2022: terugblik op een succesvol jaar voor Natuurpunt Gent

Begin 2022 hadden we mooie plannen en stelden we ons ambitieuze doelen. Een jaar later kunnen we trots meedelen dat we die ook grotendeels hebben waargemaakt. 2022 bleek een succesvol jaar voor Natuurpunt Gent, vooral voor de aankoop van natuurgebieden. Bovendien konden we alweer rekenen op veel giften voor onze aankoopprojecten. In dit drieluik gaan we dieper in op leden, giften en aankopen in 2022, geïllustreerd met flink wat cijfermateriaal.

Negenduust haalt negenduust

9.000 leden: dat doel wilde Natuurpunt Gent eind 2022 bereiken. En het is ons net gelukt! De postcode ‘negenduust’ van de stad Gent bleef gelukkig overeind!

Na de enorme ledengroei tijdens de coronajaren hadden we in 2022 eigenlijk wel een terugval verwacht. We weten immers dat de uitval het grootst is bij leden die pas één (of twee) jaar lid zijn. In 2022 waren er inderdaad meer leden die hun lidmaatschap niet vernieuwden. Maar gelukkig bleef dat aantal vrij beperkt. Onze herhaalde oproep aan niet-hernieuwde leden om alsnog lid te blijven, speelde daarbij een belangrijke rol. De beperkte terugval van zowel Natuurpunt als Natuurpunt Gent is een duidelijk bewijs van het stevige draagvlak voor natuur in Vlaanderen en in Gent.

In 2022 daalde het aantal nieuwe leden dat zich aanmeldde bij Natuurpunt Gent weer tot het niveau van vóór de coronaperiode. We klokten af op een totaal van 9.025 leden, het derde hoogste aantal sinds ons ontstaan. Eind 2021 haalden we na de coronaboost een absoluut record van 9.228 leden. Vóór 2020 waren we nooit boven 9.000 leden geraakt, maar vorig jaar overschreden we dus opnieuw die magische grens. Zo blijft Natuurpunt Gent veruit de grootste Natuurpuntafdeling in Vlaanderen. 

Spreiding binnen de afdeling

Als we de ledenaantallen van afdeling Natuurpunt Gent bekijken per postcode, zien we dat er in ons eigen werkingsgebied 8.993 leden wonen en nog eens 32 leden daarbuiten (soms zelfs in het buitenland). Opgedeeld over de drie gemeenten waar we werkzaam zijn, levert dat de volgende aantallen op: 7.970 leden in Gent en zijn deelgemeenten, 304 leden in Sint-Martens-Latem (met Deurle) en 719 leden in Destelbergen (en Heusden). De twee gemeenten buiten Gent kennen de laatste jaren een stevige groei en zijn momenteel samen goed voor ruim 1.000 gezinsleden!

Van de 132.094 huishoudens in ons hele werkingsgebied is 6,83% lid van Natuurpunt Gent. Dat is een heel hoge densiteit in vergelijking met andere afdelingen. Het gemiddelde voor Vlaanderen schommelt rond de 4%. In Gent vinden we leden in bijna elke straat. Mariakerke kent in verhouding het meeste leden, Drongen komt op de tweede plaats. Al van bij de start in 2002 telt Natuurpunt Gent de meeste leden in het westelijk deel van Gent (rond de Bourgoyen-Ossemeersen). Opvallend zijn de sterk stijgende percentages aan de oostelijke kant van Gent. De succesvolle uitbouw van de Damvallei en de Gentbrugse Meersen is daar natuurlijk niet vreemd aan.

Tabel: Vergelijking per postcode 

Ook in Vlaanderen blijft ledenaantal op peil

Natuurpunt sloot 2022 af met 131.703 leden, het tweede hoogste aantal sinds de start in 2002. In 2021 haalden we een absoluut record van 133.093 leden. De kaap van 100.000 leden is intussen ver overschreden. In verhouding tot de gemiddelde gezinsgrootte in Vlaanderen kan Natuurpunt rekenen op de steun via lidmaatschap van 4% van de Vlaamse bevolking. In zijn eenentwintigjarig bestaan zag Natuurpunt zijn ledenaantal bijna elk jaar stijgen. Het startte in 2002 met 47.065 leden en heeft dat aantal sindsdien bijna verdrievoudigd. Dat hadden we bij de start zelfs niet durven dromen. De vraag naar meer natuur blijft groot en onze wil om natuur voor iedereen te realiseren doet daar niet voor onder. Dat wordt gelukkig ook door steeds meer mensen gewaardeerd. In 2022 zetten heel veel (ook nieuwe) vrijwilligers zich belangeloos in voor meer en betere natuur. 

Nieuwe natuur in goede handen

Natuurgebied aankopen is en blijft de meest structurele oplossing om natuur veilig te stellen. 2022 was op het vlak van verwerving van natuurgebied een héél goed jaar voor Natuurpunt. 

