Onderzoek Groenlandse walvissen (Groenlandse Zee)

Natuurpunters op de North Atlantic Odyssey namen op 1 juni 2018 aan de rand van het pakijs minimaal 104 Groenlandse walvissen waar. Aangezien het totale aantal Groenlandse walvissen van de deelpopulatie van Spitsbergen en de Barentszee op dat moment op slechts enkele honderden exemplaren werd geschat, was de ontdekking van een groep van minstens 104 exemplaren ongezien.

De Groenlandse walvis is een uitgesproken arctische soort die zeer sterk geassocieerd is met het pakijs. De wereldpopulatie wordt momenteel geschat op 10.000 - 40.000 exemplaren. Het grootste deel daarvan bevindt zich in het noordelijke deel van de Stille Oceaan. De deelpopulatie van Bering-Tsjoektsije-Beaufortzee wordt geschat op 10.500 exemplaren, die van Baffinbaai-Davisstraat op ca. 7.300 exemplaren. Maar de deelpopulatie van Spitsbergen en de Barentszee is volgens de International Union for the Conservation of Nature (IUCN) ernstig bedreigd. Een recente survey schatte de grootte van deze deelpopulatie op 342 exemplaren. Tijdens dit onderzoek kon echter slechts een deel van het zomergebied worden onderzocht. Daarom werd het aantal naar boven bijgesteld en wordt nu een ‘guesstimate’ aangehouden van ‘enkele honderden’.

Al sinds de 16^de eeuw werd de Groenlandse walvis intensief bejaagd. De waardevolle walvisolie werd gebruikt als lampolie en van de uitzonderlijk lange baleinen - die door de walvis worden gebruikt om voedsel uit het water te filteren - werden hoepelrokken, paraplu’s en corsetten gemaakt. In 1946 werd de soort wettelijk beschermd. Op dat ogenblik waren de aantallen wereldwijd al dramatisch gecrasht. Momenteel vormt vooral klimaatopwarming een ernstige bedreiging. Omdat de Groenlandse walvis heel sterk afhankelijk is van de aanwezigheid van pakijs zal elke afname daarvan een directe, negatieve en significante impact hebben op de overlevingskansen van deze ‘ijswalvis’.

Maar er dienen zich ook andere bedreigingen aan. Door een afname aan ijsbedekking worden de Noordelijke IJszeeën almaar toegankelijker. Dit leidt tot een toename aan vrachtverkeer, nieuwe lucratieve mogelijkheden voor olie- en gasboringen en een toegenomen risico op predatie door Orka’s. Het is dan ook van groot belang om te achterhalen welke gebieden cruciaal zijn voor de Groenlandse walvis. Net in deze gebieden zouden alle seismische activiteiten (gebruikt bij het opsporen van nieuwe gas- en olievelden) moeten worden verboden. Dergelijke activiteiten zijn immers enorm verstorend voor walvissen.

Professor Kit Kovacs, hoofd van het biodiversiteits-onderzoeksprogramma aan het Norwegian Polar Institute gaf aan dat de aantallen die tijdens de Natuurpunt Reizen van 2015 en 2018 werden verricht een belangrijke wetenschappelijke waarde hebben. Deze data hebben er immers toe geleid dat overheden konden worden overtuigd om te investeren in wetenschappelijk onderzoek naar deze ernstig bedreigde populatie. Er kon nu immers worden aangetoond dat er voldoende exemplaren in een klein gebied aanwezig waren zodat de kans op succes om een aantal exemplaren te voorzien van satellietzenders reëel was. Zo’n onderzoekexpeditie kost algauw enkele miljoenen. Voor een overheid is een realistische kans op succes dan ook erg belangrijk bij de afweging om zo’n onderzoek te financieren. De uitzonderlijke samenscholingen die in 2015 en 2018 werden vastgesteld, werden gepubliceerd in een wetenschappelijk artikel dat verscheen in Endangered Species Research. De kosten van deze publicatie werden gedragen door de Natuurpunt Reizen.

De aantallen die door Natuurpunt werden gerapporteerd moeten wel met enige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd. De kans bestaat dat deze samenscholing de voorbije jaren over het hoofd werd gezien omdat het gebied waarin de groep zich ophield vroeger niet bereikbaar was door het dikke pakijs. Toch zijn er ook enkele signalen die er zouden kunnen op wijzen dat de populatie misschien aan het herstellen is. Zo werd in 2017 een kalfje gespot aan de oostkust van Groenland en nabij Frans Jozefland. Het was al tientallen jaren geleden dat er nog Groenlandse walvisbaby’s waren gezien in dit deel van het verspreidingsgebied.

Natuurpunt Reizen zette een samenwerkingsverband op met het Norwegian Polar Institute (NPI) en financierde de aankoop van 6 hoogtechnologische satellietzenders die door het team van Kit Kovacs werden aangebracht op 6 Groenlandse walvissen. Hiermee konden de verplaatsingen nauwkeurig worden opgevolgd en werden nieuwe inzichten verkregen die hopelijk zullen bijdragen aan een betere bescherming van het erg fragiele arctische ecosysteem.

Lokale partner: Norwegian Polar Institute

Steun Werkgroep Natuurpunt Reizen: 9.983 € (2019), 6.050 € (2020)