Image
Ruige dwergvleermuis - Elwin van der Kolk

Ruige dwergvleermuis

Nathusius' pipistrelle
Pipistrellus nathusii
Familie der gladneuzen (Vespertilionidae)

De ruige dwergvleermuis lijkt erg op de gewone dwergvleermuis maar is iets groter en grover gebouwd. In de zomer zijn ze vooral te vinden in Oost- en Midden-Europa waar ze hun kraamkolonies hebben.

Grootte
4,6 - 5,8 cm - spanwijdte: 22 - 25 cm
Gewicht
6 - 15,5 gram
Favoriete maaltijd

Een nogal eenzijdig menu dat bestaat uit grote hoeveelheden dansmuggen.

Burgerlijke staat

Mannetjes leven solitair, vrouwtjes in kraamkolonies

Status
Vrij algemeen
Woonplaats

natte loofbossen, en droge naaldwouden

Afkomst
Inheems

Hoe herken je de ruige dwergvleermuis?

  • Middelgroot, met een lichaamslengte van 4 à 5 centimeter
  • Een spanwijdte tussen 22 en 25 centimeter
  • De vacht is roodbruin tot kastanjebruin
  • De onderzijde is licht- tot geelbruin
  • De staart, oren en vleugels zijn bruinzwart gekleurd. 
  • Hij heeft korte, driehoekige oren met een afgeronde top. 
  • Bredere en langere vleugels dan de dwergvleermuis

Hoewel de ruige dwergvleermuis de grootste is onder de Europese dwergvleermuizen, is het een kleine vleermuissoort. Ze lijkt erg op de gewone dwergvleermuis maar is iets groter en grover gebouwd. In de vlucht is het verschil in grootte soms goed te zien. In tegenstelling tot bij de gewone en kleine dwergvleermuis is de staartvlieghuid behaard en is de vijfde vinger langer.

Ruige dwergvleermuis - Elwin van der Kolk
Ruige Dwergvleermuis - Waarnemingen - Danny

Het geluid van de ruige dwergvleermuis

In halfopen habitat worden FM-qcf-pulsen gebruikt en in open habitat QCF-pulsen. De piekfrequentie ligt meestal tussen 35 en 41 kHz. De sociale roepen zijn kenmerkend. Ze bestaan uit 2 trillers, de eerste tussen 15 en 25 kHz en de tweede net boven 30 kHz. De tweede triller ontbreekt bij de andere dwergvleermuissoorten.

Hoe leeft de ruige dwergvleermuis ?

Wat eet de ruige dwergvleermuis?

De ruige dwergvleermuis leeft van een nogal eenzijdig menu dat bestaat uit grote hoeveelheden dansmuggen, aangevuld met schietmotten, gaasvliegen, kleine vlinders, kleine kevers, vliesvleugeligen en wantsen.

Ruige dwergvleermuizen vangen hun prooien in de vlucht. Vergeleken met de gewone dwergvleermuis is de vliegwijze sneller, rechtlijniger en gemiddeld wat verder van de vegetatie vandaan. De jachtwijze wordt al eens vergeleken met 'patrouilleren', waarbij de vleermuizen vaak langdurig heen en weer vliegen langs lijnvormige landschapselementen, opgaande vegetatie of hoge muren.

Hoe plant de ruige dwergvleermuis  zich voort? 

De ruige dwergvleermuis paart in het najaar. In het voorjaar trekken de vrouwtjes oostwaarts om in de kraamkolonies hun jongen te werpen.

Afbeelding
Ruige dwergvleermuis - Waarnemingen - Peter Geschier
waarnemingen.be - Peter Geschier
Afbeelding
Ruige Dwergvleermuis - Waarnemingen - W. Van de Velde
waarnemingen.be - W. Van de Velde
Icon
Icoon - Wist je dat

Wist je dat?

  • De vrouwtjes van de ruige dwergvleermuis zijn vrij trouw aan hun geboorteplek en keren regelmatig terug naar dezelfde kraamkolonie.
  • Pasgeboren jongen van de ruige dwergvleermuis wegen niet meer dan één gram.
  • Twijfel je nog altijd of vleermuizen nu wel of niet in je haar kunnen vliegen? Ontdek hier of het een waarheid of mythe is.