In 2022 kon Natuurpunt verspreid over heel Vlaanderen in totaal 1.005 hectare nieuwe natuurterreinen aankopen. Dat is meer dan het dubbele van het vooropgestelde doel van 500 hectare. Daarmee overschreden we voor de tweede keer de grens van duizend hectare en haalden we het tweede beste cijfer ooit, na 2006. Dat puike resultaat is de vrucht van de volgehouden inzet van 250 ‘aankopers’ in Vlaanderen, die al vele jaren dagelijks in de weer zijn om gronden te verwerven voor de vereniging. 

Daarnaast kreeg Natuurpunt in 2022 ook nog eens 227 hectare extra grond in huur, meer dan de jaarlijkse doelstelling van 200 hectare bijkomende huur. Door huur en aankoop samen kreeg Natuurpunt in 2022 meer dan 1.227 hectare extra in natuurbeheer. Eind 2022 staat de teller in totaal op 20.275 hectare in eigendom en 28.256 hectare in beheer bij Natuurpunt - dat laatste is 2,07% van Vlaanderen.

Natuurpunt (en de vele afdelingen) leverden ook in 2022 weer enorme inspanningen om zoveel mogelijk giften voor aankopen in te zamelen. Ook de legatenwerking boekte prachtige resultaten. 

Gelukkig kan Natuurpunt ook rekenen op steeds meer aankoopsubsidies van de Vlaamse overheid, zodat de restfinanciering die we zelf moeten inbrengen, draaglijk blijft. We zijn minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) bijzonder dankbaar en erkentelijk voor de sterke steun die we ook in 2022 mochten ontvangen. Toch slaagde Natuurpunt er vorig jaar niet in om financieel alles rond te krijgen, mede door de vertraging in de uitbetaling van de Vlaamse aankoopsubsidies.

Tabel: Aankoop en bijkomende huur van gronden door Natuurpunt in Vlaanderen, per jaar

Nieuwe natuur in het Gentse

Ook Natuurpunt Gent probeert actief zijn steentje bij te dragen aan meer en betere natuur voor iedereen door natuurgebieden aan te kopen en die verstandig open te stellen voor het publiek. Onze jarenlange inspanningen werpen hun vruchten af en zorgen mee voor een positievere houding tegenover natuur in de samenleving. Dat verklaart ook waarom we in 2022 opnieuw heel wat giften mochten ontvangen voor onze aankoopprojecten. Onze aankopers – Bart Vangansbeke voor de projecten op Gents grondgebied en in de Moervaartvallei deels ook op het grondgebied Wachtebeke en Hugo Vinck voor de Damvallei in Destelbergen – lieten ook vorig jaar ons patrimonium verder aangroeien. 

In het werkingsgebied van Natuurpunt Gent kregen we er in 2022 ruim 19 hectare eigendom bij. Veruit de grootste oppervlakte – ruim 9 hectare – werd aangekocht in de Gentbrugse Meersen. Ook de aankoop van 6,7 hectare bijkomende natuur in The Loop vorig jaar betekende een belangrijke doorbraak. Daarnaast kochten we ook nog gronden aan in de Moervaartvallei (1,5 hectare), de Damvallei (0,7 hectare) en de Assels (0,8 hectare). Bovendien konden we ook nog bijna 2 hectare extra grond naast het Leeuwenhof in beheer nemen. In totaal kwam er vorig jaar in 2022 dus voor ruim 21 hectare extra in natuurbeheer.

Subsidies

In 2022 ontvingen we ook opnieuw aankoopsubsidies van de stad Gent, ter ondersteuning van eerdere aankopen in 2019 en 2020. Sinds deze legislatuur kunnen we elk jaar rekenen op 140.000 euro aankoopsubsidies – tegenover 70.000 euro in de vorige legislatuur. Natuurpunt Gent, en ongetwijfeld iedereen die kiest voor meer en betere natuur in het Gentse, is het Gentse stadsbestuur zeer erkentelijk voor die verdubbeling van het jaarlijks budget. We willen het stadsbestuur en in het bijzonder de bevoegde schepen Astrid De Bruycker (Vooruit) van harte bedanken voor die mooie blijk van vertrouwen en oprechte wil tot goede samenwerking. Ook de gemeente Destelbergen verstrekt aankoopsubsidies en legt bij elke aankoop van Natuurpunt in de Damvallei 10% van de kostprijs bij. We willen het gemeentebestuur daar oprecht voor bedanken.

