Avelgemse Scheldemeersen

• Toegankelijkheid
• Beschrijving van het gebied
• Hoogtepunten op de wandelroutes
• Dieren en planten
• Natuurbeheer
• Verder wandelen in de buurt

Toegankelijkheid

Het hele jaar door vrij toegankelijk op de paden. Laarzen of stevig schoeisel zijn aangeraden bij regenweer op het Natuurleerpad. Het Droge voetenpad is deels toegankelijk voor kinderwagens. Honden welkom, aan de leiband.  

Top

Beschrijving van het gebied

De Avelgemse Scheldemeersen is nu een combinatie van grasland, cultuurland en een ingedijkte Schelde, maar dat was vroeger anders. De Scheldemeersen waren na de laatste ijstijd vermoedelijk bedekt met struikgewas. De Schelde was toen nog niet ingedijkt, waardoor de vallei regelmatig overstroomde. Zo ontstond er vooral in de winter een meersbiotoop.

Op de zuidelijke rand van de vallei werd zand opgehoopt, waarop later de dorpskernen van Escanaffles en Ruien ontstonden. De noordelijke rand, waar Avelgem ligt, ontstond nadat klei werd afgezet in kromgronden of "meersen". De noordelijke en zuidelijke valleirand in de Avelgemse Scheldemeersen zijn vrijwel de enige plaatsen binnen de vallei waarop bewoning aanwezig is.

Toen de Schelde vorige eeuw voor de laatste keer rechtgetrokken werd, ontstonden enkele 'coupures' of afgesneden armen met stilstaand of zwak stromend water. De ʺCoupure Deweerʺ is daar een prachtig voorbeeld van. In het stilstaande water van de meander houden vissen, planten en andere organismen een delicaat evenwicht in stand. Je vindt er ook het Natuurhuisje (NEC) van Natuurpunt Avelgem.

Top

Hoogtepunten op de wandelroutes

De grote natuurkracht in de Scheldemeersen zijn de waterrijke hooilanden  of meersen in de komgronden en de afgesneden Scheldebochten (coupures). De meersen omvatten uitgestrekte graslanden en vallen op door een dicht patroon van afwateringsgrachten, ook wel “laantjes” genoemd. In de meersen zie je veel verschillende soorten waterminnende planten, waaronder dotterbloemen, echte koekoeksbloemen, pinksterbloemen en zeggesoorten. Het is een ideaal, gevarieerd leefgebied voor amfibieën, libellen, vlinders, watervogels en rietvogels.

De coupures zijn oases van rust en pareltjes van sterk gevarieerd, aan stilstaand water gebonden leven. IJsvogels en kleine karekieten voelen zich er perfect thuis.

Top

Dieren en planten

De meersen zijn het ideale leefgebied voor waterminnende planten zoals dotterbloemen, echte koekoeksbloemen, pinksterbloemen en zeggesoorten. Ook soorten als brunel, grote ratelaar en poelruit vinden er hun gading. Verspreid groeien rietkragen, wilgen, kleine ruigten en bosjes. Je vindt er amfibieën, libellen, vlinders, water- en rietvogels. In de winter en lente strijken er verschillende eendensoorten neer, zeker tijdens overstromingen. Reigers en roofvogels komen er het hele jaar voor, terwijl je steltlopers vooral tijdens de trekperiode in het voorjaar kan spotten. De slechtvalk heeft al jaren een vaste stek in een nestkast aan de kerktoren. Een andere speciale gast is de blauwborst.

De sleedoornpage is een onopvallende, maar bijzondere bewoner van de West-Vlaamse Scheldemeersen. Hij leeft op sleedoornstruiken, maar doordat die struiken alsmaar meer verdwijnen, is de vlinder in Vlaanderen bedreigd. Aangezien de vlinders zelden open vlakten van meer dan 200 meter oversteken, raken ze bovendien al snel geïsoleerd.

Jarenlang was de waterkwaliteit van de Schelde ronduit slecht. Nu leven er weer heel wat vissen. Dat is te danken aan de toegenomen inspanningen om afvalwater te zuiveren en de visnevengeulen die aangelegd werden. Met die geulen is de trek tussen zee en rivier weer mogelijk. Zelfs de zeer zeldzame zeeprik werd in het gebied onlangs waargenomen. In 1940 werd het dier als uitgestorven beschouwd in België, maar in 2012 werd het opnieuw waargenomen.

Top

Natuurbeheer

Wanneer de gelegenheid zich voordoet, koopt Natuurpunt percelen aan in dit gebied. Momenteel is ongeveer 35ha eigendom van Natuurpunt.

Het ideale beheer voor graslanden zoals in de Avelgemse Scheldemeersen is maaien, bij voorkeur twee keer per jaar. De vroegste maaibeurt valt best in de maand juni, zodat de bloemenrijkdom gestimuleerd wordt door gestage bodemverschraling. Sommige percelen kunnen in de zomer door een beperkt aantal runderen begraasd worden. Bemesting is volledig uit den boze voor de plantenrijkdom en een goede waterkwaliteit in de Rijtgrachten.

Verder vergen de talrijke kleine landschapselementen een op maat gesneden beheer: wilgen knotten, verbossing van open ruimte tegengaan, rietuitbreiding aan de coupureranden stimuleren...

Voor de coupures zelf bestaat een goed beheer vooral uit zorgen voor een goede waterkwaliteit. Bodemwoelende vissoorten zoals karper en brasem vermijden en bodemdeeltjes inspoelen ten gevolge van naburige akkerbewerking zijn daarvoor essentieel.

Natuurpunt Avelgem probeert de kansen voor de plaatselijke natuur te maximaliseren door gronden aan te kopen en aangepast beheer te voeren. Voor het beheer van graslandpercelen worden beheerovereenkomsten afgesloten met landbouwers. In de drie Scheldearmen die Natuurpunt in eigendom heeft wordt gestreefd naar een evenwichtig visbestand in nauwe samenwerking met ANB en de lokale hengelvereniging. Hakhoutbeheer, kleinschalige maaibeurten... worden op regelmatige basis uitgevoerd door een actieve groep vrijwilligers.

Top

Verder wandelen

• Oude Spoorweg - Vaarttaluds

Top