Image
Ooievaar - Elwin van der Kolk

Ooievaar

White stork
Ciconia ciconia
Ciconiidae

De ooievaar hoort, samen met 19 andere vogelsoorten, thuis in de ooievaarsfamilie. Deze grote en opvallende vogel is één van de bekendste vogelsoorten uit deze groep. Eeuwenoude volksverhalen en voorstellingen van de ooievaar als babydrager hebben dit uiteraard mee in de hand gewerkt. Toch was deze geliefde vogel bijna uitgestorven in West-Europa.

Grootte
95 - 110 cm - spanwijdte: 195 - 215 cm
Gewicht
2,3 - 4,4 kg
Levensverwachting

22 jaar, in gevangenschap zelfs 35 jaar

Favoriete maaltijd

Gevarieerd menu  gaande van regenwormen en grote insecten tot kikkers, muizen, mollen en jonge vogels.

Burgerlijke staat

Monogame koppels vele jaren na elkaar

Status
Vrij algemeen
Woonplaats

Open terreinen met hoge bomen

Karakter

Sociale dieren, maar hebben ook tijd voor zichzelf nodig

Verleiding

Ooievaars gooien bij het baltsen hun kop achterover en klepperen met de snavel. Het nest wordt vervolgens hoog bovenop boomtoppen, schoorstenen of palen gebouwd.

Hoe herken je de ooievaar?

  • De ooievaar wordt 0,95 tot 1,10 m groot en hij heeft een vleugelspanwijdte van 195 tot 215 cm. Mannetjes zijn gemiddeld iets groter dan vrouwtjes.
  • De ooievaar heeft een wit verenkleed met zwarte slagpennen. De lange poten en de snavel zijn rood. Behalve de grootte zien vrouwtjes en mannetjes er hetzelfde uit.

Met de opvallende contrasterende kleuren van het wit verenkleed, de zwarte slagpennen en de rode snavel en poten is deze grote vogel moeilijk te missen. Ook glijdend door de lucht met zijn imposante vleugelspanwijdte of zittend op het hoge nest valt de ooievaar goed op.
 

Ooievaar - Elwin van der Kolk
ooievaar vliegend - Elwin van der Kolk

Het geluid van de ooievaar

Het meest kenmerkende geluid dat de ooievaar maakt, is het luide geklapper met de snavel wanneer partners elkaar begroeten op hun nest.

Audio file
Beluister hier

Hoe leeft de ooievaar

Wat eet de ooievaar?

Ooievaars hebben een erg gevarieerd menu dat voornamelijk bestaat uit slakken, regenwormen en grote insecten. Maar ook hagedissen, kikkers, muizen en mollen zijn gesmaakte hapjes. Soms pakken ze ook jonge vogels. Wanneer ze naar Afrika trekken om er te overwinteren, zijn sprinkhanen hun favoriete kost. Sprinkhaanplagen trekken soms 50.000 tot 100.000 ooievaars aan.

Afbeelding
Ooievaar - Kevin Feytons
Kevin Feytons
Afbeelding
Ooievaar - Caroline Dewulf
Caroline Dewulf

Hoe plant de ooievaar zich voort?

Ooievaars zijn pas op hun derde levensjaar geslachtsrijp. De nesten worden gebouwd op gemakkelijk bereikbare plaatsen waar ze een wijds uitzicht hebben over de omgeving. Geschikte plaatsen zijn boomtoppen, dakranden en schoorstenen. Tegenwoordig worden ook elektriciteitspalen meer en meer gebruikt als nestplaats. Het nest wordt opgebouwd uit grote takken en twijgen, aan de binnenkant bekleed met graszoden en ander mals plantenmateriaal. Een nest heeft een gemiddelde diameter van 1,5 meter en wordt elk jaar opnieuw gebruikt en verstevigd en vergroot.

Ooievaars zijn vrij trouwe partners: ze vormen jaren aan een stuk een koppel. Gewoonlijk arriveert het mannetje vroeger in het broedgebied dan het vrouwtje. Wanneer het vrouwtje te lang op zich laat wachten, gebeurt het dat hij een ander vrouwtje aanvaardt. Indien het eerste vrouwtje toch nog opdaagt, eist ze meestal na veel geruzie haar partner en haar nest gewoon weer op.