Vanuit de provincie Oost-Vlaanderen kregen we vorig jaar minder goed nieuws. Het provinciebestuur bood nochtans opnieuw de mogelijkheid om aankoopsubsidies aan te vragen. Maar in tegenstelling met de twee voorgaande jaren vielen we in 2022 niet in de prijzen met onze aankopen op Gents grondgebied. Zelfs voor onze grote belangrijke aankoop in de Rosdambeekvallei kregen we geen cent van de provincie, ook al gaat het hier om een zeldzaam veengebied met ongelooflijke kansen op het vlak van biodiversiteit en waterberging. De provincie verstrekte wel kleine bedragen voor aankopen in de Damvallei en de Latemse Meersen.

Meer erkende natuurreservaten in het Gentse

Binnen onze natuurgebieden streven we naar de hoogst mogelijke natuurkwaliteit. In het volgebouwde Vlaamse landschap zijn natuurgebieden echte toevluchtsoorden voor heel wat bedreigde planten en dieren. Het is onze verantwoordelijkheid om die gebieden zo te beheren dat de kwetsbare soorten op termijn kunnen overleven. Dat kan enkel dankzij de volgehouden inzet van duizenden Natuurpuntvrijwilligers. Samen met de professionele ploegen beheren zij de natuurgebieden en maken die toegankelijk voor het publiek. Daarnaast treden ze op als gids voor de bezoekers en helpen ze de gezondheid van de natuur in kaart brengen. Natuur beheren en openstellen kost niet alleen inspanningen op het terrein, maar ook handenvol geld. Zo kennen natuurgebieden vaak vervuiling tot diep in de bodem of zijn er werken nodig om het natuurlijke reliëf of de waterhuishouding te herstellen. Daarom is de officiële erkenning van natuurgebieden als natuurreservaat van cruciaal belang, want die geeft recht op beheersubsidies – voor een periode van 27 jaar – en opname in het voorziene monitoring- en rapportagesysteem.

Ook in 2022 werd enkele natuurgebieden in het Gentse erkend als natuurreservaat. Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) verleende goedkeuring voor erkenning van 36,12 hectare in de Vallei van de Moervaart en Zuidlede, 35,56 hectare in de Vinderhoutse Bossen en 22,25 hectare in Rijvissche /Hutsepot. In totaal werd zo op Gents grondgebied bijna 94 hectare erkend als natuurreservaat. Een bijkomende opsteker was ook de erkenning van 51,83 hectare in het natuurgebied Leiemeersen van Deinze, een stevige ondersteuning van ons Natuurpark Levende Leie.

We zijn minister Demir (en haar kabinet) erg dankbaar voor die erkenningen. 

Het is bijzonder positief en belangrijk dat deze dossiers, die vaak al jaren geleden zijn ingediend, uiteindelijk zijn goedgekeurd. In al die natuurgebieden doen we al geruime tijd aan natuurbeheer zonder de wettelijk voorziene beheersubsidie en dus op eigen kracht van Natuurpunt en de beheerteams. De erkenning geeft Natuurpunt nu recht op een vergoeding van 80% van de reële kosten van de uitgevoerde beheerwerken. Voor de overige 20% moeten we eigen middelen inbrengen om het beheer financieel rond te krijgen. 

Milde giften voor natuur 

Natuurpunt Gent leverde de voorbije jaren heel wat inspanningen om middelen in te zamelen voor de natuur. Ook op dat vlak bleek 2022 een succesvol jaar. Een aantal van onze projecten kende zelfs een forse groei. 

Vorig jaar voegden we bij elk nummer van Snep! opnieuw een brief waarmee we onze leden opriepen om een gift te doen. Dankzij de mooie respons op die fondsenwervingsbrieven kunnen we ons aankoopbeleid met succes voortzetten. We zijn onze donateurs bijzonder dankbaar voor hun milde bijdragen aan onze verschillende aankoopprojecten. In 2022 waren er jammer genoeg geen bijkomende legaten.

Elk jaar organiseert Natuurpunt Gent ook enkele grote publieksactiviteiten, waarvan de opbrengst bestemd is voor onze aankoopprojecten. In 2022 kenden die allemaal een mooie opbrengst. Het etentje ten voordele van de Assels, de wildeplantenbeurs, de (laatste) boeken- en cd-beurs ten voordele van de Gentbrugse Meersen en de bomen- en struikenverkoop brachten samen heel wat geld in het laatje. Bravo en een heel dikke merci aan alle vrijwilligers die een paar uur (of meer) kwamen meewerken voor en tijdens die evenementen. Een bijzondere vermelding verdient daarnaast de kunstveiling in Sint-Amandsberg, waarvan de winst bestemd was voor aankopen in de Gentbrugse Meersen. Die actie leverde ons niet minder dan 34.126 euro op (zie kader).

Meestal gebruiken we de inkomsten uit giften voor de restfinanciering bij de aankoop van natuurgebieden. Daarnaast zamelen we ook geld in voor de kosten van onze beheerwerken en de aanschaf van beheermateriaal. Vorig jaar konden we daarvoor 2.120 euro inzamelen. Voor de verzorging van onze Herdwickschapen kregen we ook nog eens 830 euro giften. 