Waar vind je de ruige dwergvleermuis?

Je vindt ruige dwergvleermuizen vooral in Oost-Europa en de Baltische Staten, waar ze hun kraamkolonies hebben. De soort vertoont net als sommige vogels trekgedrag en reist vanaf augustus af naar West-Europa (Frankrijk, Zwitserland en West-Duitsland). Soms leggen ze tijdens deze tocht maar liefst 2.000 kilometer af.

De ruige dwergvleermuis is een typische soort van waterrijke en bosrijke landschappen. Het natuurlijk leefgebied bestaat uit bossen, moerasbossen en andere natte bossen, grote rivieren, meren, plassen en moerassen.

Bekijk deze soort op waarnemingen.be

Komt deze soort veel voor? 

Ruige dwergvleermuizen vliegen doorgaans 30 minuten na zonsondergang uit, iets later dan gewone dwergvleermuizen. Ze blijven soms nog jagen als het al bijna helemaal licht is, tot 10 minuten voor zonsopgang.

Zomerverblijf
Ruige dwergvleermuizen houden van nauwe ruimtes, zoals boomholten (zowel verlaten spechtenholten als natuurlijke stamscheuren en holen) of achter losse schors. In mindere mate wordt de ruige dwergvleermuis ook in gebouwen aangetroffen, waar ze soms samenwoont met gewone dwergvleermuizen of baardvleermuizen, en ook houten jachtpaviljoenen en boswachtershutten in bossen worden regelmatig als verblijfplaats gebruikt. De ruige dwergvleermuis wordt vaak in kasten of vleermuiskasten gevonden. Ze houden van platte vleermuiskasten, die niet te laag mogen hangen en bij voorkeur langs open plekken of bosranden zijn geplaatst.

Winterverblijf
De ruige dwergvleermuis overwintert in kleine groepen of solitair in allerlei nauwe plaatsen, zoals boomholten, rotsspleten, holle ruimten in gebouwen, houten barakken of los tussen houtstapels. De winterslaap wordt doorgebracht in koele objecten die in contact staan met de buitenlucht. Bij zeer koud weer zoeken de vleermuizen verwarmde huizen op. De winterslaap is niet zo diep en tijdens zachte perioden in de winter gaan ze soms foerageren.

Migratie
Net als vogels vertonen de ruige dwergvleermuizen trekgedrag. Hun zomer- en winterverblijf liggen soms wel 2.000 km uit elkaar. Vrouwtjes trekken eerder dan mannetjes naar de overwinteringsgebieden. Vanaf augustus en september trekken ze van Oost-Europa richting Frankrijk, Zwitserland en het westen van Duitsland. In april en mei trekken ze weer terug. In Vlaanderen zijn in het voor- en najaar meer ruige dwergvleermuizen aanwezig dan in de zomer, wat op doortrek wijst. Ze komen dan ook voor op plaatsen waar ze in de zomer niet aanwezig zijn. 

Icon
Icoon - Vrijwilligers - Helpende handen

Help de ruige dwergvleermuis

Wat kan jij doen?

Je kan je tuin aantrekkelijk maken voor vleermuizen door hem insectvriendelijker te maken. Dat betekent hem zo duister mogelijk te maken en insectvriendelijk in te richten. Een gewone dwergvleermuis eet immers ongeveer 300 muggen en andere kleine insecten in één nacht. Andere soorten vleermuizen verkiezen dan weer nachtvlinders of kevers.

  • Hang een kast op voor vleermuizen. Het liefst aan een stevige boom en op een plaats waar meerdere bomen bij elkaar staan.
  • Hang de vleermuizenkast met de voorzijde naar het zonlicht, zuid of zuidwest. Vleermuizen zijn echte warmteliefhebbers.
  • Hang de kast op een rustige plek, met weinig verstoring.
  • Hang de kast in de luwte.
  • Zorg voor een vrije aanvliegroute. Geen takken of bladeren voor de invliegopening of direct onder de kast.
  • Hang de kast op een minimale hoogte van 3 meter.
  • Een vleermuiskast kun je het hele jaar door ophangen, maar het liefst voor het voorjaar.
  • Hang meerdere kasten in je tuin. Je vergroot zo het aanbod aan zomerverblijfplaatsen.

