Uitbreiding en inrichting natuurgebieden

Met verschillende partners werken wij diverse projecten uit om onze lange-termijn-doelstelling vorm te geven.

Door gericht natuurbeheer willen we de biodiversiteit en de landschappelijke waarde van onze gebieden herstellen en ze ook op een ecologisch verantwoorde manier toegankelijk maken. Daarom doen we met onze vrijwilligers en ondersteuning van professionele ploegen diverse beheerwerken: maaien, snoeien, planten, exoten bestrijden, wandelpaden aanleggen en onderhouden … . Goed beheer betekent soms (gelukkig) “nietsdoen”, d.w.z. dat we de natuur haar gang laten gaan, zoals in sommige broekbossen op Schupleer of Lovenhoek. Vaak zijn ook grotere inrichtingsprojecten nodig om de natuurwaarde te herstellen of nieuwe kansen te geven. In deze rubriek vind je een aantal beelden “vóór en na” van belangrijke inrichtingswerken in onze natuurgebieden.

Natuur en biodiversiteit kunnen enkel voldoende kansen krijgen wanneer ze ingebed liggen in een netwerk van natuurkerngebieden en verbindingsgebieden. Dit netwerk is gericht op het vervullen van de behoefte aan natuur in Vlaanderen en het nakomen van de internationale verplichtingen voor natuurbescherming.

Wij ontwikkelen een duidelijke visie over hoe zo'n netwerk er kan uitzien en nemen het voortouw in de realisatie ervan door in te zetten op het verwerven, huren en beheren van natuurgebieden. Daarbij streven we naar grote aaneengesloten eenheden natuur. Die kunnen efficiënter worden beheerd en bieden meer ruimte voor spontane processen. Tegelijkertijd kopen en beheren we kleine, soms geïsoleerde natuurgebieden. Die spelen ook een essentiële rol in behoud, herstel en verspreiding van soorten en hebben vaak een grote belevings- en sensibiliseringswaarde voor lokale bewoners.

Hoewel de intrinsieke waarde van natuur voor ons voorop staat, houdt Natuurpunt er rekening mee dat mensen erg verschillende natuurbeelden kunnen hebben.

Samen met de NP-buren uit Herentals zijn wij goed op weg om Vuilvoort-De Roest (Herentals), Schupleer-Graafweide (Grobbendonk en Vorselaar) Molenbos-Molenheide (Grobbendonk) en Krabbels-Lovenhoek (Vorselaar en Zandhoven) te verweven tot een robuust natuurgebied.

Wij hopen door gerichte aankopen onderstaand kaartje nog verder in te kleuren!

Het verwerven van gronden is de beste manier om ze voor de toekomst definitief veilig te stellen als natuurgebied. Natuurpunt Vorselaar zet daarom sterk in op aankopen. Dat heeft de voorbije 25 jaar geleid tot een grote groei van ons “patrimonium”.  Het begon in 1995 toen onze pioniers de eerste 4 hectare konden kopen op het Schupleer. In 2007 deden we onze eerste grote aankoop van 135 ha in Lovenhoek. En in 2017 kwam er door de overeenkomst met de familie d’Ursel 61 ha bij in het Molenbos en 35ha in de Graafweide in Grobbendonk. Voor details over de aankoopevolutie in onze gebieden zie artikels in Fitis van september 2019 en juni 2020.
De stijgende trend heeft zich de voorbije jaren versterkt, zowel 2019 als 2020 waren weer topjaren op het vlak van aankopen met respectievelijk 38 en 51 ha, o.m. door de nieuwe aankopen van de fam. van de Werve op Krabbels-Lovenhoek en van de fam. d’Hendecourt in Graafweide-Schupleer.
Begin 2021 hebben we met Natuurpunt Vorselaar in totaal zo’n 450 hectare in eigendom of huur, als volgt verdeeld: Schupleer-Graafweide 120ha, Molenbos-Molenheide 78 ha, Krabbels-Lovenhoek 250 ha.

Dat kopen kost uiteraard veel geld

Natuurpunt krijgt voor aankopen van natuurgebied belangrijke subsidies van de Vlaamse (en soms Europese) Overheid. Maar die subsidies dekken nooit het volledige bedrag. Als lokale afdeling moeten we voor elke aankoop de zogenaamde “restfinanciering” opbrengen. Dat bedrag hangt af van de grootte en kost van de aangekochte percelen, maar komt gemiddeld op zo’n 20 % -25% van de aankoopprijs.

We kregen en krijgen belangrijke steun van de gemeentebesturen van Grobbendonk en Vorselaar. We hebben ook inkomsten uit verkoop van hout, uit de vele gageleers en pannenkoeken die we serveren bij evenementen. Maar daarnaast is de steun die we krijgen van particuliere schenkers van cruciaal belang.  De financiële steun van onze “donateurs” is cruciaal om ons aankoopbeleid te kunnen verderzetten. 