Het project dat in 2022 op veruit de meeste giften kon rekenen, was dat van de Gentbrugse Meersen: ruim 93.000 euro, inclusief de opbrengst van de kunstveiling. Ook de Damvallei deed het in 2022 schitterend met 27.000 euro giften. Dat was mede te danken aan Expeditie Natuurpunt voor de Damvallei, met de memorabele actie om café het Schippershuis aan de Scheldekant voor één dag zelf open te houden. Ook in 2022 bleek opnieuw heel duidelijk dat onze stevige achterban ons vooral voluit financieel steunt voor de projecten waar we grote of cruciale aankopen van natuurgebied realiseren. 

De onderstaande tabel geeft een overzicht van al onze projecten en de bedragen die we in 2022 ontvingen. 

Tabel: Overzicht giften projecten Natuurpunt Gent in 2022

Schitterend eindejaarscadeau voor de Gentbrugse Meersen 

Eind vorig jaar was er in veilinghuis Maison Jules in Sint-Amandsberg een kunstveiling ‘50/50 voor natuur en kunst’ met vooraf ook een kijkavond in aanwezigheid van de kunstenaars. Dankzij sponsporing was de kijkavond volledig zelfbedruipend. De veiling zelf leverde niet minder dan 34.126 euro op voor het Project Gentbrugse Meersen: een mooi eindejaarscadeau! 

Van de meeste verkochte kunstwerken ging de helft van de opbrengst naar de kunstenaars en de andere helft naar de Gentbrugse Meersen, al waren er ook enkele kunstenaars en kunstverzamelaars die de volledige opbrengst afstonden.

Graag willen we de initiatiefnemers en sponsors en niet in het minst de deelnemende kunstenaars van harte bedanken. Bijzondere dank ook aan Bob Vandevoorde en alle andere vrijwilligers die meehielpen aan het succes van dit prachtige initiatief. Dit is een enorme opsteker voor de realisatie van de Gentbrugse Meersen en een schitterend cadeau voor de natuur en voor de mensen die daar de komende decennia van kunnen genieten. 

Giften van jaar tot jaar 

Natuurpunt Gent verzamelt al sinds 2002 giften voor zijn aankoopprojecten. De eerste jaren schommelde de opbrengst iets boven de 10.000 euro. Vanaf 2006 verdubbelde dat bedrag en daarna ging het voortdurend min of meer in stijgende lijn, vooral ook omdat we vanaf 2006 jaarlijks gronden aankochten. Na een heel grote aankoop van ruim 22 hectare in de Hoge Blaarmeersen in 2010 zagen we voor het eerst een piek boven de 50.000 euro. Vanaf 2014 overschreden we elk jaar de 100.000 euro. Dat was niet toevallig, want vanaf dat jaar kochten we ook duidelijk meer gronden aan, jaarlijks ongeveer 15 hectare. In 2018 zamelden we meer dan 200.000 euro in, mede als resultaat van de campagne voor de (rest)financiering van de Vinderhoutse Bossen na onze grootste aankoop ooit eind 2017. In 2020 boekten we een recordbedrag aan giften van meer dan 268.000 euro. Vorig jaar haalden we 189.305 euro op, het vierde hoogste resultaat in onze geschiedenis, zonder de legaten mee te rekenen. Die legaten maken natuurlijk nog veel meer mogelijk. In 2016, 2018, 20019 en 2020 konden we geld uit een legaat overmaken aan onze aankoopprojecten. Die overdrachten gebeurden telkens op verzoek van Natuurpunt Beheer om de restfinanciering van de aankopen te verkleinen. Dankzij die bijkomende inspanningen smolt de grote schuldenberg die we hadden opgebouwd als sneeuw voor de zon. Een ongelooflijke prestatie, waarvoor we onze donateurs en legatarissen niet genoeg kunnen bedanken.

Tabel: Totale giften voor alle projecten van Natuurpunt Gent, per jaar

Giften nog altijd welkom!

Voor 2023 staan er alweer enkele nieuwe aankopen in de startblokken. Die verdienen natuurlijk ook de steun van onze vele donateurs die de natuur een duwtje in de rug willen geven. Daarom nog eens een warme oproep om onze aankoopprojecten te steunen met een gift. 

Wil je storten voor een specifiek project? Dat kan op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer vzw. Vermeld ‘Gift + het projectnummer van je keuze’ (zie Tabel 3). Voor giften vanaf 40 euro per jaar ontvang je een fiscaal attest. 

Vooral de nieuwe aankopen in de Gentbrugse Meersen, de Moervaartvallei en de Keuzemeersen hebben nog veel geld nodig. Bovendien hopen we in 2023 ook weer verschillende percelen te kunnen aankopen in de Damvallei.