Wat doet Natuurpunt?

De Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt heeft een samenwerking opgezet met de vleermuizenwerkgroep Poniki in Indonesië. Deze organisatie gaat de handel en jacht op vleermuizen in Sulawesi tegen door vleermuizen te beschermen. De organisatie betrekt de lokale gemeenschap bij die bescherming, en organiseert onder meer lessen voor schoolkinderen, patrouilles om stropers buiten te houden en zet alternatieve inkomsten op voor de lokale mensen, zoals ecotoerisme. 
Omdat we geloven dat deze maatschappelijke aanpak een belangrijke voorwaarde is om een duurzame impact te hebben, steunt de Vleermuizenwerkgroep de Indonesische werkgroep ook financieel. Wil je zelf je steentje bijdragen, dan kan je dat doen door geld over te maken op BE12 2300 5247 4592 met vermelding GEW-2461-Sulawesi.

 

Icon
Icoon - Egel

Leer Wild Spotten in onze natuur

Afbeelding
Gratis online cursus wild spotten
NP

Er valt in België heel wat prachtige natuur te spotten, zoals te zien was in de reeks en de film Onze Natuur. Je hoeft maar goed te kijken en te luisteren. En hoe meer je over de soorten en hun verstopplaatsen weet, hoe boeiender je zoektocht wordt. Start met de gratis online cursus en kom meer te weten over wilde natuur in Vlaanderen. Je ontvangt 1 les per week waarbij onze Natuurpunt-experts je de beste zoektips geven om wilde soorten te spotten.

Schrijf in voor de gratis online cursus

 

Vaak gestelde vragen over vleermuizen

Er vliegt een vleermuis rond in huis. Wat moet ik doen?

Jonge en onervaren vleermuizen durven al eens binnen te vliegen in een huis of garage via een open deur of venster. Als dat gebeurt, wil de vleermuis graag zo snel mogelijk weer ontsnappen. Toch mag je het dier niet zomaar buiten jagen. Vleermuizen zijn nachtdieren; ze zullen niet uit eigen beweging naar buiten vliegen wanneer het licht is.

  • Begeleid de vleermuis naar een kamer waar een raam of deur naar buiten is. Leid het dier naar een uitgang door de ruimte waar het naartoe moet vliegen donker te houden en in de andere kamers licht te laten branden. Wanneer het dier begint rond te vliegen, steek je ook het licht aan in de kamer waar het zich bevindt.
     
  • Wil de vleermuis niet uit eigen beweging vertrekken, vang hem dan op in een doos met deksel (schoendoosformaat) om hem buiten te zetten wanneer het donker is. Maak een paar kleine luchtgaatjes in het deksel, leg er een doek in en een dopje van een fles met water zodat het dier kan drinken. Vang de vleermuis met een doek (doe ook altijd handschoenen aan) en leg hem voorzichtig in de doos. Zet de doos - in afwachting van de duisternis - in een rustige kamer, buiten het bereik van katten. Laat de vleermuis vrij wanneer het buiten donker is.
     
  • Als de vleermuis niet gaat vliegen, of niet kan vliegen, zet het dier dan opnieuw in de doos en contacteer een Vogelopvangcentrum (VOC) in de buurt of bel 1700. In de winter of bij koud en nat weer, neem je best sowieso contact op met een VOC. 
     

    Afbeelding
    Hoe vang je een vleermuis met een schoendoos

    J. Scott Altenbach - Bat conservation international - batcon.org

Ik heb een gewonde vleermuis gevonden. Wat moet ik doen?

  • Als de vleermuis niet gewond is en nog kan vliegen, vang je hem in een doos met deksel (schoendoosformaat) om hem buiten te zetten wanneer het donker is. Maak een paar kleine luchtgaatjes in het deksel, leg er een doek in en een dopje van een fles met water zodat het dier kan drinken. Vang de vleermuis steeds met een doek (doe ook altijd handschoenen aan) en leg hem voorzichtig in de doos. Zet de doos - in afwachting van de duisternis- in een rustige kamer, buiten het bereik van katten. Laat de vleermuis vrij wanneer het buiten donker is.
     
