde houtstapel is een goede plek. Je kan zo’n stapel ook zelf aanleggen: leg een houten plank in je tuin, 1 cm boven de grond, en bedek die met dode bladeren, kreupelhout of grasmaaisel.
Vriest het wel? Laat de salamander dan overwinteren in een plastic doos in de kelder. Leg op de bodem wat bladaarde en bevochtig regelmatig met een vernevelaar. Breng ook enkele ventilatiegaten aan in het deksel. Belangrijk: de temperatuur in de kelder mag niet hoger zijn dan 6 °C. Is dat wel het geval? Dan kan je de salamander laten overwinteren in een terrarium, opnieuw met een laag bladaarde op de bodem. Zorg ook voor enkele schuilplaatsen, bijvoorbeeld een stuk schors of een platte steen. Een schaaltje met wat water is ook belangrijk. Tot slot zal je de salamander geregeld moeten bijvoederen, bijvoorbeeld met kleine regenwormen.

Wat doet Natuurpunt?

Natuurpunt organiseert elk jaar op honderden plaatsen in Vlaanderen paddenoverzetacties. Vrijwilligers gaan in de trekperiode ’s avonds de weg op, gewapend met emmer en zaklamp, om amfibieën van de weg te plukken en hen veilig naar de overkant van de weg te brengen. Gemiddeld worden elk jaar bijna 120.000 amfibieën gered van een platte dood. Elk jaar zet Natuurpunt ook meer dan 2500 kleine watersalamanders over. Recordjaar was 2013, goed voor 5.876 stuks.

In veel natuurgebieden beheert Natuurpunt ecologisch waardevolle poelen, vele daarvan door ons zelf gegraven. Daar vindt de kleine watersalamander een thuis, samen met heel wat andere waterdieren, -planten en -organismen.

Leer soorten herkennen en geef je waarnemingen door

Trek met je telefoon naar buiten en identificeer soorten met de gratis app ObsIdentify: de natuurherkenner in je broekzak. Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Download de app hier:

Download voor iOS Download voor Android