Daarom loopt momenteel een sponsoractie voor Krabbels-Lovenhoek.

We kunnen ook rekenen op de steun van een belangrijke privé-partner. Drukkerij ZwartOpWit.be heeft zich in 2020 geëngageerd om onze aankopen te sponsoren met niet minder dan 100.000 euro, gespreid over tien jaar. We zijn erg blij dat een bedrijf uit onze regio dat duurzaamheid hoog in het vaandel voert, mee wil investeren in de aankoop van gronden voor natuurgebied.  In Natuur.fitis en in Gazet van Antwerpen kreeg dit initiatief tuime aandacht.

In het verleden werd de Kleine Nete rechtgetrokken, werden meanders gedempt en moerassen drooggelegd. De vallei werd ingenomen voor allerlei economische activiteiten. De natuurlijke bergingscapaciteit van de waterloop daalde, waardoor het water versneld afstroomt naar de benedenstroomse gebieden. Dit zorgt voor hogere piekdebieten en een groter risico op overstromingen. In de bovenstroomse gebieden leidde de rechttrekking van de Kleine Nete tot verdroging en een lagere ecologische waarde van de vallei.

Om het watersysteem te verbeteren, startte de Vlaamse Milieu Maatschappij een integraal project op voor de Kleine Nete van de N19 in Kasterlee tot de monding van de Aa in Grobbendonk. Met rivierherstel wordt er extra bergingscapaciteit gecreëerd, verloren gegane ecologische waarden worden gecompenseerd en structuurherstel voor de waterloop wordt gerealiseerd.

In februari 2023 kwam een afgesloten arm op Schupleer aan de beurt.

Samen met de professionele werkploeg van Natuurpunt (Berkelheide) hebben een vijftiental vrijwilligers deze boeiende klus tot een goed einde gebracht.

Het “afvissen” was omwille van het diepe slijk in de vijver een complexe en hachelijke klus. We nemen de ervaring mee bij volgende inrichtingswerken aan vijvers.
De buit was ook pover : geen dikke snoeken of palingen, enkel wat (stekel- en zonne)baarsjes en mini-voorntjes.
In de namiddag was de vijver praktisch leeggepompt en konden we de visjes gemakkelijker wegscheppen aan het diepste punt van de vijver. Maar ook daarbij bleef de vangst beperkt tot tientallen mini-visjes, met als uitschieter enkele rietvoorns van jawel, een cm of 10.
We troosten ons met de gedachte dat we toch wat visjes op de Nete hebben kunnen overzetten en ook een partij bruine kikkers een nieuwe bestemming in het ven hebben gegeven. Grote vissen zaten er niet meer op de vijver (aalschovers? vis-stropers?) en hebben we dus ook niet moeten redden.

De rommel die uit de oevers werd bovengehaald werd verder afgevoerd. Kraanman Jef werkte verder aan de herprofilering van de vijver tot een natuurvriendelijke paai- en schuilplaats voor vissen en amfibieën.

Het object werd gebouwd door 53 leerlingen en 7 leerkrachten van de technische school KOGEKA. De bouw nam zo'n 7 maanden in beslag. Veel werk ging naar het ruwen van het volledige binnenwerk, zodat de vleermuizen zich met hun nagels aan het ruwe oppervlak kunnen vasthouden. Met uitzondering van de zuidzijde werd de toren volledig geïsoleerd. De buitenafwerking bestaat uit leistenen omdat die de warmte van de zon goed absorberen en vasthouden. Het resultaat is een toren van 1,4 ton zwaar die plaats kan bieden aan enkele honderden vleermuizen.

Ondertussen heeft de toren als voorbeeld gediend voor andere gemeenten in Vlaanderen, zoals te Deinze, Retie (Prinsenpark), …

Welke soorten werden er al aangetroffen? Met zekerheid kunnen we stellen dat de toren in gebruik is door gewone dwergvleermuizen, laatvlieger en de grootoor vleermuis. Diverse uitvliegende dieren werden geteld. Mogelijks werd hij ook in gebruik genomen door solitaire watervleermuizen en ruige dwergvleermuizen, aangezien deze soorten er ook vliegend werd waargenomen.

Wil je meer weten over het bouwen van een vleermuizentoren, surf dan naar Ecopedia: https://www.ecopedia.be/pagina/hoe-een-vleermuistoren-bouwen

Bekijk ook het STAPPENPLAN

Meer vragen? Neem dan gerust contact op met de vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt of lokaal Alex Lefevre ([email protected])