  • Indien de vleermuis niet gaat vliegen, of niet kan vliegen, contacteer dan een Vogelopvangcentrum (VOC) in de buurt of bel 1700. In de winter of bij koud en nat weer, neem je best sowieso contact op met een VOC. 

Mijn kat heeft een vleermuis gevangen. Wat moet ik doen?

  • Als de vleermuis niet gewond is en nog kan vliegen, vang je hem in een doos met deksel (schoendoosformaat) om hem buiten te zetten wanneer het donker is. Maak een paar kleine luchtgaatjes in het deksel, leg er een doek in en een dopje van een fles met water zodat het dier kan drinken. Vang de vleermuis steeds met een doek (doe ook altijd handschoenen aan) en leg hem voorzichtig in de doos. Zet de doos - in afwachting van de duisternis- in een rustige kamer, buiten het bereik van katten. Laat de vleermuis vrij wanneer het buiten donker is.
     
  • Indien de vleermuis niet gaat vliegen, of niet kan vliegen, contacteer dan een Vogelopvangcentrum (VOC) in de buurt of bel 1700. In de winter of bij koud en nat weer, neem je best sowieso contact op met een VOC. 

Ik heb een babyvleermuis gevonden. Wat moet ik doen?

Om een overlevingskans te hebben, moet de babyvleermuis terug opgehaald worden door zijn moeder. Dit kan alleen als de verblijfplaats van de kolonie gekend is.  Hou het diertje overdag warm (vb een fles met water op kamertemperatuur in een handdoek gedraaid) en gehydrateerd (geef het af en toe een druppeltje water met een spuitje –zonder naald- of een nat wattenstafje), en plaats het bij zonsondergang in een bak vlakbij de kolonie.  Wanneer de moederdieren uitvliegen, horen ze de baby roepen en gaan ze op onderzoek uit. Wanneer ze de baby vinden, neemt de moeder haar kind mee naar haar verblijf.

  • Zorg ervoor dat de moeder in de bak kan landen maar de baby er niet uit kan kruipen.
  • Laat de baby niet de hele nacht buiten. Indien hij niet opgehaald werd bij het uitvliegen, dan neem je hem weer binnen, en onderneem je een nieuwe poging tegen zonsopgang. Of je probeert de volgende avond opnieuw. Lukt het daarna nog niet, breng het diertje dan naar een Vogelopvangcentrum (VOC) in de buurt.
  • Raak het babydier zo weinig mogelijk aan. Een mensengeur kan ervoor zorgen dat het diertje afgestoten wordt door zijn moeder. Ook volwassen vleermuizen raak je niet met blote handen aan. Draag steeds handschoenen en gebruik een doek.

Weet je zeker dat het een babydier is?

Al onze inheemse vleermuizen zijn erg klein. Een baby heeft weinig of geen pels op zijn lichaam. Jongen van de meest voorkomende soort, de dwergvleermuis, kunnen enkel gevonden worden tussen half juni en eind augustus. Als het diertje toch behaard is, blaas dan bij twijfel zachtjes op de pels. Als je de haren bijna probleemloos uit elkaar kan blazen, is het hoogstwaarschijnlijk een jong dier.

Ik heb erg veel vleermuizen aan mijn huis gezien. Hoe komt dat? Wat moet ik doen?

Van eind mei tot en met augustus melden veel mensen grote aantallen vleermuizen aan hun huis. Dat zijn onschadelijke en ongevaarlijke kraamkolonies van  gewone dwergvleermuizen.

In de lente verenigen de vrouwtjesvleermuizen zich in kraamkolonies. Ze zoeken een geschikte plaats om er hun enige jong ter wereld te brengen (onder zwarte daken, goed door de zon beschenen, op het zuiden gerichte spouwmuren …) Hier laten de moeders hun jongen ’s nachts achter terwijl zij gaan jagen.  De kolonies worden gevormd in mei en zijn eind juni, half juli op hun hoogtepunt. Bij de dwergvleermuizen kunnen de aantallen variëren van 20 tot een paar 100. Dit kunnen erg veel uitvliegende dieren zijn, waar je echter geen schrik van moet hebben.