Wanneer het nest en de partner vastliggen, wordt er gebroed. Er worden 3 tot 5 eieren gelegd, die op zo’n 33 dagen worden uitgebroed. Vaak komen de eieren met tussenpozen van 1 tot 2 dagen uit. Dat leidt tot een aanzienlijk grootteverschil tussen het oudste en het jongste kuiken. Bij voedselschaarste zal enkel het grootste en sterkste kuiken overleven. Na 2 maanden vliegen de jongen uit, de ouders zullen dan nog 2 weken voor hen zorgen.

Icon
Icoon - Wist je dat

Wist je dat?

  • Vroeger (en op sommige plaatsen nog steeds) geloofde men dat de ooievaar een geluksbrenger was. Het huis waarop de vogel zijn nest bouwt, was gezegend.
  • Een ooievaarsnest kan gigantische proporties aannemen als er jaar na jaar aan gebouwd wordt. De recordhouder is een Pools ooievaarsnest dat 2 meter breed en hoog was en meer dan een ton woog!
  • Ouders vervoeren ook water voor hun jongen. Wanneer de dorstige jongen op de kop van de ouder pikken, zal die water uitspuwen.
  • Ooievaars ‘klepperen’, waarbij ze de snavelhelften heel snel tegen elkaar slaan. Ze bewegen hun kop eerst laag naar voren, om hun kop nadien helemaal tot op de rug te laten vallen. Partners begroeten elkaar vaak op die manier wanneer ze op het nest landen.
  • Ooievaars staan vaak op één poot, dat doen ze om de temperatuur te regelen. Als het erg koud is, verliezen ze namelijk veel warmte via hun lange poten. Om die warm te houden, steken ze 1 poot in hun veren weg.
  • Tijdens de trek vermijden ooievaars grote wateroppervlakten. Boven het water is immers geen thermiek, en net die thermiek hebben ze nodig om hun lange trektocht af te leggen met zo weinig mogelijk energie. Ze wachten meestal tot de grond voldoende is opgewarmd en er thermiekbellen ontstaan vooraleer ze opstijgen.
  • Onder gunstige weersomstandigheden kunnen ooievaars 7 tot 8 uur per dag vliegen. Zo kunnen ze een maximale afstand van 500 kilometer afleggen.

Waar vind je de ooievaar?

Lange tijd is de populatie in het westen van Europa en in Vlaanderen achteruitgegaan. Die achteruitgang in Vlaanderen was vooral te wijten aan het verlies van leef- en broedgebied. De vochtige graslanden waar de ooievaar graag vertoeft, werden voor de moderne landbouw drooggelegd. Zo nam de hoeveelheid van en de variatie aan insecten enorm af. In Planckendael en in het Zwin wordt er alles aan gedaan om broedgebied te creëren voor de ooievaars. Sinds 2006 neemt het aantal broedparen in Vlaanderen weer duidelijk toe, met in 2018 weer meer dan 100 broedparen.

Ook tijdens de najaarstrek worden soms massaal veel doortrekkende ooievaars gezien. De grootste groepen die in België werden waargenomen, telden meer dan 260 vogels.
 

> Bekijk deze soort op waarnemingen.be

Kom deze soort veel voor?

Door verlies aan biotoop waren er in 1975 nog slechts 9 broedparen in het land. Dankzij natuurherstel en gerichte ingrepen is de populatie weer aangegroeid en komt de ooievaar weer algemeen voor. De meerderheid van de ooievaars in Vlaanderen broedt in de gekende, halfwilde ‘ooievaarsdorpen’ van Planckendael (Muizen, Mechelen) en het Zwin (Knokke).

Natuurgebieden

Alle natuurgebieden

Leer soorten herkennen en geef je waarnemingen door

Afbeelding
ObsIdentify - Shutterstock
NP

Trek met je telefoon naar buiten en identificeer soorten met de gratis app ObsIdentify: de natuurherkenner in je broekzak. Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Download de app hier:
 

Download voor iOS    Download voor Android

Icon
Icoon - Vrijwilligers - Helpende handen

Wat kan jij doen?

Om de ooievaar te beschermen, moeten we ernaar streven om het leef- en broedgebied van de vogel zo goed mogelijk te beschermen en te behouden. Vooral valleigebieden met typische gras- en hooilanden (en dus geschikt voedsel) zijn belangrijk.
 

Icon
Icoon - Vogelhut

Start tijdig met het voederen van de vogels in je tuin

Vanaf de herfst zoeken vogels actief naar een voedselplek voor de winter. Door je voedertafel dan al te vullen, weten ze dat ze in de winter in jouw tuin terecht kunnen.
Wanneer het echt koud wordt, kan je vetbollen en pindaslingers aanbieden.

Hoe voeder je tuinvogels, en wie eet wat?

Activiteiten