Na deze periode valt de kraamgroep uit elkaar. Een aantal vleermuizen blijft ter plaatse terwijl een ander deel een ander onderkomen zoekt. Meestal hebben de vleermuizen een aantal verblijfplaatsen in de omgeving. Dikwijls verdwijnen ze dan ook plots om een tijdje later terug op te duiken. Het zijn zeer plaatstrouwe dieren en ze gebruiken jaren na elkaar dezelfde locaties.

Je hoeft dus niets te doen. Vleermuizen verstoren, vangen, doden of hun verblijfplaats vernietigen of onbereikbaar maken is ook bij wet verboden.

Ik ervaar geluidsoverlast en geurhinder van vleermuizen. Wat kan ik doen?

Vleermuizen veroorzaken geen schade aan uw huis. Het zijn insecteneters en hun gebit is niet geschikt om te knagen. Ze maken geen nest en dragen geen nestmateriaal naar binnen. Toch kunnen ze overlast veroorzaken in de vorm van geluid, keutels of geurhinder. Hier kan je eventueel iets aan doen om daarna samen met de dieren verder te leven.

  • Geluid: Vleermuizen maken ook hoorbare, sociale geluiden, vergelijkbaar met het gepiep van muizen. Ook wanneer ze over de isolatie kruipen kan je ze horen krassen. Vooral in kamers vlak onder het dak kan dit storend zijn en je slaap tijdelijk verstoren. Eventueel kan je in de winter wanneer de dieren normaal elders vertoeven, het gedeelte van het dak waar ze hinder veroorzaken ontoegankelijk maken. De rest van het dak laat je ongemoeid.
     
  • Keutels: Dikwijls verraden vleermuizen hun aanwezigheid door hun uitwerpselen op zolder of in de buurt van de uitvliegopening.  De keutels zijn droog en gemakkelijk te verwijderen. Het is uitstekende meststof voor de tuin. Keutels op zolder kan je eventueel opvangen en verwijderen door een plasticfolie onder de hangplaats te leggen. Worden ramen, gevels of raamdorpels vol gepoept, dan kan je een mestplankje onder (25 cm) de invliegopening plaatsen.
     
  • Geurhinder: Slechts zelden wordt er een ammoniakachtige geur waargenomen. In de gevallen waar geurhinder optreedt, heeft men meestal met zeer grote kolonies te maken, die zich vlak bij de woonvertrekken ophouden of met slecht geventileerde spouwmuren.
     
  • Maak de invliegopening van de vleermuizen niet toe. Het is bij wet verboden om vleermuizen te verstoren, te doden of hun verblijfsplaats te vernielen, en het is bovendien een erg wrede daad. Dieren die in je spouwmuur opgesloten geraken, sterven en veroorzaken een rottingsgeur. Wie wacht tot de vleermuizen ’s nachts zijn uitgevlogen, vergeet vaak dat de jongen achterbleven en opgesloten worden. De moederdieren komen terug en gaan op zoek naar andere manieren om bij hun jong te komen. Ze komen vaak in woonvertrekken terecht. Bovendien duurt de doodstrijd van een jong een aantal dagen. Die hele tijd roept het om zijn moeder, die net zolang blijft zoeken.

Zijn vleermuizen drager van meer ziektes dan andere dieren?

Elke diersoort is drager van een aantal virussen, bacteriën en parasieten.  Een vleermuis draagt niet meer of minder ziekten dan andere dieren. Wel is het zo dat er erg veel verschillende soorten vleermuizen zijn: wel meer dan 1400. Daarmee vormen ze de tweede meest diverse groep zoogdieren op aarde. Al die verschillende soorten vleermuizen zijn drager van verschillende soorten virussen. Daarom worden ze als soortengroep beschouwd als gastheren van een grote diversiteit aan virussen. De grote meerderheid daarvan is allerminst schadelijk en kan niet op de mens worden overgedragen.

Activiteiten